30 جىل. بۇل از با، كوپ پە؟ مiنە، اراعا 30 جىل سالىپ، تاعى دا اۋعانستانعا جولىم ءتۇستi. اۋعان جەرiنە 1979 جىلى باسىنان باقايشاعىنا دەيiن مۇزداي قارۋلانعان كەڭەس اسكەرiنiڭ قۇرامىندا باسىپ كiرگەن ەدiك. "باسىپ كiرگەن ەدiك" دەپ قازiر ايتىپ وتىرمىن عوي. ول كەزدە بiزدi "بۇل - سەندەردiڭ وتان الدىنداعى ينتەرناتسيونالدىق پارىزدارىڭ!" دەپ يمانداي سەندiردi ەمەس پە؟! وڭكەي تۇبiتيەك وسپiرiمدەر، الدىمىز - 20-دا، ارتىمىز 18-دەگi كiلەڭ بوزداقتار وسىلايشا وت پەن وقتىڭ اراسىندا بەلۋاردان قان كەشتiك. قانشاما قىرشىندار كوز جۇمدى! سوعىس - ديiرمەن بولسا، ادام - سول ديiرمەننiڭ ناۋاسىنا تۇسەتiن بيدايدىڭ ءدانi iسپەتتi ەكەن، ديiرمەننiڭ دوڭگە­لەگi اينالىپ كەپ بەرگەندە... تۇتاس روتانىڭ ءتۇپ-تۇگەل، تىپ-تيپىل جويىلىپ كەتكەنiن دە كوزiمiز كوردi...

30 جىل. بۇل از با، كوپ پە؟ مiنە، اراعا 30 جىل سالىپ، تاعى دا اۋعانستانعا جولىم ءتۇستi. اۋعان جەرiنە 1979 جىلى باسىنان باقايشاعىنا دەيiن مۇزداي قارۋلانعان كەڭەس اسكەرiنiڭ قۇرامىندا باسىپ كiرگەن ەدiك. "باسىپ كiرگەن ەدiك" دەپ قازiر ايتىپ وتىرمىن عوي. ول كەزدە بiزدi "بۇل - سەندەردiڭ وتان الدىنداعى ينتەرناتسيونالدىق پارىزدارىڭ!" دەپ يمانداي سەندiردi ەمەس پە؟! وڭكەي تۇبiتيەك وسپiرiمدەر، الدىمىز - 20-دا، ارتىمىز 18-دەگi كiلەڭ بوزداقتار وسىلايشا وت پەن وقتىڭ اراسىندا بەلۋاردان قان كەشتiك. قانشاما قىرشىندار كوز جۇمدى! سوعىس - ديiرمەن بولسا، ادام - سول ديiرمەننiڭ ناۋاسىنا تۇسەتiن بيدايدىڭ ءدانi iسپەتتi ەكەن، ديiرمەننiڭ دوڭگە­لەگi اينالىپ كەپ بەرگەندە... تۇتاس روتانىڭ ءتۇپ-تۇگەل، تىپ-تيپىل جويىلىپ كەتكەنiن دە كوزiمiز كوردi...

كوڭiلدە سىزى، جۇرەكتە iزi قالعان وسى ازاپتى جىلداردى ەسiڭە الۋدىڭ ءوزi اۋىر. بiراق قالاي ەسiڭە المايسىڭ؟ بۇل - سەنiڭ ءومiرiڭنiڭ بiر بولشەگi, تاعدىرىڭ، تاريحىڭ عوي... ءدال قازiر مەنiڭ اۋعانستانداعى ازاپتى جىلدارىم تۋرالى دەرەكتi فيلم ءتۇسiرiلiپ جاتىر. بۇل فيلمدi, ارينە، قاپشاعايدا تۇسiرۋگە بولاتىن ەدi. بiراق دەرەك كوزiنسiز دەرەكتi فيلمدi قالاي تۇسiرمەكسiڭ؟ جوبالاپ، نوبايلاپ، دولبارلاپ تۇسiرگەن فيلم فيلم بولىپ جارىتۋشى ما ەدi? فيلم اۋعانستان تۋرالى ەكەن، سول اۋعانستاندا سوعىسقان بوزداق تۋرالى ەكەن، ول فيلمنiڭ اۋعانستاندا، تەك قانا اۋعانستاندا تۇسiرiلگەنi ءجون. وسىلاي دەپ شەشiپ، «قازاقفيلمنiڭ» رەجيسسەرi تiلەگەن احمەتوۆ، وپەراتورى نۇرلان بايانوۆ، ۇشەۋ بولىپ اۋعانستانعا بارىپ قايتۋعا بەل بۋدىق. باسالقى ايتادى دەيتiن اعالارىمىزدىڭ ءوزi "ويباي، ەستەرiڭ دۇرىس پا؟ اۋعانستاندا قازiر جاعداي اسا ۋشىعىپ تۇر. كۇندە اتىس-شابىس. اۋعانستانعا بارام دەپ شەشسەڭدەر، وندا ەلمەن، جەرمەن بiرجولاتا قوشتاسىپ كەتiڭدەر! بۇلارىڭ ەندi ەسسiزدiك. وسىنداي كەزدە دەنi دۇرىس ادام اۋعانستانعا بارۋشى ما ەدi?!" دەپ جاۋدى مۇلدە جاقىنداتىپ قويدى. «باسقا باسقا، باكە، اۋعانستاندى وزگە بiلمەسە دە سەن بiلەسiڭ عوي. كورە تۇرا، بiلە تۇرا قالاي عانا جۇرەگiڭ داۋالاپ..." دەيدi اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەر­لەرi. ارينە، كۇدiكتەرi ورىندى. بiراق، مەن ءۇشiن بۇل ساپاردىڭ ورنى بولەك ەدi. اۋعان توپىراعىندا اجال قۇشقان مايدانداس باۋىرلارىمنىڭ باسىنا بارىپ تاعزىم ەتۋ كوپتەن ويىمدا ءجۇرۋشi ەدi... "تاۋەكەل ءتۇبi - جەلقايىق، وتەسiڭ دە كەتەسiڭ" دەپ بابالارىمىز بەكەر ايتپاعان شىعار. تاۋەكەلگە بەل بۋدىق.

بۇل جەردە ەلشIلIكتە IستەۋدIڭ ءوزI - ۇلكەن ەرلIك

الماتى اۋەجايى. تاڭعى ساعات 08.45. ءتورت ساعات ۇشىپ، دەلي قالاسىنا قوندىق. دەلي اۋەجا­يىندا - كiلەڭ اۋرۋ-سىرقاۋلار: بiرiنiڭ قولى جوق، ەندi بiرەۋiنiڭ اياعى جوق... "بۇلاردىڭ ءبارi ۇندiستانعا ەمدەلۋ ءۇشiن كەلگەندەر، - دەپ ءتۇسiندiردi الماتىدان بiزبەن بiرگە ۇشىپ كەلگەن ازيز ەسiمدi تۇرiكمەن جiگiتi. ازيز قازiرگi كۇنi الماتىداعى "يالان" بازارىندا جۇمىس iستەيدi. كەزiن­دە، ناقتىراق ايتساق، 1995 جىلى كابۋلدان تۇركياعا قاشقان، بiراز جىل ماسكەۋدە تۇرىپتى، 3-4 جىل بولىپتى الماتىدا تۇرعانىنا. "قازاقستان - وتە سەنiمدi ەل. سوندىقتان دا قازاقستاندا بiرجو­لاتا تۇراقتاپ قالۋدى ويلاستىرىپ ءجۇرمiن" دەيدi ازيز. اكە-شەشەسi كابۋلدە تۇرادى ەكەن. قۇربان ايتقا اكە-شەشەسiنە بارا جاتقان بەتi ەكەن. "14 قاراشا كۇنi الماتىعا كەرi قايتامىن. الماتىدا بiزدiڭ قازاقتار قالاي جيi توي جاساپ جاتسا، اۋعاندىقتار دا كابۋلدە ءدال سولاي جيi جارىلىس جاساپ جاتادى" دەدi ازيز. ازiلدەپ ايتسا دا، ار جاعىندا شىندىق جاتقانىن iشiمiز سەزدi. اۋعانستاننىڭ تالiپتەر قاراۋىنداعى قاۋiپتi ايماقتارىن اينالىپ ءوتiپ، كابۋل اۋەجايىنا قوندىق. تانىس تاۋلار كوزiمە وتتاي باسىلىپ، ەسiمە وتكەن كۇندەر قايتا ورالدى... ۇشاقتان ءتۇسiپ، قاراڭعى تۇسكەنشە اۋەجايدا تۇردىق. ابىر-سابىر يiرiلiپ تۇرعان ادامداردى ايايسىڭ. تiزiلگەن حالىق بiر-بiردەن كومپيۋتەرگە ساۋساقتارىن باسىپ، وڭ قول مەن سول قولدىڭ باس بارماقتارىنىڭ تاڭباسىن ءتۇسiرiپ جاتىر. "اسسالاۋماعالەيكۋم، اعا!" دەگەن داۋىسقا جالت قاراسام، قازاقستاننىڭ اۋعانستانداعى ەلشiلiگiنiڭ بiرiنشi حاتشىسى ساتىموۆ سەنبi قۇرمانايۇلى ەكەن. جىلى قارسى الىپ، ۇشەۋمiزدi ماشينەسiنە وتىرعىزىپ: "اعا، بiزدە ءتارتiپ سولاي. تا­لاپ تا قاتاڭ. مىنانى كيiپ الىڭىز!" دەپ، ارقايسىمىزعا بروندى جيلەت ۇسىندى. بۇل زiل قاراتاس بالەنi كەزiندە تالاي كيدiك قوي. تاعى دا كيۋگە تۋرا كەلدi. جاقىندا تالiپتەر اقش ەلشi­لiگiنە تاياۋ ورنالاسقان 12 قاباتتى ءۇيدiڭ ەڭ جوعارعى قاباتىنا بەكiنiپ الىپ، كۇنi بويى اتقىلاپتى. ونىڭ الدىندا كابۋلدىڭ قاق ورتاسىندا ەكi بiردەي "حاممەر" بروندى ماشينەسiن iشiندەگi ادامدارىمەن قوسا (10 ادام) جارىپ جiبەرiپتi. - ساق جۇرەيiك. مۇنداعى ادامدار سوعىستى اقشا تابۋدىڭ، بيزنەستiڭ كوزiنە اينالدىرىپ العان. قوناقۇيiڭiز دايىن. بiراق بiز ساقتىق ءۇشiن سiزدەردi قازاقستاننىڭ اۋعانستانداعى ساۋدا پالاتاسىنا اپارىپ قوندىرعاندى جون كورiپ وتىرمىز، - دەيدi سەنبi ساتىموۆ iنiمiز. داستارقاننان ءدام تاتىپ، جولدان كەيiنگi شارشاعانىمىزدى باسايىق دەپ دەم الدىق. كوپكە دەيiن ۇيقىم كەلمەي، ويىما نەشە ءتۇرلi وتكەن-كەتكەندەر ورالىپ، مازا بەرمەي، تاڭعى ازان شاقىر­عاننان كەيiن بiر كەزدە كوزiم iلiنiپ كەتتi. تاڭەرتەڭ سۋىق سۋعا جۋىنىپ، تiلەگەن اعانى وياتتىم. بالكونعا شىقتىق. اۋەدە قالانى كۇندiز-ءتۇنi تورىپ تۇرعان اەروستاتتاردى كوردiك. بiز تۇرعان ءۇيدi قۇم تولتىرىلعان قاپتارمەن قورشاپ قو­يىپتى. بiز كابۋلعا كەلەردەن بiر كۇن بۇرىن راببانيدىڭ قىرقىن بە­رiپ­تi. اۋعانستان بيلiگi بiتiم­گەرلiك كەلiسiم ءۇشiن راببانيدىڭ ارالاسۋىن سۇراعان عوي. رابباني كەلiسكەن. بiراق كەلiسiم ۇستiندە سالدەسiنە بومبا تىعىپ العان ءتالiپ ءوزiن دە، راببانيدى دا جارىپ جiبەرگەن. جالپى، اۋعانستاننىڭ قازiرگi جاعدايى وتە كۇيزەلiستi ءارi كۇردەلi. باياعىدا، بiز اۋعانستاندا سوعىسىپ جۇرگەندە، كەڭەس ۇكiمەتi ۇستاپ تۇرعان اۋعانستاننىڭ رەسمي بيلiگiنە قارسىلار سەس كورسەتكەندە "مەنiڭ تۇتاس بريگادام بار", "بiر پولكىم بار", "مىڭ جاۋىنگەرiم بار" دەۋشi ەدi, قازiرگiلەر "مەنiڭ 15 جانكەشتiم بار", نە بولماسا "20 جانكەشتiم بار" دەپ ماقتانادى ەكەن. "جانكەشتi" (سمەرتنيك) دەگەن نە پالە، بۇل كiم؟ ولiمگە باس تiككەن ادام. قوجاسى ولiمگە جۇمساسا دا باس تارتپايدى. ءوزi دە ولەدi, وزگەنi دە ولتiرەدi. بiر سوزبەن ايتقاندا، سانا-سەزiمi قۇلدانعان، "قوجام نە ايتادى، مەن سونى مۇلتiكسiز ورىنداۋعا تيiسپiن!" دەپ سانا-سەزiمi قۇرساۋ­لانعان ادام. "كاميكادزە". راببانيدىڭ سۇيەگi كابۋلدىڭ بيiك جەرiنە ورنالاسقان الاڭعا قويىلىپتى. قۇران وقىتىپ، ارنايى كiتاپقا "مارقۇمنىڭ جاتقان جەرi جايلى، يمانى سالامات بولسىن" دەپ، ەلiمiزدiڭ اتىنان كوڭiل ايتىپ، تiلەگiمدi بiلدiردiم. كەزiن­دە رابباني اۋعانستان پرەزي­دەنتi بولىپ تۇرعاندا بiراز ايماقتى جانە پاكستانداعى اتىشۋلى بادابەر لاگەرiن ءوز باقىلاۋىندا ۇستاعان ەدi. ەندi, مiنە، سول رابباني دا دۇنيەدەن ءوتتi. مارقۇمنىڭ باسىندا اسكەري كۇزەت تۇر. وزبەك گەنەرالى دوستۋمنىڭ ءۇيiن دە اسكەر قورشاپ تۇرادى ەكەن. ونى ءوز كوزiمiزبەن كوردiك. كابۋلدە نە كوپ، وسىنداي جەكە كوسەمدەر كوپ. ەشكiمدi ەشكiم مويىندامايدى... ءنادiر شاح پەن زاحير شاحتىڭ دا باسىنا باردىق. مۇندا دا اسكەري كۇزەت تۇر. زيراتىن كەزiندە تالiپتەر قيراتقان ەكەن، بiراق قازiر قايتا قالپىنا كەلتiرiپتi. بۇدان سوڭ بابىر باعىندا جەرلەنگەن بابىر بابامىزدىڭ مازارىنا زيارات ەتتiك. باۋ-باقشالى، 10-15 گەكتار جەردi الىپ جاتقان بابىر بابامىزدىڭ باسىنا قۇران وقىتتىق. كiرە بەرiسiندە كۇزەتتiڭ تەكسەرi­سiنەن ءوتiپ، نەشە ءتۇرلi قولونەر ساتاتىن دۇكەندەردi كوردiك. وسى جەردە قازاقستاننىڭ اۋعانستانداعى ەلشiسi, گەنەرال-مايور ءومiرتاي ماقاشۇلى بiتi­موۆ اعامىزدىڭ، سونداي-اق وسى ەلشiلiكتە iستەيتiن سەنبi ساتىموۆ، بايجان حامزين، رۇستەم تۇمانوۆ سەكiلدi باۋىرلارىمىزدىڭ قىلىشتىڭ جۇزiندە، جەلدiڭ وتiندە، وتتىڭ iشiندە جۇرگەنiن ەرەكشە اتاپ ايتا كەتكiم كەلەدi. سەبەبi, مۇندا وتە قاۋiپتi. جا­ۋاپ­كەرشiلiك تە ايرىقشا. ءومiرتاي مۇقاشۇلى ءوزiنiڭ بiر سوزiندە بiزدiڭ اسكەرلەردi اۋعانستانعا كiرگiزۋ-كiرگiزبەۋ ماسە­لەسiن وتە جiتi زەرتتەپ، تۇبەيتتەپ تەكسەرە كەلە، ازiرشە بۇل ماسەلەنi توقتاتا تۇرۋ كەرەكتiگiن، ويتكەنi اقش اسكەرلەرi جا­ۋاپكەرشiلiكتi بiزدiڭ اسكەرگە اۋدارا سالۋ مۇمكiن ەكەندiگiن ەسكەرiپ، ءوزiنiڭ وسى ويىن ەلباسىنا جەتكiزiپتi. وسى بiر مىسالدىڭ وزiنەن-اق اۋعانستانداعى ەلشi­لiكتiڭ جۇمىسى قانشالىقتى اۋىر ەكەنi بايقالىپ تۇر ەمەس پە؟! ءومiرتاي ماقاشۇلى اعامىزدى ءوز ۇجىمىنىڭ الدىندا باۋىرجان مومىشۇلى اتىنداعى "قۇرمەت" بەلگiسiمەن ماراپاتتادىم. - شىنداپ كەلسەك، اۋعان حال­قى اقش-قا دا، رەسەيگە دە سەن­بەيدi, - دەدi تاعى بiر سوزiندە ەلشi اعامىز، - بۇلاردىڭ كەڭەس اسكەرiنە دەگەن ءوشi ءالi باسەڭدەگەن جوق. سوندىقتان دا اۋعانستانعا دەگەن دوستىعىمىزدى كورسەتiپ، ونى iس جۇزiندە دالەلدەپ وتىرعانىمىز ابزال. كەيبi­رەۋلەر ويلايدى، "اپىر-اي، ءوز بالالارىمىز تۇرعاندا، اۋعان بالالارىن نەگە وقىتۋىمىز كەرەك؟" دەپ. جوق، كەرiسiنشە، بۇل قازاق مەملەكەتi ءۇشiن اسا ماڭىزدى. مەكتەپ سالىپ، ازىق-تۇلiكپەن جاردەمدەسسەك، اۋعانستان دا جiبيدi. اينالىپ كەلگەندە، وسىنىڭ ءبارi قازاقستاننىڭ ءوزiنiڭ قاۋiپسiزدiگi ءۇشiن كەرەك. اۋعانستاندا قازا بولعان جاۋىنگەرلەرگە ارناپ قازاقستانداعى اۋعان سوعىسى ارداگەر­لەرiنiڭ اتىنان "ساۋاپ" قوعامدىق قورىنىڭ قارجىسىنا ەسكەرتكiش-تاقتا جاساتتىم. بۇل ەسكەرتكiش-تاقتا قازاقستاننىڭ اۋعانستانداعى ەلشiلiگiندە تۇراتىن بوپ كەلiسiلدi. ءمارمار تاستىڭ بەتiنە ءتورت تارماقتان تۇراتىن مىناداي ولەڭ جازىلدى:   "سەندەر - كوككە سiڭiپ كەتكەن نۇرسىڭدار، زاۋ بيiكتە جۇلدىز بولىپ تۇرسىڭدار. ارماندارىن ايىرباستاپ اجالعا، تۋعان جەرگە قايتپاي قالعان قىرشىندار.   قازاقستانداعى اۋعان سوعىسى ارداگەرلەرiنiڭ اتىنان. 11.11.11".   "11.11.11" دەگەنiم - 11 قاراشا 2011 جىل دەگەنiم عوي. وڭكەي "بiردiڭ" تiزiلە قالعانىن قاراساڭىزشى. مۇنى كەزدەيسوقتىق دەپ كiم ايتادى... ەلشiلiك قىزمەتكەرلەرiنiڭ نۇسقاۋىمەن اۋعانستاندى ارالاۋعا كiرiستiك. "كەڭەس وداعىنا قارعىس ايتام!" اتى - گەننادي. ۇلتى - ۋكراين. بۇل دا بiز سەكiلدi كەزiن­دە كەڭەس اسكەرiنiڭ قۇرامىندا اۋ­عانستانعا كiرگەن عوي. سودان اۋعاندىقتارعا تۇتقىنعا تۇسكەن. مۇنى ەشكiم iزدەمەگەن، سۇراماعان. تۇتقىندا ءجۇرiپ مۇسىلمان دiنiن قابىلداعان. مۇسىلمانشا اتى - نيكمامەد. نيكمامەدپەن مەنi اۋعانستانداعى قازاقستان ەلشiلiگiنiڭ قىزمەتكەرلەرi كەز­دەستiردi. نيكمامەد-گەننا­دي­دiڭ جاعدايى دا، تاعدىرى دا تىم اۋىر ەكەن. قۇندىز قالاسىندا تۇرادى. بiراز اقشا بەرiپ ەدiم، "ۇيدە وتىن جوق ەدi, وتىن الاتىن بولدىم..." دەپ قۋانىپ قالدى. - ەلiڭە، وتانىڭا ورالمايسىڭ با؟ - دەدiم. ارينە، "ەلiڭە، وتانىڭا" دەگەندە مەن ۋكراينانى ايتىپ تۇرمىن عوي. بايقايمىن، قايتقىسى جوق. اۋعاننان ايەل العان. بiر ۇل، بiر قىزى بار. ۇلى ەر جەتiپ، قىزى بوي جەتiپ قالىپتى. ونىڭ ۇستiنە بiر-ەكi رەت اۋعانستانداعى ۋكراينا ەلشiلiگiنە بارعان ەكەن، ونداعىلار مۇنى سالقىن قابىلداپتى (مۇسىلماندىقتى قابىلداعان ۋكرايندى قاي ۋكراين جاقسى كورسiن؟!) "ەگەر وسىدان ەلiڭە كەلەتiن بولساڭ، ارتىڭنان ادام جiبەرiپ، قاي جەردە جۇرسەڭ دە ءولتiرiپ كەتەمiز!" دەپ تالiپتەر تە قورقىتقان كورiنەدi. - مەنiڭ تاعدىرىمنىڭ وسىنداي كۇيگە ۇشىراۋىنا كiم كiنالi? كەڭەس وداعى كiنالi! كەڭەس وداعىنا قارعىس ايتام! قاراڭ ءوش­كiردiڭ قاراسى ءوشتi عوي، قاراسى وشسە دە قارعىس ايتام! لاعىنەت! لاعىنەت! - دەپ كوزiنە جاس الدى نيكمامەد-گەننادي قوشتاساردا. مەنiڭ دە جۇرەگiم سىزدا-ا-اپ قويا بەردi... ايتپاقشى، كابۋلدىڭ بازارىندا الاشا، كiلەم ساتىپ وتىرعان قازاقتىڭ شالىن كەزدەستiر­دiم. جاسى 72-دە. شاعىن، جەكە دۇكەنi بار. شالدىڭ ەكi ۇلى دا جانىندا ەكەن. ەكەۋi دە جاپ-جاس. سوعان قاراعاندا، ايەلi جاس ادام سياقتى. - رۋىم - قوڭىرات، ونىڭ iشiندە بوجبانمىن. ايەلiمنiڭ رۋى - قىرىقمىلتىق. ۇيگە ءجۇرiڭ­دەر! قوناق بوپ كەتiڭدەر! - دەپ داڭعىرلاعان قاريانىڭ قولقا سالماسى بار ما؟! قازاق قاي جەردە جۇرسە دە قازاق ەكەن عوي، الگi قارتقا العىسىمىزدى ايتىپ، جەدەل پانشەرگە ءجۇرiپ كەتتiك.

پانشەرلIكتەر اۋعانستاننىڭ بيلIگIن قولدامايدى

كابۋلدەن شىعىپ، پانشەرگە بەت الدىق. كابۋل مەن پانشەردiڭ اراسى - 80 شاقىرىم. جولباسشىمىز - پولكوۆنيك ۋاحيدوللا پانشەريدiڭ ءوزi. نەگە مەن بۇل جەردە "پانشەريدiڭ ءوزi" دەپ وتىرمىن؟ ەندi سونىڭ سىرىن ايتايىن. اۋعان حالقى احمەد-شاح ماسۋدتى وزدەرiنiڭ كوسەمi دەپ تانيدى. تiرiسiندە دە كوسەم دەپ تانىدى، ولگەننەن كەيiن دە احمەد-شاح ماسۋدتى كوسەم دەپ قادiرلەپ، ونىڭ ەسiمiن ەرەكشە قۇرمەتتەيدi. ماسۋد - احمەد-شاحقا حالىقتىڭ بەرگەن اتى. بۇل - "باقىتتى" دەگەن ءسوز. كەڭiرەك ايتساق، ء"وزi دە باقىتقا جەتەدi, بiزدi دە باقىتقا جەتكiزەدi" دەگەن ءسوز. اۋعان حالقىنىڭ ءتا­ۋەلسiزدiگi, ەركiندiگi ءۇشiن كۇرەسكەن جانە وسى جولدا ءومiرiن قيعان احمەد-شاح ماسۋد كوزiنiڭ تiرi­سiندە پانشەر ولكەسiنە ەشكiمدi كiرگiزبەدi: كەڭەس اسكەرiن دە، ناتو-نىڭ اسكەرiن دە، اقش-تىڭ اسكەرiن دە، تالiپتەردi دە. ءالi دە سولاي ەكەن. احمەد-شاح ماسۋدتىڭ ساياسي iزباسارلارى، شاكiرت­تەرi, حالقى قازiر دە پانشەرگە ەشكiمدi كiگiزبەيدi ەكەن. ويتكەنi سەنبەيدi. ۋاحيدوللا پانشەري - احمەد-شاح ماسۋدتىڭ ەڭ سەنiمدi ادامىنىڭ بiرi, ياعني ونىڭ شارۋاشىلىق جونiندەگi ورىنباسارى بول­عان. جاۋىنگەرلەردi ازىق-تۇلiك­پەن، قارۋ-جاراقپەن، كيiم-كەشەكپەن قامتاماسىز ەتۋ وسى ۋاحيدوللا پانشەريگە جۇكتەلگەن. كەزiندە ۋاحيدوللا تۇتقىنعا تۇسكەن كەزدە احمەد-شاح ماسۋد مۇنى تالiپتەردiڭ 6 بiردەي كومانديرiنە ايىرباستاپ العان. كوماندير بولعاندا دا، جاي كوماندير ەمەس، iرi-iرi كومانديرلەر. ۋاحيددين پانشەريدiڭ كiم بولعانىن، احمەد-شاح ماسۋدقا قادiرi قالاي جۇرگەنiن وسى بiر دەرەكتiڭ وزiنەن دە بايقاۋعا بولاتىن سەكiلدi. ۋ.پانشەريدiڭ بويى 2 مەترگە جۋىق. تاپ بiر باياعىنىڭ باتىرى دەرسiڭ. ەرجۇرەكتiگiنiڭ، باتىرلىعىنىڭ ۇستiنە ۋ.پانشەري - وتە بiلiكتi. ساياساتتى جەتiك بiلە­دi. اسiرەسە، اۋعانستاننىڭ iشكi جاعدايى مەن iشكi ساياساتىن وتە جاقسى بiلەدi. مىنا شەتi باداحشان، تاجiكستاننان باستاپ، انجۋمان شاتقالى، كابۋل، دجالاباد، لاع­مان، تاۋلكان، مازاري شاريف، قۇندىز، اسادابادتى ۋ.پان­شەري بەس ساۋساعىنداي بiلەدi. ورىسشاعا دا سۋداي. ۋ.پانشەري جول-جونەكەي اڭگiمە ايتىپ وتىردى. ەستiگەنi ءوز الدىنا، وسىنىڭ ءبارiن ءوز قولىمەن ۇستاپ، ءوز كوزiمەن كورگەن ساياساتكەردiڭ سوزiنە سەنبەۋ دە مۇمكiن ەمەس. - كارزايدىڭ ۇلتى - پۋشتۋن. تەك اقش-تىڭ دەگەنiمەن ءجۇرiپ-تۇرادى. اقش-تىڭ ايداۋىنا بiرجولاتا كونگەن ءھام مويىنسۇن­عان ادام. كارزايدىڭ قاسىنداعى حاكاني - ناعىز تەررورشى. حاكاني كەزiندە جانكەشتiلەردi ساتىپ بايىدى. ءار جانكەشتi 70 مىڭ مەن 100 مىڭ دوللاردىڭ ارالىعىندا ساتتى. ءسويتiپ، مۇنى بيزنەسكە اينالدىردى. گۋلبۋددين حەكمەتيار - بۇل دا تەررور ۇيىمداستىرۋدىڭ مامانى. مولدا ومار دا - تەررورشى، تەررور ۇيىم­داس­تىرۋدىڭ شەبەرi. مiنە، وسىلار تiرi تۇرعاندا اۋعانستاندا ەشۋاقىتتا تiرلiك تە، بiرلiك تە، تىنىشتىق تا بولمايدى. اقش بۇلارعا ۇلكەن اقشا تولەپ وتىر. سوندىقتان دا بiزدiڭ پانشەر­لiكتەر بۇلاردى قولدامايدى جانە ولارعا قوسىلمايدى، - دەيدi ۋاحيدوللا پانشەري. - كابۋلعا بارساڭ، اقش-تىڭ اسكەرi, ناتو-نىڭ اسكەرi سەنi قارۋ كەزەنiپ قارسى الادى عوي. ال بiزدiڭ پانشەردە ولاي ەمەس. بەيبiت ادامعا ەشكiم قارۋ كە­زەنبەيدi, - دەيدi تاعى دا ۋاحيدوللا پانشەري.  

دجابال-ۋسسارادج قالاسىندا

پانشەر ولكەسiمەن شەكتەس جاتقان باداحشان، تاحير، باعلان، پارۆان، كاپيسا كەزiندە احمەد-شاح ماسۋدتىڭ قولىندا بولدى. بۇل جەردiڭ ءاربiر تاۋ-تاسى، وي-قىرى - كەسكiلەسكەن قاندى شايقاستاردىڭ كۋاسi. قيان-كەسكi شايقاستىڭ تاعى بiر كۋاگەرi دجابال- ۋسسارادج قالاسىنا كەلدiك. شاعىن قالا. كەزiندە وسى قالادا كەڭەس اسكەرiنiڭ ارنايى گارنيزونى بولدى. بۇل گارنيزوندا، ۇمىتپاسام، 2 مىڭعا جۋىق كەڭەس جاۋىنگەرلەرi بولدى. ارتىنشا احمەد-شاح ماسۋدتىڭ جاۋىنگەرلەرi كەڭەس اسكەرiن بۇل جەردەن ءتۇرiپ قۋىپ شىقتى. سول زاماننىڭ كۋاسiندەي ەتiپ، پانشەرلiكتەر كەڭەس اسكەرiنiڭ قيراعان تەحنيكاسىن بiر جەرگە تاۋ عىپ ءۇيiپ قويىپتى. قۇداي-اۋ، مۇندا نە جوق دەيسiز: بمپ، بتر، "كاتيۋشانىڭ" بiرنەشە ءتۇرi, بم-21-گراد، "ۋرال" اۆتوموبيلدەرi, زپۋ، قيلى مينومەتتەر، اسكەري كاماز-داردىڭ قاڭقاسى، تiك­ۇشاق، زەڭبiرەكتەر... بۇل جەردە تەمiر ەمەس، قانشاما ءومiر جاتىر دەسەڭiزشi?! وسى جەردە مىڭداعان كەڭەس اسكەرi اجال قۇشتى. ونىڭ iشiندە قازاقتار دا از ەمەس... ۋاحيدوللا پانشەري ءالi سويلەپ كەلەدi: - مىناۋ گۋزار تاۋى عوي. امانوللا باستاعان تالiپتەردi باباجان گەنەرال (نادجيبۋللانىڭ تۇسىنداعى گەنەرال) مەن ماۋلانا سەيدحەل (م.سەيدحەلدi ءتالiپ­تەر وسىدان 3 اي بۇرىن جارىپ ءولتiردi) وسى تاۋدان ءارi قاراي وتكiزبەدi. وسى شايقاستا 100 مىڭعا جۋىق ءتالiپ ءولدi. بۇلاردىڭ دەنەلەرiن ەشكiم جيناپ المادى. يت-قۇسقا جەم بولدى... - ال مىناۋ - قاراباق، - دەيدi ۋ.پانشەري، - مۇندا تاجiك­تەر مەن حازاريلەر كوبiرەك تۇرادى. پۋشتۋندار دا از ەمەس. كاپيسا پروۆينتسياسىنىڭ ورتالىعى كاپيسا كەنتiنە كەلگەن كەزدە بiراز ايالدادىق. كەزiندە احمەد-شاح ماسۋدتىڭ سوعىس شتابى وسىندا بولعان. شتابقا قاراما-قارسى ا.ماسۋدتىڭ ءوزiنiڭ ءۇيi بولىپتى. كiرiپ شىقتىق. قاراپايىم عانا ءۇي. ارتىق مۇلiك جوق. جالپى، احمەد-شاح ماسۋد - دۇنيە جيناماعان ادام. حالىق ءۇشiن قىزمەت ەتكەن. مiنە، رۋحاعا دا كەلدiك. رۋحا وزەنi. بۇل وزەندi ءوزiمiزدiڭ "قارا مايور", قازاقتىڭ قارا مايورى بوريس كەرiمباەۆ ءارلi-بەرلi تالاي كەشiپ وتكەن عوي... رۋحانىڭ جاعاسىندا دا كەڭەس اسكەرiنiڭ قيراعان تەحنيكالارى. بازاراكتان وتكەننەن سوڭ ساريچاعا كەلدiك. ساريچادا احمەد-شاح ماسۋدتىڭ كەسەنەسi تۇر. ماسۋدتىڭ كەسەنەسi بiزدiڭ قور­قىت-اتانىڭ كەسەنەسiنە كەلiڭكi­رەيدi ەكەن. بiراز ۇقساستىق بار. احمەد-شاحتىڭ باسىنا قۇران وقىتتىق. سودان كەيiن وسى جەردە قوي سويىپ، اۋعان جەرiندە شەيiت بولعان قازاقستاندىق بوزداق­تار­عا اس بەردiك. احمەد-شاح ماسۋدتىڭ كەسە­نە­سiنە كەزiندە ءوزi مiنگەن بروندى "تويوتاسى", "مەرسەدەسi", "ۋازيگi" دە قويىلىپتى. تاعى بiراز اسكەري-تەحنيكالىق اۆتو­كولiكتەر تۇر.  

"قارا مايوردىڭ" باسى ءۇشIن 1 ميلليون دوللار ەمەس، 1 ميلليون افگاني تIگIلIپتI

قايتار كەزدە ۋاحيدوللا پانشەري رۋحا وزەنiنiڭ جاعاسىنداعى شايحاناعا شاعىن داستارقان ۇيىمداستىردى. رۋحا وزەنi پاتشا-بالىققا (فورەل) باي. فورەل قۋىرتىپ، شاي بەردi. - كەزiندە بiر-بiرiمiزگە قارۋ كەزەنiپ، بiرiمiزدi-بiرiمiز اۆتوماتتىڭ قاراۋىلىندا ۇستاعان سەنiمەن بۇگiن دامدەس بولامىز دەپ كiم ويلاعان؟! - دەدi ۋ.پانشەري ماعان قاراپ، - اللانىڭ قۇدiرەتiندە شەك جوق ەكەن... قازiر كسرو كەلمەسكە كەتتi. قازاقستان - ءوز ۇستانىمى، ءوز ماقسات-مۇددەسi بار تاۋەلسiز ەل. دiنiمiز بiر. دەمەك، بiر-بiرiمiزگە بوتەن ەمەسپiز. مەن سەنi دوس ەسەبiندە قابىلداپ وتىرمىن. ە-ە، بۇل ۋاحيدوللا پانشەري­دiڭ كورمەگەنi جوق. كەڭەس اسكەرi مۇنىڭ ەكi بiردەي اعاسىن جازىقسىز اتىپ تاستاعان. ەكi اعاسى دا مەكتەپتە مۇعالiم ەكەن. كەڭەس سولداتتارى مۇنىڭ اعالارىنىڭ iشiنە اۆتوماتتى تiرەپ قويىپ، ماگازيندەگi وق تاۋسىلعانشا اتقان عوي... - انام بايعۇس ەكi اعامنىڭ iشiنەن ەكi ۋىس وق تەرiپ الدى... ەكi اعامنىڭ اقتارىلىپ، جان-جاققا شاشىراپ كەتكەن iشەك-قارنىن تەرiپ، جيىپ، جۋىپ قايتا ورنىنا سالدى...، - دەيدi ۋ.پانشەري ەكi كوزi بiردەي مۇڭعا تۇنىپ. ۋ.پانشەري باقۋات تۇرادى ەكەن. "جەكە قارجىما پانشەرلiك­تەرگە ەلەكتروستانتسيا سالىپ بەردiم" دەدi. وسى كەزدە قالجىڭداپ: - باياعى "قارا مايوردىڭ" باسى ءۇشiن تiگiلگەن 1 ميلليون دوللاردى قايدا جۇمسادىڭدار؟ - دەدiم. ۋاحيدوللا پانشەري اقىرىن جىميىپ كۇلدi. كۇلە وتىرىپ: - شىن مانiندە، "قارا مايوردىڭ" باسى ءۇشiن 1 ميلليون دوللار ەمەس، 1 ميلليون افگاني تiگiلگەن بولاتىن، - دەدi. افگاني - اۋعان اقشاسى. ارينە، قۇنى دوللاردان ارزانداۋ. ۋ.پانشەري "قارا مايوردىڭ" اتىن دا، زاتىن دا جاقسى بiلەدi. ۋ.پانشەري تۇرماق، احمەد-شاح ماسۋدتىڭ ءوزi كەزiندە "مىنا قارا بالەدەن، قارا مايوردان قالاي قۇتىلامىز؟" دەگەن عوي. ارiپتەسiمiز، مايدانداس اعامىز بوريس كەرiمباەۆتىڭ كۇللi اۋعانستانعا، قالا بەردi بۇكiل كەڭەس وداعىنا "قارا مايور" اتانىپ كەتۋi دە اۋزى دۋالى احمەد شاح ماسۋدتىڭ وسى سوزiنەن كەيiن سەكiلدi. اۋعان حالقى - جاۋىنگەر حالىق جانە شىن جاۋىنگەر ەكە­نiڭدi تانىتا، مويىنداتا بiلسەڭ، جاۋ بولساڭ دا سەنi سىيلايدى، قادiرلەيدi. جالپى، "قارا مايوردى" اۋعاننىڭ اسكەري ورتاسى بەلگiلi بiر دارەجەدە بيiك باعالايدى. ارينە، ونىڭ سەبەبi بiرەۋ-اق. بۇلار "قارا مايوردى" قازاق بولعانى ءۇشiن، نە بولماسا "مۇسىلمان بالاسى عوي..." دەپ iش تارتپايدى. ولار "قارا مايوردى" ءوز iسiنiڭ بiلگiرi, ءوز iسiنiڭ شەبەرi دەپ تانيدى جانە مويىندايدى. سوعىس ونەرiن جەتiك مەڭگەرگەن، اسكەري امال-تاسiلدەردi ورايىمەن ءارi ۇتىمدى تۇردە قولدانا بiلەتiن باتالون كومان­ديرiنiڭ، ياعني "قارا مايوردىڭ" اتىن ۇمىتپايتىنى دا سودان. كەزiندە اتاقتى جۋكوۆ جاۋ بولا تۇرسا دا نەمiس اسكەرiنiڭ قولباسشىسى گۋدەرياننىڭ تۇت­قيىلدان، ويلاماعان جەردەن شابۋىل جاسايتىنىن مويىنداعان عوي. "گۋدەريان تاۋەكەلگە بارا بiلەدi جانە سول تاۋەكەلi ۇدايى ءناتي­جەلi بولادى" دەپ. ۋاحيدوللا پانشەريدىڭ دا "قارا مايور­عا" دەگەن كوزقاراسى وسى iسپەت­تەس. ايتپەسە، ونىڭ "قارا مايور­عا" ەلجiرەپ بارا جاتقان ەشتە­ڭەسi جوق. - كەيدە سالىستىرۋ جاسايمىن، - دەدi ۋ.پانشەري شاي ۇستiندە رۋحا وزەنiنە ويلانا قاراپ وتىرىپ، - كەڭەس اسكەرiنiڭ جاۋىزدىعى تالiپتەردiڭ جاۋىزدىعىنىڭ جانىندا جiپ ەسە الماي قالدى. تالiپتەر پانشەرلiك ايەلدەرگە ء"وزiڭ ايت، وڭ كوزiڭدi    ويايىن با، جوق سول كوزiڭدi ويىپ الايىن با؟" دەگەن عوي. بايعۇس ايەلدەر قارسىلىق بiلدiرسە، ەكi كوزiن بiردەي ويىپ العان. ءتالiپ­تەردiڭ وسى جاۋىزدىعىن بiلەتiن ايەلدەر ولار الگi سۇراقتى قوي­عان كەزدە، امال جوق، "وڭ كوزiمدi ويىپ ال", نە بولماسا "سول كوزiمدi ويىپ ال" دەگەن. ايتپەسە، ەكi كوزدەن بiردەي ايى­رىلادى... قايسىبiرiن ايتايىن، مىنا رۋحا وزەنi تالاي رەت قان بوپ اقتى عوي...

اقش-تىڭ اۋعانستانعا جانى اشي ما؟

ۋاحيدوللا پانشەريدىڭ جولاي بىلاي دەگەنi ەسiمنەن كەتپەي-اق قويدى: - اۋعان حالقى - نەگiزiنەن، ەگiنشi حالىق. ديقان حالىق. ءداندi داقىلدىڭ (ارپا، بيداي، جۇگەرi, سۇلى، نوقات، جاسىمىق، تارى جانە ت.ب.) نەشە اتاسىن ەككەن. جانە ەگiندi كۇتiپ-باپتاۋدىڭ دا قىر-سىرىن جەتiك بiلگەن. مiنە، سول حالىقتىڭ ۇرپاعى قازiر ەگiنشiلiكپەن، ديقانشىلىقپەن اينالىسپايدى. ەگiنشiلiكپەن اينالىسۋىڭىز نە، سول ەگiندi قالاي ەگۋدi دە بiلمەيدi. ويتكەنi كۇن­دiز-ءتۇنi - سوعىس. ەرتەلi-كەش كورەتiنi دە، باعاتىنى دا - اتىس-شابىس... 1900-1910 جىلدارى اۋعانستان پاتشالىق رەسەيگە، پاكستانعا، ۇندiستانعا، وزگە دە كورشiلەس ەلدەرگە استىق ساتقان. مiنە، سول اۋعانستان قازiر ازىق-تۇلiك سۇراپ، پاكستانعا قول جا­يىپ وتىر... ءوزiنiڭ ەلi ءۇشiن، حالقى ءۇشiن، وتانى ءۇشiن، ناقتىراق ايتساق، اۋعانستان ءۇشiن جانى اۋىراتىن ۋ.پانشەري سەكiلدi كوزi اشىق، كوكiرەگi وياۋ، قازiرگi ساياساتتىڭ قىر-سىرى مەن قيتۇرقىسىن جاقسى بiلەتiن تالاي اۋعاندىق ازاماتتارمەن اڭگiمەلەستiم. سىرلاستىم. ماسەلەن، نادجيبۋللانىڭ تۇسىندا Iشكi iستەر مينيسترi بول­عان، نادجيبۋللا دارعا تارتىل­عان سوڭ سىرت ەلدەرگە (تاجiك­ستانعا، يرانعا، ۇندiستانعا، ەۋ­روپا ەلدەرiنە) قاشقان، قازiرگi كۇنi اۋعانستانعا قايتىپ ورالىپ، قوعامدىق ومiرگە ارالاسا باستاعان گەنەرالدارمەن دە، پولكوۆنيكتەرمەن دە كوزبە-كوز اڭگiمە­لەستiم. ەندi وسى ازاماتتار ايتقان جانە ءوزiم دە شەت جاعاسىن كورگەن ماسەلەلەردi ورتاعا سالسام دەيمiن. پارۆاندا (پارۆان پروۆينتسياسىندا) اقش-تىڭ اسكەري بازاسى تۇر. وسىنداعى اقش-تىڭ اسكەر­لەرi تالiپتەر جيi شوعىرلانعان دجالابادقا، قانداعارعا باراتىن بولسا، وزدەرiنiڭ قاۋiپسiزدiگi ءۇشiن تالiپتەرگە الدىن الا ميلليونداپ اقشا تولەيدi ەكەن. ال بۇل اقشانى تالiپتەر حالىققا قارسى جۇمسايدى: جارىلىستار جاسايدى، بيلiككە ىڭعايسىز تۇلعالاردى ولتiرەدi جانە ت.ب. اقش-تىڭ اسكەري بازاسىنىڭ ۇستiنەن ەشكiم ۇشىپ وتپەيدi. ۇزاق بولسا دا، ءبارi دە مۇنى اينالىپ ۇشىپ وتەدi ەكەن. تiكە ۇشىپ وتسەڭ، وق شىعارماستان-اق، لازەرمەن جالپ ەتكiزەدi ەكەن. قاراپ وتىرساڭ، بۇل دا - شىعىن. اۋعان حالقىن قاجىتاتىن شىعىن. اۋعانستاننىڭ اسكەرiندە قىزمەت ەتەتiن اقش اسكەريلەرi (كوبiنەسە، نۇسقاۋشىلار) بار ەكەن. بۇلار 10 مىڭ دوللار جالاقى الادى ەكەن. ال اۋعاندىق وفيتسەرلەردiڭ الاتىن جالاقىسى - 200 دوللار. "وسىدان كەيiن مۇنداي اسكەردە قانداي بولاشاق بولماق؟" دەيدi گەنەرالدار. گەنەرالداردىڭ ايتۋىنشا، اقش اۋعانستانعا 40 ميلليارد دوللار كولەمiندە گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتiپتi. وسىنىڭ 36 ميللياردى اۋعانستانعا جەتپەگەن. قايدا؟ ەشكiم بiلمەيدi... اۋعان حالقىنا كومەك رەتiندە امەريكاندىقتار جولعا تاس توسەپتi. ۇساق مالتا تاس. وسىنى امەريكاندىقتار "بiز سەندەرگە 6 ميلليون دوللارعا تەگiن كومەك كورسەتتiك" دەپ كوزگە شۇقىپ، قايتا-قايتا ايتاتىن كورiنەدi. "اپىر-اي، - دەيدi اۋعاندىق ارداگەر-گەنەرالدار، - كەڭەس ۇكi­مەتi تەگiننەن-تەگiن مەكتەپ تە، اۋرۋحانا دا، زاۋىت تا، تۇرعىن ءۇي دە سالىپ بەردi. بiراق ەشۋاقىتتا مiندەتسiمەگەن ەدi...". "امەريكاندىقتار اۋعان حال­قىن كوزبوياۋشىلىققا، سىبايلاس جەمقورلىققا ۇيرەتiپ جاتىر. كەڭەس ۇكiمەتi تۇسىندا 250 000 اۋعاندىق كسرو-دا اسكەري جوعارى بiلiم الىپ، وفيتسەر اتاندى. ال سوڭعى 10 جىلدا امەريكاندىقتار "بiز 3500 اۋعاندىققا جوعارى اسكەري بiلiم بەردiك" دەيدi. شىن مانiندە، بۇلار 3500 ەمەس، ودان الدەقايدا، ءۇش-ءتورت ەسە از" دەيدi اۋعاندىق گەنەرالدار. سونىمەن قاتار، مىنانداي دا كەلەڭسiز وقيعالار بولىپتى. كەزiندە كەڭەس ۇكiمەتi سالعان اۋ­رۋحانالار مەن مەكتەپتەردi ءسال-ءپال جوندەپ، "بiز سان ميلليون اقشاعا قۇرىلىس تۇرعىزدىق" دەپ، وسى اقشانى اقش-تان اۋعانستان­عا اۋدارتقان دا، بۇل اقشانى اۋعانستاندا قىزمەت iستەيتiن اقش ازاماتتارى وزدەرi بولiسكە سالعان. ال ەندi امەريكاندىقتاردىڭ بۇلاي ەركiنسۋiنە قارسى بول­عان اۋعان شەنەۋنiكتەرiنiڭ اۋزىن قالاي جاپتىرعان دەسەڭiزشi? قازiرگi كەزدە اۋعان شەنەۋنiك­تەرiنiڭ باسىم كوپشiلiگiنiڭ بالا-شاعاسى اقش-تا وقيتىنى دا بەلگiلi. "وقۋلارىن بiتiرگەن سوڭ بۇلاردى اۋعانستانعا جiبەرمەي­مiز، اقش-تا الىپ قالامىز" دەپ، اۋعان شەنەۋنiكتەرiن جiپسiز بايلاپ تاستاعان.

"سەندەرگە كەلدIم دۇعا قىپ..."

ادام ولەڭدi جازام دەپ جازبايدى ەكەن عوي. اۋعانستاندى ارالاپ جۇرگەن كەزiمدە وتكەن كۇندەرiم، قىرشىنىنان قيىلعان قيماس دوستارىم ەسiمە ءتۇسiپ، iشiمنەن جيi كۇبiرلەي بەردiم. 1980 جىل. ەكiنشi ءساۋiر كۇنi سامات، ءتورتiنشi ءساۋiر كۇنi اسىل قازا تاپتى. مەن بولسام جارالانىپ، كابۋلدىڭ گوسپيتالiنە ءتۇستiم. التى دارiگەر اق تەر، كوك تەر بولىپ، جانتالاسا جۇگiرiپ، وپەراتسيا جاساپ جاتىر. گوسپيتالدىڭ ەدەنi - شىلقىعان قان. ماعان كەزەك كەلگەندە، شاماسى قانسىراپ كەتسەم كەرەك، ەسiمدi جوعالتا باستادىم... وسىنداي قورقىنىشتى سۋرەتتەر كوز الدىمدا كولبەڭدەپ تۇرىپ الدى... ازاپتى دا اۋىر جىلدارىمنىڭ ەلەسi اسەر ەتتi مە، قىرشىنىنان قيىلعان بوزداقتاردى ساعىنعانىم با، تiل ۇشىما تومەن­دە­گiدەي ولەڭ جولدارى ورالا بەردi:

مويىنداي قويماس باسقانى،

ارمىسىڭ اۋعان اسپانى.

كوزiمە وتتاي باسىلار،

تۇكسيگەن تاۋ مەن تاستارى.

بۇل جاقتا بولەك ۇعىمدار،

Iشiندە كەتەر مۇڭىڭ بار.

ورتەنiپ كەتكەن ومiرلەر،

قيىلىپ جاتقان عۇمىرلار.

جانىمنىڭ بiتپەي جاراسى،

جابىرقاپ تۇرمىن قاراشى.

ەسەيتتi مەنi مىڭ جىلعا،

وت پەنەن وقتىڭ اراسى.

ناعىلام ايتىپ، ناعىلام،

جارالى بiزدەي قابىلان.

وتان دەپ سولاي قان كەشتi,

ون سەگiزدەگi وعىلان.

ون سەگiزدەگi كوك ءبورi ەم، كوگەرiپ جاڭا كوكتەگەن.

قىناداي قىرعان تiرiنi,

سۇم سوعىس سەنi جەك كورەم.

تۇنەرiپ ءالi قىر، شىڭدار،

ەسكە ساپ ءبارiن تۇرسىڭدار.

سەندەرگە كەلدiم دۇعا قىپ،

كومۋسiز قالعان قىرشىندار.

ايقارا قۇشاق اشىلماي،

شاتتىقتىڭ نۇرى شاشىلماي.

سوعىستىڭ مىناۋ لاڭى

باسىلماي قويدى-اۋ، باسىلماي...  

سۋرەتتە: اۋعانستان. پانشەر. ب.سماعۇل كەڭەس اسكەرلەرiنiڭ قيراعان تەحنيكاسىنىڭ قاسىندا تۇر. 11.11.2011 جىل.

http://zhasalash.kz/ruhaniyat/6431.html