«دارىنسىز باسشىلار ەلىمىزدىڭ باس گازەتىن بەيشارا كۇيگە جەتكىزدى» دەپ اتالعان سۇحبات (راحىم ايىپۇلى . «دات. وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» گازەتى، 08. 02. 2012 ج.) مەنى دە بەيجاي قالدىرعان جوق. ءوزىم كۋا بولعان قايداعى مەن جايداعى ەسىمە ءتۇسىپ، كوز الدىما نەبىر كورىنىس كولدەنەڭدەدى.

مىنە، الماتىداعى مادەنيەت سارايى. دۇنيە ءجۇزى قازاقتارىنىڭ العاشقى قۇرىلتايى. جينالعان جۇرت مارە-سارە. قىتايداعى، موڭعولياداعى، المانياداعى، اۋسترياداعى... قازاق قاۋىمدارىنان كەلگەن وكىلدەر - قايران قازەكەمدەر بىزبەن جىلاپ كورىسىپ، اتامەكەنگە ورالار كۇن تۋعانىنا شەكسىز قۋانىشتى.
سول كۇنى تاڭەرتەڭ الماتىنىڭ اۋەجايىندا موڭعوليادان كەلگەن قانداستارىمىزدى قارسى العانىمىزدا ۇشاقتان تۇسكەن قارتتىڭ ەڭكىلدەپ تىزە بۇگىپ، جەرگە ماڭدايىن تيگىزىپ: «اينالايىن، اتامەكەنىم!» دەپ ەگىلگەندە، كارى كوزدىڭ ىستىق جاسى بۇرشاقتاپ توگىلگەنىن كورىپ، قابىرعامىز سوگىلە جازداعان. تۋىپ-وسكەن جەردە بەيقام تايراڭداپ جۇرگەن مەن وتاننىڭ، ەلدىڭ، جەردىڭ، حالىقتىڭ قادىرىن بىلە بەرمەيتىنىمدى سوندا ءتۇسىنىپ، كۇپىرلىگىم ءۇشىن قۇدايدان ىشتەي كەشىرىم سۇرادىم.

«دارىنسىز باسشىلار ەلىمىزدىڭ باس گازەتىن بەيشارا كۇيگە جەتكىزدى» دەپ اتالعان سۇحبات (راحىم ايىپۇلى . «دات. وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» گازەتى، 08. 02. 2012 ج.) مەنى دە بەيجاي قالدىرعان جوق. ءوزىم كۋا بولعان قايداعى مەن جايداعى ەسىمە ءتۇسىپ، كوز الدىما نەبىر كورىنىس كولدەنەڭدەدى.

مىنە، الماتىداعى مادەنيەت سارايى. دۇنيە ءجۇزى قازاقتارىنىڭ العاشقى قۇرىلتايى. جينالعان جۇرت مارە-سارە. قىتايداعى، موڭعولياداعى، المانياداعى، اۋسترياداعى... قازاق قاۋىمدارىنان كەلگەن وكىلدەر - قايران قازەكەمدەر بىزبەن جىلاپ كورىسىپ، اتامەكەنگە ورالار كۇن تۋعانىنا شەكسىز قۋانىشتى.
سول كۇنى تاڭەرتەڭ الماتىنىڭ اۋەجايىندا موڭعوليادان كەلگەن قانداستارىمىزدى قارسى العانىمىزدا ۇشاقتان تۇسكەن قارتتىڭ ەڭكىلدەپ تىزە بۇگىپ، جەرگە ماڭدايىن تيگىزىپ: «اينالايىن، اتامەكەنىم!» دەپ ەگىلگەندە، كارى كوزدىڭ ىستىق جاسى بۇرشاقتاپ توگىلگەنىن كورىپ، قابىرعامىز سوگىلە جازداعان. تۋىپ-وسكەن جەردە بەيقام تايراڭداپ جۇرگەن مەن وتاننىڭ، ەلدىڭ، جەردىڭ، حالىقتىڭ قادىرىن بىلە بەرمەيتىنىمدى سوندا ءتۇسىنىپ، كۇپىرلىگىم ءۇشىن قۇدايدان ىشتەي كەشىرىم سۇرادىم.
ال مىناۋ سۇحباتتان شايىنعازى سەيفوللا دەگەننىڭ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندەگى ماقالاسىندا «وتان، پاتريوت دەگەن سوزگە لايىق بولۋ ءۇشىن، ادام وسى ەلدە ۇزاق ۋاقىت تۇرىپ، ەل كورگەن قيىندىقتاردى بىرگە كورۋى ءتيىس» دەگەن شيكى-شىرىك پىكىرىن ءبىلىپ، جاعامدى ۇستادىم. ونىڭ ويسىماعىنشا، قازاقستاندا تۋىپ-وسپەگەن قازاقتا، اتامەكەنىن ساعىنۋدى بىلاي قويعاندا، قازاقتىعىن ويلاۋ دەگەن بولمايدى ەكەن. قازاق ەكەنىن سەزىنۋى ءۇشىن قازاقستانعا كەلىپ، ۇزاق ۋاقىت تۇرۋ، باسقا قيىردان اكەلىنگەن مال سياقتى جەرسىنۋى كەرەك كورىنەدى. استافىراللا!
ءيا، سول قۇرىلتايدا مادەنيەت سارايىنىڭ شاڭىراعىن شات-شادىمان دا شالقار سەزىم كەرنەپ تۇردى. ىشكى-سىرتقى قازاقتار ءبارىمىز كوپتەن كۇتكەن تويىمىزدىڭ قۇشاعىندامىز. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى، دۇنيە ءجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ كوڭىلدەنە، كوسىلە سويلەپ، شەتتەن كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ، ەگەر جاڭىلىسپاسام، تورتەۋىنە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى» تولقۇجاتىن جۇرت الدىندا تاپسىرىپ: «قاشان كەلسەڭىزدەر دە، ءتورىمىز دايىن، ازاماتتىقتى بىردەن الاسىزدار!» - دەدى. قۋاتتى قۋانىشپەن قۇشىرلانا سوعىلعان شاپالاق كۇشى سالتانات سارايىمىزدىڭ توبەسىن كوتەرىپ كەتە جازدادى...
تاعدىردىڭ تاۋقىمەتىمەن جىراققا كەتكەن قازاقتاردىڭ امان-ەسەن جۇرگەندەرىنىڭ وزدەرى، جات جەردىڭ توپىراعى بۇيىرعانداردىڭ ۇرپاقتارى اتامەكەنىنە - قازاقستانىنا كوش بەتىن تۇزەدى. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىمىز اڭساپ كەلگەن اعايىندارىمىزدى اسپەتتەپ ايتىپ تا، جازىپ تا، كورسەتىپ تە، ايىزىمىزدى قاندىرا باستادى.
سودان كەيىن بىرتە-بىرتە... ءسوز بۇزىلدى، ءىس ءىرىدى. ورالماندار دەپ اتالعان قانداستارىمىز، اكەسىنەن بالاسى، اعاسىنان قارىنداسى ايىرىلىپ دەگەندەي، رەسپۋبليكانىڭ وبلىستارىنا پالەن ۇيلەپ جونەلتىلە سالاتىن بولدى. ولار بارعان جەردە باسپاناعا جارىماي، جۇمىسقا ورنالاسا الماي قينالدى. ونىڭ ۇستىنە جەرگىلىكتى الدەبىر قانىپەزەرلەر ولاردى «قىتاي»، «مۇڭعىل»، «قاراقالپاق» دەپ اتاپ، كوپە-كورىنەۋ كەمسىتۋدى شىعاردى. جوعارى ءبىلىمى بار مۇعالىمدەر، دارىگەرلەر، عالىمدار، جازۋشىلار تەك باقتاشى، شوپان، پوشتاشى جۇمىستارىنا عانا الىندى. جالپىلاپ ايتىپ وتىرعان جوقپىن، الايدا كوبىنەسە سولاي بولدى.
الماتىدا دا، جەر-جەردە دە جەلدەن ءجۇن تۇتكىش الاياقتار ورالماندى: «ساعان ازاماتتىق الىپ بەرەمىن!.. سەنىڭ ءۇي الۋىڭا كومەكتەسەمىن!..» - دەپ الداپ، اقشاسىن قاقشىپ، زىم-زيا كەتىپ جاتتى. ونداي وڭباعاندىق ءباسپاسوز بەتىندە ايعاقتالدى دا. بىراق تۇتىلعان، تۇتىلسا دا، جازالانعان ەشكىم بولمادى.
قىسقاسى، ورالمانداردىڭ كوشى-قونى الاياق شەنەۋنىكتەردىڭ «تابىس كوزىنە» اينالدى. ونى دا جالپىلاپ ايتىپ وتىرعان جوقپىن، الايدا كوبىنەسە سولاي بولدى. جات ەلدە ونداي قۋلىق-سۇمدىقتى كورمەگەن قانداستارىمىزدىڭ جاقسىلىقتان ءتۇڭىلىپ، قايتادان كوشىپ كەتكەنى، ءالى دە كەتىپ جاتقانى سوندىقتان.
رەسپۋبليكامىزدىڭ وبلىستارىن ارالاعان كەزدەرىمدە، انەۋ ماقالاسىماقتا ايتىلعانداي، «كۇنەلتۋ ءۇشىن كەلگەن» ورالمانداردى كورگەن ەمەسپىن. كەرىسىنشە، «ەكى قولعا ءبىر جۇمىس» تابا العاندارى جەر ەمشەگىن ەمىپ، ديقان بولىپ ءجۇر، مال ءوسىرىپ، ەت، ءسۇت، ماي، قىمىز، شۇبات ساۋداسىن وڭداپ، ماڭايىن جارىلقاپ ءجۇر. نەگىزگى ماماندىعىن كوكسەپ، سۇراپ، قاسارىسقانى جوق (ورالمانداردىڭ قانشاسى قانداي وقۋدا، قىزمەتتە ەكەنىن راحىم ايىپۇلى دەرەك تىلىمەن ايتىپ بەرىپتى). ياعني: «ورالماندار باس پايداسىن كوزدەپ كەلدى»، «ورالمانداردان قازاقستانعا ەشقانداي پايدا بولمادى»، «جاڭاوزەندەگى وقيعاعا ورالماندار كىنالى» دەگەن سياقتى ساندالباي سوزدەر سايتاناۋىزدان شىعىپ جاتىر. ۇكىمەتتىڭ جاڭاوزەن تۇرعىندارىن باسقا ايماقتارعا كوشىرۋ سياقتى «ومىرشەڭ ماسەلەنى» ويلاپ تاۋىپ، «پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا «جۇمىسپەن قامتۋ - 2020» باعدارلاماسىن جاساپ»، ول شاراعا 11,3 ميلليارد تەڭگە ءبولۋدى كوزدەۋى، مەنىڭشە، «جاڭاوزەندەگى قانتوگىسكە ورالماندار كىنالى» دەگەن دۇمبىلەز پىكىردى ءپىسىرۋ.
«نۇر» دەگەن ءسوزدى كورىنگەن جەرگە تىقپالاۋ «داستۇرىمىزشە» الىستاعى قانداستارىمىزدىڭ اتامەكەنگە بەت تۇزەگەن «نۇرلى كوشى» وسىنداي قيتۇرقىعا ۇشىراۋمەن تەجەلە باستادى. بيلىكتىڭ «ءبىز بىلگەندى كىم ءبىلىپ جاتىر» ىسپەتتى بۇركەمەلى ساياساتى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە شايىنعازىلاردىڭ اۋزىمەن ايتىلسا، ول ساياساتتى قۇلىباەۆ-شۇكەەۆ-ەرتىسباەۆتار جاڭاوزەندىكتەرگە تاڭا باستاسا، «نۇرلى كوش» توقتادى، باسى تاۋداي، اياعى قىلداي بولدى دەي بەرەلىك.
«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»
(پروەكت «DAT» № 08 (136) 15 اقپان 2012 جىل