ماقالا تاقىرىبىن وقي سالا ءا دەگەننەن «تەحنيكانىڭ جەتكەن جەرى وسى ما؟» دەسەڭىز قاتەلەسەسىز. قالام-قاعازسىز دۇنيەگە كەلگەن ادەبيەتتىڭ الەمدىك دەڭگەيگە جەتپەسىنە ءبىز دە باس شۇلعيمىز. ايتسە دە بۇل قاعيدانىڭ ءبىزدىڭ بۇگىنگى كەيىپكەرىمىزگە تۇك قاتىسى بولماس. سىر ءوڭىرىنىڭ شىركەيلى اتالاتىن شاعىن اۋىلىنىڭ تۋماسى نۇرمۇحاممەد ابىلقاسىموۆ تاياۋدا عانا تۇساۋى كەسىلگەن «تاعدىرىمنىڭ جانارى» اتتى كىتابىن ۇيالى تەلەفونمەن قالام-قاعازدان قاشقاندىقتان ەمەس، باسقا قىلار امالى قالماعاندىقتان جازدى. تاعدىر ونى قالام ۇستايتىن قولدان، اۋىزشا ايتار تىلدەن شەكتەدى. جاس اقىن ولەڭدەرىن تىستەگەن قالامىمەن تەلەفون پەرنەلەرىن تەرۋ ارقىلى ءبىر كىتاپ ەتىپ شىعاردى. مىنە، قالامگەر ەرلىگىنىڭ ەرەنى - وسى شىعار...
القيسسا، اڭگىمەمىزدى نۇرمۇحاممەد ومىرىندەگى كەيىنگى جەتكەن قۋانىشىنان باستايىق. جىل جاڭا باستالعانىنا قاراماستان، جاس اقىن وبلىس اكىمىنىڭ ستيپەندياتى اتانىپ ۇلگەردى. بۇل وتكەن جىلى جاڭالىعى كوپ بولعان جىگىت قۋانىشىنىڭ جاراسىمدى جالعاسىن تابۋى بولىپ وتىر. مۇنداي قۋانىشتار اقىنعا شابىت سىيلايدى.

ماقالا تاقىرىبىن وقي سالا ءا دەگەننەن «تەحنيكانىڭ جەتكەن جەرى وسى ما؟» دەسەڭىز قاتەلەسەسىز. قالام-قاعازسىز دۇنيەگە كەلگەن ادەبيەتتىڭ الەمدىك دەڭگەيگە جەتپەسىنە ءبىز دە باس شۇلعيمىز. ايتسە دە بۇل قاعيدانىڭ ءبىزدىڭ بۇگىنگى كەيىپكەرىمىزگە تۇك قاتىسى بولماس. سىر ءوڭىرىنىڭ شىركەيلى اتالاتىن شاعىن اۋىلىنىڭ تۋماسى نۇرمۇحاممەد ابىلقاسىموۆ تاياۋدا عانا تۇساۋى كەسىلگەن «تاعدىرىمنىڭ جانارى» اتتى كىتابىن ۇيالى تەلەفونمەن قالام-قاعازدان قاشقاندىقتان ەمەس، باسقا قىلار امالى قالماعاندىقتان جازدى. تاعدىر ونى قالام ۇستايتىن قولدان، اۋىزشا ايتار تىلدەن شەكتەدى. جاس اقىن ولەڭدەرىن تىستەگەن قالامىمەن تەلەفون پەرنەلەرىن تەرۋ ارقىلى ءبىر كىتاپ ەتىپ شىعاردى. مىنە، قالامگەر ەرلىگىنىڭ ەرەنى - وسى شىعار...
القيسسا، اڭگىمەمىزدى نۇرمۇحاممەد ومىرىندەگى كەيىنگى جەتكەن قۋانىشىنان باستايىق. جىل جاڭا باستالعانىنا قاراماستان، جاس اقىن وبلىس اكىمىنىڭ ستيپەندياتى اتانىپ ۇلگەردى. بۇل وتكەن جىلى جاڭالىعى كوپ بولعان جىگىت قۋانىشىنىڭ جاراسىمدى جالعاسىن تابۋى بولىپ وتىر. مۇنداي قۋانىشتار اقىنعا شابىت سىيلايدى.
نۇرمۇحاممەد قاناتبەكۇلىنىڭ ءسابي كۇنى سال اۋرۋىمەن كۇرەسپەن ءوتتى. بالاسىنىڭ سىرقات ەكەنىن بىلگەن اتا-انا ونى ارقالاپ، بەرىسى - الماتى، ارىسى - ماسكەۋدىڭ ەڭ وزىق دەگەن ەمدەۋ مەكەمەلەرىنىڭ بارىنە ات شالدىرتتى. الايدا جىلداردى جىلدارعا جالعاعانى بولماسا، بالاعا ەم قونبايدى، دارىلەردەن دارمەن بولمايدى. «ناۋقاستىڭ مي تالشىقتارى سەمگەن. ونى قالپىنا كەلتىرۋگە مەديتسينانىڭ مۇمكىندىگى جوق» دەپ الاقان جايادى اق حالاتتىلار.
جاراتۋشى قۇداي ءبىر جاعىن كەم بەرسە، ءبىر جاعىن ارتىعىمەن بەرەدى. نۇرمۇحاممەد تە زەرەكتىگىمەن ەرتە كوزگە ىلىنەدى. مەكتەپكە بارماسا دا، انىق سويلەي الماسا دا، ءارىپ تانىپ، كىتاپ وقۋعا قۇمارتىپ الادى. ونىڭ ءبىلىم الۋىنا قارىنداسى جۇلدىزدىڭ ۇلكەن كومەگى تيگەن. اعاسىنا كىتاپ پاراقتاپ بەرىپ وتىرۋ ارقىلى-اق ۇلكەن ساۋاپقا كەنەلەدى. كۇن-ءتۇنى كىتاپتىڭ تۇنىعىنا ۇڭىلگەن نۇرمۇحاممەد ادەبي تۇرعىدان توسەلەدى، دۇنيەتانىمى كەڭەيەدى. تەلەفون مەن تاياق كومەگىمەن كوكىرەگىن جارعان العاشقى تۋىندىلار تۋا باستايدى. اقىندىق الەمىنىڭ قاقپاسى وسىلاي اشىلدى:

«ءبىلىمدى قۇمارلانىپ تەرەڭ قازدىم،
تۇسكەندەيمىن تۇبىنە كەمەل نازدىڭ.
اياق-قولىم ىرقىما كونبەگەن سوڭ،
اۋزىما اعاش تىستەپ ولەڭ جازدىم»...
مىنە، وسىلاي دۇنيەگە كەلگەن ولەڭدەردى جۇلدىز قارىنداسى قاعازعا تۇسىرەدى. نۇرمۇحاممەد ولەڭدەرىنىڭ كوبى تاعدىر مەن تاۋقىمەت تاقىرىبىنا ارنالعان. البەتتە ونىسى زاڭدى دا. ونىڭ العاشقى جيناعىنىڭ «تاعدىرىمنىڭ جانارى» اتالۋى دا وسىمەن بايلانىستى. نۇرمۇحاممەدتىڭ تاعدىرى ارالدان شىققان اقيىق اقىن زەينوللا شۇكىروۆتى ەسكە تۇسىرەدى. بىراق تاعدىر زەينوللانى قوس اياقتان ايىرسا، ءبىزدىڭ كەيىپكەردى اياقپەن قوسا، قوس قولدان دا، ءتىپتى تىلدەن دە شەكتەپتى. بىراق جۇرەك ءتىلى ەكەۋىندە دە سايراپ تۇر. مۇنى نۇرمۇحاممەد ءوزىنىڭ «بۇل ومىردەن نە الدىم؟» دەگەن ولەڭىنە قوسادى:
- ...مۇڭايسام مۇقاعالي مۇڭىن شالدىم،
ومىردە زەينوللانىڭ ءزىلىن الدىم.
اللانىڭ بۇيىرتقانى وسى شىعار،
الماس قىلىش وتپەيتىن ءتىلىن الدىم...
مىنە، ءتىلدىڭ قۇدىرەتى بالاڭ جىگىتتى شاعىن شىركەيلى اۋىلىن بىلاي قويىپ، وبلىسقا، ءتىپتى رەسپۋبليكاعا كەڭىنەن تانىمال ەتتى. جىر جيناعىن شىعارىپ، وبلىستىق دەڭگەيدە شىعارماشىلىق كەشىن وتكىزگەن اقىننىڭ 2011 جىل سوڭىندا «نۇر وتان» حالىقتىق دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ قولداۋىمەن «باۋىرجان» قايىرىمدىلىق قورى ۇيىمداستىرعان مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامدارعا ارنالعان جىل سايىنعى «سامعاۋ» سىيلىعىن جەڭىپ العانىنا دا ءوزىمىز كۋا بولعانبىز. وسىلايشا، رەسپۋبليكانىڭ مۇمكىندىگى شەكتەلگەن بارشا جاسىنا ءوزىنىڭ ەرەن ەرلىگىمەن تاعدىر تەپەرىشىنە مويىماي، كۇرەسۋگە بولاتىنىن كورسەتتى ول. نۇرمۇحاممەدتىڭ اناسى گۇلزادا دوسبەرگەنوۆانىڭ اڭگىمەلەۋىنشە، بالاسى بۇل تاعدىرىنا دا باقىتتى. ارمان دا بار، ارينە، بىراق تاۋبەسى، شۇكىرلىگى باسىم. قازىرگى قينالاتىنى - كوكەيدەگى ويىن تۇسىرە الماي قالاتىن كەزدەر بولادى. ارينە، تەلەفوننىڭ شىققانىنا دا تاۋبە، بىراق ءتۇن ورتاسىندا شابىت قىسسا، سونى الدىنا الۋدىڭ ءوزى مۇڭ عوي. مۇڭايتاتىنى - وسى تۇس، ايتپەسە جىردان جۇبانىش تاپقان جىگىت ولەڭدى - باقىت دەپ بىلەتىنى راس:
«ولەڭىم، سەرىگىمسىڭ سىر اشتىرار،
تولقىعاندا ءوزىڭسىڭ قىر استىرار.
مىقتى ولەڭ دۇمپۋىمەن سىلكىگەندە،
جابىق جاتقان قازاندى ءبىر اشتىرار.
بولار بالا بەسىكتە بۇلقىنادى،
وسە كەلە جان-جاعىن سۇراستىرار.
ابايداي ۇلى اقىن جىرلاعاندا،
ءسوز مارجانىن كەتىكسىز قۇراستىرار»...
جاس قالامگەردىڭ اقىندىقتان ارتىلىپ تۇرعان قىرلارى دا كوپ. شاحمات پەن دويبىدان اۋداننىڭ الدىنا جان سالماس چەمپيونى. ارينە، قارىنداستىڭ كومەگى مۇندا دا قاجەت. اعاسىنىڭ كۇرمەلەتىن ءتىلىن وسى جۇلدىز عانا تۇسىنەدى ەكەن. اعاسى ايتىپ وتىرادى، قارىنداسى تاقتاداعى تاستاردى قوزعايدى. ودان بولەك، نۇرمۇحاممەد - ديپلومى جوق گەوگراف، ءارى ەتنوگراف. الەم كارتاسىن الدىنا جايىپ سالساڭىز، قاي مەملەكەتتىڭ قاي جەردە ورنالاسقانىن استاناسىمەن بىرگە، بۇگىنگى جالپى جاعدايىمەن بىرگە جاتقا سوعىپ بەرەدى. قازاق تاريحىن حرونولوگيالىق رەتپەن اڭگىمەلەيدى. ءتورت تۇلىك مالدىڭ ءتۇر-ءتۇسىن، تەگىن تۇگەندەۋدە اۋىلدىڭ شارۋالارى ۇيدە جاتقان نۇرمۇحاممەدتەن كەڭەس سۇرايتىن كەزدەر دە بولادى. «كوپ جاساعاننان ەمەس، كوپ بىلگەننەن سۇرا» دەگەن ءسوز وسىندايدا شىقسا كەرەك-ءتى...

ءسوز سوڭى:
قايسار اقىننىڭ ەسىمى بۇگىندە سىر وڭىرىنە تانىمال. 2011 جىل مارەسىندە ن.بەكەجانوۆ اتىنداعى قىزىلوردا وبلىستىق دراما تەاترىندا نۇرمۇحاممەدتىڭ العاشقى شىعارماشىلىق كەشى ءوتتى. مۇندا وبلىس اكىمى وعان نەتبۋك سىيلادى. ۇيالى تەلەفون پەرنەلەرىنەن گورى نەتبۋكتە تەرگەن قولايلىراق. كوكىرەگى وياۋ جاستىڭ كەلەسى كىتابى، مىنە، كومپيۋتەردە دايىندالىپ جاتىر. نۇرمۇحاممەد اقىن رەتىندە ءبىر ارمانىنا وسىلاي جەتتى. جەتكىزبەي تۇرعان تاعى ءبىر ارمان بار. اللانىڭ بۇل فانيگە جىبەرگەن ادامى رەتىندە ارتىندا تۇياق قالدىرسام دەيدى. ءبىرىنشى ارمانعا كومەكتەسكەن - ۇيالى تەلەفون بولسا، نۇرمۇحاممەد ەكىنشى كومەكتى - جاساندى ۇرىقتاندىرۋدان كۇتەدى. بىراق بۇل شارۋا قيىنداۋ. ءبىر جاعىنان قارجى كەرەك، ەكىنشى جاعىنان انا بولار كەلىنشەك كەرەك. «جارالارىم داق قالماستاي جازىلادى، ويىمداعى ارمانىم ورىندالسا» دەيدى نۇرمۇحاممەد...
«ايقىن» گازەتى