(فانتاستيكالىق ءازىل)

ۋاقىت ماشيناسىنىڭ ويلاپ تابىلعانىنا دا ونىمەن ءبىرىنشى بولىپ مارستىڭ ساياحاتقا شىعاتىنىنا دا ەشكىم تاڭ قالعان جوق ، ءبارى دە زاڭدى.. ءتايىرى، ساياحات ەمەس،  بايبىشەم مەنى تۇزەپ جاتىر، « ىسساپارعا دەگەن دۇرىسىراق بولادى» دەپ. سونىمەن، باراتىن كىسى ءازىر، ەندى تەك قاي زامانعا، قانداي ماقساتپەن بارۋ كەرەكتىگىن شەشۋ عانا قالدى.  العاشقىسى تەز شەشىلدى، بولاشاققا ەشكىم ۇمتىلا قويمادى: مىنانداي جۇيىتكىگەن زاماندا قازىرگى الدىڭعى قاتارلى جەتىستىكتەرىڭ جەتى جىلدا كىسى كۇلەرلىكتەي ارتتا قالۋدىڭ ءبىر ءتۇرى  بولىپ شىعۋى ابدەن مۇمكىن، ءويتىپ بولاشاققا بارىپ بالا-شاعاڭا مازاق بولعانشا، وتكەنگە بارىپ وكىنىشتەرىڭدى تۇزەپ قايتقانعا نە جەتسىن. ال ماقسات تاڭداۋ وڭاي ەمەس، ءوزىڭىز دە بىلەسىز، وتكەنگە ساپار شەگۋ وراسان زور ەنەرگيانى تالاپ ەتەدى، ءبازبىر ايتقىشتارعا سەنسەك، ءبىر ساپار جوق  دەگەندە جيىرما-ەلۋ  شاقتى جىلدىڭ بيۋدجەتىن جەپ قويادى-مىس. وسىنىڭ ءبارىن ەسكەرە وتىرىپ مامليحات ەگەر وسى ساپار شىققان شىعىندى اقتامايتىن بولسا، باعدارلامانى جابۋلى قازان كۇيىندە ءبىرجولاتا  قالدىراتىن بولىپ شەشتى. توق ەتەرى وتكەننىڭ مىنانداي قاتەلەرىنىڭ بىرەۋى عانا وسى ساپار ارقىلى تۇزەتىلىپ كورمەك:
1.    اتومدىق بومبانىڭ ويلاپ تابىلۋى.
2.    اراقتىڭ جاسالۋى.
3.    تابيعي رەسۋرستاردى دۇرىس پايدالانباۋ.

(فانتاستيكالىق ءازىل)

ۋاقىت ماشيناسىنىڭ ويلاپ تابىلعانىنا دا ونىمەن ءبىرىنشى بولىپ مارستىڭ ساياحاتقا شىعاتىنىنا دا ەشكىم تاڭ قالعان جوق ، ءبارى دە زاڭدى.. ءتايىرى، ساياحات ەمەس،  بايبىشەم مەنى تۇزەپ جاتىر، « ىسساپارعا دەگەن دۇرىسىراق بولادى» دەپ. سونىمەن، باراتىن كىسى ءازىر، ەندى تەك قاي زامانعا، قانداي ماقساتپەن بارۋ كەرەكتىگىن شەشۋ عانا قالدى.  العاشقىسى تەز شەشىلدى، بولاشاققا ەشكىم ۇمتىلا قويمادى: مىنانداي جۇيىتكىگەن زاماندا قازىرگى الدىڭعى قاتارلى جەتىستىكتەرىڭ جەتى جىلدا كىسى كۇلەرلىكتەي ارتتا قالۋدىڭ ءبىر ءتۇرى  بولىپ شىعۋى ابدەن مۇمكىن، ءويتىپ بولاشاققا بارىپ بالا-شاعاڭا مازاق بولعانشا، وتكەنگە بارىپ وكىنىشتەرىڭدى تۇزەپ قايتقانعا نە جەتسىن. ال ماقسات تاڭداۋ وڭاي ەمەس، ءوزىڭىز دە بىلەسىز، وتكەنگە ساپار شەگۋ وراسان زور ەنەرگيانى تالاپ ەتەدى، ءبازبىر ايتقىشتارعا سەنسەك، ءبىر ساپار جوق  دەگەندە جيىرما-ەلۋ  شاقتى جىلدىڭ بيۋدجەتىن جەپ قويادى-مىس. وسىنىڭ ءبارىن ەسكەرە وتىرىپ مامليحات ەگەر وسى ساپار شىققان شىعىندى اقتامايتىن بولسا، باعدارلامانى جابۋلى قازان كۇيىندە ءبىرجولاتا  قالدىراتىن بولىپ شەشتى. توق ەتەرى وتكەننىڭ مىنانداي قاتەلەرىنىڭ بىرەۋى عانا وسى ساپار ارقىلى تۇزەتىلىپ كورمەك:
1.    اتومدىق بومبانىڭ ويلاپ تابىلۋى.
2.    اراقتىڭ جاسالۋى.
3.    تابيعي رەسۋرستاردى دۇرىس پايدالانباۋ.

وسىلاردىڭ قايسىسىنىڭ زاردابى قاتتىراق ءتيىپ، ءالى-كۇنگە دەيىن  قوعامنىڭ دامۋىن تەجەپ وتىرعانى ۇزاق تالقىلاندى. جەمە-جەمگە كەلگەندە ولاردىڭ بىرەۋى دە وتپەي، تىڭ ۇسىنىس ءبىر اۋىزدان دەرلىك كوپشىلىك داۋىسپەن ادامزات تاريحىنداعى ەڭ سوراقى قاتەلىك - ايەل زاتىنىڭ قوعامداعى ورىنى عاسىرلار بويى تومەندەتىلىپ كەلگەنى ءوتتى. باسقاشا ايتقاندا ۋاقىت پوتەنتسيالىن پايدالانۋعا جاريالانعان تەندەردى گەندەر جەڭىپ شىقتى. باسىندا ساپارعا ەركەك پەن ايەل باراتىن بولىپ جوبالانىپ ەدى، بىراق بۇل اسا قىمباتقا تۇسەتىن بولدى جانە ەركەكتەر جىبەرگەن قاتەنى  سولاردىڭ وكىلى تۇزەسىن دەپ شەشىلدى.

مارس مىقتى دايىندىقتان ءوتتى: جوق دەگەندە جۇزدەگەن ءتىل ۇيرەندى، از دەگەندە الپىس شاقتى اۋرۋعا قارسى ەگىلدى، شىعىس جەكپە-جەگىنىڭ جەتەۋىنەن جۇلدە تاقتى... تاعىسىن تاعى. ءيا، سوسىن ۋاقىت بەلدەۋلەرىنەن سەكىرۋ ءۇشىن مويىنىنا تۇيمە ورناتتى. ەڭ باستىسى، ونسىز دا ايەل ايتسا، «قۇيعان شايىن جەرگە قوياتىن» (بۇل ۋاقىت ءماشيناسى ويلاپ تابىلعان انام زاماننىڭ تۇراقتى ءسوز تىركەسى) قاسقانىڭ ساناسىنا جاتپاي-تۇرماي ايەلدەر مۇددەسىن قورعاۋعا پارىزدى ەكەنى تۋرالى قۇيىلدى. تاريحتىڭ مۇمكىندىگىنشە ەڭ تەرەڭىنە سۇڭگۋ، سودان جولاي جاعدايعا قاراي 3-4 ۋاقىت بەلدەۋلەرىنە سوعا كەلەتىن بولىپ شەشىلدى.

سونىمەن، ءبىزدىڭ جىگىت تاس تاۋىرىنە توپ ەتە قالدى. دالىرەك ايتساق، ارانداي اشىلعان اۋزىنا كۇمپ بەرمەگەنىمەن، ارقاسىنا ءتۇسىپ كوزدەرى الاقانداي بولعان ونى دينوزاۆر ء(بىز ۇستىمىزگە قونعان شىبىندى كەيدە قالاي بايقاماي قالاتىنىمىز سياقتى) ءاپ دەگەندە بايقاي قويعان جوق.. دەگەنمەن، جاڭا جىبىر ەتكەن نە بولدى ەكەن دەگەن پيعىلمەن ارتىنا قاراي موينىن بۇرعاندا ماكەڭنىڭ جان داۋىسى شىعىپ زىتا جونەلدى. جان قىسىلعاندا ءبارى جۇيرىك-ۇڭگىرگە ۇيدەي پالەدەن بۇرىن ۇلگەردى. ءسويتىپ، ادام اتادان تاراعان دەمەسەڭ تۇرپاتى باسقا جابايى جانداردىڭ قاسىنان ءبىر-اق شىقتى. الاق-جۇلاق كىرىپ كەلگەن وعان بارلىعى ۇلكەن تابەتپەن قاراپ قالدى، قۇداي ساقتاپ بۇلارمەن تىلدەسۋدىڭ، دالىرەك ايتقاندا ىمداسۋدىڭ الىپپەسىن بىلەتىنى پايداعا استى،  ەگەر بۇل ءۇزىلىس تاعى ءبىر بەس سەكۋندقا سوزىلعاندا ءبىراز جابايىنىڭ كەكىرىگىنە سەبەپشى بولاتىنى انىق-تى. سىقپىتى بولەك بولعانىمەن ءوز تىلىندە سالەم بەرىپ، «سويلەي» باستاعاندارعا جابايىلاردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ قىزىعۋشىلىعى باسىلىپ، باس قاراۋ، تاس قايراۋ، ءشوپ شايناۋ سياقتى الدەقايدا پايدالى ىستەرمەن اينالىسا باستادى، ەندى ولاردى دا تۇسىنۋگە بولادى-قانشا قارنىڭ اشقانمەن سايراپ تۇرعان سامسانى جەي المايسىڭ عوي. كەلگەن قوناقتارعا تەك كوسەم مەن كوسە ءبىر كىسىنىڭ عانا نازارى اۋدى. اماندىق-ساۋلىق سۇراسقاننان كەيىن ميسسيالارىنىڭ ءمان-جايىن بىردەن ايتتى. كوسەم «سەندەر گەندەر، تەندەر دەگەن نە ەكەنىن ماعان تۇسىندىرىڭدەر» دەگەسىن وعان تۇسىنىكتىلەۋ قارا بايىر مىسالدار كەلتىرۋگە تۋرا كەلدى.

-مىسالى، ءسىزدىڭ ۇڭگىردە جاقسى ءبىر جىلى دا جارىق ورىن بار ەكەن دەلىك، وعان ۇمتىلۋشىلار ارينە كوپ، سوندىقتان ول ۇمىتكەرلەردەن ورىن ءۇشىن نە ۇسىنا الاتىنىن سۇرايسىز. كىم سىزگە جاعاتىن نارسەنى مولىراق ۇسىنادى -- جىلى ورىن سونىكى، - دەدى مارس كوسەمگە قاراپ.

وبالى نە كەرەك، كوسەم بۇل ۇعىمدى بىردەن ءتۇسىنىپ تەندەر دەگەندى قاتتى ۇناتىپ قالدى. ۇمىتىپ قالماي تۇرعاندا پراكتيكالىق نەگىزدە وسى ايتىلعاندى جۇزەگە اسىرماق بولىپ قاسىنداعى كوسەنى «ءبارىن مىندا شاقىر» دەپ قىلىشتىستى بارىستىڭ مۇرتىمەن سالىپ قالدى.
-سىزدە ايەل زاتى بار ما ؟
-نەگە بولماسىن، جاڭاعى مەن جۇمساعان ۇرعاشى سولاردىڭ ءبىرى ەمەس پە ؟
-ۇرعاشىنى، ءتىفۋ ايەل ادامدى ۇرۋعا بولا ما ەكەن ؟
-ەندى نە ىستەيمىز ونى ؟
(وسى جەردە مارس قينالىڭقىراپ قالدى، ءسوز تاپپاعاندىقتان ەمەس، ول ءسوزدى كوسەم تۇسىنبەيتىندىكتەن. كينو كورسەت، دۇكەن ارالات، رەستورانعا اپار دەيىن دەسە،  ولاردىڭ ءبىرى دە تاس داۋىرىندە جوق..)
-قىدىرتىڭىز ەڭ بولماسا...
-ءجۇر، ءوزىڭ كورسەت بۇل نە ەكەنىن.
ۇشەۋلەپ ۇڭگىردەن شىعىپ كەتتى. تۇنەرگەن قالىڭ ورمان. كوز توقتاتاتىن ەشتەڭە جوق، ااىستان ءبىر اپاندى كورگەندە مارس بايعۇس قۋانىپ كەتتى.
-اناۋ نە ؟
-بىلمەيمىن، بۇرىن بولماعان جەرىم، قازىر قاراپ كورەيىن.
-تۇرا تۇرىڭىز، گەندەر بويىنشا مەكەن-جايعا ەڭ اۋەلى ايەلدى كىرگىزەدى.

ءبىرىنشى بولىپ كىرگەن ايەلدى ىشتەن الپامساداي ءبىر ماقۇلىق باس سالىپ، «كوسە»   اتانىپ جۇرگەن بەيشارانى تالاپ-جەپ جاتقانىن پايدالانىپ، ەكەۋى ارەڭ امان قالدى.
-ياپىرماي، ءا؟ مىنا گەندەر دەگەن تەندەردەن دە تاماشا نارسە ەكەن، ەندى وسىدان كەيىن مەن تەكسەرىلمەگەن ۇڭگىر-اپاندارعا ءبىرىنشى بولىپ ايەلدەردى كىرگىزۋگە جارلىق قىلامىن، جىگىتتەرىم ۇنەم بولاتىن بولدى، سەن ەندى ەشقايدا كەتپە، مەنىڭ كەڭەسشىم بولاسىڭ، اڭعا دا شىقپايسىڭ، مىنا اپانعا قاماپ قويامىن، تاماعىڭ ءبارى ءازىر بولادى، - دەپ كوسىلدى كوسەم.
مارس تاماعىندا تۇيمەنى باسۋعا ارەڭ ۇلگەردى...

...ءاپ دەگەندە ەجەلگى رۋستەن ءبىر-اق شىقتى. جۇرەگى ءالى اتقاقتاپ تۇر، جابايى وعان ءجۇن-ءجۇن قولىن سوزعانىنا پالەن مىڭ جىل ۋاقىت وتكەنىمەن، ول ءۇشىن ءبىر سەكۋند تا بولعان جوق قوي. ەندى تاپ بولعان جەرى ورمان الاڭقايىنداعى شاعىن ءبىر قۇجىرانىڭ ماڭى ەكەن، ەجەلگى سلاۆيان تىلىندە سالەم بەرىپ كىرىپ باردى، قۇجىرانىڭ ءىشى جابايىنىڭ ۇڭگىرىنە قاراعاندا شۇكىرلەۋ، بىراق ءبارىبىر تار ەكەن، ۇيشىكتىڭ ورتاسىن ءبىر پەش ءبولىپ تۇر، جاپسارلاس سەنەگىنەن سيىردىڭ كۇيىس قايىرىپ، شوشقانىڭ قورسىلداعانى ەستىلەدى. ۇستەل باسىندا ءبىر مۇجىق قارا نانمەن بوتقانى شىقشىتتاپ ۇرىپ وتىر، ايەلى بولۋى كەرەك، قاسىندا نارت قىزىل ءبىر مارجا بايەك بولىپ كۆاس قۇيىپ شىرق ۇيىرىلۋدە: اياق-قولىنان اۋىزى دا قالىسار ەمەس، ءبىر نارسە دەپ بۇرقىلداپ سويلەپ ءجۇر. (جالپى، ونىڭ نە دەپ جۇرگەنىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن پوليگلوت بولۋ مىندەتتى ەمەس، دۇنيە ءجۇزىنىڭ ايەلدەرى كۇيەۋلەرىنە «سەن ءالى ءجۇرسىڭ انا بالەنشەلەردە كەرەمەت كاسە بار نە كوتتەدج بار» دەگەن سارىنداعى اڭگىمەلەر ايتادى.) جابايىعا ايتىلعان اڭگىمە وعان دا ايتىلدى.
-مەندە جىلى ورىن بىرەۋ، ول اناۋ پەشتىڭ ءۇستى، وعان سەن ايتقانداي تەندەر جاريالاسام، ونى ءبارىبىر انا كارى قاقباس-مەنىڭ اكەم جەڭىپ شىعادى، اقشاسى كوپتىگىنەن ەمەس، ارينە، ايقايى كوپتىگىنەن. سوندىقتان بۇنىڭ وتپەيدى. ەندى گەندەرىڭدى ءتۇسىندىر، - دەدى مۇجىق از-كەم ءتۇسىنىسىپ سويلەسكەن سوڭ.
مارستىڭ ماڭدايىنان تاعى دا تەر سورعالاپ كەتتى: مىنا قارادۇرسىنگە ايەل سىيلاۋدى قالاي ۇيرەتسە ەكەن؟! ءبىراز ۋاقىت ءۇنسىز قالدى.
-سەن، جىگىت، ايتارىڭدى مۇقيات ويلانا بەر، مەن اسىعىسپىن-جەر جىرتۋىم كەرەك. ءىشىڭ پىسسا گۋسلي تارت، ايەلىممەن ويناپ-كۇل.
-تۇرا تۇرىڭىز، ايەلدىڭ ەركەكپەن تەڭ دارەجەدە جۇمىس ىستەۋگە قاقىسى بار، جىنىستىق بەلگى بويىنشا ەڭبەك ديسكريميناتسياسى بولماۋى ءتيىس، مىنا جۇمىس ەرلەردىكى، ال مىناۋ ايەلدەردىكى دەپ جىكتەۋ دە قاتە، جۇبايىڭىز دا بىرگە جەر جىرتسىن.
مۇجىق باسىن قاسىپ ءبىراز تۇردى دا «شايتان العىر، سەنىڭ مىنا ايتقانىڭ اقىل ەكەن، قالاي مەنىڭ باسىما بۇرىن كەلمەگەن، ءاي، قاتىن، ىدىس-اياعىڭدى سوسىن جۋاسىڭ، ءجۇر جەر جىرتامىز»، - دەپ مارجاسىن الدىنا سالىپ شىعا بەردى.
سالدەن سوڭ گەندەردىڭ جەتى اتاسىن بىردەي سىباپ ورىس مارجاسى مۇجىعىمەن بىرگە جەر جىرتىپ بارا جاتتى.    بۇل جۇپتىڭ جانىندا مارس ءبىر ادىم قالماستان ءوزىنىڭ گەندەرىن ۋاعىزدايمىن دەپ ول ەكەۋىنەن دە قاتتى قالجىراپ شارشادى.
ادەتتە مۇجىق جۇىستان كەلگەنەن كەيىن «قاتىن، تاماق،» دەپ اقىرىپ ۇستەل باسىنا قونجياتىن-دى، بۇل جولى ولاردى شال اقىرىپ قارسى الدى:
-اشتان ولتىرەسىڭدەر مە، تۇگە، ءبارىڭ بىردەي قاڭعىپ قايدا جۇرسىڭدەر(شالدىڭ دا مۇجىقتىڭ دا ءار ءسوزىنىڭ ارتىندا وزدەرى «تۇزدىق» دەپ اتايتىن بىرنەشە ءسوز جۇرەدى، توقسان جەردەن ءتىل بىلگەنمەن مارس ونى تۇسىنە المادى، كەيبىر جەرىن تۇسىنسە دە ىلعي ءبىر-ءبىرىنىڭ اكە-شەشەسىن ەسكە الۋدىڭ قانشالىقتى قاجەت ەكەنىنە باسى جەتپەدى)?
-وزدەرىڭ بىردەڭە پىسىرە قويمادىڭدار ما ؟
-انە-ءبىزدىڭ «بىردەڭەمىز»، نانعا ارناعان اشىتقى پەشتىڭ ۇستىندەگى سۋعا ءتۇسىپ كەتتى، اشىعانى باسىلسىن دەپ سەكەر سالىپ ەدىم، تۇسىنىكسىز ءبىر نارسە پايدا بولدى-قارنى اشقان بالالار كەشكە تامان شىداماي، دامىنە قاراماستان ءىشىپ العاسىن دىرىلداتىپ گۋسلي تارتىپ مازامدى الدى، «قويىڭدار» دەگەن مەنىڭ جاعاما جارماسقاسىن كوسەۋمەن «كوسەپ» وتىرىپ، جاڭا عانا سىرتقا قۋىپ شىقتىم. ءما، ءوزىڭ ءىشىپ كور اتاۋكەرەنى.

باسقا ىشەتىن نارسە جوق بولعاسىن ءبارى جابىلىپ لاي سۋسىندى پياز تىستەپ وتىرىپ اش قارىنعا سوعىپ الدى، سودان ءبارىنىڭ كوڭىلدەرى كوتەرىلىپ، تۇنىمەن اۋەلى اڭگىمە، ارتىنان كورشىلەردى ارالاپ، گۋسلي تارتىپ، بي بيلەدى. تاڭعا تامان مىنانداي تاماشا سۋسىندى ويلاپ تابۋعا سەبەپشى بولعان گەندەرگە ابدەن ريزا مۇجىق مارستى، ال  مارس مارجانى قۇشاقتاپ ۇيقىعا كەتتى. تۇسكە تامان باستارى قازانداي بولىپ ءىسىپ، تىلدەرى سالاقتاپ اۋىزدارىنا سىيماي جاتقان ولاردى تۇندە تاياق جەگەن كورشىلەرى وياتتى، سۋ سۇراپ شولدەگەن ولارعا جازا رەتىندە تۇزدالعان قياردىڭ راسسولى جانە كەشەدەن قالعان ساسىق جىندى سۋدىڭ قالعانىن زورلاپ ىشكىزدى. بۇنداي جازادان كەيىن جازعانداردىڭ جانى كىرىپ، كورشىلەرمەن كەشەدەگىدەي بولماعانىمەن تەڭ دارەجەدە كەلىسسوز جۇرگىزۋ دارەجەسىنە جەتتى. كەلىسسوز تاڭعا تامان ۇستەل استىندا اياقتالدى...وسىنداي ۇستەل ۇستىندە باستالىپ، استىندا اياقتالاتىن وتىرىستار بۇكىل دەرەۆنيادا سانگە اينالىپ، جەر جىرتۋ جايىنا قالدى. كۇزگە جاقىن ءسال-ءپال ەستەرى كىرگەن ولار اشتان ءولىپ قالماۋ ءۇشىن استىق تارتىپ الۋ ماقساتىندا كورشى دەرەۆنياعا سوعىس اشتى. بۇل سوعىستا كىم جەڭگەنى بەلگىسىز، بازبىرەۋلەردىڭ ايتۋىنشا اراق جەڭىپتى. مارس مۇنداي ماسكۇنەم اۋىلدا گەندەر ساياساتىن تەرەڭ ەنگىزۋگە مۇمكىندىك بولماعاسىن ساپارىن ءارى قاراي جالعاستىردى. ەجەلگى رۋستە ۇزاعىراق ءجۇرىپ، باتارەياسى وتىرىڭقىراپ قالعاسىن بىرنەشە داۋىرگە سوقپاي ءوتۋ كەرەك بولدى، سونداي نيەتپەن قاتتىراق باسىلعان تۇيمە قازاقتىڭ اۋىلىنان ءبىر-اق شىعاردى.

جاڭا عانا، مىڭ جىل بۇرىن ىشكەن-جەگەنى ءالى باسىلا قويماي ءدۇبارا قالىپتا كيىز ءۇيدىڭ تابالدىرىعىنان «اسساۋماعالەيكۋم» دەپ اتتادى. قوناقتى جاقسى كورەتىن قازەكەم مارستىڭ استى-ۇستىنە ءتۇسىپ، اينالىپ-تولعانىپ تورگە وتىرعىزىپ قويدى. اتىن-ءجونىن، شارۋا-ماقساتىن دا سۇرايتىن ءتۇرى كورىنبەيدى. امال جوق مارس اڭگىمەنى ءوزى باستادى:
-ءبىز گەندەر بويىنشا تەندەردى ۇتىپ شىققانبىز، سونىڭ جۇمىسىمەن ءجۇرمىز.
- تەندىر-مەندىر دەگەن نە ول، بالام؟- دەپ سۇرادى وتاعاسى.

ۋاقىت بويىنشا ساپار شەگۋ دەگەن وڭاي شارۋا ەمەس، نەگىزى تەندەر دەگەنگە مارس ءبىر تىڭ مىسال كەلتىرمەكشى ەدى، تۇلا بويىن باسقان ءزىل مەن مىڭ جىل بولسا دا ءالى تولىق تاراي قويماعان اراقتىڭ ۋىتى ەشتەڭە ويلاتپادى، ونىڭ ۇستىنە مىنا كىسىلەر وتە سىپايى، قوناقجاي، نە دەسەڭ دە كەلىسە بەرەتىن سياقتى، باياعى سۇرلەنگەن مىسالدى ايتسا دا جارار.
-مىسالى، ءسىزدىڭ ۇيدە جارىق، جىلى، جۇمساق، ءبىر ەرەكشە ورىن بار ەمەس پە ؟
-دومالاق كيىز ۇيگە جارىق بىردەي تۇسەدى، قاي جەرگە كورپە جايىلسا، سول جەر جايلى، قاراعىم. قازاقتىڭ ءۇيىنىڭ ەرەكشە ەمەس جەرى جوق: تابالدىرىق-بوساعا دا، ءتور مەن شاڭىراق تا ءبارى كيەلى. ەگەر ەڭ قۇرمەتتىسى-ءتور دەسەك وعان ءوزىڭ سياقتى قوناقتار، جاسى مەن ورنى ۇلكەندەر وتىرادى. باسقانىڭ تالاسى جوق .تورگە جاقىن جەر-سونداي-اق قىز بالالاردىڭ ورنى، ولاردى «قوناق» دەپ قۇرمەتتەيتىن اتام قازاق قىزدارىن تومەنگە وتىرعىزبايدى. سوندىقتان «ءتور كىمدىكى» دەگەن داۋ بىزدە بولمايدى، ءبارى ءبولىنىپ شەشىلىپ قويعان، ەڭ باستىسى ءبارى بۇعان رازى.
-جاقسى،- دەدى مارس، - بىراق ءسىز مىنە، راحاتتانىپ ءشاي ءىشىپ وتىرسىز، ايەلىڭىز بارىنە تاماق سالىپ، ءشاي قۇيىپ شارشايدى عوي، ەكەۋىڭىز نەگە كەزەكتەسىپ قۇيمايسىز؟
-بايبىشە، مىنا قوناققا ءوزىڭ جاۋاپ بەر، - دەدى وتاعاسى.
-كەندىر قاينىم، قازان-وشاقتىڭ قۇلاعىن ۇستاۋ-مەن ءۇشىن اۋىرتپالىق ەمەس، ۇلكەن ابىروي، ءۇي ءىشىنىڭ بەرەكەسىنە ۇلەس قوسۋ. مىسالى، مىنا قارا بالاما ەكى وجاۋ سورپا جەتكىلىكتى، ودان از بولسا تويماي قالادى، كوپ بولسا ىشىلمەي ىسىراپ بولادى. شەتتەگى سارى بالاعا ءۇش وجاۋدان ءسال اسىرىپ قۇيامىن، قاسىمداعى قوڭىر قوزىما ءبىر وجاۋدىڭ ءوزى كوپ(قارا باسىپ مارس ايەلدىڭ قوزى، قۇلىنشاق، بالاپاندارىنىڭ،... سانىنان شاتىسىپ قالدى. نە بولسا دا اقىرىن كۇتتى)
-...سولاي، كەندىر قاينىم، بۇل ءىس ءتۇز ادامى-ەركەكتىڭ قولىنان كەلمەيدى، - دەپ قىسقا قايىردى وتاناسى.
-ال بۇعان سەندىك دەلىك. بىراق وسىلاي ەركەكتىڭ استى-ۇستىنە ءتۇسىپ، بابى مەن بالاسىن تاۋىپ وتىرعان ايەلدىڭ ۇستىنە توقال الۋ وسى قازاقتىڭ ءداستۇرى ەمەس پە؟- دەپ مىرس ەتتى مارس.
- كەندىرجان، ءوزىڭ كورىپ وتىرسىڭ، بالا-شاعا قۇدايعا شۇكىر بىرازعا بارىپ قالدى، اعاڭ ءالى تىڭ، ماعان دا دەمالىس جانە مىنا بالا-شاعانى باعىپ-قاعۋعا كومەكتەسەتىن ءبىر ءسىڭلى كەرەك. اعاڭا قالاي ايتارىمدى بىلمەي قىسىلىپ ءجۇر ەدىم، تىلەۋىڭدى بەرگىر، كەندىرجان، سەنىڭ كەلىپ وسىنداي اڭگىمەنى باستاعانىڭ جاقسى بولدى.

مۇنى ەستىگەن مارس ابدەن ءتۇڭىلىپ كەتتى، اڭگىمەنىڭ ار جاعىن تىڭداي الماي مىنانداي قاراڭعىلىق، قازى-كارتا، قىمىزدىڭ قوسارلانعان سوققىسىنان قارا تەر بولىپ تاماعىن اعىتامىن دەگەندە قولى بايقاماي تۇيمەگە ءتيىپ، ءۇي يەلەرىن اڭ-تاڭ قىلىپ جوق بولدى. تۇيمەگە قول تيگەسىن ول ارينە ءوزىنىڭ نۇسقاۋلىعىنا سايكەس مارستى ۋاقىت بويىنشا ءبىراز تاعى ءبىر ۋاقىت بەلدەۋلەرىنەن الىپ وتكەندەي بولدى. بىراق ادەيىلەپ، دۇرىس، مىعىم باسىلماعاندىقتان  تاپ سول بۇرىنعى قازاقتىڭ جەرىندە پايدا قىلدى. دالىرەك ايتساق ءبىزدىڭ ۇيدەن اتىپ شىقتى. شىنىمدى ايتايىن، مەن تۇك تە تاڭ قالعانىم جوق: سوڭعى 15-20 جىلدا قايتا قۇرۋدى، نارىقتىق ەكونوميكانى، ەكونوميكالىق جايناۋ مەن جايلاۋعا كۋا بولعان، ءتىپتى تەپ-تەگىس جەردە جەر سىلكىنىسىن كورگەن مەن سياقتىلار ءۇشىن تاڭ قالۋ - وتە قات سەزىم.  سوندىقتان ماعان تەندەردى دە، گەندەردى دە كوپ ءتۇسىندىرىپ قاجەتى جوق..  مارس بىردەن ىسكە كىرىستى.
-سىزدەردە نەگە ايەلدەر اراسىندا اكىم، دەپۋتات، مينيسترلەر از؟
-بولعىسى كەلمەيتىن شىعار، مۇمكىن.
-قالاي بولعىسى كەلمەيدى، كىمنىڭ باستىق بولعىسى كەلمەۋى مۇمكىن؟
-ءسىز بىزدەگى احۋالمەن جەتكىلىكتى تانىس ەمەس شىعارسىز، قازىر كوررۋپتسيامەن كۇرەس ناۋقانى قىزىپ جاتىر، بۇندايدا باسشى ورىنعا ىقىلاستىلاردىڭ سانى كەميدى، ءسال شىداي تۇرىڭىز، ءبارىن 50/50 قىلامىز.
-نەگە ەركەك ايەلگە قاراعاندا كوپ تابادى؟
-سەبەبى ەگەر ەركەك ايەلگە قاراعاندا از تاباتىن بولسا، وعان ماماسى ۇرسادى، ايەلى سويلەيدى. وسى ەكەۋىن رازى قىلۋ دا گەندەرلىك ساياساتتىڭ بولىگى ەمەس پە؟
-نەگە مەكەمەلەردە ەركەكتەر ايەل زاتىنا قىرىندايدى، قول جۇگىرتەدى؟
سول كەزدە اڭگىمەگە مىنانىڭ ءبارىن تىڭداپ تۇرعان ايەلىم كەلىپ ارالاسىپ جاقسى بولدى.
-ءسىز قاي مەكەمەدە، كىم كىمگە قىرىنداپ جۇرگەنىن ناقتىراق ايتىپ، فاكتىمەن سويلەڭىز.

مارس بۇعان كەلىسىپ فاكتى جيناۋعا شىعىپ كەتتى، مەن «ءۇف» دەپ دەمىمدى الدىم.

مارس سودان  قايتىپ كەلگەن جوق. بىراق زۆونداپ حابارلاستى: باتارەيكاسى مۇلدەم وتىرىپ ءبىزدىڭ ۋاقىتتا ءبىرجولاتا قالىپتى. بىراق داۋىسى اشىق-جارقىن. سوعان قاراعاندا شارۋاسى جاقسى ءجۇرىپ جاتقان سياقتى.
ودان باسقا تاعى بىرەۋ حابارلاستى ۋاقىت ماشيناسىمەن ەندى قىزتەكەلەردىڭ قۇقىعىن قورعاپ، شارۋاسىن سوعاتىن بىرەۋ كەلىپتى-ءمىس دەپ. قىز بەن قىزتەكەنىڭ جوعىن جوقتاۋشىلار ءسىزدىڭ ۇيگە دە سوعىپ قالار، دايىن وتىرىڭىز.

«اباي-اقپارات»