جازىلعان جايدىڭ جاڭعىرىعى («دابىل قاعۋلارىڭىزدى سۇرايمىن» ماقالاسىنا وراي)
«دابىل قاعۋلارىڭىزدى سۇرايمىن» (http://old.abai.kz/content/dabyl-kagularynyzdy-syraimyn 02.04.12.) ماقالاسىنا وراي
«كۇرشىم اۋدانى، تەرەكتى اۋىلى» دەپ وتىرعانى بۇرىنعى مارقاكول اۋدانىنىڭ ورتالىعى - الەكسەەۆكا اۋىلى عوي. ال انا تونالعان ازامات - ورالمان بولار. وسى ماتەريالعا جازىلعان كوممەنتتەن: «تابىلمايدى. ول سول جەردىڭ جىگىتتەرى ەمەس، سىرتتان كەلىپ سىپىرىپ الۋشىلار»،-دەگەن جولداردى وقىپ ويلانىپ قالدىق. ەشقانداي دا «سىرتتان كەلىپ سىپىرىپ الۋشىلار» ەمەسى ايدان انىق.
2000-شى جىلداردىڭ باس كەزىندە وسى اۋىلدا جانتۇرشىگەرلىك ءبىر وقيعا بولدى. جەرگىلىكتى ەكى قاراقشى (ازامات، جىگىت دەۋگە اۋىز بارمايدى) وسى اۋىلدا ءوزى دارىگەر، ءوزى كاسىپكەر ازاماتتىڭ وتباسىن ءتۇن كەزىندە جايراتىپ كەتەدى. بۇل قايعىلى وقيعانى بايانداۋدىڭ ءوزى اۋىر، سوندىقتان تاپتىشتەمەي-اق قويالىق. الگى قاراقشىلاردىڭ ءداتى بەرىكتىگى سونشالىق، مارقۇمدى ايەلىمەن بىرگە جەرلەگەن كەزدە توپىراق سالعان حالىقتىڭ ىشىندە بىرگە بولعان. كەيىن بۇلتارتپاس ايعاقپەن ۇستالىپ، سوتتالدى. مىنا قاراقشىلىق سول قيامەت وقيعانى ەسىمىزگە ءتۇسىرىپ وتىر.
1985-شى جىلدارى، كەڭەس وداعى مەن قىتايدىڭ شەكاراسىنىڭ ۇستىنەن قۇس ۇشا الماي تۇرعان شاقتا سول بەرىك شەكارادان قىتاي جاقتان ءبىر قاشقىن بەرى ءوتىپ، شەكارا ماڭىندا وتىرعان مالشىنىڭ جانۇياسىن كەپىلگە الىپ، وتاعاسىن اتىپ ءولتىرىپ ەلدى ءبىر دۇرلىكتىرگەن. ول ەندى قىتاي ەدى...
«دابىل قاعۋلارىڭىزدى سۇرايمىن» (http://old.abai.kz/content/dabyl-kagularynyzdy-syraimyn 02.04.12.) ماقالاسىنا وراي
«كۇرشىم اۋدانى، تەرەكتى اۋىلى» دەپ وتىرعانى بۇرىنعى مارقاكول اۋدانىنىڭ ورتالىعى - الەكسەەۆكا اۋىلى عوي. ال انا تونالعان ازامات - ورالمان بولار. وسى ماتەريالعا جازىلعان كوممەنتتەن: «تابىلمايدى. ول سول جەردىڭ جىگىتتەرى ەمەس، سىرتتان كەلىپ سىپىرىپ الۋشىلار»،-دەگەن جولداردى وقىپ ويلانىپ قالدىق. ەشقانداي دا «سىرتتان كەلىپ سىپىرىپ الۋشىلار» ەمەسى ايدان انىق.
2000-شى جىلداردىڭ باس كەزىندە وسى اۋىلدا جانتۇرشىگەرلىك ءبىر وقيعا بولدى. جەرگىلىكتى ەكى قاراقشى (ازامات، جىگىت دەۋگە اۋىز بارمايدى) وسى اۋىلدا ءوزى دارىگەر، ءوزى كاسىپكەر ازاماتتىڭ وتباسىن ءتۇن كەزىندە جايراتىپ كەتەدى. بۇل قايعىلى وقيعانى بايانداۋدىڭ ءوزى اۋىر، سوندىقتان تاپتىشتەمەي-اق قويالىق. الگى قاراقشىلاردىڭ ءداتى بەرىكتىگى سونشالىق، مارقۇمدى ايەلىمەن بىرگە جەرلەگەن كەزدە توپىراق سالعان حالىقتىڭ ىشىندە بىرگە بولعان. كەيىن بۇلتارتپاس ايعاقپەن ۇستالىپ، سوتتالدى. مىنا قاراقشىلىق سول قيامەت وقيعانى ەسىمىزگە ءتۇسىرىپ وتىر.
1985-شى جىلدارى، كەڭەس وداعى مەن قىتايدىڭ شەكاراسىنىڭ ۇستىنەن قۇس ۇشا الماي تۇرعان شاقتا سول بەرىك شەكارادان قىتاي جاقتان ءبىر قاشقىن بەرى ءوتىپ، شەكارا ماڭىندا وتىرعان مالشىنىڭ جانۇياسىن كەپىلگە الىپ، وتاعاسىن اتىپ ءولتىرىپ ەلدى ءبىر دۇرلىكتىرگەن. ول ەندى قىتاي ەدى...
قىتايدىڭ شەكاراسىنان نەبارى ءۇش-اق شاقىرىم جەردە ورنالاسقان بۇل اۋىل «كاپيتاليزم» كەلگەن توقسانىنشى جىلدارعا دەيىن كەرەمەت اسەم، كوركى كەلىسكەن اۋىل ەدى. اراعا جىلدار سالىپ وسى اۋىلعا كەلگەندە، نارىق حالىقتى بايىتقاندى قويىپ، كەمى قىرىق جىلعا كەيىن لاقتىرىپ تاستاعانىن كورىپ جاعامدى ۇستادىم.
قۋاندىق شاماقايۇلى كەشە وسى سايتتا جازعانداي، «سوتسياليزم تۇسىنداعى 80-گە جۋىق جىلدا جيعان-تەرگەندەرىن 20 جىلدىڭ ىشىندە قۇرتىپ تىنعان» دەگەن وسى بولسا كەرەك! اق ۋىزداي ۇيىپ تۇرعان الەكسەەۆكاڭىزدان بەرەكە كەتتى. وسى جىلداردىڭ ىشىندە ەشتەڭەنىڭ پارقىن بىلمەيتىن پارىقسىز ۇرپاق ءوسىپ شىقتى. ەستۋىمىزشە، ورالمانداردىڭ وتباسىلارى كورگەن مۇنداي قۇقاي جالعىز ەمەس. بۇعان دەيىن دە وسىعان ۇقساس وقيعالار بولعان.
1997 جىلعى اۋدانداردى «وڭتايلاندىرۋدىڭ» كەسىرىنەن وسى اۋداندا 90-شى جىلعا دەيىن تۇرىپ كەلگەن 30 مىڭعا جۋىق حالىقتىڭ 20 مىڭى قالاعا قاراي تىم-تىرقاي قاشتى.اۋداندى شەكارادان ىشكە قاراي 180 شاقىرىم جەردەگى كۇرشىمگە قوستى.
ەلدىڭ ىشىندەگى ءبىر بەلگىسىز قاستىقشىل كۇشتەر ادەيى جاساعانداي، قىتايمەن ەكى اراداعى شەكارا جاپ-جالاڭاش، اشىق-شاشىق قالدى. اشىق-شاشىق قالعان سوڭ عوي، بىلتىر جازدا شەكارانىڭ ارعى جاعىنان اسىپ كەلگەن ونداعان (!!) قىتايلىقتار اكەلەرىنىڭ ۇيىندە جۇرگەندەي، اسەم مارقا كولىنىڭ ماڭىنداعى تامىرىنىڭ دارىلىك قاسيەتى كەرەمەت شۇعىنىق گۇلدى تۇك قالدىرماي جيىپ، جەر قىرتىسىن قوپارىپ كەتكەنى.
ەستۋىمىزشە، مارقاكولگە كەلىپ قونىستانعان ورالمانداردىڭ كوبىنىڭ انا زامانداعى اتا-جۇرتتارى وسى اۋداندا بولعاندىقتان دا، اتا-باباسى تۇرعان قونىستى تاڭداعان. كاسىپتەرىن شىرق ءۇيىرىپ، ازايىپ كەتكەن مال باسىن كوبەيتكەن. كوكونىس وسىرۋمەن شۇعىلدانعان. ەندى وسىلايشا تۋعان جەر، تۋعان ەلىن اڭساپ كەلگەن قانداستارىمىزدى بىقپىرت تيگەندەي ساباپ، توناپ جاتساق، وندا ءبىزدىڭ ۇلت رەتىندە ارعى كۇنىمىزدىڭ قاراڭ بولعانى.
قىسقاسى، مىنا قىلمىستى جەدەل اشىپ، ءىستى سوتقا تاپسىرۋ، قورىتىندىسىن بۇكىل حالىققا جاريا ەتۋ - قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ ەل الدىنداعى مىندەتى مەن پارىزى بولماق. بۇل ءجايتتى باق («اباي.كz») مىندەتتى تۇردە باقىلاۋىندا ۇستاپ وتىرۋى كەرەك.
سابىر، وسكەمەن قالاسى
«اباي-اقپارات»
