«Abdi» كەڭسە تاۋارلارى كومپانياسى اق-نىڭ پرەزيدەنتى
بيمەنديەۆ ابدىبەك شاربەكۇلىنا قۇسني حات

ابەكە، التى بەلەس اسقان كۇنىڭىزدە التى اۋىز ءسوز جازباۋعا ءداتىم شىدامادى. ءسىز بەن ءبىز ۇجىمداس بولعان جىلدارداعى بۇرىن-سوڭدى كەزدەسپەگەن باسقارۋشى مەن باعىنۋشى اراسىنداعى تەپە-تەڭدىك ءالى كۇنگە كوڭىل كوزىمنەن كەتەر ەمەس.

ءومىر – وزەننىڭ اعىسى بىرقالىپتى ارنامەن اقسا، نەسى قىزىق؟! جەل شايقاعان اساۋ تولقىندار الدى-ارتىڭا قاراتپاي جوڭكىلتە ايداپ، جاعاعا لاقتىرىپ تاستايتىن دا كەز بولادى.

مەن، 39 جاسىمدا جان اياماي 16 جىلدان اسا قىزمەت ەتكەن قازاق راديوسىنان ەسكەرتۋسىز قىسقارتۋعا ءتۇسىپ، ەسەڭگىرەپ قالدىم. ءسۇيىپ ىستەگەن جۇمىسىڭ، سۇيسىنە ىزدەيتىن تىڭداۋشىڭ دوڭبەكشىتپەي قويمايدى ەكەن. كۇندىز-كۇلكىم، تۇندە-ۇيقىم بۇزىلدى. اسىرەسە، تىڭداۋشىلارىمنىڭ مەنى ىزدەپ جازعان حاتتارى ەبىل-سەبىلىمدى شىعارىپ، جىلاتىپ قوياتىن. ونى جاسىرىپ اكەپ بەرەتىن ارىپتەستەرىم دە قاپا بولاتىن. بالادان باستاپ، اتا-اجەلەرگە دەيىن نە جازبادى، نە جاقسى تىلەك تىلەمەدى دەيسىز! ءبىر عانا مىسال ايتايىن. قىزىلوردانىڭ تەرەڭوزەگىنەن شاعادات ءجۇسىپ دەگەن كىسىنىڭ:

جانىنىڭ جايىپ تاستار قىمباتتارىن،

سەن نەگە ەستىلمەيسىڭ قىمبات دارىن؟

راديوڭ توقتاۋسىز سويلەپ جاتىر،

سەنى جوقتاپ وتىرمىن، تىڭداپ ءبارىن.

سەن ءوزى ءتىرىسىڭ بە، قىمباتجانىم؟ – دەپ كەلەتىن توعىز شۋماق ولەڭنىڭ رۋحىنان سوڭ ەسىمدى جيىپ، ەڭسەمدى تىكتەدىم.

نە قىلعان مىنەز ەكەنىن تۇسىنبەيمىن، ەشكىمنىڭ الدىنا بارىپ، ەش ەسىكتى قاعىپ، جۇمىس سۇرامادىم. جەتەكتە ءجۇرىپ كورمەگەن، بىرەۋگە ارقا سۇيەۋ دەگەن «ساباققا» قاتىسپاعان بەتىممەن وزىمە ۇلكەن سۇراق قويدىم: «ال، ەل ىزدەگەن قىمبات، ەندى نە ىستەيسىڭ؟» – دەدىم. ىشكى داۋسىم زور شىقتى: «ەشكىمگە باعىنىشتى، تاۋەلدى; پايدالانىپ بولىپ، تاستاي سالاتىن زات بولمايسىڭ»، – دەدى. ماسساعان!

2000 جىل. تاۋەلسىز كۇن كەشۋ مۇمكىن ەمەس، اقىلىڭ جەتكەنگە، اقشاڭ جەتپەيدى. سوندا دا، سول كەزەڭدەگى رۋحاني قۇلدىراۋعا قارسى ءبىر تامشى ۇلەس قوسقىم كەلدى. عىلىمعا بارسام دا كەش ەمەس ەدى. ەركىمنەن تىس ءبىر كۇش بالالار الەمىن الدىما توسا بەردى، توسا بەردى. ولاردىڭ ءوزىم جۇرگىزگەن راديو حابارلارىمداعى تاپ-تازا تابيعاتى، جاساندىلىعى جوق جارقىن قىلىقتارى، بال ءتىلى، ءتاتتى ءۇنى جۇرەگىمە ۇيا سالىپ العانداي كەۋدەمدى ىسىتىپ اكەتتى. ءسويتىپ، مەن بالالارعا كەرەك «ايگولەك» جۋرنالىنىڭ كونتسەپتسياسىن جاساپ، تىڭنان تۇرەن سالعانىمدى بىلمەي دە قالدىم. ول كەزدە ۇكىمەت قولداۋىنسىز، جەكە ادامنىڭ جۋرنال شىعارۋى دەگەندى ەستىمەگەنبىز. الدى-ارتىمدى باجايلاپ ويلاماستان، تاڭسىق ىسكە كىرىستىم دە كەتتىم. ەسەپكە و باستان شورقاق ەدىم، ونىڭ دا زيانىن كورۋدەي-اق كورىپ كەلەم. بار ونەرىمىزدى سالعاندا ارمان-اڭسارىمىز مىناۋ ەدى دەيتىندەي «ايگولەكتىڭ» ءبىر عانا سانىن شىعارۋعا شامامىز جەتىپ، توقتادىق تا قالدىق. ەسەسىنە، سول كەزدەگى نە بارى ەكى تەلەارنا «قازاقستان» مەن «حابار»: «الاقاي، «ايگولەك» جۋرنالى جارىققا شىقتى!» – دەپ، كۇن قۇرعاتپاي قايتالاپ، ءسۇيىنشى حابار تاراتتى. نەشە گازەت بار، ءبارى قۋانا جار سالىپ، تىلەكتەستىك ءبىلدىرىپ، تەگىن جارنامالادى. رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن قۇتتىقتاۋلار اعىلىپ جاتتى. شىعارعان 5000  دانا جۋرنالىمىز ءاپ-ساتتە قولدان-قولعا تارالىپ كەتتى. سودان كەيىن ورازا ۇستاعان ادامداي وتىردىق تا، قالدىق. بيلىكتەگىلەردەن قايىر بولمادى. امالسىز دەمەۋشى بولاتىنداي، اياعىنان تىك تۇرىپ ۇلگەرگەن كاسىپكەر ىزدەۋگە تۋرا كەلدى. باعىمىزعا قاراي، باس پايداسىن عانا ويلايتىن، باقاي ەسەپ ءبىر پىسىقاي ەمەس، پاراسات پاديشاسى، ءسىز، ابەكە الدىمىزدان شىقتىڭىز. ءبارىن نولدەن باستاپ، قۇجاتتاپ، «ايگولەكتى» «ءاbdiدىڭ» قاراماعىنا الدىڭىز.

قازاقتىڭ «قازانشىنىڭ ەركى بار، قايدان قۇلاق شىعارسا» دەيتىنىندەي، جۋرنالدى قالاي وزگەرتەم دەسەڭىز دە «ءاي دەيتىن اجا، قوي دەيتىن قوجا» جوق ەدى. ۇجىمدى قالاي قالىپتاستىرساڭىز دا قولىڭىزدى ەشكىم قاقپاس ەدى. اۆتورلىق جوبانىڭ يەسى مەنىڭ دە تاعدىرىم ءسىزدىڭ شەشىمىڭىزگە بايلانىستى-تىن.

ءسىز، اقىلداسۋعا كەڭسەڭىزگە شاقىرىپ، كولىك جىبەرىپ الدىردىڭىز. مەن قاسىما ەدىل دەگەن سۋرەتشى-ديزاينەر جىگىتتى ەرتە باردىم. ول العاشقى «ايگولەكتى» بىرگە باستاعان راديودان تانىس، ءوزى ءبىر قورعانسىزداۋ جان ەدى. مەنى پانا تۇتاتىن. سىن ساعاتتا قاسىما ەرتكەنىم سول. جول بويى ويلانىپ كەلەم، «ايگولەك» ىشتەن شىققان شۇبار جىلانىم عوي، الدىمىزدا نە كۇتىپ تۇر دەگەندەگى جان قينالىسىمدى ءوزىم عانا تۇسىنەمىن...

«قاي ءىستىڭ قالاي اياقتالاتىنى، باستالعانىنان بەلگىلى» دەگەندەي ويدى ايتقان اباي حاكىم ەمەس پە؟! سول العاشقى كەلىسسوزىمىز كەيىنگى ىنتىماقتاستىققا باعدارشامداي باعىت بەرەدى دەپ كىم ويلاعان؟

ابەكە، جۇمىس بارىسىندا كەزدەسكەن سايىن وقىعاندارىمىزدى ورتاعا سالىپ، اسەر بولىسەتىن، دۇنيەتانىمىمىزدىڭ كوكجيەگى كەڭەيىپ، ءسىز الەمدىك دەڭگەيدەگى امبەباپ قابىلەتىڭىزدەن، مەن وزگەرمەيتىن ادەتىمشە، قازاقتىڭ تاۋىپ ايتاتىن تاپقىرلىعىنا تامسانۋدان مىسالدار كەلتىرىپ، ويلاناتىنىمىز، ءماز بولاتىنىمىز بار ەدى عوي. جاقىندا قاسىم اقىننىڭ شىعارمالارىن ساعىنا وقىپ شىقتىم. سوندا اقىن عافۋ قايىربەكوۆتىڭ ەستەلىگىندەگى مىنا جولدار مەنى سەلت ەتكىزدى:

- شىراعىم، ەسىڭدە بولسىن! – دەدى قاسىم. سەنىڭ اناۋ جازىق دالا تورعايىڭنان كەلگەندە مىناۋ اسپانعا از-اق تيمەي تۇرعان الاتاۋ عالامات ەمەس پە؟ ال، بىراق ايتايىن، سەن الماتىعا ۇيرەنە كەلە سول الاتاۋعا ۇنەمى قاراۋعا ۋاقىتىڭ بولماي قالادى.

ءار قۇبىلىسقا ورتاق مىسال وسى دەدى. مەن ۇندەي المادىم.

قانداي اقيقات ءسوز! ساناسى بار ادامدى سان سۇراققا الاتىن ايبارلى ءسوز وسىنداي-اق بولار. ابەكە، ءبىزدىڭ ۇلتتا ءسوز ونەرىنىڭ قۇدىرەتى سۇمدىق قوي. ءتىرىنى ءولتىرىپ، ولگەندى تىرىلتە الادى. سول قازاق: «ەڭكەيگەنگە-ەڭكەي، اتاڭنان قالعان قۇل ەمەس، شالقايعانعا-شالقاي، ول قۇدايدىڭ ۇلى ەمەس» دەيدى. كەۋدەسىن نامىس كەرنەگەن بابالارىمىز ەڭكەيۋ مەن شالقايۋدىڭ اراجىگىن اجىراتىپ، ءجونىن قالاي ۇقتىرعان، ءا؟..

سىزبەن كەزدەسۋگە كەلە جاتىپ مەن نە ويلامادى دەيسىز. تاعى دا باعىنىشتىلىق. ەندى جەكە ادامعا، اقشالى ادامعا باعىناسىڭ. «اق تولعاي» انىندەگىدەي: «بارايىن دەسەم، جەر شالعاي، بارمايىن دەسەم، ەل قانداي» كۇيىن كەشىپ كەلەم. كەنەت ىشتەي شيرىعىپ، تاس ءتۇيىن شەشىمگە كەلدىم. تالاپتارىمدى ەسكەرسە عانا رەداكتورلىققا كەلىسەم، ايتپەسە بارىنە «نۇكتە» دەدىم.

ءسىز سۇلۋ كوكشەنىڭ كوككە بويلاعان قاراعايىنداي بولىپ، الدىمىزدان شىعىپ، جىلى شىرايمەن قارسى الدىڭىز. قاسىڭىزداعى ساۋلە قىز دا ساۋلەلى ەكەن. ءسىز سويلەدىڭىز، ءبىز تىڭدادىق. وڭاشاداعى سۋماقاي ويلار بەتتى باسىپ، ۇيالا قاشقانداي بويىم اجەپتاۋىر جەڭىلدەي باستادى. «كىسى سويلەسكەنشە، جىلقى كىسىنەسكەنشە» دەگەن قايران قازاقتىڭ كورەگەندىگى-اي!..

ءسىز «ايگولەكتەي» جۋرنالدىڭ قازاق بالاسىنا اۋاداي قاجەت ەكەنىن اق ادال جۇرەكپەن جەتكىزدىڭىز. بەندە بالاسى ماقتاۋدى جەك كورۋشى مە ەدى، ماعان ىقىلاستانا قاراپ: - ءسىزدى مەن ءوزىم بىلمەگەنمەن، انالارىم، جاقىندارىم سىرتىڭىزدان راديو ارقىلى بىلەدى ەكەن. مەنىڭ جاقىن دوسىم باقىت (جازۋشى قالاۋبەك تۇرسىنقۇلوۆتىڭ ۇلى) ءسىزدىڭ كۋرستاسىڭىز بولىپتى. ول دا ماقتايدى. ءبىزدىڭ ۇيدەگى ليزا سىڭىلىڭىزبەن كازگۋدىڭ جاتاقحاناسىندا كورشىلەس تۇرىپسىزدار. ول كىسى دە ءسىزدى جاقسى كورەدى، – دەپ ءىلتيپات كورسەتتىڭىز.

- ءوزىڭىز مەن تۋرالى مول اقپارات جيىپسىز عوي. مەن ءسىزدى سوزاقتاي سويى بولەك توپىراقتىڭ تۋماسى، پوليتەحنيكالىق جوعارى ءبىلىمنىڭ، ماسكەۋلىك عىلىمنىڭ يەسى ەكەنىڭىزدى عانا بىلسەم، – دەپ ءازىلىمىز جاراسا ءبىر كۇلىپ الدىق.

- «ايگولەكتى» ويىڭىزداعىداي شىعارۋعا ەش كەدەرگى جوق. جوبا جوسپارىڭىزدى قاراڭىز، جۋرنالىڭىزدى كوركەمدەپ شىعارۋعا بىزدەن نە كومەك كەرەك؟ ايانبايمىز. قالاساڭىز، مىنا ساۋلە دەگەن ۇقىپتى ماماندى «ارا اعايىندىق» قىزمەتكە الايىق. رەداكتسيانىڭ ورنىن تاڭداڭىز، ۇجىمدا قانشا ادام بولاتىنىن ايتىڭىز، شتاتتىق كەستە قۇرايىق، – دەپ ەش كولگىرسۋسىز، كۇپىنۋسىز يلانىمدى قالىپتا، يماندى ءسوز ايتتىڭىز. كەزەك ماعان كەلىپ، پىكىرىمدى سۇرادىڭىز. ءسىزدىڭ اسا جوعارى مادەنيەتتىلىگىڭىز بەن ادامي ابزالدىق قاسيەتتەرىڭىزدىڭ مىسى باسقان بولۋى كەرەك، ادەپتەن وزباۋعا بەكىدىم. سوندا دا: - ابەكە، قيىن شاقتا قولتىقتان دەمەيمىن دەپ ازاماتتىق تانىتقانىڭىزعا العىس ايتا وتىرىپ، شىندىقتى، ادالدىقتى، سەنىمدى جاقسى كورەتىنىمدى، سولقىلداق مىنەزدىلەرمەن جانىمنىڭ قاس ەكەنىن الدىن-الا ەسكەرتىپ قويايىن. كەيدە قاتتى ايتىپ قالاتىنىم بار، بىراق دوستىققا ادالمىن، ۋادەگە بەرىكپىن، – دەپ كوزىڭىزگە تۋرا قارادىم. ءسىز، تىكسىنبەي دۇرىس قابىلدادىڭىز. سونى سەزگەسىن ۇجىمداسۋعا قاتىستى جۇرەگىمدەگى ءسوزدى ايتۋعا كوشتىم. ءۇش ماسەلەدە بيلىگىم بولسا دەدىم. ءبىرىنشى، اقشامەن ولشەنبەيتىن ار-نامىسىمدى قورعاۋدا، ەكىنشى، «ايگولەكتىڭ» بار ءمان-مازمۇنىندا، ءۇشىنشى، ۇجىمدى تاڭداۋدا. قالعانىنا اقىل-ويىمىز ارالاسا بەرەر. مەن بۇل ءسوزدى جەتىسىپ ايتقان جوقپىن. ايتپاۋىما بولمادى. ءسىز تاعى دا كەمەلدىك تانىتتىڭىز، قيتىقپادىڭىز، «قاتىعىنا قاراماي، قارا كوجەنىڭ ىستىعىن-اي» دەپ مىسقىلدامادىڭىز. قايتا «جالاقى تۋرالى ويىڭىزدى ايتىڭىز» دەدىڭىز. مەن «ونى ەسەپ بىلەتىندەر شەشەدى، ءوز باسىم اقشاقۇمار ەمەسپىن» دەگەندى باسىمدى كوتەرىپ ايتتىم. ءسويتىپ، كەلىسسوزىمىز مامىلەمەن اياقتالدى.

ءسىز ءسوزدىڭ ەمەس، ءىستىڭ ادامى ەكەنسىز. ءار قادامىڭىزدان «ارىق ايتىپ، سەمىز شىعۋدىڭ» ناتيجەسىن بايقادىق. بىزگە تۋرا ورتالىقتان، ءبىلىم اكادەمياسى وتىرعان عيماراتتان، كەڭ، جارىق ەكى بولمەنى جالعا الىپ، رەداكتسيا جاساپ بەردىڭىز. ونى جوندەۋدەن وتكىزىپ، جاڭالاپ، كەرەكتى جيھاز، جابدىقتارمەن قامتاماسسىز ەتىپ، كىرسە شىققىسىز كابينەتتەرگە اينالدىردىڭىز. ءبىز ۇيىمىزگە اسىققانداي، جۇمىسقا اسىعاتىن بولدىق. مەن تەرەزە الدىن تولتىرىپ، ءار ءتۇرلى گۇلدەر وتىرعىزدىم. ۇجىم بولىپ، ءبىر ءۇيدىڭ ادامىنداي داستارحان جايىپ، ءار كۇنىمىز مەرەكەدەي قىزىقتى ءوتتى.

قاي ەسەپپەن العانىمىز ەستە جوق، شتاتتا 2 ديزاينەر، 7 رەداكتسيا قىزمەتكەرى تۇراقتى جۇمىس ىستەدى. ەڭبەكاقىمىز جاقسى بولعانى عوي، كوڭىلىمىز كوتەرىڭكى جۇرەتىن. بۇگىن ەرتەگىدەي ەستىلگەنىمەن، رەداكتسياعا قىزمەتتىك كولىك بولگەنىڭىزدى ايتساڭىزشى. ەشكىمنىڭ جاياۋ جۇرگىسى كەلمەي،  جاپا تارماعاي كولىككە ۇمتىلىپ، «كىسى» بوپ قالعان كۇندەر ەستەن كەتەر مە، ءسىرا؟!

اتام قازاق «بىرەۋگە قولىڭدى سوزساڭ، بىلەگىڭدى بەر» دەيدى دەپ، استامشىلىقتى مىنەگەن عوي. ءاۋ باستا زەينەتكە شىعۋ الدىندا جۇمىسسىز قالعانىن ايتىپ، كومەك سۇراپ كەلگەن جازۋشى ەكى اعامىز: مارقۇم السەيىت اقپانبەتوۆ پەن شاكەن كۇمىسباەۆتىڭ ۇلكەندىگىن سىيلاپ، ەكى-ءۇش جىلىن تولتىرىپ، زەينەتىنە شىعارىپ بەردىك. ونىمەن قويماي، شاكەن اعا قىر سوڭىمنان قالماي ءجۇرىپ، «قايسار بالا» دەگەن كىتابىن شىعارتۋ ءۇشىن، ابەكە، سىزگە مەنى جۇمساپ قويماعانى قازىر ەسىمە تۇسسە، ءوزىمدى-ءوزىم كىنالاپ، كەشىرگىم كەلمەيدى. بىرەۋدىڭ بىرەۋگە دەگەن ىقىلاسىن، باسقا بىرەۋ پايدالانىپ كەتۋ دەگەن ماسقارا ەكەن.

ابەكە، ءسىز بولاشاقتى الدىن-الا بولجاي بىلەتىنىڭىزبەن دە ءىرىسىز، كەسەكسىز. كىمنىڭ قولىنان نە كەلەتىنىن، دەڭگەي-دارەجەسىن قاپىسىز شامالاي الاسىز، جاڭا وزگەرىستەردى جانىڭىز سۇيەدى. ءسىز، جۋرناليستىك قارا جۇمىستىڭ قامىتى ەندى موينىمنان تۇسپەيتىنىن، ونى كوتەرگەنىمشە اۋىرسىنباي جۇرە بەرەتىنىمدى ەرتە اڭعاردىڭىز، سوسىن اياۋشىلىققا جاناشىرلىق قوسىپ، ولەڭىمدى قالدىرماۋعا كەڭەس بەردىڭىز، جول اشتىڭىز. اي سايىنعى جۋرنالعا ءبىر ولەڭىمنىڭ شىعىپ تۇرۋىن ۇسىندىڭىز. سول اقىلىڭىزبەن بەس جىلدا جارىق كورگەن ولەڭىمدى كاسىبي سۋرەتشىلەر سۋرەتىمەن ەڭ ساپالى قاعازعا ەرەكشە كوركەمدىكپەن، «اي سايىن ءوسىپ كەلەمىن» دەگەن اتپەن تاماشا كىتاپ قىپ شىعارىپ بەردىڭىز. بەس مىڭ دانا كىتاپتىڭ بالالار شىعارماشىلىعىنداعى جەتىستىكتەرگە سىيلىققا بەرىلگەن ءبىر شاماسىنان باسقاسى 5 ايدا تۇك قالماي ساتىلىپ كەتتى. ونىڭ الدىندا «ار بەسىگىم، ارمىسىڭ!» دەگەن شاپ-شاعىن، ەرەكشە بەزەندىرىلگەن سۋرەتتى كىتاپشامدى جولاشار ەتكەنسىز. ودان كەيىن مەرەكە-مەيرامدارعا، اتاۋلى كۇندەرگە مەنىڭ ولەڭ شۋماقتارىممەن كەرەمەت پلاكاتتار شىعاردىڭىز. ول كەز كەلگەن مەكەمەلەردىڭ تورىندە جارقىراپ تۇردى. كەلەسى كىتابىمدى شىعارۋعا الاقانىڭىزدى ىسقىلاپ جۇرگەندە، وعان جۇمسايتىن قاراجاتىڭىزدى شاكەن اعانىڭ بۇيىمتايىنا «بۇرعانىمدى» جوعارىدا ايتتىم عوي. ءسىز ودان كەيىن دە ىقىلاسسىز قالعان جوقسىز. ۇلكەن، قالىڭ كىتاپتىڭ ماكەتىن جاساپ، «سۇيىنەر ءىسىڭ كوپ بولسا» دەگەن ولەڭ جولىمنان تاقىرىپ قويىپ، ءتىپتى، ءبىراز بەتتەرىن جاساپ قىزىقتىرىپ، مەنەن قولجازبا كۇتتىڭىز. ال، مەن ءوزىمنىڭ تاپقان تابىسىمداي ءسىزدىڭ ءبىر كىتاپتىق قاراجاتىڭىزدى باسقاعا جۇمساتقانىمدى ابەستىك ساناپ، «تيىلدىم» دا  قالدىم.

قىتايدىڭ ۇلى اقىلمانى كۇڭفۋدزى «كىسىلىكتى تۇتقان ءامىرشى تەمىرقازىق جۇلدىزى سياقتى – تابانى تايمايدى، ال قالعان جۇلدىزدار بايلانادى دا، اينالادى دا جۇرەدى» دەپتى. ابەكە، ءسىز سول تەمىرقازىق جۇلدىزىنداي تابانىڭىز تايماۋىمەن دەگدارلىققا جانىڭىز ءۇيىر ادامسىز.

تەحنيكالىق ءبىلىمنىڭ ناقتىلىعىنا  تاڭىردەن بەرىلگەن العىرلىق، الىمدىلىق، العا ۇمتىلۋشىلىق، جاڭالىققا قۇشتارلىق، بىلىمپازدىق سياقتى قىرلارىڭىز قوسىلىپ، كەزكەلگەن ءىستى نۇرلى ەتۋگە جارالعانسىز. ءسىزدىڭ وقۋدان جالىقپايتىنىڭىز، تىڭ باستامالارعا باستاماشى بولاتىنىڭىز، عىلىمنىڭ قاي سالاسىنا دا «تالاسىڭىزدىڭ» بارلىعى ءوز الدىنا ءبىر تاقىرىپ، ءبىر عانيبەت قاسيەت.

مەن كەيدە ءدال سىزدەي زامانۋي قازاق; جان-جاقتى، عالىم بولمىستى كاسىپكەر ازامات ستۋدەنتتەرگە ءدارىس وقىسا عوي دەپ ارماندايمىن. الدىندا ايتارلىقتاي كۋميرى جوق بۇگىنگى جاستارعا تۋرا سىزدەي تۇلعا، ءسوزسىز، وي سالار ەدى. ءيا، وي سالار ەدى، جاستارىمىز ويى مەن بويىن تۇزەر ەدى. ءاي، وسى جەتىلمەيتىن جۇيەنى ايتىپ، جۇيكە جۇقارتۋدى قويمايتىنىم-اي مەنىڭ!

كوپشىلىك رەسپۋبليكا قالالارىنداعى «Abdi» كەڭسە تاۋارلارى دۇكەندەرىنىڭ يەسى دەپ قانا تانيتىن ءسىزدىڭ رۋحانياتقا قوسقان قوماقتى ۇلەسىڭىزدى بىلەتىندەر جوقتىڭ قاسى. باسقا تۇگىلى، قولدارىنا ۇستاپ، قاجەتىنە جاراتىپ، پايداسىن كورىپ جۇرگەن تاربيەشىلەر، مۇعالىمدەر مەن وقىتۋشىلار «وسى كىمنىڭ ەڭبەگى؟ اۆتورى كىم؟» دەپ سارالاپ كوردى مە ەكەن؟ ءيا، ءبىز باس قاتىرىپ، مي جۇمساپ، وي شارشاتىپ جاسالاتىن قۇندىلىقتاردىڭ قۇنىن بىلۋدەن قالعانبىز. باردىڭ باعاسىن بىلمەۋ، قادىرىنە جەتپەۋ، حالىق ءۇشىن قاسىرەت ەكەنىن ءازىر ۇعاتىن ءتۇرىمىز جوق. بىرەۋدىڭ بايلىعىن، ايلىعىن، سەرۋەن ءومىرىن ءسوز قىلۋدان باسقا ەرمەگىمىز جانە جوق.

ابەكە، ءسىز «ايگولەكتىڭ» تاسىن ورگە دومالاتتىڭىز. ءبىر قاۋىم سۋرەتشىگە قوماقتى قارجى تولەپ، سان ءتۇرلى قولتاڭبادا تاپسىرىسپەن سۋرەتتەر سالعىزدىڭىز. ديزاينەرلەردى قانداي شەبەرلىككە جەتكىزدىڭىز. شەتەلدەرگە، ماسكەۋگە بارعان ساپارلارىڭىزدان جۋرنالعا قاجەتتى قانشاما كىتاپتار، ەنتسيكلوپەديالار كوتەرىپ كەلدىڭىز. «ايگولەككە» قالام تارتقان  شىعارماشىلىق ادامىنىڭ بارىنە قالاماقى تولەدىڭىز. «ايگولەك» برەندىمەن نەبىر عاجاپ وقۋ-قۇرال جابدىقاتارىن شىعاردىڭىز.  تالابىمەن تانىلعان جاس ءتىلشى، جاس سۋرەتشىلەرگە ارناپ، جىل سايىن كەڭ اۋقىمدا «ايگولەكتىڭ دوستارى» فەستيۆالىن وتكىزۋگە مول قارجى ءبولدىڭىز. مەنىڭ جول ساپارلارىما، ەڭبەك دەمالىسىما حان قىزىنداي جاعداي جاسادىڭىز. ءسىز اكەمىزدەي قامقور بولعان 9 جىلدا كورگەن جاقسىلىعىمىز، قۇرمەت سىيىمىز كەيىنگى كورەتىن بەينەتىمە قۋات قورىن جيناپ بەردى دەسەم ارتىق ايتقاندىق ەمەس.

ماقساتىمنان اداساتىنداي تاعدىرىم قىل ۇستىندە تۇرعاندا جاراتقان يەم ءسىزدى كەزدەستىردى. جاراتىلىسىمدى وزگەرتە المايتىنىما كەشىرىم ەتكەنى مە، جۇلدىزىمىز قارسى بولماي شىقتى. ايىم وڭىنان تۋىپ، ءىسىمىزدى اللا وڭعاردى.

ءسىز اناڭىزدى ءبىر پەرزەنتتەي-اق ارداقتايتىنسىز. ازاماتتىعىڭىزعا ۇلكەن-كىشى باس يەتىندەي ابىرويلى بولساڭىز دا، اناڭىزبەن حابارلاسقاندا جان جۇرەگىڭىزدى جايىپ سويلەسىپ، ەركەلەي دە، ەركەلەتە دە الاتىنسىز. ءۇنىڭىز جۇمسارىپ، ءجۇزىڭىز جادىراپ،  مەيىرلەنىپ كەتەتىنسىز.

ورتانىڭ اسەرى بولماي تۇرمايدى عوي الماتىداعى دوس-جارانىڭىز قىلشىلداعان قىرىق جاسىڭىزدى دۇرىلدەتىپ بىرگە تويلاۋدى قالاعاندا دا ءسىز «مەنىڭ ءار تۋعان كۇنىم اناممەن بىرگە» دەپ بالا-شاعاڭىزبەن سوناۋ يت ارقاسى قيانداعى سوزاقتىڭ قاراقۇرىنا ارتىنىپ-تارتىنىپ جولعا شىققانىڭىزدا «قانداي باقىتتى انا!» دەپ قىزىققانبىز. اناڭىز مارقۇمنىڭ «قوي سەمىرتىپ جاتىرمىن» دەپ تاعاتسىزدانا كۇتەتىنىن كۇلىپ اڭگىمەلەۋىڭىز دە ءمانىستى ەدى.

ال تۋعان جەرگە تۋىن تىككەن ءبىر ەر ازامات سىزدەي-اق بولسىن! ەل-جۇرتىڭىز ءۇشىن ىستەمەگەن يگىلىكتى ءىسىڭىز جوق. ايتەۋىر سوزاققا قاراي موينىڭىزدى سوزاسىز دا تۇراسىز.

جان-جاعىڭىزدى تۇگەلدەپ ءجۇرۋ، اپا-قارىنداستارىڭىزعا، باۋىرلارىڭىزعا دەگەن قامقورلىق – باسقالارعا جاسايتىن قايىرىمدىلىعىڭىزداي شاپاعاتتى پاراساتتان تۇرادى. سونىڭ ءبارى تاعلىمدى تاربيەگە اينالىپ، تولىسقان مىنەز-قۇلىق ەتيكاسى بولىپ، كورگەندىلىكتى قالىپتاستىرعانى كىسىلىك تۇلعاڭىزدان مەنمۇندالايدى.

تانىمايتىن مەنى شىن جۇرەكپەن، بيىك ورەلى تىلەكپەن قازاقتىڭ ءبىر قىزى دەپ باعالاۋىڭىز، مىنەزىمنەن ءمىن ىزدەمەي، ارتىقتاۋ كەتسەم «اقىن عوي» دەپ اقتاۋعا بەيىلدى بولۋىڭىز دا سودان.

ماعان دەگەن كوزقاراسىڭىز مەنىڭ 50 جىلدىعىما «ايگولەكتى» باسى ءبۇتىن سىيعا تارتۋىڭىزبەن ايعاقتالدى. مەنەن گورى ابجىلدەۋ بىرەۋ بولعاندا «ايگولەكتىڭ» اتىمەن ءبىراز بايلىق جاساعانداي ەكەن. ايتتىم عوي، مەن ەسەپكە ەپسىز اداممىن. ءسىز كۇتكەندەي پايدالى كاسىپكە اينالدىرۋ قولىمنان كەلمەدى. جەكە باسىما ەش جاڭارۋ قوسا المادىم.  وعان زاماننىڭ بەتى كۇرت ەلەكتروندى اقپاراتقا، گادجەتتەرگە اۋعانى قوسىلدى. ءبارىبىر ىرگەتاسى مىقتى قالانعان ءۇيدىڭ ابدەن توزعانشا قيسايمايتىنىنداي، 20 جىلدى ارتقا تاستاعان «ايگولەك» ەشكىمگە الاقان جايماي-اق، «ەشكىنى – اپا، تەكەنى – جەزدە» قىلماي-اق اساۋ اعىستارمەن الىسا ءجۇزىپ، امان-ەسەن بار مەيىرىمىن بالالارعا ارناپ كەلەدى.

ابەكە، ۇمىتتىرمايتىن ۇلىقتى ءىسى، تازا، ىزگى ءىزى بولسا، ەشكىم دە، ەشتەڭە دە ۇمىتىلمايدى. سەنىڭىز، وزىمە نە تىلەسەم، سىزگە سونى تىلەيمىن. ءسىز دەگەنىم – وتباسىڭىز: ليزا حانىم، ايگەرىم، جانەل، ەرنۇر بالالارىڭىز جانە تۇتاس «Abdi» كومپانياسى.

جۇرەگىم سوققانشا، جاعىم تالعانشا «ءاbdiدى»، ونىڭ باس ءبيى –  بيمەنديەۆ ابدىبەك شاربەكۇلىن، ياعني ابەكەڭدى اۋزىمنان تاستاماي وتسەم، ادامدىققا – ادامدىق، ادالدىققا – ادالدىق پارىز دەپ ۇققانىمنان شىعار. ال، نارىق زامانىنىڭ جازىلماعان زاڭىنا اينالىپ كەتكەن اقپارات قۇرالدارىنداعى سۇحباتىمنان «Abdi» تۋرالى ايتقان لەبىز-لەپەستەرىم جارناما دەلىنىپ ىلعي الىنىپ تاستالاتىنىنا مەن نە دەيىن؟ ايتپەسە، «ايگولەك» پەن قىمبات ابىلداقىزى ەسىمى قالاي قاتار ايتىلسا، «Abdi» دە سولاي اتالۋى ءتيىس دەپ بىلەمىن.

«سۇيەر ۇلىڭ بولسا، سەن ءسۇي، سۇيىنەرگە جارار ول» دەيتىن ابايدان اسىرىپ نە ايتا الامىز!؟ ىزگىلىكتەن جارالعانداي بەكزات بولمىستى، جانى جايساڭ، جۇرەگى جومارت، تىلەگى ءتۇزۋ،  زيالى ۇلت ماقتانىشىنا سۇيىنەمىز، ءار ىسىنە سۇيسىنەمىز. امان ءجۇرىڭىز، ابەكە!

قىمبات ابىلداقىزى،

«ايگولەك» بالالار جۋرنالىنىڭ اۆتور-رەداكتورى،
تۇركى الەمى اقپارات سالاسىنىڭ ۇزدىگى

***

ءا. بيمەنديەۆتىڭ ءوز سوزىنەن:

مەنىڭ اكە-شەشەم ءجاي عانا قاراپايىم شارۋا ادامى ەدى. سولاردان مەن كوپ ۇلگى الدىم. ەڭ ماڭىزدىسى – ەرىنبەي ەڭبەك ەتۋدى.

انام مەكتەپتە ەدەن جۋىپ، وت جاعاتىن. 5-6 جاسىمدا انامنىڭ سوڭىنان قالماي، جانىندا جۇرەتىنمىن. وقۋشىلار ساباققا كەلگەنشە، سول كابينەتتەگى وقۋ-جازۋدىڭ ءبارىن وقىپ، سۋرەت سالىپ وتىراتىنمىن. سودان بولار، ساۋاتىمدى ەرتە اشتىم. اكەمنىڭ ىقپالى: 8-سىنىپتى ۇزدىك ءبىتىرىپ، سۋرەت سالۋ ماماندىعى بويىنشا ۋچيليششەگە بارامىن دەگەنىمدە: «شىعارماشىلىق جولعا اسىقپا، ونەر ادامىنىڭ جولى قيىن بولادى، ءبىر ماماندىق ال، سوسىن ۇلگەرەسىڭ»، – دەپ اقىل بەرگەنى. ءسويتىپ، اكەمنىڭ قالاۋىمەن قازاقتىڭ پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ، ماشينا جاساۋ ونەركاسىبىنىڭ كونسترۋكتور-تەحنولوگياسىنىڭ ينجەنەرى بولىپ شىقتىم.

ارينە، مەكتەپ قابىرعاسى ادامي ورتاعا بەيىمدەلۋدىڭ باسى. جاقسى، نە جامان جاعىنا بۇرىلعانىڭدى بايقاتپاي، وتە شىعاتىن «ءومىر اكادەمياسى». ءيا، جوعارى سىنىپتاردا ماتەماتيكا پانىنەن بەرگەن جانات مۇعالىمنىڭ كوپ ىقپالى بولدى. تياناقتىلىقتى، ءوز كۇشىڭە سەنۋدى، جۇيرىك ويلاۋ، ماسەلەنى يگەرۋ سياقتى قابىلەتتەردى ۇيرەندىم. وعان مەنىڭ اۋىلدا دا، قالادا دا وقىعانىمنىڭ پايداسىن قوسىڭىز. ودان كەيىن ستۋدەنتتىك ءومىر، جاتاقحانا، اتا-انادان الىستىق تا ءبىراز نارسە ۇيرەتتى. تولىققاندى كوزقاراس، ارينە، ماسكەۋدەگى اسپيرانتۋرا جىلدارىندا قالىپتاستى دەۋگە بولادى. عىلىم ماعان كەز-كەلگەن ماسەلەنى شەشۋ جولدارىن ۇيرەتتى. ماقسات قويا ءبىلۋ، وعان قالاي جەتۋدى جوبالاۋ، قانداي ءىس-ارەكەت جاساۋ، ناتيجەسىن پىسىقتاۋ، تاڭداۋ، ەڭ باستىسى – شەشىم قابىلداي ءبىلۋدى. 

Abai.kz