7 اتا
سالەمەتسىزدەر مە قۇرمەتتى زامانداستار!
سىزدەرمەن «7-اتا» سايت الاڭىندا قاۋىشقانىمىزعا وتە جوعارى باعا بەرىپ وتىرمىز. ويتكەنى، عالامتورداعى قازاق قاۋىمىنىڭ جاساپ جاتقان جوبالارى جانە اتقارىپ، ارالاسىپ جاتقان باستامالارى كوڭىل تولتىراتىنداي كوپ ەمەس. سولاردىڭ سانىن جانە ساپاسىن جوعارعى دەڭگەيگە كوتەرۋ ۋاقىت ەنشىسىندە. قازاقستان جۇرتشىلىعىنا جاڭا كوزقاراسپەن، زاماننىڭ تالابىنا ساي، جاسالعان جوبانى سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. «كوش جۇرە تۇزەلەدى»- دەگەندەي، كەم-كەمشىلىك بولىپ جاتقان جاعدايدا، ارقاشان سىزدەردىڭ تالاپ،ۇسىنىستارىڭىزدى ەسكەرىپ جوبامىزدى الدىڭعى قاتارعا قويۋدى، ماقسات ەتىپ وتىرمىز. بارىمىزگە بەلگىلى «جەتى اتا» ءداستۇرىمىزدىڭ قانىمىزعا ءسىڭىپ ۇرپاقتان-ۇرپاققا وزگەرىسسىز كەلەدى. بۇل ءداستۇردى ۇستانىپ وتىرعان جەر شارىندا حالىقتار ساۋساقپەن سانارداي، سولاردىن ىشىندە قايماعى بۇزىلماي، وسى كۇنگە دەيىن جەتكىزگەن بىزدەردىڭ اتا-بابالارىمىز، قازاقتار!
سالەمەتسىزدەر مە قۇرمەتتى زامانداستار!
سىزدەرمەن «7-اتا» سايت الاڭىندا قاۋىشقانىمىزعا وتە جوعارى باعا بەرىپ وتىرمىز. ويتكەنى، عالامتورداعى قازاق قاۋىمىنىڭ جاساپ جاتقان جوبالارى جانە اتقارىپ، ارالاسىپ جاتقان باستامالارى كوڭىل تولتىراتىنداي كوپ ەمەس. سولاردىڭ سانىن جانە ساپاسىن جوعارعى دەڭگەيگە كوتەرۋ ۋاقىت ەنشىسىندە. قازاقستان جۇرتشىلىعىنا جاڭا كوزقاراسپەن، زاماننىڭ تالابىنا ساي، جاسالعان جوبانى سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. «كوش جۇرە تۇزەلەدى»- دەگەندەي، كەم-كەمشىلىك بولىپ جاتقان جاعدايدا، ارقاشان سىزدەردىڭ تالاپ،ۇسىنىستارىڭىزدى ەسكەرىپ جوبامىزدى الدىڭعى قاتارعا قويۋدى، ماقسات ەتىپ وتىرمىز. بارىمىزگە بەلگىلى «جەتى اتا» ءداستۇرىمىزدىڭ قانىمىزعا ءسىڭىپ ۇرپاقتان-ۇرپاققا وزگەرىسسىز كەلەدى. بۇل ءداستۇردى ۇستانىپ وتىرعان جەر شارىندا حالىقتار ساۋساقپەن سانارداي، سولاردىن ىشىندە قايماعى بۇزىلماي، وسى كۇنگە دەيىن جەتكىزگەن بىزدەردىڭ اتا-بابالارىمىز، قازاقتار!
ۋاقىت- ۇلكەن تورەشى،ادامزات تاريحىنان تالاي قيلى زامان وتسە دە، بارىمىزگە ەڭ قىمبات ول - ۇرپاق جانە ونىڭ ءتان، دەن- ساۋلىلىعى. وسى ورايدا سال - ءداستۇرىمىزدى ۇستانۋىمىز ابزال. «جەتى اتا» ءداستۇرىنىڭ ومىرگە كەلۋ تاريحىندا تالاي جۇمباقتار،قاراما قارسى ويلار بار. ءبىزدىڭ سايتىمىزدا وسى ماسەلەرگە ءوز وي- پىكىرلەرىڭىزدى،قاندايدا بولسا مالىمدەمەلەر مەن دالەل-دايەكتەرىڭىزبەن ءبولىسىپ، حالىققا ءجاريا ەتىپ، ناسيحات ەتۋگە مۇمكىندىك تۋىلىپ وتىر.جاپپاي جاhاندانۋ كەزىندە وسىنداي ءداستۇرىمىزدى ساقتاپ قالۋ، بولاشاق بۋىنعا جاساعان جاقسىلىق، قازاقتىڭ ءوسىپ كوبەيۋىنى ۇلكەن ىقپال ەتەدى.
«جەتى اتا» زاڭدىلىعى: جەتى اتا اسپاي قىز الىسۋعا بولمايدى! ول ءۇشىن ءار قازاق، ءوزىنىڭ جەتى اتاسىن ءبىلۋى كەرەك. وكىنىشكە وراي «سوۆەت» ۇكىمەتىنىڭ ساياساتىنىڭ ارقاسىندا حالقىمىز كوپتەگەن جاقسى سالت، داستۇرلەرىمىزدى ۇستانۋ تۇرماق، كەيبىرەۋلەرىن ۇمىت قالدىردىق. سونىڭ ىشىندە ءبىراز كىسىلەر جەتى اتاسىنىڭ ەسىمدەرىن ەستەن شىعارىپ الدى. «ەشتەن كەش جاقسى»- دەپ، «جەتى اتا» داستۇرىنە قايتا جاڭا تالپىنىس-دەم بەرىپ، زامانىڭ وزىق قۇرالدارىن پايدالانىپ، ۇمىت قالعان اتالار مەن انالارىمىز ەسىمدەرىن ىزدەپ تاۋىپ، ول كىسىلەرگە شەجىرەمىزدىڭ تورىنەن ورىن بەرىپ، تاريحىمىزعا ۇمىتىلماس ەتىپ جازايىق. ءبىز جاساعان باعدارلاما ىشىندە كوپ سۇراقتارعا جاۋاپ، ىزدەگەن تۋىستاردى دا تابۋعا بولادى.
ۇسىنىلىپ وتىرعان عالامتور الاڭىندا جەتى سۇراققا جاۋاپ ، شەشىم تاۋىپ حالىق يگىسىنە بەرۋ. ماقساتى كوزدەلىپ وتىر.
1. «جەتى اتا» داستۇرىمەن قالىڭ عالامتور ازاماتتارىنا جەتكىزىپ، وسى مودەلدى ناسيحاتتاۋ
2. «جەتى اتا» ءداستۇرىنىڭ تۋىلۋ تاريحىن تابۋ (عىلىمي دالەل)
3. باسقا حالىقتاردان وسى ءداستۇردى ىزدەپ تابۋ، تاريحىن زەتتەۋ.
4. ءبىزدىڭ قوعامداعى «جەتى اتاعا» قاتىستى ءتۇرلى ينستيتۋتتاردىڭ جۇمىستارىن جاريالاۋ.
5. عالامتوردان ءبىلىم الۋ باعدارلاماسىن جاساۋ.
6. زاڭداستىرۋ
7. «7-اتا» جانۇيالىق شەجىرەسىن جاساۋ،ىزدەستىرۋ، كىتاپ شىعارۋ، ءتۇرلى قىزمەت كورسەتۋ (بۇل جۇمىستار اقىلى)
«7-اتا» سايتىندا سىزدەر وسى جەتى اتاعا قاتىستى ءتۋرلى مالىمەتتەردى، وقىپ، كورىپ، ەستىپ جانە جازىپ الۋلارىڭىزعا مۇمكىنشىلىك بار. ادام بالاسىنىڭ تابيعاتىن زەرتتەپ، ۇرپاققا قالدىرعان اعزاداعى «گەنەتيكالىق قۇپيانىڭ» كىلتىن جاساپ جاتقان عىلىم - گەنەتيكا. قازىرگى ۋاقىتتا تالاي جەتىستىكتەرمەن ماقتانا الادى. ءالى الدا اشىلماعان جۇمباقتار اسپانداعى جۇلدىزداي. وسى جايلى ءار قاشان حاباردار بولاسىزدار، تاريح بەتتەرىن قايتا قارايسىز.
ەندى «7-اتا» شەجىرەسىنە توقتالا كەتسەك. مۇندا سىزدەر بىلەتىن جەتى اتا (بالا، اكە، اتا، ارعى اتا،بابا، ءتۇپ اتا، تەك اتا) ەسىمدەرىن جانە سول كىسىلەرگە قاتىستى قاندايدا بولماسىن مالىمەتتەردى ەنگىزە الاسىزدار (فوتو،ۆيدەو،اۋديو، جازبا). بۇل دەرەكتەردى شەكتەۋلى رۇقسات بەرۋ ارقىلى ورنالاستىرۋعا بولادى. ءبىزدىڭ باعدارلاما وسى جوباعا قاتىسۋشى ازاماتتار اراسىنان سىزدەردىڭ الىس جاقىن، تۋىس ەكەندىگىڭىزدى شامالاپ ايقىداپ اقپارات بەرەدى. جەتى اتاعا دەيىنگى تۋىستاردى ءبىر- بىرىمەن تانىستىرىپ وتىرىپ، قىز الىسپاۋ كەرەك ەكەندىگىن ەسكە سالىپ وتىرادى. جاڭا تۋىلعان اۋرۋ نارەستەلەرىمىزدىڭ 7-11% ۇرىق قۋالاۋ ارقىلى كەلگەن، بالاعا جاسالعان قيانات. ونىڭ الدىن الۋ جولى جەتى اتاعا دەيىن نەكە قيماۋ.
قازاقستاندا 2011 جىلى 160000 جۇپ نەكە زاڭداستىرىلدى. وسى عاشىقتارىمزعا باقىتتى بولسىن دەيمىز! وكىنىشكە وراي كوپتەگەن جۇپتار ۋاقىت وتە اجىراسىپ كەتەدى. سەبەپ ءتۇرلى، سونىڭ ءبىرى - جاستارىمىزدىڭ سالت-داستۇرىمىزگە جەڭىل كوڭىلمەن قاراۋ. جانۇيالىق ءومىردىڭ باقىتى پەرزەنت كورۋ بولسا، نارەستەنىڭ دەنساۋلىعىن نەكە قيماي تۇرىپ بىلۋىڭىزگە قازىرگى مەديتسينا كومەك كورسەتەدى. «جەتى اتا» ءداستۇرىن ساقتاپ، جۇپتاسىپ جاتقان كىسىلەرىمىز، ۇرىق قۋالايتىن نارەستە اۋرۋلارىنان ساقتانۋدىڭ اقيقات جولى. بۇل زاڭدىلىقتى بۇكىل دۇنيە جۇزىندەگى بەلگىلى گەنەتيكا عىلىمىنىڭ عالىمدارى دالەلدەدى.
اتا تەگىمىزدىڭ ەسىمدەرىن تاريحتا قالدىرۋ ءسىزدىڭ قولىڭىزدا. جاس بۋىنعا جاقسى داستۇرگە، دۇرىس تاڭداۋ جاساۋعا، جول سالايىق..
ۇمىتىلماس تەگىم، باياندى بولاشاق ءۇشىن!
