ماعىناسىز مەرەكەلەرگە تولى مامىر ايىن قالاي وتكىزىپ جاتىرسىزدار، قۇرمەتتى وقىرمان. توي تويعا ۇلاسىپ قىدىرىستان قولدارىڭىز تيمەي جاتقان شىعار. اتام قازاق ءبىز سەكىلدى ۇرپاقتارى بولارىن بولجاپ، «بار ءىسى قىدىرىسى، باسقا جوق بۇدىر ءىسى» دەپ ايتىپ كەتكەن عوي. ەندى نەگە ءسوزىمىزدى ماعىناسىز مەرەكەلەر دەپ باستادىق، سوعان كەلەيىك.

ماعىناسىز مەرەكەلەرگە تولى مامىر ايىن قالاي وتكىزىپ جاتىرسىزدار، قۇرمەتتى وقىرمان. توي تويعا ۇلاسىپ قىدىرىستان قولدارىڭىز تيمەي جاتقان شىعار. اتام قازاق ءبىز سەكىلدى ۇرپاقتارى بولارىن بولجاپ، «بار ءىسى قىدىرىسى، باسقا جوق بۇدىر ءىسى» دەپ ايتىپ كەتكەن عوي. ەندى نەگە ءسوزىمىزدى ماعىناسىز مەرەكەلەر دەپ باستادىق، سوعان كەلەيىك.

1 - مامىر - قازاقستان حالىقتارىنىڭ بىرلىگى كۇنى. بۇل ءبىرىنشى ماعىناسىز مەركە. قازاقستاندا، ياعني ءبىزدىڭ قازاقيادا «حالىقتار» تۇرمايدى، قازاق دەگەن جالعىز حالىق تۇرادى. باسقانىڭ ءبارى دياسپورا، قالا بەردى باسقىنشىلار نەمەسە باسقىنشىلاردىڭ ۇرپاعى. مۇنىڭ بۇگىن ەشقانداي قۇپياسى دا جوق جانە ەشكىمنىڭ نامىسىنا تيمەيدى. ويتكەنى، بۇل تاريحي فاكت. ەندەشە، حالىقتار دەپ وزەۋرەۋدىڭ قاجەتى جوق. ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى بىرلىك پەن تاتۋلىققا وزگە ەتنوس وكىلدەرى ۇلەس قوسىپ جاتقانى راس، بىراق ۇلتتى ۇيىتىپ وتىرعان ولار ەمەس. جيىرما جىل جالپاقتاپ كەلەمىز، اسسامبلەيا قۇرىپ تورىمىزگە شىعاردىق، ماجىلىستەن ورىن بەردىك. «قازاقتار ءبىزدى وسىلاي قۇرمەت تۇتىپ جاتىر ەكەن، ءبىز دە بۇل حالىقتى قۇرمەتتەيىك، ءتىلىن ۇيرەنىپ، زاڭىن سىيلايىق» دەپ ايتقان بىرەۋى جوق. كەرىسىنشە، ويباي ءبىزدىڭ ۇلتتىق مەكتەبىمىز جوق، ۇلتتىق جاڭعىرۋ ورتالىعىمىز جوق، ءبىز ۇلتتىق كەمشىلىككە ۇشىراۋدامىز دەپ جار سالۋدان جاقتارى تىنبايدى. سولاردىڭ كوڭىلىنە قاراپ «قازاقستان - ءبىزدىڭ ورتاق ءۇيىمىز» دەپ الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ ۇران كوتەردىك. نەتكەن اقىماق ەدىك! ويباي-اۋ، ءبىر ۇيدە ەكى قوجايىن بولعانىن قاشان كورىپ ەدىڭىز؟ ونداي ۇيدە بەرەكە بولۋشى ما ەدى؟! قازاقيا ەشكىمنىڭ دە ورتاق ءۇيى ەمەس، بۇل قازاقتىڭ جەرى، وتانى، وزگەلەردىڭ ءبارى - پاتەرشى. وتتەرى جارىلىپ كەتسە دە شىندىق وسى. وزگە ۇلىستاردى تورىمىزگە شىعارعانمەن شاڭىراعىمىزدىڭ بيلىگىن ەشقاشان بەرمەيتىنىمىزدى اشىق ايتۋىمىز كەرەك. بۇل ەشكىمدى دە كەمسىتۋ ەمەس، كەرىسىنشە ۇلتتار اراسىنداعى تەڭدىكتى قالىپتاستىرادى، وزگەلەردى «قازاق - ەكىنشى سورتتى حالىق» دەگەن ويدان ارىلتادى. ال شىن مانىندە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ەشقاشان ۇلتارالىق قاقتىعىس بولۋى مۇمكىن ەمەس.

ۇلتارالىق قاقتىعىس قاي كەزدە تۋىندايدى؟ بىرىنشىدەن، ەگەر كەلىمسەك ءبىر ۇلتتىڭ وكىلدەرى جەرگىلىكتى حالىقتى ساياسي-الەۋمەتتىك تۇرعىدا كەمسىتە بەرسە قاقتىعىس تۋىندايدى (سوڭعى بەس-التى جىلداعى اقتوبەدە بولعان قازاق-قىتاي قاقتىعىسى، اتىراۋدا بولعان قازاق-تۇرىك قاقتىعىسى، الماتى وبلىسىندا ورىن العان قازاق-شەشەن، قازاق-ۇيعىر قاقتىعىستارى), ەكىنشىدەن ەجەلدەن جەرگە تالاسىپ كەلسە قاقتىعىس مىندەتتى تۇردە بولادى. وعان الەمدە مىسال كوپ. بىراق ءبىزدىڭ بابالارىمىز اق نايزانىڭ ۇشىمەن، اق بىلەكتىڭ كۇشىمەن ساقتاپ ۇرپاعىنا جەتكىزگەن ۇلان-عايىر دالادا ەشكىمنىڭ الاسى دا، بەرەسى دە جوق. بۇل قۇدايدىڭ ءوزى ەنشىلەپ بەرگەن ءبىزدىڭ جەرىمىز. دەمەك، بىزدە جەر ءۇشىن قاقتىعىس ەشقاشان بولمايدى. ال، الەۋمەتتىك قاقتىعىستار جەرگىلىكتى بيلىك پەن جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ سالعىرتتىعىنان تۋىندايدى، ولاردى قاتاڭ جازالاسا قايتىپ ونداي قاتەلىك جىبەرمەيدى. دەمەك، بىزدە ۇلتارالىق قاقتىعىس تۋىنداپ كەتۋى مۇمكىن دەپ قورقاتىن ەش سەبەپ جوق. بىراق بيلىك قولدان جاساپ العان ءبىر سەبەپ بار، ول - مەملەكەتتىك ءتىل. بيلىك تاراپىنان قورلىق پەن كەمسىتۋشىلىكتەن كوز اشپاي كەلە جاتقان قازاق ءتىلىن قۇدايدان باسقا ەشكىم قورعاي الماي وتىر. مەملەكەتتىك ءتىلدى ورىستەتەيىك، جاپپاي قازاق تىلىندە سويلەيىك دەگەن حالىقتىڭ تالابىنا بيلىك «ويباي، اۋىزدارىڭدى جابىڭدار، ۇلتارالىق قاقتىعىس تۋىنداپ كەتەدى، باسقالاردىڭ دا قۇقىعىن ساقتايىق» دەيدى. قازاق سوقىر، ساڭىراۋ نەمەسە نادان حالىق ەمەس. ءبىزدىڭ بىلەتىنىمىز، وزگە ەتنوستار قازاقتار ءوز ءتىلىن دامىتىپ جاتىر دەپ ەشقاشان باس كوتەرمەيدى. ءبىز ءتىلىمىزدى اسپەتتەسەك ولاردىڭ ەشقاشان قۇقىن بۇزعان بولمايمىز، بۇل تەك وزىنەن كەيىن ورىسشا-اعىلشىنشا سويلەپ وسكەن ءدۇبارا ۇرپاعىن ورنىنا قالدىرۋ ءۇشىن بيلىكتىڭ جانتالاسا جاساپ جاتقان قارەكەتى، سىلتاۋى، ەرتەڭ حالقىمىزعا زور الاپات بولاتىن كەسەلدىڭ اسقىنۋى عانا. ال سىزدەر وعان كونەسىزدەر مە؟ جيىرما جىلعا جالعاسقان ءدۇبارا بيلىكتىڭ تاعى جيىرما جىل، ودان كەيىن تاعى بالەن جىل قاناۋىنا كونەمىز بە؟ جوق، كونە المايمىز. ەندەشە ۇلتشىلدار، ۇلت جاناشىرلارى ءىس-قيمىلدى بۇرىنعىدان دا جانداندىرىپ قازاق ءتىلىن، سالت-ءداستۇرىمىزدى، ءدىنىمىزدى نىعايتۋعا بار كۇشىمىزدى سالۋىمىز ءتيىس. سوندا عانا «1-مامىر - قازاقستان حالىقتارىنىڭ بىرلىگى كۇنى» دەگەن ءدۇبارا اتاۋدى «1-مامىر - ۇلتتىق ۇيىسۋ كۇنى» دەپ وزگەرتە الامىز. بىزگە وتىرىك بىرلىك ەمەس، شىنايى ۇيىسۋ كەرەك. ۇلت رەتىندە ساقتالۋ ءۇشىن.

وزگە ۇلتتاردىڭ الدىندا جالپاقشەشەيلەنە بەرۋدى دوعاراتىن كەز جەتتى. بيلىكتىڭ بۇلبۇلدارى «حابار»، «قازاقستان» 1-مامىرعا ارنالعان سيۋجەتتەرىندە توقسانىنشى جىلدارى تاريحي وتانىنا قونىس اۋدارعان نەمىستەردىڭ، ورىستاردىڭ، باسقا دا ۇلت وكلىدەرىنىڭ قايتادان كوشىپ كەلىپ جاتقانىن ماقتانىشپەن كورسەتتى. ولار قاي كەزدە كەتىپ ەدى؟ ەلىمىزدە اۋمالى-توكپەلى زامان ورناپ، نارىق قيىنشىلىعى قوس وكپەدەن قىسىپ، شالعاي اۋىلدارداعى قازاقتار كەبەك جەپ كۇن كورگەن كەزدە «جۇماق مەكەن» ىزدەپ كەتكەندەر بولاتىن. ولار ساتقىندار! ولاردىڭ قاتارىندا باسقا ۇلتتان قاتىن الىپ،  باسقا ۇلتقا بايعا تيگەندەر، تاڭداۋ تۇسكەن ساتتە سولاردىڭ ەتەگىنەن ۇستاپ شەتەل اسقان قازاقتار، ءتىفۋ، قازاق دەۋگە دە تۇرمايدى، شىرىگەن جۇمىرتقالار از ەمەس. شىڭعىس حان كەزىندە ءوز حانىن ساتىپ جىبەرگەن جاندايشاپتاردىڭ ەشقايسىنا سەنبەي باستارىن الىپ وتىرىپتى. ال ءبىز ءبىزدى ءبىر سساتىپ، ءوز ەلىن ەكى ساتىپ، يت سەكىلدى تويىناتىن جەر ىزدەگەندەردى اسپەتتەيمىز كەلىپ، وزگەلەرگە ۇلگى قىلامىز. ماساقارا! مۇنداي ماسقارانى وزگە ەشبىر ۇلتتان كورمەيسىز. سۇبحاناللاح، ساقتاي گور ءبىزدى!

مامىرداعى ەكىنشى ماعىناسىز مەرەكە - 7-مامىر - وتان قورعاۋشىلار كۇنى. بيىلعا دەيىن بۇل كۇن جەتىم قىزدىڭ تويىنداي بولىپ اتالىپ ءوتىلىپ كەلەدى. ءالى كۇنگە دەيىن كەشەگى كەڭەستىك قوعامدى اڭساۋشىلار ءۇشىن بۇل كۇننىڭ قۇنى بەس تيىن. ولار 23 اقپاندا ورىستارمەن بىرگە اراق ءىشىپ، ءماز-مەيرام بولىپ، ءبىر-ءبىرىن قۇتتىقتاپ جىرتىلىپ جاتادى. ءتىپتى، تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ اسكەرىنىڭ قاتارىندا بورىشىن وتەپ كەلگەن بوزبالانىڭ ءوزى بۇل مەرەكەنى دۇرىس ءتۇسىنىپ باعالاي المايدى. ويتكەنى، ونىڭ بويىندا وتانسۇيگىشتىك قاسيەت جوق. ول اسكەرگە جۇمىسقا تۇرعاندا اسكەري بيلەت سۇرايتىندىقتان نەمەسە اۋىلدا جۇمىسسىز ءجۇرىپ ءىشى پىسقاندىقتان بارادى. بۇل مەنىڭ ازاماتتىق بورىشىم دەپ بارىپ جاتقان ءبىرى جوق. كەمشىلىك تاعى بيلىكتەن. بايلىعىن تالان-تاراجعا سالىپ جىبەردىك، ەندى بۇل ەلدىڭ نەسىن قورعايمىز دەپ ويلايتىن بولسا كەرەك. ايتەۋىر، كوڭىلگە مەدەت - بيىلدان باستاپ بۇل مەرەكەگە مەملەكەتتىك دارەجە بەرىلمەكشى. وعان دا ءتاۋبا!

بۇل ايداعى تاعى ءبىر ءمان-ماڭىزىن جوعالتا باستاعان مەرەكە - 9-مامىر - جەڭىس كۇنى. ارينە، سول كەزدەگى كوممۋنيستەردىڭ كوزىمەن قاراعاندا فاشيزم - زۇلمات بولاتىن. ال فاشيستەردىڭ كوزىمەن قاراعاندا - كوممۋنيزم الاپات كەسەل بولاتىن. ال بۇگىن ءبىز ەكەۋىنىڭ دە الاپات زۇلمات، كەسىرلى كەسەل بولعانىن انىق بىلەمىز. اسىرەسە ادامداردى دىنسىزدىككە تاربيەلەيتىن كوممۋنيزم اتتى زۇلماتتىڭ سالدارى قانداي اۋىر بولعانىن قازىر ءبارىمىز كورىپ، ءبىلىپ وتىرمىز. ارينە، سوعىسقا قاتىسىپ تولارساقتان قان كەشكەن، جان بەرگەن  اتالارىمىزدىڭ ەش كىناسى جوق. ولاردا تاڭداۋ ەركى بولمادى. نە سوعىسقا بارادى، نە ساتقىن رەتىندە اۋىلدا اتىلادى. ءبىز ولاردى سوعىسقا قاتىستى دەپ ەش كىنالامايمىز، سۇبحاناللاح! ولار - شەيىتتەر. بىراق ءبىز بۇگىن تاۋەلسىز ەلمىز. وتكەن تاريحقا جاڭاشا قاراپ، وزگەشە شەشىم قابىلداۋىمىزعا ەركىمىز بار. ەندەشە بۇل سوعىستى ۇلى وتان سوعىسى دەپ اتاۋدى دوعارۋىمىز كەرەك. كەشەگى كەڭەستىك يمپەريا ەشقاشان ءبىزدىڭ وتانىمىز بولعان ەمەس. ءبىزدىڭ وتانىمىز اتا-بابالارىمىز قالدىرعان جەرىمىزدەگى ۇلتتىق مەملەكەتىمىز. ءتىپتى «ۇلى» دەگەن ءسوز تەك اللاعا عانا جاراسادى. سوعىستىڭ ءوزىن سونشاما ۇلىقتاپ، قۇرمەتتەپ، وعان «ۇلى» دەگەن اتاۋدى تاڭىپ جىبەرگەن دىنسىزدەردىڭ ءىسىن جالعاستىرىپ، ءسوزىن قايتالاي بەرۋىمىز ءجون بە؟ بۇل سوعىستى الەمنىڭ (ورىستان باسقا) وزگە حالىقتارى سەكىلدى شىنايى اتاۋىمەن - «ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس» دەپ قانا اتاۋىمىز شارت. ال بۇل كۇنى قىرۋار قارجى شاشىپ، ماسكەۋمەن قوسانجارىسا اسكەري شەرۋ وتكىزەتىن بيلىكتىڭ باسى ىستەمەيدى. جالپى شەرۋ نە ءۇشىن وتەتىنى بەلگىلى، جاۋلارىنا قىر كورسەتىپ قويۋ ءۇشىن. ول ارينە ءالى دە باسقىنشىلىق كەلبەتىنەن ارىلماعان رەسەيگە جاراسادى. اسكەرى دە، قارۋ-جاراعى دا بارشىلىق. ال بىزدىكى نە؟ اتتىعا ىلەسىپ تاڭىمىزدى ايىرىپ ءجۇرمىز.

مىنە، قۇرمەتتى وقىرمان، مامىر ايى كەلىپ جەتكەندە سانامىزدى سارسىلتاتىن كوپ ويدىڭ ءبىر پاراسىن وزدەرىڭىزدىڭ نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز. ءسىز نە دەيسىز مامىرداعى ماعىناسىز مەرەكەلەر جايلى؟

«Masa.kz» ينتەرنەت گازەتى