ءاسانالى ءاشىموۆ: ونەردىڭ قاي سالاسىن الىپ قاراساق تا، بىزدە ەلىكتەۋشىلىك باسىم
- ءاسانالى اعا، ءسىز جاس كەزىڭىزدەن باستاپ سىننىڭ وتىندە ءجۇردىڭىز. «شاكەن ايمانوۆتىڭ كۇيەۋبالاسى» دەگەن اتاۋدىڭ ءوزى كوپ جايتتان شەكتەلۋگە ماجبۇرلەگەن شىعار...
- از قازاقتى عانا ەمەس، ادامزاتتى ءبىر-بىرىنەن ءبولىپ-جارۋ شاكەننىڭ تابيعاتىنا جات بولاتىن. ول تابيعاتتا سيرەك كەزدەسەتىن سوم التىن ەدى. كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوزىمدى ونىڭ شاكىرتى سەزىنەمىن. قينالعان، كىبىرتىكتەپ قالعان ساتتە ارۋاعىمەن سىرلاcامىن. ءبىرازىنا جاۋاپ العانداي بولامىن.
- شاكەن اتامىزدىڭ 100 جىلدىعى تاياپ قالدى. مەرەيتويىنا دايىندىق سەزىلە مە؟
- شاكەن 2014 جىلى 100-گە تولادى. ازىرگە تىم-تىرىس. قازاق كينوسىن شاكەنسىز، سۇلتان قوجىقوۆسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس.
- شاكەن اعا كەيىن ءبىر اڭگىمەسىندە «مەنىڭ ەڭ باستى جاڭالىعىم - ءاسانالى» دەپتى. ال كەشەگى ساعي ءاشىموۆتىڭ تولقۇجاتى شوقان ءۋاليحانوۆ ءرولى بولدى. ءسىز ساعيدى شاكەن اتامىز ءتارىزدى مەنىڭ جاڭالىعىم دەر مە ەدىڭىز؟..
- ءاسانالى اعا، ءسىز جاس كەزىڭىزدەن باستاپ سىننىڭ وتىندە ءجۇردىڭىز. «شاكەن ايمانوۆتىڭ كۇيەۋبالاسى» دەگەن اتاۋدىڭ ءوزى كوپ جايتتان شەكتەلۋگە ماجبۇرلەگەن شىعار...
- از قازاقتى عانا ەمەس، ادامزاتتى ءبىر-بىرىنەن ءبولىپ-جارۋ شاكەننىڭ تابيعاتىنا جات بولاتىن. ول تابيعاتتا سيرەك كەزدەسەتىن سوم التىن ەدى. كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوزىمدى ونىڭ شاكىرتى سەزىنەمىن. قينالعان، كىبىرتىكتەپ قالعان ساتتە ارۋاعىمەن سىرلاcامىن. ءبىرازىنا جاۋاپ العانداي بولامىن.
- شاكەن اتامىزدىڭ 100 جىلدىعى تاياپ قالدى. مەرەيتويىنا دايىندىق سەزىلە مە؟
- شاكەن 2014 جىلى 100-گە تولادى. ازىرگە تىم-تىرىس. قازاق كينوسىن شاكەنسىز، سۇلتان قوجىقوۆسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس.
- شاكەن اعا كەيىن ءبىر اڭگىمەسىندە «مەنىڭ ەڭ باستى جاڭالىعىم - ءاسانالى» دەپتى. ال كەشەگى ساعي ءاشىموۆتىڭ تولقۇجاتى شوقان ءۋاليحانوۆ ءرولى بولدى. ءسىز ساعيدى شاكەن اتامىز ءتارىزدى مەنىڭ جاڭالىعىم دەر مە ەدىڭىز؟..
- مۇمكىن. ونەر ادامىنىڭ تابىسى ومىرىمەن ولشەنبەيدى. مۇمكىن، ساعي مەنىڭ اشقان جاڭالىعىم بولۋى دا مۇمكىن. ونىڭ كينوعا كەلۋى دە توسىن قۇبىلىس بولدى. شوقاندى تۇسىرمەك بولىپ، كاستينگ جاريالاعانبىز. ۇمىتكەرلەردىڭ بىردە-ءبىرى ويدان شىقپاي، ءبىراز ۋاقىت ءجۇرىپ الدىق. ءوزىم سىيلايتىن ءسابيرا مايقانوۆانىڭ «الىستان ىزدەمە. ساعي تۇر عوي. ءتۇرى كەلىپ تۇر شوقانعا» دەگەن سوزىنە ءمان بەرگەن جوقپىن. سوزدەن قورىقتىم. بىردە وپەراتورلار مەنىڭ جوقتىعىمدى پايدالانىپ، ساعيدى دايىنداپتى. اڭداپ قاراسام، مۇرتى قيىلىپ، شوقاننىڭ وزىنەن اۋماي قالىپتى. ورتالىق كوميتەت تە ساعيعا توقتادى. بار بولعانى 16 جاستا گەنەرال-گۋبەرناتوردىڭ اديۋتانتى بولعان، دوستوەۆسكيمەن دوس بولعان شوقاندى سومداۋ - ساعيعا دا وڭاي تۇسپەدى.
- «شوقان ءۋاليحانوۆ» مەملەكەتتىك سىيلىققا ۇسىنىلدى. بىراق وسى تۇستا «اكەلى-بالالى اشىموۆتەر وزدەرىن-وزدەرى ۇسىنىپ جاتىر» دەگەن اڭگىمەلەر شىقتى.
- «شوقاندى» ءتۇسىرۋ كەزىندە اكتەر ماسەلەسى كوپ ويلاندىردى، مەن ولارعا تۇسىنىستىكپەن قاراۋعا تىرىستىم. جاقسى اكتەرمەن سەرىكتەس بولۋدىڭ ءوزى - باقىت. رەجيسسەردىڭ ايتقانىنا اركەز باس شۇلعي بەرەتىن اكتەر شاحمات ويىنىنداعى پەشكامەن تەڭ. اكتەر ءوز ءرولىنىڭ اۆتورى بولماي، كەيىپكەر جاساۋى مۇمكىن ەمەس. اكتەرگە تاعىلار ءمىن دە، ايتىلار سىن دا كوپ، ونەرپاز بولىپ عۇمىر كەشۋ وڭاي ەمەس.
فيلم ءتۇسىرىپ بولعاننان كەيىنگى كەزدەر ەسىمە تۇسسە - كەۋدەم ورتەنىپ كەتكەندەي بولادى. ورتالىق كوميتەتتەگىلەر «ەكى ءاشىموۆتى ۇسىنا المايمىز» دەپ تالاپ قويدى. راس، «شوقان» ۇسىنىلعان ەكەن، باستى كەيىپكەردى سومداعان ساعيعا نەگە بەرىلمەيدى؟ قويۋشى رەجيسسەر رەتىندە ماعان دا بەرىلۋى كەرەك. بىراق مەن ءوزىمدى سىزدىرىپ تاستادىم. ساعيىما ءسوز كەلمەسىن دەدىم.
بالام وت ەدى. تۇسىنىگى مول ەدى. ماعان اقىل قوساتىن دارەجەگە جەتىپ تە قالعان ەدى. ابايشا ايتسام، مەن ەسكىنىڭ سوڭى، ول جاستىڭ الدى ەدى... ەركەلىگى بار بولعانمەن، جۇمىس دەگەندە ساپ تيىلىپ، ءوز-ءوزىن تابا قوياتىن. «شاكەننىڭ كۇيەۋبالاسى» دەگەن «مارتەبە» ماعان بوساڭسۋىما مۇمكىندىك بەرمەسە، «ءاسانالىنىڭ ۇلى - شاكەننىڭ نەمەرەسى» دەگەن اتاۋدىڭ ءوزى وعان اۋىر تيمەدى. بالام ءوزىن-ءوزى جەتىلدىرگەن جانە ءوزىن-ءوزى شيرىقتىرعان كۇيدە قۇيرىقتى جۇلدىزداي اعىپ ءتۇستى.
سودان كەيىن دە ءبىراز رولدەرگە ءتۇستى. بىراق حالقىنىڭ زەردەسىندە شوقان بولىپ تاڭبالانىپ قالدى عوي. ەكەۋىنىڭ تاعدىرى دا ۇقساس. كەيدە ماعان ساعيدىڭ شوقاندى ويناۋى - تاعدىردىڭ قالاۋى ءتارىزدى اسەر ەتەدى. شوقاننىڭ كەلبەتى ارعى اتاسى ابىلايعا كوبىرەك ۇقساسا، مەن ۇزاق عۇمىر كەشىپ، 94 جاسىندا دۇنيەدەن وتكەن شىڭعىس تورەگە ۇقسايدى ەكەنمىن. سوعان قاراعاندا كينوداعى تاعدىر ادامنىڭ ومىرىنە دە اسەر ەتەدى ەكەن. سەبەبى وبراز سەن ءۇشىن ىشتەن شىققان جىلان... مىسالى، ماعان شىڭعىس تورەنىڭ بەينەسى تىم جاقىن. قاسىمحان شادياروۆ - دوسىم.
- ءتىپتى بەكەجاندى دا جاقسى كورەسىز بە؟
- مەن بەكەجاننان جۇرەگى بار، ادەمى قىزدى بەرىلىپ سۇيە بىلەتىن، ەلىن قورعاي الاتىن بىلەگى بار، ويلى، مىنەزدى دالا رىتسارى بەينەسىن جاسادىم. ازىرگە ونىڭ قازاقستانداعى جالعىز قورعاۋشىسى، ادۆوكاتى - مەنمىن. قورعايمىن. ونى جاعىمسىز ەمەس، كەرىسىنشە، جاعىمدى كەيىپكەر ەتىپ، ومىرگە جاقىنداتىپ كورسەتۋگە تىرىستىم. بالەنىڭ ءبارى قىزعانىشتان تۋادى عوي، قانداي قازاققا دا نامىس قىمبات، نامىسىنا تيگەن سوڭ، ول دا ەت پەن جۇرەكتىڭ يەسى.
ءبىر جولى فرانتسياداعى «قىز جىبەكتىڭ» كورسەتىلىمىندە فرانتسۋز بيكەشتەرىنىڭ «اناۋ قىز جىبەكتىڭ ءوزى اقىلى ازداۋ بولۋى كەرەك، ايتپەسە عاشىق بولۋعا تولەگەن ەمەس، بەكەجان لايىق» دەگەندەرى بار. ولاردىڭ كوزقاراستارى، تۇسىنىكتەرى باسقاشا عوي، ءبىزدىڭ ەپوسىمىزدى قايدان ءبىلسىن؟!
- اكتەر ءۇشىن ءرولدىڭ ۇلكەن-كىشىسى بولمايدى دەيدى. ءسىز كينودا دا، تەاتردا دا باس كەيىپكەردىڭ وبرازىن سومدادىڭىز، بۇل كەزدەيسوقتىق ەمەس شىعار؟
- دەمەك، باستى رولدەردىڭ ءبارى ماعان لايىق بولعانى دا. «قىز جىبەك»، «اتاماننىڭ اقىرىنان» كەيىن كورەرمەنىمدى جوعالتىپ نەمەسە «وكپەلەتىپ» العىم كەلمەيدى. «وتىزىڭدا وردا بۇزباساڭ، قىرقىڭدا قامال المايسىڭ» دەيدى عوي، وسى كۇنگى جەتىستىك پەن جەمىستىڭ ءبارى مەنىڭ سول 30 بەن 40-تىڭ اراسىندا ىستەگەن جۇمىستارىمنىڭ ناتيجەسى.
- بۇگىندە ەلىمىزدە «50 تەاتر جۇمىس ىستەيدى» دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتىپ ءجۇرمىز. الايدا وسى تەاترلاردا قازىرگى كەزدە كلاسسيكالىق تۋىندىلاردان گورى كوبىنە اۋدارما شىعارمالار ءجيى قويىلادى. سوندا بىزدە قازىر ساحناعا شىعارارلىق ۇلتتىق تۋىندىلار جوق پا، الدە بۇل رەجيسسۋرانىڭ السىزدىگىنەن بە؟
- كەزىندە چەرچيلل، ستالين سەكىلدى ادامدار تەاتر دەگەننىڭ، جالپى، ونەر دەگەننىڭ نە ەكەنىن تەرەڭ ۇعىنعان. مىسالى، قاتىگەز ءستاليننىڭ ءوزى ونەر ادامدارىنا تيىسپەگەن. ونىڭ زامانىندا كينونىڭ ءتۇسىرىلىمى ءستالينسىز وتپەگەن. كينو ءتۇسىرىلىپ جاتقاندا ول ءفيلمنىڭ ۇزىندىلەرىن ارنايى كەلىپ، كورىپ تۇراتىن. ول كىشى تەاتردىڭ ءبىر قويىلىمىنا سەگىز رەت بارعان ەكەن. دەمەك، ونىڭ ونەرگە دەگەن ماحابباتى زور بولعانى عوي. ءبىز مادەنيەتتى بارىنەن جوعارى قويا ءبىلۋدى ۇيرەنە الماي كەلەمىز. كوشەدە ءجۇرۋ ءۇشىن دە، اداممەن سويلەسۋ ءۇشىن دە، داستارقاندا وتىرۋ ءۇشىن دە مادەنيەت كەرەك. بىراق بىزدەگى مادەنيەتتىڭ تومەندىگىنە كىنا ارتۋدىڭ ءوزى قيىن. ويتكەنى ءبىز فەودالدىق قۇرىلىمنان بىردەن ىرشىپ-ىرشىپ، اسىعىپ كەلەمىز عوي. سوندىقتان بىزدە ەنتىگىس بار. باسقالار جاياۋ اسىقپاي كەلە جاتسا، ءبىز سوعان ىلەسۋ ءۇشىن جۇگىرىپ وتىرۋىمىز كەرەك. وزگە وركەنيەتتى ەلدەر الدەقاشان اسىقپاي باياۋ ءجۇرىپ-اق، بىزدەن وزىپ كەتكەن.
- ءبىزدىڭ قازاق تۇلعادان كەندە ەمەس. قازىر ولاردىڭ قاتارى سەلدىرەپ بارادى. كەيدە قورقىنىش بيلەيدى. سولاردىڭ كوزى كەتسە قازاق كىمدى تۇلعا دەپ تانيدى؟ كىمدەر تۇلعا بولادى؟ ساياساتتىڭ سالقىنى تۇلعا دەگەن ۇعىمدى تىم الاسارتىپ العان جوق پا؟
- بۇرىن ۇلكەن تىزىممەن ءدۇر سىلكىنىپ، كەز كەلگەن ساياسي اپاتتىڭ الدىن الۋشى ەدىك. ءدۇر ەتىپ قارسى تۇرعاننان كەيىن ءبىزدى تىڭداۋشى ەدى. قازىر قاتارىمىز ازايىپ قالدى رايىمبەك سەيىتمەتوۆ پەن ءانۋار مولدابەكوۆ، نۇرمۇحان جانتوريندەر باردا قانداي ەدىك؟ ءوزىمدى تاسقا سالسا دا مۇقالمايتىنداي سەزىنۋشى ەدىم. قازىر دوستارىمنىڭ ءبارى تاستاپ كەتتى. اسىعىپ كەتتى. سوڭعى بىرەر جىلدا اقسەلەۋ، قادىر، تۇمانبايلاردان دا كوز جازىپ قالدىم. ءابدىجامىل اعام دا ءوز الەمىندە تۇنشىعىپ قالدى. ونىڭ دا داۋىسى شىعا بەرمەيدى. قازىر مەن سولاردىڭ اماناتى ءتارىزدى سەزىنەمىن ءوزىمدى.
ءيا، تىرشىلىكتە تالايلارمەن ۇزاق جىلدار ساحنادا تەاتردىڭ قىزىعى مەن شىجىعىن بىرگە كوردىك. ەندى بىرەۋلەرمەن ءومىر جولىندا تابىسقان جان دوستار ەدىك، ال ەندى ءبىرازى ونەر جولىندا ءوزىمىز قادىر تۇتىپ، قاستەرلەگەن تۇلعالار بولاتىن. مۇحتار اۋەزوۆ، عابيت مۇسىرەپوۆ، عابيدەن مۇستافين، ءسابيت مۇقانوۆ سىندى اسقارالى جازۋشىلار تەاتردان ءبىر ءسات قول ءۇزىپ كورمەگەن ناعىز تۇلعالار. ولار - وزدەرىنە دەيىنگى ۇلتىم دەپ وتكەن الاش ازاماتتارىنىڭ جالعاسى. ودان كەيىنگى قازاق تەاترى مەن كينوسىنا وشپەس ءىز قالدىرعان سەركە قوجامقۇلوۆ، ەلۋباي ومىرزاقوۆ، قاليبەك قۋانىشباەۆ، قۇرمانبەك جانداربەكوۆ، شاكەن ايمانوۆ سىندى ساحنا ونەرىنىڭ ساڭلاقتارى، ولاردىڭ وكشەسىن باسقان نۇرمۇحان ءجانتورين، ىدىرىس نوعايباەۆ، سەيفوللا تەلعاراەۆ، تاڭات جايلىبەكوۆ، مۋزىكا ونەرىنىڭ جارىق جۇلدىزى ءشامشى قالداياقوۆ، كۇنى كەشە ءازىلىمىز جاراسقان ءانۋار مولدابەكوۆ پەن ەسبولعان جايساڭباەۆتار - ءبارى-ءبارى قايتالانباس تۇلعالار. الايدا جەر باسىپ جۇرگەندە جۇمىر باستى پەندە ەشقاشان ءجۇز پايىز تۇلعا بولا المايدى ەكەن. تەك ومىردەن وتكەننەن كەيىن عانا تۇلعانىڭ پەندەشىلىگى بىرتە-بىرتە ۇمىتىلىپ، ەل ەسىندە ونىڭ جارقىن بەينەسى مەن يگى ىستەرى قالادى. سوندىقتان تۇلعانى تىرىسىندە باعالاي الۋ مۇمكىن ەمەس. كەزىندە ورىستىڭ بەلينسكي دەگەن ۇلى سىنشىسى ءوز زامانىندا «ورىستان ءبىر جاقسى جازۋشى شىقپادى-اۋ» دەپ جىلارمان بولعان ەكەن. سوندا ونىڭ قاتارىندا پۋشكين مەن گوگول ءجۇرىپتى. ال وسى ەكەۋى ورىستىڭ ۇلى جازۋشىسى ەمەس دەپ قازىر كىم ايتا الادى؟ وزىمىزبەن قاتار جۇرگەندە قانداي تۇلعا بولسا دا «ە، سونى قويشى» دەيمىز. تالاي ۇلى تۇلعالاردى مەنسىنبەدىك قوي كەزىندە. حالىقتىڭ تالعامى، ۋاقىتتىڭ سۇزگىسى شىن اسىلدى اسىقپاي تاڭدايدى ەكەن.
- وتكەن عاسىردىڭ 60-70 جىلدارى قازاق مادەنيەتى ءۇشىن التىن عاسىر بولعانداي. نەبىر ءدۇلدۇل جازۋشىلارىمىز، مايتالمان رەجيسسەرلارىمىزدىڭ تۋىندىلارى سول كەزدە دۇنيەگە كەلدى دەيتىندەر بار. ءسىز قالاي ويلايسىز؟
- حح عاسىر قازاقتىڭ ءتىل-ونەرى، مادەنيەتى ءۇشىن التىن عاسىر بولدى. تەاترىمىز وداقتاعى العاشقى تورتتىككە ءىلىندى. ولجاس تا سول كەزدە تانىلدى ءدۇيىم جۇرتقا. بۇعان قازاق ەلىنىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەندەردىڭ ىقپالى بولدى. اشىق ايتپاعانمەن، ىشتەي قولدادى. سەندى، دەم بەردى. بۇل ادەبيەتكە كەلەمىن دەگەن جاستارعا جول اشتى. مەملەكەت تاراپىنان ءبولىنىپ جاتقان قارجى، قولداۋ جانامىن دەگەن جۇرەكتەرگە وت، قىز قۋاتىن جىگىتتەرگە ات بەردى. سەبەبى بىزدەر عاسىر باسىندا اتىلىپ كەتكەن الاش زيالىلارىنىڭ شيرىعىپ وسكەن ۇرپاعىمىز. بىزگە باسقاشا بولۋ، باسقاشا ۇستانىممەن ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن ەمەس ەدى.
- قازىر قازاق كينوسىندا ءبىر جىلىمىق بار. وڭ وزگەرىستەر بار. بۇل سول التىن عاسىرىمىزدىڭ جاڭعىرىعى ەمەس پە؟
- جاڭا جاس تولقىن ءوسىپ كەلەدى. سولاردا ىزدەنىس بار.
- جىل سايىن «ەۋرازيا» جانە «شاكەن جۇلدىزدارى» اتتى ەكى كينوفەستيۆال وتەدى. بۇل كينوفەستيۆالدەر قازاق كينوسىنىڭ تانىلۋىنا، دامۋىنا قانشالىقتى ۇلەس قوسىپ جاتىر؟
- كەشەگى ايمانوۆ، قوجىقوۆ، بەگالين، قارساقباەۆتاردى قازاق كينوسىنىڭ تاريحىنان سىزىپ تاستاپ، تاريحتى وزىنەن باستاعىسى كەلەتىندەر شەتەلدىڭ ارزانقول سىيلىعىنا ءماز بولىپ ءجۇر. سوندىقتان دا قازىرگى ونەر ومىرشەڭ بولا الماي، ايلاكەر-الپاۋىت توبىردىڭ اراسىندا اداسىپ ءجۇر. ال «شاكەن جۇلدىزدارى» بايقاۋى تۋرالى ايتار بولسام، مۇنىڭ باسقا كونكۋرستاردان ايىرماشىلىعى، بۇل - ستۋدەنتتەردىڭ ديپلومدىق جۇمىستارى. بۇل بايقاۋدى جاستاردىڭ تىرناقالدى رەجيسسەرلىك ەڭبەكتەرى، العاشقى ۇلكەن بايقاۋى دەپ قابىلداۋ كەرەك. بايقاۋ كەلەشەكتە تالانتتى جاستارعا باعىت بەرۋدى ماقسات ەتەدى. «شاكەن جۇلدىزدارىن» كوبى دۇرىس تۇسىنبەي، بايقاۋعا قاتىسقان جاستاردىڭ شىعارمالارىنىڭ ىشىنەن جاقسى كينو ىزدەيدى. الايدا مۇنى قىرۋار قارجى جۇمسالاتىن حالىقارالىق بايقاۋلارمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. «شاكەن جۇلدىزدارىنىڭ» ابىرويىن اسقاقتاتۋ ءۇشىن مەن 80 مىڭ ەۆرو بەرىپ، دەپاردەنى شاقىرا المايمىن.
- سونىمەن، قازاق كينوسى ءبىزدى الەمگە قاي قىرىنان تانىتىپ ءجۇر؟ ول يدەولوگيا قۇرالىنا اينالا الدى ما؟
- قازاقستاننىڭ سىرت ەلدەردەگى ءيميدجىن قالىپتاستىراتىن - قازاق كينوسى. امەريكانى الپاۋىت ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسۋعا جول اشقان ونىڭ كينوسى. وزبەكستان ءوز ەلىن كينو تىلىمەن جارنامالاي باستادى. وعان سەنەر بولساق، ورتا ازيادا وزبەكستاننان ارتىق جۇماق جوق. ال بىزدە ءبارى باسقا... بىزدە مادەنيەت جاڭالىقتارى - اۋا رايى بيۋروسىنىڭ الدىندا ءبىر ەكى سەكۋندتىق اقپاراتپەن شەكتەلەدى. قازاقتىڭ مادەني قورى قانداي جاڭالىقتارمەن تولىسىپ جاتىر دەگەن ساۋالدىڭ جاۋابى اسپاندا ءىلىنىپ تۇرعانىنا جيىرما جىل بولدى. ءبىز مادەنيەت، رۋحانيات ماسەلەسىن تابالدىرىققا ىسىرىپ تاستادىق. ەلباسىمەن كەزدەسۋدىڭ ءساتى ءتۇسىپ جاتسا، مەن وسى ماسەلەلەردى ايتاتىن شىعارمىن.
- وسىدان ءبىراز بۇرىن ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ «كەلىن» فيلمىنە ەرىنبەگەننىڭ ءبارى سىن ايتتى. سول كەلىن وسكار سىيلىعى جولىنداعى دودادا العاشقى سەگىزدىكتىڭ قاتارىنا ءىلىندى. قازاق «كەلىندى» نەگە جەرسىندىرگىسى كەلمەدى؟
- «كەلىندە» بۇكىل تىرشىلىك انالاردان باستالادى. «انا مەن تابيعات انا ەگىز ۇعىم» دەگەن فيلوسوفيالىق استار جاتىر. ەرمەك ءىنىم وسى كينو ارقىلى قازاق كينوسىندا ناتۋراليزمگە بوي الدىرىپ، تىعىرىققا تىرەلمەگەنىن دالەلدەدى.
ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ وزىندىك قولتاڭباسىمەن ەرەكشەلەنىپ تۇرعانى ۇنايدى. ول ۇساق-تۇيەككە مويىن بۇرعىسى كەلمەيدى. ماسەلەنىڭ مايەگىن جارىققا شىعارعىسى كەلەدى. كوزدەگەن نىساناسىن فيلوسوفيالىق تۇرعىدا زەردەلەيدى. ونىڭ ەندى عانا جارىققا شىققالى تۇرعان «شالى» جايلى دا وسىنى ايتۋعا بولادى. مەن بىلەتىن تۇرسىنوۆ ارزانقول دۇنيەگە اتى-ءجونىن «بىلعامايتىن» جان. ولار بارلىق كۇش-جىگەرىن جاقسى تۋىندى جاساۋعا جۇمىلدىردى.
- قازاق كينوسىنداعى جاڭا ەسىمدەر جايلى نە دەيسىز؟
- جاڭا ەسىمدەر بار، جەتەدى. «ءسىز كىمسىز، كا مىرزادا» ەسىرتكىتاسىمالداۋشىنىڭ قۇربىسىن ويناعان گۇلشارات جۇباەۆادان جاقسى ارتيست شىعۋى مۇمكىن. ازىرگە اياق الىسى جامان ەمەس. بارلىق تريۋكتەردى ءوزى ورىندادى. امبەباپ. ايتپاقشى، ول «كەلىندە» باستى ءرولدى سومدادى. ال رەجيسسەرلاردان احان ساتاي، رۇستەم ءابدىراش، ەرمەك تۇرسىنوۆقا ءىشىم جىليدى. جاقسى كينو سولاردىڭ قولىنان كەلەدى دەپ ۇمىتتەنەمىن. ولار الداعى ۋاقىتتا «كوممەرتسيانىڭ اۋىلىن شيىرلاماي» تاريحي قۇندىلىقتارعا مويىن بۇرسا ەكەن دەيمىن. ءبىزدىڭ ەكراندارىمىز تاريحقا تورىنەن ورىن بەرسە ەكەن دەيمىن. ءبىزدىڭ جىگىتتەرىمىز «مۇستافا شوقايدىڭ» وبرازىن سومداۋعا تالپىندى. ءابىش كەكىلباەۆتىڭ «كەك» شىعارماسىن ەكرانداۋعا تىرىستى. سماعۇل ەلۋباەۆتىڭ «اق بوز ۇيدەن» شىققان «سۇرجەكەي» دە ورتاقول بولىپ شىقتى. ايتپەسە قانداي ماتەريالدار ەدى...
- نەگە؟ نە جەتپەدى؟
- جاقسى كينو ءۇشىن يدەيا تىم از. يدەياڭنىڭ 80 پايىزىن ەكران جۇتىپ الادى. ستسەناريدى مىقتىلاۋ كەرەك ەدى. اكتەرلاردى دۇرىستاپ ىرىكتەۋ كەرەك. «قىز جىبەكتى» تۇسىرگەن كەزدە الدىمەن جىبەك ءرولىن سومدايتىن ارۋ مەن بەكەجاندى سومدايتىن سەرىنى ىزدەدىك. قوسالقى رولدەردى سولاردىڭ ءبىتىم-بولمىسى، مىنەز-قۇلقىنا قاراپ تاڭدادىق. ناتيجەسىندە ءبىر انسامبلگە باعىنعان، ءبىرىن-ءبىرى تولىقتىرعان جانە ءبىرى بولماسا شاڭىراعىنىڭ ءبىر ۋىعى قوپارىلىپ كەتەتىن كەرەمەت تاريحي تۋىندى دۇنيە كەلدى. ايتپەسە مۇستافا شوقاي جىبەك ءتارىزدى ەپوستار الەمىنەن كەلگەن جوق. ونىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولى بۇگىن دە سايراپ جاتىر. مىقتى كينو جاساۋعا تاماشا مۇمكىندىك بار ەدى. تەك وزەگىن تابا الماعانىنا وكىنەمىن. قازىرگى كەزدە شەتەلدىڭ فيلمدەرىن ايتپاعاندا، ءوزىمىزدىڭ رەجيسسەرلەر ءتۇسىرىپ جاتقان فيلمدەردە شەتەلدىك اكتەر ويناسا بولدى، عاجاپ تۋىندى دەپ قابىلداي بەرەمىز. ەگەر وسى پروتسەسس ۇزاققا سوزىلاتىن بولسا، قازاقتىڭ دۇنيەجۇزىلىك مادەنيەتكە قوسار ۇلتتىق سيپاتتاعى بولمىسى ەڭسە تۇزەي المايدى. وركەنيەت ايدىنىندا ءبىزدىڭ امەريكادان، ەۋروپادان ەش ايىرماشىلىعىمىز بولمايدى. ال ۇلتتىق ۇردىسىنەن اجىراعان ەلدىڭ ونەرىن ەشكىم دە تۇشىنىپ كورمەيدى. شىندىعىنا كەلسەك، اكتەرلىك شەبەرلىك جونىنەن ءوزىمىزدىڭ قازاق اكتەرلەرى كوبىنەن مىقتىراق. ال اناۋ شۆارتسەنەگگەر، ۆان دامم دەگەندەر اكتەر ەمەس، ەڭ الدىمەن، سپورتشىلار، اندجەلينا دجولي سەكىلدى اكتريسالار - مودەل. بىراق ءبىز وسىنى تۇسىنگىمىز كەلمەيدى، ونەردىڭ قاي سالاسىن الىپ قاراساق تا، ەلىكتەۋشىلىك باسىم. كۇنى كەشە اباي الىسىپ وتكەن ناداندىق ءالى بار بىزدە. ءبىزدىڭ ءالى قۇلدىق پسيحولوگيادان ارىلا الماۋىمىز - ۇلكەن كەمشىلىك. بىرەۋگە باعىنۋ، تابىنۋ باسىم، جالتاقپىز. كەزىندە مۇحتار اۋەزوۆ «ونەرسىز ەل - ەل ەمەس» دەگەن ەدى. مەن وسىعان قوسىلامىن. كەڭەستىك يدەولوگيانىڭ كەسىرىنەن كەزىندە ءبىز ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق باتىرلارىمىزدان گورى گيتلەر، ناپولەون، گروزنىي تۋرالى كوپ بىلدىك. ءوز باسىم الپىستان اسقاندا ءتول تاريحىمىزدى قايتا وقۋىما تۋرا كەلدى. وسىنىڭ زاردابىن قازىر قازاق كينوسى تارتىپ كەلەدى. نەگىزى، ۇلتتىق بوياۋعا قۇرىلماعان تۋىندىنىڭ عۇمىرى كەلتە. ءبىزدىڭ قازىرگى كينەموتوگرافياداعى وزدەرىن «جاڭا اعىمداعى تولقىن» دەپ اتايتىن جاستارىمىزدىڭ شىعارمالارى ەۋروپالانىپ بارادى. مۇنداي تۇعىرتاسى شايقالىپ تۇرعان تۋىندىلاردىڭ بولاشاعى دا جوق. مىنە، ۇلتسىزدىق، نامىسسىزدىقتىڭ ماڭدايى تاسقا تيەتىن جەرى - وسى.
- ءسىز كىتاپتارىڭىزدا ساعي مەن ءماديدى ەركەلەتە المادىم، ءىنىم، باۋىرىم ءتارىزدى قارادىم دەيسىز. ال كىشكەنتاي ءاسانالى قالاي ءوسىپ كەلە جاتىر. №1-گە ۇقسايتىن ىڭعايى بار ما؟
- مەن ونىڭ ارتيست بولعانىن قالامايمىن. ال ماماسى كەيبىر كەيىپكەرلەرىمنىڭ ءسوزىن جاتقا ايتادى دەيدى.
- تاعى دا ءسىزدىڭ شىعارماشىلىعىڭىز جايلى. وسى كۇنگە دەيىن جەتى كىتابىڭىز شىعىپتى. كۇندەلىك جازۋىڭىزدىڭ سەبەبى نە؟
- كۇندەلىك ىشتەگى شەردى سىرتقا شىعارۋ ءۇشىن كومەك. ول مەنىڭ بۇكىل قۋانىشىم، قايعىم، سىرىمدى ىشىنە بۇگىپ جاتىر. كەلەشەك ۇرپاق وزىنە كەرەگىن ەكشەپ الار. ءومىرىمنىڭ ءاربىر كەزەڭىنىڭ دەڭگەيىن كۇندەلىگىمە قاراپ باعامداسا دەيمىن.
- ءسىز سەگىزىنشى كىتابىڭىزدى بولاشاقتىڭ ەنشىسىنە قالدىرىپسىز. ونىڭ ورنى بولەك بولعانى عوي.
- سولاي بولعانى. سەبەبى سەگىزىنشى كىتاپتىڭ جۇگى اۋىر بولعاندىقتان كەلەشەكتىڭ ەنشىسىنە قالدىردىم. كەيىن مەنى ىزدەگەندەر بولسا، ويلارىمنىڭ مايەگىن سەگىزىنشى كىتاپتان تابادى دەپ ۇمىتتەنەمىن. وندا قازىر ايتۋعا بولمايتىن، ەشبىر يىرىمگە كونبەيتىن وقشاۋ ويلارىم باياندالادى.
- ءسىزدىڭ شىعارمالارىڭىز تۋرالى كوپشىلىكتىڭ پىكىرى وڭ. جازۋشىلار اراسىندا «ءاسانالىنىڭ افوريزمدەرى» دەگەن پايدا بولدى. وداققا ءوتىپ، قاتارىمىزدى تولىقتىرۋدى ويلاپ جۇرگەن جوقسىز با؟
- اناۋ ءبىر جىلدارى «مايرانىڭ ءانى» شىققان كەزدە جازۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى نۇرلان ورازالين «جازۋشىلار وداعىنا» مۇشەلىككە وتسەڭىزشى» دەپ قولقالاعان. مەنىڭ ەسىمدە ءبىر قالعانى اسانباي اسقاروۆ اعامىزدىڭ جازۋشىلاردىڭ قاتارىن تولتىرماق بولعانى. وتە سالۋ وڭاي بولعانمەن، ونىڭ سالماعى قيىن ءتارىزدى. بىراق وداقتىڭ سالماعى باسقا شىعارماشىلىق ۇيىمدارعا قاراعاندا باسىمىراق پا دەيمىن. تەاتر قايراتكەرلەرى وداقتارىنان گورى جازۋشىلار وداعى ءوزىن-ءوزى تىڭداتا الادى. قازىر جازۋشىلارمەن كوبىرەك كەزدەسەمىن. «قازاقتا سىنىقتان باسقانىڭ ءبارى جۇعادى» دەگەن ءسوز بار. قادىربەك 60 جاسقا تولعاندا «ۇرىمەن جولداس بولساڭ، ۇرى بولاسىڭ، جازۋشىمەن جولداس بولساڭ، جازۋشى بولاسىڭ » دەگەنمىن.
- «ءسىز كىمسىز، كا مىرزا؟» ءفيلمى دە «قازاقفيلم»، رەسەي، تايلاند كينوگەرلەرىن ارالاستىرىپ تۇسىرگەن جوبا. «كوشپەندىلەر» جايلى دا سونى ايتۋعا بولادى. كينوجوباعا شەتەل ماماندارى ارالاسقاننان كەيىن ءسوزسىز ونىڭ ۇلتتىق بىرەگەيلىگىنە اسەر ەتتى، بايىتتى ما؟
- «اتاماننىڭ اقىرى» كەڭەستەر وداعىنىڭ تانىمال كينوتەاترلارىندا ەل-جۇرتقا كەڭىنەن تانىستىرىلدى. ءفيلمنىڭ تۇساۋكەسەر راسىمدەرى دۇرىلدەپ ءوتتى. اسىرەسە، باردى باعالاپ، ونەر ىشىندەگى كۇرىش پەن كۇرمەكتى اجىراتا بىلەتىن ماسكەۋ مەن لەنينگرادتىڭ كورەرمەندەرى «اتاماننىڭ اقىرىن» اپتالاپ، ايلاپ تاماشالادى. وكىنىشكە قاراي، شاكەن ايمانوۆ ءفيلمنىڭ بۇكىلوداق جۇرتىن تابىندىرعان جۇلدىزدى ساتتەرىن كورە العان جوق. شاكەن ايمانوۆتىڭ اينالاسىنداعىلار بۇل فيلمنەن بريتاندىق دجەيمس بوند تۋرالى تۋىندىلارمەن ۇيلەسىمدىلىك تاباتىن. دجەيمس بوند - اعىلشىن جازۋشىسى يان فلەمينگتىڭ ويدان شىعارعان اگەنتىنىڭ ەسىمى. ونىڭ ءپروتوتيپى - بريتاندىق ايگىلى بارلاۋشى سيدنەي رەيلي. بۇل شىعارما ەكرانعا شىققاننان كەيىن عانا وتە تانىمال بولدى. ال بۇعان دەيىن ءارتۇرلى ەكسپەريمەنتتەر جاساپ، قىرىقتان اسقانشا ءوزىن-ءوزى تاپپاي جۇرگەن ورتانقول جازۋشىنىڭ شىعارماسى ەكراندالعان سوڭ الەمدى شارلاپ جۇرە بەردى. قالامگەرگە جولىققان بريتان پروديۋسسەرى البەرت بروككولي گارري زالتسمانمەن بىرىگىپ، فلەمينگتىڭ روماندارىن ەكرانعا شىعارۋ قۇقىن ساتىپ الىپ، 1961 جىلى ايگىلى «بونديانانىڭ» العاشقى ءفيلمىن باستاپ كەلىپ جىبەردى. 1962 جىلى تەرەنس يانگتىڭ رەجيسسەرلىگىمەن «دوكتور نو» دەگەن اتاۋمەن تۇسىرىلگەن فيلم كۇنى بۇگىنگە دەيىن جالعاسىپ كەلەدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن «007 اگەنت» تۋرالى 22 فيلم ءتۇسىرىلدى. كورەرمەنگە ەكى جىلدا ءبىر فيلم ۇسىنىلىپ وتىرادى. ءسويتىپ، دجەيمس بوند سان ۇرپاقتىڭ ساناسىمەن ساباقتاسىپ كەتكەن عۇمىرلى كەيىپكەرگە اينالدى. شاكەن ايمانوۆتىڭ دا جۇرت جۇرەگىن جاۋلاعان قاسىمحان شادياروۆ تۋرالى ءفيلمدى جالعاستىرىپ، بىرنەشە ۇرپاقتى تاربيەلەيتىن حالىقتىق كينوتۋىندى جاساۋىنا بولاتىن ەدى. بىراق ەرتە ۇزىلگەن عۇمىرى ونى جالعاۋعا مۇمكىندىك بەرمەدى.
- قاسىمحان بەينەسى وزىڭىزبەن بىرگە قارتايىپ كەلەدى. كەيىپكەرىڭىزدى 40 جىلدان كەيىن ەلىنە ورالعانىن قالايتىن ءتارىزدىسىز؟
- ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ استانالىق كورەرمەندەرمەن بىرگە «ءسىز كىمسىز، كا مىرزا؟» ءفيلمىن تاماشالادى. پرەزيدەنت كينوتۋىندىعا ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ «مىناداي ادام كەلگەندە ۇكىمەت قارسى الۋ كەرەك ەدى عوي» دەگەن ۇسىنىس ايتتى. مەن جاۋاپ رەتىندە «ونىڭ جالعاسى كەلەسى سەريادا» دەدىم. «قاسىمحان تۋعان ەلىنە كەلۋ كەرەك» دەگەن يدەيانى ەلباسىمىز دا قولدادى.
«اتاماننىڭ اقىرىن» جالعاستىرۋ شاكەن اعانىڭ الدىنداعى وتەلمەگەن پارىزىم رەتىندە سەزىلەتىن. كەيىپكەرىمنىڭ تاعدىرى مەنى 40 جىلداي ۇيىقتاتپادى. «قالاي بولدى ەكەن، قايدا ءجۇر ەكەن، قايتسەم ەكەن» دەگەن ويلار كوكەيىمنەن كەتپەي قويدى. ارى ويلانىپ، بەرى ويلانىپ، وسى كا مىرزاعا توقتالىپ، جازدىردىق. يدەياسىن ءوزىم بەردىم. ەكى-ءۇش جىل بولدى، شىعاردىق. ستسەناري بويىنشا تايلاندتىڭ تۇرمەسىنەن شالدى تاۋىپ، مەملەكەت ارالاسىپ، ارنايى اسكەرمەن (سپەتسناز) بارىپ، ەلگە قايتاردىق. راس ايتاسىز. باس كەيىپكەر دە مەنىمەن بىرگە قارتايىپ كەلەدى. قاسىمحان شادياروۆ ول كەزدە 30-دا بولسا، قازىر - 70-تە. كەيىپكەرىمدى ولتىرگىم كەلمەيدى. ونىڭ 40 جىلدان كەيىن ءوزىن مۇلدەم تانىمايتىن ەلگە ورالعانىن قالادىم.
- 40 جىل بويى جات جەردە ءجۇرىپ قازاقى مەنتاليتەتتەن قول ءۇزىپ قالدى. سۇيىكتى كەيىپكەرىڭىز «مەنى قانداي ورتاعا الىپ كەلدى؟» دەپ سىزگە وكپەلەپ جۇرمەي مە؟
- ويىڭىزدى ءتۇسىنىپ وتىرمىن. كورەرمەندى سەندىرە المايسىڭ دەپ تۇرسىز عوي.
- قاسىمحان جات جەردەگى «ميسسياسىن» ادال ورىندادى. ول :
- «ەي تاكاپپار دۇنيە،
ماعان دا ءبىر قاراشى.
تانيمىسىڭ سەن مەنى
مەن قازاقتىڭ بالاسى» دەپ قازاقتىڭ تەكتىلىگىن مويىنداتتى.
بىراق «اتاماننىڭ اقىرىنىڭ» ءبىر كەيىپكەرى ايتقانداي، تۋعان جەرى ءۇشىن تولارساقتان ساز كەشكەن ەرلەرىنىڭ ەسىمىن ءبىلۋ ەلىنە شارت ەمەس.
- اس-اعا، سىرتتان كەلگەن قازاقتىڭ ءسىڭىسىپ كەتە المايتىنىن كوزىمىز كورىپ ءجۇر عوي.
- ونىڭ تۋعان، وسكەن جەرى - قازاقستان. ەلىم دەپ، تۋعان توپىراعىنا جاتامىن دەپ كەلدى قازاقستانعا. قاسىمحاننىڭ قىزمەتى ءبىزدىڭ ورتامىزعا ءسىڭىسىپ كەتۋدى مىندەتتەمەيدى. سىزدەر ءبارىن ءبىلىپ وتىرسىزدار. بىراق «ءاسانالى ايتۋ كەرەك» دەپ مەنىڭ اۋزىما قارايسىزدار. «قاسىمحان ەلگە كەلگەلى جاتىر. وعان ءبىزدىڭ ورتامىزدا ورىن بار ما؟ ونىڭ ەلدەگى تاعدىرىن بىلگىمىز كەلەدى» دەپ قوعامدىق سانانى تۇرتپەكتەۋ، قالعىپ كەتكەن سانانى ءتۇرتىپ وياتۋ سىزدەردىڭ مىندەتتەرىڭىز ەمەس پە؟ ماعان بىرەن-ساران حاتتار «قالاي بولدى؟ قاسىمحان ەلگە كەلە مە؟ ەلگە كەلگەن سوڭ نە ىستەيدى؟» دەپ سۇرايدى. ەلگە كەلگەن قاسىمحاندى مەملەكەت كينونىڭ تىلىندە بولسا دا باۋىرىنا باسۋ قاجەت. قازاقتىڭ ىشىندەگى داۋ-دامايىنان وقشاۋلاندىرىپ، قامقورلىعىنا الۋ كەرەك. قاسىمحان ءرولى مەملەكەت ءۇشىن دە، قازاق ءۇشىن دە قۇستىڭ قاناتىنان توڭىپ قالاتىن ەرەكشە تۇلعا، ەرەكشە جان. ءبىز سول كەزدە عانا ءوسىپ كەلە جاتقان بالالارىمىزعا ۇلگى بولارلىق تۇلعانى كينو تىلىندە سومداي الامىز. قاسىمحاننىڭ ەندىگى تاعدىرى - سىزدەردىڭ قولدارىڭىزدا. ول دا پەندە. ول دا ءبىر كۇنى جارىق دۇنيەمەن قوشتاسادى. سۇيىكتى كەيىپكەرىمنىڭ ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىندا قازاعى ءۇشىن ەرلىك جاساپ، دۇنيەدەن كوشكەنىن قالايمىن. ونىڭ ماڭگىلىك مەكەنى قازاق توپىراعى بولعانىن قالايمىن. قاسىمحاندى ەلىنىڭ ءدال باۋىرجان مومىشۇلى ءتارىزدى سوڭعى ساپارعا شىعارىپ سالعانىن قالايمىن. ۇكىمەت تاراپىنان قولداۋ بولىپ جاتسا، جاقسى كينو شىعارۋعا مەن كەپىلدىك بەرەمىن. ماتەريالدىڭ نوبايى مەنىڭ باسىمدا ءپىسىپ-جەتىلدى. مەن ونىڭ ەكراندىق بەينەسىن سومداپ، قاتارلارىڭىزعا قوسۋعا دايىنمىن. 35 جاسىمدا ساقالىمدى شادياروۆ ءۇشىن ءوسىردىم. ءالى كۇنگە الىپ تاستاعان جوقپىن. كۇنى بۇگىنگە دەيىن ونىڭ وبرازىنان ارىلا الماي كەلەمىن.
- قازاقستاندىق كينويندۋستريادا قوماقتى قالاماقى الۋ مۇمكىن بە؟
- كورشى رەسەيمەن سالىستىرعاندا جاعداي ءماز ەمەس. مىسالى، «قىز جىبەك» پەن «اتاماننىڭ اقىرى» ءبىر جىلدا شىقتى. قالاماقىسى دا ونشالىقتى قوماقتى بولعان جوق. ال ەندى گولليۆۋدتىق اكتەرلەرگە قاراڭىز. ساۋاتسىز تريۋك جاساعان بوزبالالارىنىڭ ءوزى ميلليونداردى قالتاسىنا باسىپ كەتتى. ال گولليۆۋد دەگەن نە؟ بۇل ونەر ەمەس، قىرىق ۇلتتان جيىلعان اكتەرلەردىڭ شوعىرى، ادەمى جاسالعان گۇل دەستەسى. ول تەك امەريكالىق ارمانعا عانا باعىنادى. بۇل ميلليونداپ قارجى قۇيىلعان، سونىڭ تابىسى ەسەلەنىپ قايتىپ جاتقان بيزنەس-جوبا، اقش-تىڭ قىرىق قۇراق مادەنيەتىن الەمگە جارنامالاپ جاتقان يدەولوگيالىق قارۋ. ونىڭ اۆتورلارى كوزدەگەن ماقساتىنا جەتتى. ال وتاندىق كينەماتوگرافتاردا پروكات ماسەلەسى كۇنى بۇگىنگە دەيىن شەشىلگەن جوق. مەن جۇرگەن جەرىمدە كينوعا بارىڭدار دەيمىن. ءبىزدىڭ قوعام كينوتەاتردى ەمەس، DVD-نى قالايدى. بىراق تەلەۆيزور كينونىڭ «دۋشاسىن» جەتكىزە المايدى. مەملەكەتتىڭ كينوعا دەگەن كوزقاراسى وزگەرمەسە، وسىلاي بولىپ قالا بەرە مە دەپ قورقامىن.
- «شوقان ءۋاليحانوۆتا» ءسىز سومداعان شىڭعىس سۇلتاننىڭ بەينەسى كوز الدىمىزدا جالت ەتتى دە جوق بولدى. جاس بالانىڭ قولىنا كامپيت بەرىپ قايتىپ الىپ قويعانداي اسەر قالدىردى. شوقانىنان ايىرىلىپ قالعان شىڭعىس سۇلتاننىڭ كوڭىل كۇيىن، كەيىنگى ءومىرىن سىزدەن ارتىق ەشكىم سومداي الماس دەپ ويلايمىن.
- سۇلتاندىققا شوقان دا ءوزىن-ءوزى ۇسىنعان. بىراق وتپەي قالدى. سول كەزدە شىڭعىس سۇلتان «ءبىز قامشىنىڭ سابىن سىندىرىپ المادىق پا؟» دەيدى. مۇندا فيلوسوفيالىق استار جاتىر. مەنىڭ سومداعىم كەلگەن كەيىپكەر كوپ. ول اباي، ول - قۇنانباي، ول - احان، ول - شىڭعىس. ول - ابىلاي مەن كەنەسارى. اكەلەرىنىڭ دەڭگەيىنە ورەمىزدىڭ جەتپەگەندىكتەن، بالالارىنا عانا كينومىزدىڭ تورىنەن ورىن بەردىك. وندا دا جەتىستىرە المادىق. ءبىز شوقاندى ايتتىق. شىڭعىس جايلى ايتۋعا ورەمىز جەتەر ەمەس. ورەمىز جەتپەگەندىكتەن، ابىلايدىڭ جاس شاعىن كينو تىلىندە سومدادىق. قىتاي مەن رەسەيدىڭ ورتاسىندا ءجۇرىپ-اق قازاقتىڭ مۇددەسىنە كەلگەندە قالعىپ كەتپەگەن، ءۇش ءجۇزدىڭ باسىن قوسقان 60 جاستاعى ابىلاي بەينەسىن سومداۋدى تاعى دا بولاشاقتىڭ ەنشىسىنە قالدىردى. سونداي قاسىم حان، كەنەسارى، شوقان، اباي ءتارىزدى ۇرپاقتى دۇنيەگە اكەلگەن قاسيەتتى اكەلەر ءالى تابالدىرىقتا كەزەك كۇتىپ تۇر.
بۇل مەنىڭ ىشتە قالىپ بارا جاتقان ارمانىم. ەگەر ءساتى ءتۇسىپ جاتسا - قۇنانباي مەن شىڭعىس تورەنى سومداۋعا قازىرگى جاسىم مۇمكىندىك بەرەر ەدى.
- اڭگىمەڭىزگە راقمەت.
سۇحباتتاسقان
گۇلبارشىن ايتجانباي
«ايقىن» گازەتى
