2014 جىلى رەسەي باتىسىنداعى كورشىسى، شەكارالاس جاتقان ءتىلى، ءدىنى، تاريحى ۇقساس باۋىرى ۋكرايناعا اگرەسسيا جاسادى. قىرىمدى تارتىپ الىپ، جالعان رەفەرەندۋم وتكىزىپ، وككۋپاتسيالادى. ال ۋكراينا شىعىسىنداعى سەپاراتيستەرگە قارۋ بەرىپ، سوعىس وتىن تۇتاتتى. رەسەيدىڭ بۇل ارەكەتى ارينە جاۋاپسىز قالعان جوق. باتىس تاراپى رەسەيدىڭ ەكونوميكاسىنا، قورعانىس سالاسى مەن ساياساتكەرلەرىنە سانكتسيا سالىپ كەلەدى. 

2014 جىلدىڭ 29 مامىرىندا قازاقستان، رەسەي جانە بەلارۋس ەلدەرى استانا قالاسىندا باس قوسىپ، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتى قۇرۋ بويىنشا سوڭعى قۇجاتتارعا قول قويىپ، كەلىسىم جاساستى. ال 2015 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ەۋرازيالىق وداق ءوز كۇشىنە ەندى.

ارتىنشا وداققا كىرۋگە قاتىستى ارمەنيا مەن قىرعىزستان باسشىلارى مالىمدەمە جاسادى. تولىعىراق ايتار بولساق. ارمەنيا پرەزيدەنتى سەرج ساركسيان: "ارمەنيا ءوز ەكونوميكاسىنا جاڭا سەرپىن بەرگىسى كەلەدى، سوندىقتان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا (ەاەو) قوسىلدى. ارمەنيا ءۇشىن تاۋارلاردىڭ، قىزمەتتەردىڭ، كاپيتال مەن جۇمىس كۇشىنىڭ، قول جەتىمدى گاز بەن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ەركىن اينالىمى جاعدايىندا كەڭ كوكجيەكتەر اشىلۋدا.سونىمەن بىرگە ەرەۆان ەۋروپامەن بايلانىستى ءۇزۋدى ويلامايدى. ارمەنيانىڭ ەو-مەن قارىم-قاتىناسى بۇرىنعىداي ەكىجاقتى دەڭگەيدە قۇرىلادى. ارمەنيا مەن رەسەي اراسىنداعى قاتىناستار ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ حالىقتارى اراسىنداعى ەجەلگى دوستىق پەن باۋىرلاستىق داستۇرلەرىنە نەگىزدەلگەن. مەن بۇل قاتىناستار دوستىق، ىنتىماقتاستىق جانە ءوزارا كومەك شارتىنا سايكەس دامي بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن.مەن ارمياندار مەن ورىستاردىڭ ءار بۋىنى وسى قاتىناستاردىڭ تاريحىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋى كەرەك دەپ سەنەمىن. ءبىز بۇل قاتىناستاردى باعالايمىز جانە ونى دامىتۋ ءۇشىن بارىمىزدى سالامىز. بۇل ءبىز ءۇشىن ءابسوليۋتتى باسىمدىق" دەگەن ەدى. ارتىنشا ارمەنيا وداقتا تولىققاندى مۇشە بولىپ، ءوز قىزمەتىن باستادى. ول بۇرىنعى كەدەندىك وداقتىڭ تولىققاندى مۇشەسى رەتىندە وداقتا تولىق قۇقىققا يە بولدى.

2020 جىلدىڭ قىركۇيەك-قاراشا ايلارىندا بولعان ەكىنشى قاراباق سوعىسىندا ارمەنيا جەڭىلىس تاۋىپ، ونىڭ ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەرى ءتىپتى ءتۇسىپ كەتتى.

قىرعىزستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى المازبەك اتامباەۆ تا سول كەزەڭدە بۇل وداققا كىرۋ بويىنشا مالىمدەمە جاسادى. "مەن ءوز ەلىمنىڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە بولعانىن قالايمىن. رەسەيمەن جانە باسقا تمد ەلدەرىمەن سەرىكتەستىك قىرعىزستان ءۇشىن ماڭىزدى. سىرتقى ساياساتتا ءبىز تەك قىرعىزستاننىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىن باسشىلىققا الامىز. رەسەيمەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قاجەتتىلىگىن دە سول ۇلتتىق مۇددەلەر انىقتاپ وتىر.  ءبىزدىڭ سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتيا مۇنى سوناۋ 1993 جىلعى باعدارلاماسىندا ايتقان بولاتىن. بىزدە قازىردىڭ وزىندە وڭ ديناميكا بار. كەدەن وداعىنا كىرۋگە ءوتىنىش بەردىك. قازىر بۇل بىرلەستىككە قىرعىزستاندى قابىلداۋ بويىنشا كوميسسيا جۇمىس ىستەپ جاتىر. مەن ەلىمىزدىڭ بولاشاعىن تەك كەدەندىك وداقتان عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ەۋرازيالىق وداقتان دا كورەمىن. كسرو-نى قالپىنا كەلتىرۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنىن ءبارىمىز تۇسىنەمىز، ارينە قىرعىزستان ەگەمەن ەل بولىپ قالا بەرمەك. بىراق مەن رەسەيمەن، قازاقستانمەن، بەلارۋسسيامەن، باسقا بۇرىنعى كەڭەستىك رەسپۋبليكالارمەن ءبىرتۇتاس ەكونوميكالىق كەڭىستىك قۇرعىم كەلەدى" دەگەن ەدى ول.

سويتكەن قىرعىزستان مەن ارمەنيا دا قازىر وداقتا. وداق مۇشەلەرىنە قاراساق كىل "مىقتىلار". بەلارۋس ەلى حالىقارالىق حاڭدىلىقتار مەن قۇجاتتارعا قايشى كەلەتىن، ءتىپتى كەي ەلدەر "تەررورلىق اكت" دەپ اتايتىن ارەكەتكە بارىپ، جولاۋشىلار ۇشاعىن كۇشپەن قوندىردى. باتىس الەمى مينسكتى سانكتسيانىڭ استىندا قالدىرماق. وسى وداقتىڭ باس ديريجەرى رەسەي دە قىرىمدى تارتىپ الىپ، سانكتسيانىڭ قامىتىن كيدى. ارمەنيا سوعىستان ۇتىلسا، قىرعىزستان شەكارالىق قاقتىعىستا وڭباي تاياق جەدى. قازاقستاننىڭ دا ەكونوميكاسى وڭىپ تۇرعانى شامالى.

ەندى باتىستىق سانكتسيالار رەسەي مەن بەلارۋسقا قارسى ۇدەي ءتۇستى. وعان اقش بيلىگىنە بايدەننىڭ كەلىپ، قىسىمدى ارتتىرۋ ساياساتىن ۇستانۋى سەبەپ بولۋدا. ماسكەۋ بۇل سانكتسيادان امان قالۋدىڭ جولىن ىزدەپ جاتىر. ەندى "سانكتسيالارعا ۇجىمدىق تۇرعىدان جاۋاپ بەرەلىك" دەگەندى بىقسىتىپ وتىر. كەشە رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى الەكساندر پانكين بىلاي دەدى: ء"ۇشىنشى ەلدەردىڭ ەاەو-عا (وداققا مۇشە ەلدەرگە) قارسى سانكتسيالىق ءىس-ارەكەتتەرىنە جاۋاپ شارالارى تۋرالى ماسەلە كۇن تارتىبىنە قويىلدى. بۇل ماسەلە قاراستىرىلىپ جاتىر جانە الداعى ۋاقىتتا دا قاراستىرىلاتىن بولادى. بىراق ءبىز بۇل تاقىرىپ وسىنداي سانكتسيالاردىڭ ناقتى تۇرلەرىمەن، ماسشتابىمەن، كولەمىمەن، كەلتىرىلگەن زيانىمەن جانە دسۇ جانە باسقا قۇرالدار تۇرعىسىنان زاڭدى بولاتىن مۇمكىن شارالارمەن بايلانىستى بولۋى كەرەك ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك". 

دەمەك، الداعى تاڭدا رەسەي مەن بەلارۋسقا سالىنعان سانكتسياعا وداق بولىپ جاۋاپ قاتۋ ينسترۋمەنتى ۇسىنىلۋى مۇمكىن. بۇل ارينە بىزگە ءتيىمسىز جانە وتە قاۋىپتى. وسى ۋاقىتقا دەيىن باتىستىق تاراپتىڭ بىزگە دەگەن كوزقاراسى وڭ. ينۆەستيتسيالىق اعىم ازايعان ەمەس. ال وداق بولىپ باتىسقا قارسى شىعۋ ءوزىمىزدى ءوزىمىز باۋىزداعانمەن بىردەي بولماق. "ورتاق وداققا ورتاق سانكتسيا" ساياساتىنان قالاي دا قاشۋ كەرەك. ورتاق وگىزدەن وڭاشا بۇزاۋ ارتىق ەكەنىن ۇمىتپالىق.

Cاراپشىلار ەۋرازيالىق وداققا تەرەڭدەي ەنۋ ەلدى ەكونوميكالىق ەگەمەندىكتەن، ال ءتۇبى ساياسي سۋۆەرەنيتەتتەن ايىرادى دەپ قاقساعانىنا ون جىلداي ۋاقىت بولدى. باتىستىق سانكتسيالارعا وداق بولىپ جاۋاپ بەرۋ سونىڭ العاشقى قادامى بولماق. قازاقستان بيلىگى ونداي ارەكەتكە بارمايدى دەپ سەنەمىز...ۇمىتتەنەمىز.

Abai.kz