«رەيتينگ.KZ» زەرتتەۋ اگەنتتىگى ءساۋىر ايىنىڭ العاشقى جارتىسىندا ساراپشىلار اراسىندا ساۋالناما جۇرگىزىپ، ساياسي ەليتادا جاقىن ۋاقىتتا كىمنىڭ قىزمەتىندە قالىپ نەمەسە لاۋازىمىن ءوسىرۋى مۇمكىن ەكەندىگىن انىقتاعان.سوڭعى كۇندەرى بۇل بولجام قايتا جاندانا باستاعانداي.

جاقىن ۋاقىتتا قىزمەت اۋىستىرۋى مۇمكىن العاشقى بەستىككە پرەمەر-مينيستر كارىم ءماسىموۆ ەنگەن. «ءبىر جاعىنان ونىڭ 2011 جىلعى پرەزيدەنت سايلاۋىنان، 2007 جانە 2012 جىلعى پارلامەنت سايلاۋىنان كەيىن دە قىزمەتىندە قالۋى بۇرىن-سوڭدى بولماعان جايت، وعان قوسا ول پرەمەر-مينيستر لاۋازىمىندا قىزمەت ەتۋ مەرزىمى جاعىنان بۇرىنعىلاردان اسىپ تۇسكەن. وسىنىڭ بارلىعى وعان دەگەن مەملەكەت باسشىسىنىڭ جوعارى سەنىمىن كورسەتەدى» دەپ جازىلعان اگەنتتىكتىڭ بايانداماسىندا. ەكىنشى جاعىنان، زەرتتەۋشىلەر پرەزيدەنتتىڭ بيىل 27 قاڭتاردا ۇكىمەتتى كەيبىر ماسەلەلەر بويىنشا سىناعانىن ەسكە تۇسىرە وتىرىپ، بۇل كەلەشەكتە ۇكىمەت باسشىسىنىڭ اۋىسۋىنا تۇرتكى بولۋى مۇمكىن دەپ ەسەپتەيدى. بۇدان وزگە، ساراپشىلاردىڭ ويىنشا، بيلىكتەگى جاڭا ساياسي تەپە-تەڭدىك قالىپتاستىرۋ ءۇشىن وسىنداي شەشىم قابىلدانۋى ىقتيمال. وعان قوسا «قازاقستانداعى كادر ساياساتى تاجىريبەسى كورسەتىپ وتىرعانداي، مەملەكەتتىك اپپاراتتاعى شەشۋشى قىزمەتتى ءبىر ادامداردىڭ بەس جىلدان ارتىق اتقارۋى - سيرەك جاعداي».
رەيتينگ اگەنتتىگىنىڭ زەرتتەۋ ناتيجەلەرى بويىنشا تۇراقتى ءارى پەرسپەكتيۆاسى مول ساياساتكەر رەتىندە رەيتينگتەگى العاشقى ورىنعا ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەمەر سەرىك احمەتوۆ شىققان. «كارىم ءماسىموۆتىڭ ۇكىمەت باسشىلىعىنان كەتۋ ىقتيمالدىعىن ەسكەرسەك، احمەتوۆ بۇل قىزمەتكە ەڭ لايىقتى بولىپ كورىنەدى»، - دەپ جازىلعان اگەنتتىك بايانداماسىندا. الايدا ساراپشىلاردىڭ توپشىلاۋىنشا، كارىم ءماسىموۆتىڭ دە بيلىك وليمپىندەگى ورنى الاسارمايدى، ول ءوزىن «جەتەكشى-تەحنوكراتتان ىشكى باسقارۋشى ەليتانىڭ شەشۋشى «ويىنشىلارىنىڭ» بىرىنە اينالدىراتىن» لاۋازىمعا كەلۋى ىقتيمال.
زەرتتەۋ اگەنتتىگى قازىرگىدەن دە جوعارى جەتەكشى قىزمەتتەرگە بارۋعا ۇقك توراعاسى نۇرتاي ابىقاەۆتىڭ جانە الماتى قالاسى اكىمى احمەتجان ەسىموۆتىڭ مۇمكىندىگى بار ەكەندىگىن جازادى. «ساراپشىلار باعالاۋى بويىنشا، ەسىموۆ ابىقاەۆقا قاراعاندا ءوزىنىڭ قازىرگى پوزيتسياسىن ساقتاپ قالۋ مۇمكىندىگى ازداۋ كورىنگەنىمەن، كەلەشەك قىزمەتىنىڭ ىقپالدىلىق دەڭگەيى جاعىنان اسىپ ءتۇسۋى مۇمكىن».
جالپى، ساۋالناماعا 35 ساراپشى قاتىسقان. ولار مەملەكەتتىك جۇيەدە شەشۋشى پوزيتسيالارداعى جيىرما ساياساتكەر بويىنشا ەكى سۇراققا 7 بالدىق جۇيەمەن جاۋاپ بەرگەن: 1) جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ قازىرگى قىزمەتتەرىن جاقىن پەرسپەكتيۆادا ساقتاپ قالۋ مۇمكىندىگى (1-3 اي); 2) بۇل ادامداردىڭ پوزيتسيالارىن (ىقپالدىراق/ىقپالدىلىعى ازىراق) جاڭارتۋ ىقتيمالدىلىق دەڭگەيىن باعالاۋ.
ساۋالناما ينتەرنەت ارقىلى وتكىزىلگەندىكتەن، ساراپشىلاردىڭ سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋدەگى موتيۆتەرىنىڭ انىق ەمەستىگىن ءارى اگەنتتىك تۇجىرىمدارى سۋبەكتيۆتى پىكىرلەرگە نەگىزدەلگەنىن ەسكەرتتى «رەيتينگKZ» زەرتتەۋ اگەنتتىگى اتقارۋشى ديرەكتورى جانداربەك سۇلتانوۆ.
- ساراپشىلار بۇعان دەيىن دە ءماسىموۆتىڭ "وتستاۆكاسىن" تالاي بولجاپ كەلگەن. وندا نەگە ءدال قازىر ۇكىمەت اۋىسۋى كەرەك؟
- شىن مانىسىندە، ءماسىموۆتىڭ وتستاۆكاسى تۋرالى ول بۇل قىزمەتتى اتقارعاننان بەرى بولجام جاسالىپ كەلەدى. سونىمەن بىرگە سوڭعى جىلدارداعى ەڭ جوعارعى ساياسي ەليتاداعى اۋىس-تۇيىستەردى ءاردايىم تەك جۇمىستاعى تابىس نەمەسە ولقىلىقتارمەن تۇسىندىرۋگە كەلمەيدى. ەڭ جوعارى مەملەكەتتىك قىزمەتكە بارعىسى كەلەتىندەر ءۇشىن پرەزيدەنتتىڭ سەنىمدى فاكتورى اسا ماڭىزدى. ونى باعالاۋ كەي جاعدايدا قيىن دا. سوڭعى ۋاقىتتا كارىم ءماسىموۆتىڭ جۇمىسىندا ەلەۋلى ولقىلىقتار بايقالمايدى. ونىڭ وتستاۆكاسىن كۇتۋ وسى قىزمەتتى ۇزاق اتقارۋىمەن بايلانىستىرىلادى. ساراپشىلار «ول بۇل قىزمەتتى نەعۇرلىم كوپ اتقارسا، سوعۇرلىم ونىڭ ودان كەتۋ ىقتيمالدىعى جوعارى» دەگەن پرينتسيپ بويىنشا پايىمداماسا كەرەك. وسىنداي تۇجىرىمنىڭ قارابايىرلىعىنا قاراماستان، ونىڭ وبەكتيۆتى نەگىزى بار.
- ساراپشىلار ەڭ ءبىر تۇراقتى ءارى كەلەشەگى زور ساياساتكەر رەتىندە ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەمەر سەرىك احمەتوۆكە جوعارى باعا بەرىپتى. نەلىكتەن ءدال وسى ساياساتكەر رەيتينگتە العا شىعىپ، ول پرەمەرلىككە ۇمسىنا الادى؟
- احمەتوۆتىڭ بۇل قىزمەتتەگى تۇراقتىلىعىن ونىڭ وسى جۇمىستى اتقارۋ مەرزىمىنىڭ ازدىعىمەن جانە بۇرىنعى ۆيتسە-پرەمەرلىك تاجىريبەسىنىڭ بار ەكەندىگىمەن تۇسىندىرۋگە بولادى. بۇل ساياساتكەردىڭ كاسىبي تاجىريبەسىنىڭ مولدىعى ونىڭ كەلەشەكتەگى قىزمەتىنىڭ وسۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. احمەتوۆتىڭ تاعى ءبىر ارتىقشىلىعى - ونىڭ ىقپال ەتۋشى توپتارمەن بايلانىسىنىڭ جوقتىعى. بۇل وعان مامىلەگە كەلتىرۋشى تۇلعا رەتىندە ارەكەت ەتۋىنە جول اشادى. وعان قوسا پرەمەر-مينيستر لاۋازىمىنا ونىڭ ورىنباسارلارىنىڭ ءبىرىنىڭ تاعايىندالۋى قيسىندى.
- ساراپشىلار لاۋازىم يەلەرىنىڭ ءوز ورنىن ساقتاپ قالۋ مۇمكىندىگى تۋرالى ءبىرىنشى سۇراققا جاۋاپ بەرگەن كەزدە ناقتى مەرزىمدى، ياعني، الداعى 1-3 ايدى ەسەپكە الىپتى. ال ەكىنشى سۇراق بويىنشا ولاردىڭ قىزمەتتەرىن الماستىرۋ كەزەڭى قانداي ۋاقىتتى قامتيدى؟ ياعني، بۇل وزگەرىستەر قاشان بولۋى ىقتيمال؟
- ەكىنشى سۇراق تا ساراپشىلاردىڭ وسى كەزەڭدەگى بولجامدارىنا باعا بەرەدى. بىراق بۇل جەردە ايتا كەتەتىن ءبىر ماڭىزدى ماسەلە بار: ساراپشىلار ەكىنشى ساۋال بويىنشا تەك ءبىرىنشى سۇراق بويىنشا وتستاۆكاعا كەتۋ ىقتيمالدىعى ورتادان جوعارى سانالعان ساياساتكەرلەرگە عانا باعا بەردى. ساراپشىلارعا قىزمەتتەن كەتۋ مۇمكىن دەپ ەسەپتەمەيتىن ساياساتكەردىڭ كەلەشەك قىزمەتىن بولجاۋدى ۇسىنۋ ورىنسىز بولار ەدى.

تاقىرىپقا وراي:
نۇرلان ەرىمبەتوۆ، ساياساتتانۋشى:

- تالاي رەت وسىنداي ساراپتامالار جاسالعان. ساراپشىلاردىڭ كوپشىلىگى ۇكىمەتتىڭ ىشىندە بولىپ جاتقان جاعدايدان حابارسىز بولىپ كەلەدى. كەيدە وزدەرىنىڭ تانىتقىسى كەلەتىن ادامدارىنىڭ رەيتينگىسىن ۇيىمداستىرادى. ال ۇكىمەتتى تاراتۋ تۋرالى ماسەلەگە قارسىمىن. سەبەبى ءبىر مينيستر جۇمىسىن باستاسا، ونىڭ ورنىنا باسقاسى كەلىپ، بۇرىنعى باعدارلاما سول كۇيى اياقسىز قالادى. سوڭعى ون جىلدا قانشاما مينيستر اۋىستى؟! مينيسترلىكتەر قۇرىلىمدىق وزگەرىستەرگە ۇشىراپ، اتاۋلارىن وزگەرتەدى، جاڭا مەكەمەلەر بولىپ قايتا قۇرىلادى. مينيسترلىكتەردە تۇراقتىلىق جوق. وندا قىزمەت ەتەتىندەردىڭ شاشتارى اعارىپ، جۇيكەلەرى جۇقارعان. ءاربىر مينيستر وزدەرىنىڭ باعدارلامالارىن تولىقتاي جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا ءبىزدىڭ الدىمىزدا ەسەپ بەرۋى كەرەك. ايتپەسە ءبىر مينيستردەن 4-5 جىل بۇرىنعى ءبىر باعدارلامانىڭ جاعدايىن سۇراساڭ: «ول مەنىڭ كەزىمدە ەمەس!» دەپ شىعادى. ادامدار قورىقپاي، الاڭسىز جۇمىس ىستەي الۋى كەرەك. ول ءۇشىن ۇكىمەتكە ءجونسىز وزگەرىستەر كەرەك ەمەس.
ايجان كوشكەنوۆا