ەرتەڭ ەلىمىزدە اباي كۇنى اتالىپ وتىلەدى. ءار زاماندا ۇلت پەن مەملەكەت كەلبەتىن جارقىن دا جاسامپاز يدەيالارىمەن ايقىندايتىن ۇلى تۇلعالار بولعان. ءبىزدىڭ دە سول بيىكتەگى ۇلى تۇلعامىز بار. ول ءسوزسىز  – اباي قۇنانبايۇلى!

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقەۆتىڭ «اباي جانە ءححى عاسىرداعى قازاقستان» اتتى ماقالاسىندا ايتىلعان: «الەمدىك مادەنيەتتە ابايدى قانشالىقتى جوعارى دارەجەدە تانىتا الساق، ۇلتىمىزدىڭ دا مەرەيىن سونشالىقتى اسقاقتاتا تۇسەمىز. بۇگىنگى جاھاندانۋ داۋىرىندە، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار زامانىندا اباي ءسوزى بارشاعا وي سالۋى ءتيىس»،- دەگەن ويى ۇلكەن مانگە يە.

ال مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى ماقالاسىندا الاش ارىستارى مەن اباي مۇرالارىنىڭ زەرتتەلىپ، زەردەلەنۋىنە قاتىستى: «تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ مەرەيتويى اياسىندا وسىنداي ءبىرتۋار تۇلعالاردى ەسكە الىپ، ولاردىڭ مۇراسىن جاستارىمىزعا جانە بۇكىل الەمگە پاش ەتۋىمىز كەرەك»، - دەپ جازىلعان.

اباي مۇراسى ارقىلى بارشا الەۋمەتتى، اسىرەسە جاستارىمىزدى ەلدىككە باۋلۋدىڭ بىردەن-ءبىر دارا جولى جانە قازاقستاندى الەمگە تانىتۋدىڭ ونەگەلى ءورىسى ەكەنى ءسوزسىز.

2020 جىلى بۇكىل ەل كولەمىندە  ابايدىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى تويلاندى. مەرەيتوي اياسىندا حالىقارالىق جəنە رەسپۋبليكالىق، قوعامدىق ماڭىزدى عىلىمي-اعارتۋشىلىق ءىس-شارالار، كونفەرەنتسيالار، سيمپوزيۋمدار، دوڭگەلەك ۇستەلدەر، پوەتيكالىق جəنە əدەبي كونكۋرستار، چەللەندجدەر جانە ت.ب. كوپتەگەن تاعىلىمدى دا تاربيەلىك سيپاتقا يە ءىس شارالار ۇيىمداستىرىلدى.

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «ابايدىڭ 175 جىلدىعىندا ىسىراپشىلدىققا ەمەس، يدەولوگيالىق ماڭىزى بار شارالارعا باسىمدىق بەرۋ كەرەك. توي دەگەن تويلاۋ ءۇشىن ەمەس، وي تولعاۋ ءۇشىن قاجەت...»  – دەگەن سوزدەرى اباي مەرەيتويىن جاڭاشا پايىممەن وتكىزۋگە باعدار بەرىپ،  «اباي جانە ءححى عاسىرداعى قازاقستان» جانە «اباي – رۋحاني رەفورماتور» اتتى باعدارلامالىق ماقالالارى ۇلى اقىن شىعارماشىلىعىن ەلىمىزدىڭ رۋحاني دامۋ تەتىكتەرىنىڭ بىرىنە اينالىپ، ابايتانۋ سالاسىندا تىڭ  ىزدەنىستەر جاساۋعا باستاما بولدى.

ابايدىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويىنىڭ جوعارى دارەجەدە اتالىپ وتۋىنە  ەلوردامىزدىڭ ىرگەلى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرى  ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جانە «اباي اكادەمياسى» عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى سۇبەلى ۇلەس قوستى. كوپتەگەن حالىقارالىق جانە رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى  شارالاردىڭ وتۋىنە، ابايتانۋ سالاسىنداعى عىلىمي جۇمىستاردىڭ جۇزەگە اسۋىنا، ابايدى ۇلتىمىزدىڭ مادەني كاپيتالى رەتىندە ناسيحاتتاۋعا، ەلىمىزدىڭ ەڭسەسىن كوتەرىپ، حالقىمىزدىڭ ورەسىن وسىرگەن ايتۋلى مەرەيتويعا بىردەن-ءبىر ۇلەس قوسقان ەل ازاماتتارىنىڭ ءبىرى «اباي اكادەمياسى» جوباسىنىڭ عىلىمي جەتەكشىسى، اكادەميك ەرلان ءباتتاشۇلى سىدىقوۆ.

بيىلعى جىلى دا «10-تامىز اباي كۇنىنە» وراي ە.سىدىقوۆتىڭ باسشىلىعىمەن بىرقاتار ىرگەلى جۇمىستار جوسپارلانىپ، جۇزەگە اسىرىلۋدا. سونىڭ ءبىرى، اباي كۇنىنە ەرەكشە تارتۋ بولاتىن، ابايدىڭ 175 جىلدىعى اياسىندا اتقارىلعان اۋقىمدى شارالاردىڭ قورىتىندىسى نەگىزىندە – «اباي مەرەيتويى» اتتى تاريحي-دەرەكتى جيناعى جارىققا شىقتى.

وقىرمان قاۋىمنىڭ نازارىنا ۇسىنىلىپ وتىرعان تاريحي-دەرەكتى جيناق – ۇلى اقىننىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويىنىڭ تىنىسى مەن تاريحي ساتتەرىنە ارنالعان. اباي تويى – ەڭ الدىمەن، دانالىقتىڭ، كەمەڭگەرلىكتىڭ شاراسى بولسا، جيناقتىڭ دا ماقساتى – ەلدىڭ اقىن رۋحىنا تاعزىمىن، مەرەيتويدان العان تاعىلىمىن ناقتى دەرەكتەرمەن تانىمدىق تۇرعىدان جان-جاقتى كورسەتۋ جانە يلليۋستراتيۆتىك نەگىزدە قورىتىندى جاساۋ.

اباي ويلاعان بيىك ماقساتقا تەك كەمەل ءبىلىم مەن تەرەڭ اقىل جانە سانالى وي عانا اپاراتىنى اقيقات دۇنيە. مەملەكەت باسشىسى «كەلەر ۇرپاق ابايدىڭ سارا جولىن جالعاۋعا ءتيىس. بۇل – ۇلى اقىن ارمانىنىڭ ورىندالۋى. سوندىقتان ءبىز ابايدىڭ ويىنان دا، تويىنان دا تاعىلىم الۋعا ءتيىسپىز»، - دەگەن ويى «تورقالى تويدىڭ تاعىلىمىنىڭ» ەلىمىز ءۇشىن ايرىقشا ماڭىزدىلىعىن انىق كورسەتەدى. «ۇلىلىقتىڭ تويى ۇلت الدىنداعى ۇلى مىندەتتىڭ ۇدەسىنەن شىعۋدىڭ جولىن ىزدەۋگە ۇمتىلدىرۋى ءتيىس. ءار ازامات وسى تويدىڭ الدىندا ەلىمىز، ەلدىگىمىز جونىندە تەرەڭ ويلانسا دەيمىز»، - دەگەن ءسوزى، وسى تويعا قانداي زەردەلى كوزبەن قارۋ كەرەكتىگىن اڭعارتقان بولاتىن. شىندىعىندا دا اقىن تويى كۇللى الەمدى جايلاعان پاندەميانىڭ كەدەرگىسىنە دەس بەرمەستەن، رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق دەڭگەيدە ابىرويمەن اتالىپ ءوتىلدى.

«اباي مەرەيتويى» اتتى تاريحي-دەرەكتى جيناعى – اباي قۇنانبايۇلىنىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى داڭعازالىق پەن ناۋقانشىلدىق، ىسىراپشىلدىق پەن ىنساپسىزدىقتىڭ تويى ەمەس، اقىنعا جاسالعان تاعزىم مەن ەلىمىزدىڭ تاعىلىم الار مەرەيلى تويى بولعاندىعىن ناقتى دەرەكتەر مەن ايشىقتى ساتتەردەن تۇراتىن تاريحي كەزدىڭ جارىق كورىنىستەرىنەن تۇرادى. اقىننىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويىنا دايىندىق جانە وتكىزۋ جونىندە پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ جارلىعىنان باستاپ، مەملەكەتتىك دەڭگەيدە كوميسسيا قۇرىلىپ، ەلىمىزدە جانە شەتەلدەردە ءتۇرلى مادەني-تانىمدىق ءىس-شارالاردىڭ اتقارىلۋى، اباي مۇراسىنىڭ جان-جاقتى ناسيحاتتالۋى مەن وعان قاتىستى تاريحي-مادەني نىسانداردىڭ كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتۋ بارىسى نەگىزگە الىنعان.

ابايدىڭ اسىل سوزدەرىن، تەرەڭ فيلوسوفياسىن، دارالىق دانالىعىن، ادامزات بالاسىن باۋىرىم ءسۇيىپ، حالقىنا دەگەن ىستىق تانىمىن، تۋعان ەلىن جوعارى دامىعان دارەجەدە كورگىسى كەلگەندىگىن، جالپى اقىننىڭ اقىل-وي، تەرەڭ يدەيالارى جان-جاقتى تانىتۋ بارىسىنداعى اتقارىلعان اۋقىمدى شارالار كورىنىس تابادى. «توي تويلاۋ ءۇشىن ەمەس، وي-ءورىسىمىزدى كەڭەيتىپ، رۋحاني تۇرعىدان دامۋىمىز ءۇشىن» جاسالعان ىزگى دۇنيەلەر تارازىلانا ۇسىنىلدى. ەڭ نەگىزگىسى وسى تويدىڭ بارىسىنان ءبىز قانداي تاعىلىم الدىق... ابايدىڭ اسقاق ارمانى نە ەدى، ءبىز مەرەيلى جىل اياسىندا سول ۇددەدەن شىعا الدىق پا...؟ وسى سۇراقتىڭ جاۋاپتارى ۇسىنىلىپ وتىرعان جيناقتا اتقارىلعان اۋقىمدى شارالاردىڭ كورىنىستەرى ارقىلى بارىنشا جاۋاپ بەرەدى دەپ ويلايمىز.

كەشەگى ابايدىڭ 175 جىلدىعىنان بەرى كۇن وتكەن سايىن 2020 جىلدىڭ باستى وقيعاسى تاريحقا اينالۋدا. بۇل تاريح ءححى عاسىر قازاقستان مەن اباي اراسىنداعى رۋحاني ساباقتاستىقتىڭ، ۇلتتىق ساناسى كەمەلدەنۋى مەن اقىل كوكجيەگىنىڭ ءوسۋىنىڭ تاعىلىمىن دارىپتەيدى.

10-تامىز اباي كۇنىنە وراي ارنايى جارىق كورگەن جيناق اقىننىڭ ەل دامۋىنداعى، الەمگە تانىلۋىنداعى ورنىن ايقىنداپ، زەر سالعان كەشەندى ەڭبەك.

ۇلى اقىن مەرەيتويىنىڭ ايشىقتى ساتتەرى مەن تاريحي-ماڭىزى جوعارى يگى ىستەردى تاريحي-دەرەكتى جيناق ارقىلى تانىستىرۋ اباي جىلىن قورىتىندىلاۋ ارقىلى، قوعام دامۋى مەن جاڭعىرۋىنا، اقىن رۋحىنا دەگەن تاعزىمنىڭ تاعى ءبىر كورىنىسى دەپ سەنەمىز! اباي كۇنى – قۇتتى بولسىن!

جاندوس اۋباكىر، 

«اباي اكادەمياسى» عزي ديرەكتورى، ف.ع.ك.، دوتسەنت

Abai.kz