رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ: «قازاقستاندا ورىستىلدىلەرگە قاتىستى كسەنوفوبياعا كۋا بولدىق...»، - دەپتى.

سەرگەي ۆيكتوروۆيچ دۇرىس ايتادى، قازاقستاندا ورىستىلدىلەرگە قاتىستى كسەنوفوبيا بار! بولعاندا دا، كسەنوفوبيانىڭ كوكەسى بار. جانە ول – بولماۋى مۇمكىن ەمەس ءارى بولۋعا ابدەن ءتيىستى كسەنوفوبيا!
سەرگەي لاۆروۆتىڭ وسى سوزىنە بايلانىستى قازاق قوعامى ۋ-شۋ بولىپ جاتىر. بىراق، بيلىك جاعى ءۇنسىز.

ءماجىلىس دەپۋتاتى سنەجانا يماشەۆا: «ەشقانداي دا كسەنوفوبيا جوق. مەن ءوزىم بەلورۋسپىن. ەشقاشان، ەشقانداي كسەنوفوبيانى سەزىنگەن جوقپىن. باستى قاتىرماسىن!»، - دەپتى.

وزگە ۇلت وكىلى بولىپ كەلەتىن تاعى ءبىر ءورىستىلدى دەپۋتات تا وسى سارىندا سويلەپ، ازاردا-بەزەر بولعان كورىنەدى... ەكى دەپۋتاتتىكى دە شىلعي وتىرىك، بيلىككە جاعىنۋ!

تاعى قايتالاپ ايتايىن، سەرگەي ۆيكتوروۆيچ دۇرىس ايتادى، قازاقستاندا ورىستىلدىلەرگە قاتىستى كسەنوفوبيا بار. بولعاندا دا، كسەنوفوبيانىڭ كوكەسى بار. جانە ول – بولماۋى مۇمكىن ەمەس ءارى بولۋعا ابدەن ءتيىستى كسەنوفوبيا!

ءتىپتى، ول كەڭەس وداعى مەن قىتايدىكى سەكىلدى وكتەم ساياساتپەن ەمەس، ماڭگىلىك ەلمەن بىرگە ماڭگى جالعاسا بەرەتىن تابيعي، ەۆوليۋتسيالىق پروتسەسس. ونى ەشكىم دە توسا المايدى!

جاسىرتىن تۇگى جوق، سەرگەي لاۆروۆ ايتىپ وتىرعان قازاقستانداعى ورىستىلدىلەرگە كسەنوفوبيا جاساپ كەلە جاتقان قازاقتىڭ ءبىرى مەن – اۋىت مۇقيبەك!

مەن 1998 جىلدىڭ 24 قازانىندا قىتايدان قازاقستانعا ورالدىم. سول قاسيەتتى قازاق توپىراعىنا تابانىم تيگەن ساتتەن باستاپ ورىسشا سويلەيتىن قازاقستاندىقتارعا كسەنوفوبيا تۋدىرىپ كەلەمىن.

ءالى ەسىمدە، قورعاس ارقىلى قىتايدان ءوتىپ، قازاقستان شەكاراسىنا كەلگەنىمدە كەدەن قىزمەتكەرى ماعان: «داۆاي پاسپورت!»، - دەدى. مەن وعان بىردەن: «قازاقشا سويلەڭىز!»، - دەدىم. مىنە، سودان بەرى تۇپ-تۋرا 23 جىل ءوتىپتى. مەن ءورىستىلدى قازاقستاندىقتارعا وسى ءسوزدى كۇنىنە الدە نەشە مارتە ايتۋمەن كەلەمىن!

بازاردا، ساۋدا ورىندارىندا، الەۋمەتتىك كولىكتە، جينالىستاردا – بارلىق جەردە مەنىڭ الدىمان ورىس ءتىلى شىعادى. ەگەر، سويلەپ تۇرعان ادام قازاق بولسا، بىردەن تويتارىس جاساپ، قازاقشا سويلەتەم. قازاقشا بىلمەسە، بىلەتىن ادامدى شاقىرتام.

ال، ورىس نەمەسە وزگە ۇلت وكىلدەرى جولىقسا، قازاق ءتىلىن بىلەتىن-بىلمەيتىنىن سۇرايمىن. بىلسە، قازاق تىلىندە سويلەسەم. بىلمەسە، بىلەتىن قىزمەتكەردىڭ كەلۋىن وتىنەم.

بىراق، قۇرى كەتپەي، ولاردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلۋگە، قازاقشا سويلەۋگە ۇگىتتەپ وتىرام.

سونداي-اق، ورىس تىلىندە جازىلعان قاعازعا ءومىرى قول قويعان ەمەسپىن! قانشا ۋاقىتىم كەتكەنىنە قاراماستان، سازارىپ وتىرىپ قازاق تىلىندەگى نۇسقاسىن الدىرامىن. بۇگىن جوق بولسا، ەرتەسى دايىنداپ قويۋىن تالاپ ەتىپ، ەرتەسى كەلەمىن.

ءسويتىپ، سوڭىندا ءبىر-بىرىمىزگە راحمەت ايتىسىپ، قول قىسىسىپ قوشتاسامىز...

ءبىر قۋانىشتىسى، مەنىڭ ءورىستىلدى جەرلەستەرىم مەنىڭ بۇل ارەكەتىمدى «ەنەسى تەپكەن قۇلىننىڭ ەتى اۋىرمايدى» دەپ قابىلدايدى.

تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ 1991 جىلعى 18 قاراشادا قازاق كسر مينيسترلەر كەڭەسىنە «باسقا رەسپۋبليكالاردان جانە شەتەلدەردەن سەلولىق جەرلەردە جۇمىس ىستەۋگە تىلەك ءبىلدىرۋشى بايىرعى ۇلت ادامدارىن قازاق كسر-ىندە قونىستاندىرۋ ءتارتىبى مەن شارتتارى تۋرالى» №711 قاۋلى شىعارتىپ، الىس-جاقىن شەتەلدەردە جۇرگەن قانداستارىڭىزدى اتاجۇرتىنا ورالتۋ ءۇشىن باتىل ءارى تاريحي شەشىم قابىلدادى.
مىنە، الداعى 18 قاراشادا سول №711 قاۋلىنىڭ قابىلدانعانىنا 30 جىل تولادى!

ءسويتىپ، وتارشىل رەسەي مەن قىتاي تورعايداي توزدىرعان قازاقتىڭ باسىن تاۋەلسىز قازاقستاندا قايتا قوسۋدى باستادى. №711 قاۋلىنىڭ ارقاسىندا «كوشى-قون» دەگەن ۇلى ساياسات قالىپتاسىپ، زاڭدار، نورماتيۆتىك قۇجاتتار قابىلداندى، مەملەكەتتىك قۇزىرلى مەكەمەلەر، مەملەكەتتىك ەمەس ۇيىمدار، قورلار قۇرىلدى.

مىنە، قازىرگە دەيىن 1 ملن. 84,7 مىڭ ەتنيكالىق قازاق قازاقستانعا ورالىپ، باقىتتى تۇرمىس كەشىرىپ جاتىر. مىسالى، 2019 جىلعى رەسمي مالىمەت بويىنشا، سول قانداستارىمىزدىڭ 61 پايىزى وزبەكستاننان، 13,2 پايىزى قىتايدان، 11,3 پايىزى موڭعوليادان، 7 پايىزى تۇرىكمەنستاننا كەلگەندەر.

ال، ولاردىڭ 3,7 پايىزى عانا رەسەيدەن ورالعاندار. قالعان 3,8 پايىزى باسقا ەلدەردەن كوشىپ كەلگەندەر.

وسىلاردىڭ ىشىندە سەرگەي لاۆروۆتىڭ ەلىنەن ورالعان 3,7 پايىز قازاق قانا تۇگەل ورىس تىلىندە سايراپ تۇر. وزبەكستاننان كەلگەندەردىڭ جارىمىنا جۋىعى، ءتىپتى كوبىنىڭ ورىسشاسى ونشا ەمەس. جوقتىڭ قاسى. تۇرىكمەنستاننان كەلگەندەردى بىلمەيمىن.

ال، قىتاي مەن موڭعوليادان كوشىپ كەلگەن 20 پايىزعا جۋىق قازاقتار ورىسشاڭىزدى قاقپايدى! بالالارى بولماسا، ۇلكەندەرىنىڭ ورىس ءتىلىن سويلەۋگە، ۇيرەنۋگە قۇلقى دا، ىنتاسى دا جوق! سەبەبى، ولاردىڭ ۇلكەن بۋىنى مەن ارعى اتارلارى ۆلاديمير پۋتين مەن سەرگەي لاۆروۆتىڭ، سي تسزينپين مەن چىن چۋانگونىڭ اعالارى مەن اتالارىنىڭ گەنوتسيدىنە ۇشىراعان. ول گەنوتسيد قىتايدا بۇگىنگە دەيىن ءالى جالعاسىپ جاتىر!

قىسقاسى، سەرگەي لاۆروۆ ايتتى ەكەن دەپ، ءبىز باسىمىزدى كەسىپ السا دا ورىس تىلىندە سويلەمەيمىز!

ەسەسىنە، قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 7-بابىنىڭ 2-تارماعىن ەمەس، 1-تارماعىن باسشىلىققا الىپ، وزگە تىلدە سويلەيتىندەردەن مەملەكەتتىك تىلدە قارىم-قاتىناس جاساۋدى باتىل تالاپ ەتەمىز!

ۇلتتىق مۇدەگە – جەر مەن ءتىل ماسەلەسىنە كەلگەندە ءبىز باسىمىزدى بايگەگە تىگەمىز! ەشكىمدى ايامايمىز!

رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين مەن سىرتقى ىستەر ءمينيسترى لاۆروۆ قازاقستانداعى كوشى-قون ساياساتىن، شەتتەن ورالعان ءبىر ميلليوننان استام رۋحى كۇشتى، پاتريوت قازاقتاردىڭ بار ەكەنىن ەسكەرۋى كەرەك ەدى. وكىنىشكە وراي، وعان ولاردىڭ دەڭگەيى دە، جەتەسى دە جەتپەي تۇر!

ءبىزدىڭ حالىق سەرگەي لاۆروۆتىڭ وسى ساۋاتسىز سوزىنە بايلانىستى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتى جاۋاپ بەرمەدى دەپ جازعىرىپ جاتقان كورىنەدى.

مەن جۇرتتىڭ بۇل پىكىرلەرمەن مۇلدە كەلىسپەيمىن. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى مەن قاسىم-جومارت كەمەلۇلى ءسوز شىعىنداپ، سەرگەي ۆيكتوروۆيچتىڭ دەڭگەيىنە تۇسكەنىن مۇلدە قالامايمىن!

كەشە، دەپۋتات حانىم داريعا نازارباەۆا: «تۇرمىستاعى جەكەلەگەن ۇلتشىلدىققا بولا رەسەيدىڭ ەڭ جوعارى دەڭگەيىنەن وسىنداي ءسوزدىڭ ايتىلعانىنا شىن وكىنەمىن. ونداي [وقيعا] ءبىزدىڭ ەلدە دە، وزگە مەملەكەتتەردە دە بولىپ تۇرادى...»، - دەپ وتە دۇرىس ايتقان! ولارعا وسى ءسوز جەتەدى.

ەگەر، تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىمەن سالىستىرعاندا قازاقستانداعى قازاق ءتىلىنىڭ قولدانۋ اياسى كەڭىپ، باسقى ورىنعا شىعىپ بارا جاتسا، ول – مۇحتار شاحان مەن قازىبەك يسانىڭ قۇرى ايعايىنىڭ ەمەس، وسى شەتتەن ورالعان قازاقتار جاعىنان بولعان كسەنوفوبيانىڭ ناتيجەسى!
بىراق، سوعان قاراماستان، قازاقستانداعى مەملەكەتتىك ءتىل ءالى مۇشكىل حالدە تۇر.

سوندىقتان، قازاقستانداعى قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسى ءوز دەڭگەيىنە جەتىپ، ۇستەمدىگىن ورناتۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ ەلىمىزگە مۇنداي كسەنوفوبيا اۋاداي قاجەت!

اللا قالاسا، پاندەميا اياقتالىپ، شەكارا اشىلسا، قازاق كوشىنىڭ ەكىنشى «التىن ءداۋىرى» باستالايىن دەپ تۇر. كسەنوفوبيانىڭ كوكەسى سوندا بولادى، سەرگەي لاۆروۆ بۇگىنگى كۇنىمەن جىلاپ كورىسۋى مۇمكىن...
قازاق بيلىگى جاسىرىپ-جاپقانىمەن، انت-سۋ ءىشىپ اقتالعانىمەن، ايداي اقيقات – وسى!

سەرگەي لاۆروۆتىڭ قازاقستاندى تاتۋ كورشى، ستراتەگيالىق ارىپتەس ساناسا، ەكى ەل اراسىندا تاتۋ-ءتاتتى دوستىق پەن بەرەكەنىڭ قايماعى بۇزىلماسىن دەسە، تىرناق استىنان كىر ىزدەمەي، قايتا قازاقستانداعى ورىس دياسپوراسىنىڭ وكىلدەرىنە: «سەندەر بولاشاق تاعدىرلارىڭدى قازاقستانمەن بايلانىستىرام دەسەڭدەر، قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن بىلىڭدەر. ول ەلگە شەتتەن كوشىپ كەلگەن ميلليوننان استام قازاق بار. ولاردىڭ كوبى ورىس ءتىلىن بىلمەيدى. قازاقستانداعى ءورىستىلدى قاۋىم ولارعا قۇرمەت ەتۋلەرىڭ كەرەك!»، - دەپ ۇنەمى ايتىپ وتىرۋ كەرەك!

ال، قازاقستانداعى قانداستارىنىڭ ساعى سىنباسىن دەسە، پۋتينگە ايتىپ، ارنايى گرانت ءبولدىرىپ، قازاقستانداعىورىس دياسپوراسىنا قازاق ءتىلىن ۇيرەتەتىن ورتالىقتار اشىپ بەرسىن!

ەگەر، رەسەي بيلىگى جيرينوۆسكي سەكىلدى جەلبۋازدارىن ايداپ سالعاننىڭ ورنىنا، وسىنداي ءسوز بەن ىسكە كوشسە، بۇل ناعىز كورگەندىك، تەكتىلىك بولار ەدى!

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz