بۇگىنگى جاستار اراسىندا «جاڭاشا ءومىر ءسۇرۋ» بەلەڭ الۋدا. بۇعان قاتىستى يسلام ءدىنىنىڭ ۇستانىمى قانداي دەگەن ساۋالمەن قمدب-نىڭ «يمان» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى وڭعار ومىربەككە جولىققان ەدىك. ەندى سول سۇقباتتى قالىڭ وقىرمان نازارىنا ۇسىنباقپىز.

- بۇگىنگى قازاقستاندا - «كوگىلدىرلەردىڭ» پايدا بولۋى، قىزدارىمىزدىڭ تۇرمىس قۇرىپ، ءۇي بولۋعا قۇلقىنىڭ تومەندەۋى، نەكەسىز بالالاردىڭ كوبەيۋى، وتباسىندا ايەلى مەن كۇيەۋىنىڭ قوسىلا اراق ءىشۋى - «زاماناۋي ءومىر ءسۇرۋ» دەگەن ۇعىمنان پايدا بولعان «جەتىستىكتەرىمىز» دەسەك ارتىق ەمەس. تاربيەدەگى وسىنداي قىرسىزدىقتاردى جويۋعا تەك يسلام ءدىنى تاربيەسى عانا توتەپ بەرە الاتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان وسى كۇندەرى ءدىني ساباقتاردى بارلىق وقۋ ورىندارىندا قولعا الۋدىڭ امالى بار ما ەكەن؟

بۇگىنگى جاستار اراسىندا «جاڭاشا ءومىر ءسۇرۋ» بەلەڭ الۋدا. بۇعان قاتىستى يسلام ءدىنىنىڭ ۇستانىمى قانداي دەگەن ساۋالمەن قمدب-نىڭ «يمان» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى وڭعار ومىربەككە جولىققان ەدىك. ەندى سول سۇقباتتى قالىڭ وقىرمان نازارىنا ۇسىنباقپىز.

- بۇگىنگى قازاقستاندا - «كوگىلدىرلەردىڭ» پايدا بولۋى، قىزدارىمىزدىڭ تۇرمىس قۇرىپ، ءۇي بولۋعا قۇلقىنىڭ تومەندەۋى، نەكەسىز بالالاردىڭ كوبەيۋى، وتباسىندا ايەلى مەن كۇيەۋىنىڭ قوسىلا اراق ءىشۋى - «زاماناۋي ءومىر ءسۇرۋ» دەگەن ۇعىمنان پايدا بولعان «جەتىستىكتەرىمىز» دەسەك ارتىق ەمەس. تاربيەدەگى وسىنداي قىرسىزدىقتاردى جويۋعا تەك يسلام ءدىنى تاربيەسى عانا توتەپ بەرە الاتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان وسى كۇندەرى ءدىني ساباقتاردى بارلىق وقۋ ورىندارىندا قولعا الۋدىڭ امالى بار ما ەكەن؟

- ەرتەدە ءبىر كىسى بالاسىمەن بىرگە كەلە جاتادى. ۇلى كەنەت اياعى شالىنىپ، جىعىلىپ بارا جاتىپ: «اي!» - دەپ ايقايلاپ جىبەرەدى. ىرگەدەگى تاۋ جاقتان دا ءدال سونداي داۋىس ەستىلەدى. بالا تاڭىرقاپ: «سەن كىمسىڭ؟» - دەپ داۋىستايدى. تاۋ دا ونىڭ ايتقانىن قايتالايدى. بالا اشۋلانىپ: «سەن قورقاقسىڭ!» - دەپ ايقايلايدى. تاۋ دا: «سەن قورقاقسىڭ!» - دەپ جاۋاپ قايىرادى. سوندا ۇلى اكەسىنەن: «بۇل نە؟» - دەپ سۇرايدى. اكەسى تاۋعا قاراپ: «سەنى قۇرمەتتەيمىن» - دەپ داۋىستايدى. تاۋ دا: «سەنى قۇرمەتتەيمىن!» - دەپ جاۋاپ بەرەدى. بالا تاڭقالادى. بىراق، ونىڭ نە ەكەنىن تۇسىنبەگەن ەدى. سودان سوڭ اكەسى وعان بىلايشا تۇسىندىرەدى: «مۇنى جاڭعىرىق دەپ اتايدى. نەگىزىندە ءومىر دە وسى جاڭعىرىق سياقتى. سەن ومىرگە نە بەرسەڭ، ساعان سول قايتىپ كەلەدى». ءبىزدىڭ قوعامداعى تاربيەمىز دە وسى سەكىلدى. قالاي تاربيە بەرسەك، سونىڭ «جەمىسىن» كورىپ ءجۇرمىز. ادامدار ءبىر-ءبىرىنىڭ ايناسى. ءومىرىمىزدى جانە قارىم-قاتىناسىمىزدى بەلگىلەيتىن دە سول ءىس-امالدارىمىز. ءوزىمىز وزگەدەن قانداي قاتىناس جاساۋدى كۇتسەك، ءدال سونى ءوزىمىز جاساۋىمىز قاجەت. ءبىر سوزبەن ايتقاندا نە العىمىز كەلسە، الدىمەن سونى ءوزىمىز بەرۋىمىز كەرەك. ياعني، جاقسىلىق كۇتسەك، جاقسىلىق ىستەيىك. مەيىرىم كۇتسەك، مەيىرىم، قۇرمەت كورگىمىز كەلسە، وزگەنى ءوزىمىز قۇرمەتتەيىك. وزگەدەن دە نە كورۋدى قالاماساق، ونى ءوزىمىز دە باسقاعا ىستەمەيىك. دۇشپاندىق كورگىمىز كەلمەسە، دۇشپاندىقتان، مەنمەندىكتەن ءوزىمىز دە اۋلاق بولعانىمىز ابزال. ادامدار ءبىر-ءبىرىنىڭ ايناسى دەگەننىڭ ءمانى وسىعان سايادى. سوندىقتان دا سۇيىكتى پايعامبارىمىز (س.ع.س.): «سەندەردىڭ ەشبىرىڭ وزىڭە قالاعانىن باۋىرىنا دا قالامايىنشا شىن يمان كەلتىرگەن بولمايدى» - دەگەن (بۇحاري).

بۇعان جەتۋ جولى اللانى تانۋدان باستالادى. ءاربىر اتا-انا پەرزەنتىنە جاقسى تاربيە بەرۋ ءۇشىن الدىمەن ولاردىڭ ءوزى يسلامي ادەپتەرگە قانىعۋى ءتيىس. ۇلاعاتتى ۇرپاقتار جاقسى انالاردىڭ تاربيەسىنەن ءوسىپ شىعادى. سوندىقتان دا ءاربىر انا شىن مانىندە بالانى عانا ەمەس، سول ارقىلى بۇكىل قوعامدى تاربيەلەيدى. ءبىر دانىشپان ايتقانداي: «انا ءبىر قولىمەن بەسىكتى، ەكىنشى قولىمەن الەمدى تەربەتەدى». قايسى ءبىر قوعامنىڭ دەڭگەيىن الساق تا، سول ەلدەگى انالاردىڭ دەڭگەيىن كورسەتەدى. ولاي بولسا، تاربيەلى بالا جايلى اڭگىمە قوزعاۋ ءۇشىن ماسەلەنى ارىدەن كورەگەندى انادان باستاعان ءجون. بۇل جايلى اڭگىمە ۇزاق. مۇنى رەتى كەلسە، ودان ءارى جالعاستىرارمىز. ءدىنىمىز انانىڭ قوعامداعى، وتباسىنداعى ءرولىن اسا جوعارى باعالاعان. ال، ءسىزدىڭ قوعامداعى كەلەڭسىزدىكتەر تۋرالى قوزعاعان ماسەلەڭىزدىڭ راسىندا دا ءاربىر مۇسىلمان قانداس باۋىرىمىزدىڭ ارقاسىنا ايازداي باتىپ جۇرگەنىن قالاي جاسىرىپ، جابايىق. بارىپ تۇرعان ازعىندىق! پايعامبارىمىز (س.ع.س.) ءبىر حاديسىندە: «ۇيلەنىڭدەر، كوبەيىڭدەر. مەن قيامەت كۇنى ۇممەتىمنىڭ كوپتىگىمەن ماقتانامىن» - دەپ، ۇممەتىنە وتباسى قۇرىپ، ۇرپاق ءوسىرىپ، ءورىس كەڭەيتۋدى وسيەت ەتكەن. ال، ءسىز ايتىپ وتىرعان «كوگىلدىرلەر» ياعني، قىزتەكەلەردەن ۇرپاق وسە مە؟ قايتا، وشپەي مە؟ قىزتەكەلىك سانالى ادام تۇرماق، ءتورت اياقتى حايۋاندا دا جوق. بۇل تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ قاجەتى بار ما؟ ءدىني ءدارىس بەرۋگە كەلسەك، ەلىمىزدەگى ۇلكەندى-كىشىلى مەشىتتەردىڭ بارلىعىندا دەرلىك ءدىني ساۋات اشۋ كۋرستارى تۇراقتى جۇمىس ىستەيدى. وندا جاسىنا، جىنىسىنا، ۇلتىنا، ناسىلىنە قاراماستان ءدىني ءىلىم العىسى كەلۋشىلەردىڭ ءبارى تەگىن وقي الادى. مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جازعى دەمالىسىندا مەشىتتەر جانىنان لاگەرلەر ۇيىمداستىرىلۋدا. بالالار وندا ءبىلىم الىپ قانا قويماي، تابيعات اياسىنا شىعىپ دەمالىپ تا ءجۇر. ال، جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ وقۋ باعدارلاماسىنا ادامگەرشىلىك پەن ىزگىلىك ءپانىن ەنگىزۋ قاجەتتىگى جونىندە ءدىني باسقارما ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە ۇسىنىس جاساعالى قاشان؟! اللا قالاسا، ىزگى نيەت جۇزەگە اسار.

- قازىرگى كۇندە قازاقتار اراسىنداعى «سوجيتەلدەر» سانى وتباسىلاردان كوپ. قالالى جەردە كوزبەن كورىپ تە ءجۇرمىز. بۇل قانشا جەردەن جەكە باسقا ءتان بولعانىمەن، قوعامدى ويلانتاتىن ماسەلەگە اينالىپ كەلەدى. بۇگىندە الماتىداعى شاڭىراق، باقاي، قالقامان، ايگەرىم سەكىلدى ىقشاماۋداندارداعى ارزان پاتەر جالداپ جۇرگەندەردىڭ ىشىندە «سوجيتەل» قىز-جىگىتتەردى ءجيى كەزدەستىرەمىز. وكىنىشكە وراي، جىگىتتەرمەن نەكەسىز ءبىر ۇيدە تۇرىپ جاتقان قازاقتىڭ قىزدارى. «سوجيتەلدىك» - ءومىردى ازعىندىقپەن وتكىزۋ ەمەس پە؟ بۇعان كىم كىنالى؟

- مۇنى «سوجيتەل» دەڭىز نەمەسە سىپايىلاپ، «ازاماتتىق نەكە» دەڭىز، مۇنىڭ  شاريعاتتاعى اتاۋى - زينا. اۋىر كۇنالاردىڭ ءبىرى. قاسيەتتى قۇراندا اللا تاعالا: «ءمۇمىن ايەلدەرگە ايت: جات ەركەككە كوز سۇزبەسىن، ابيىرلارىن جاپسىن (بەت، قول، اياعى توبىققا دەيىن) ىشكى ء(تان) كورىكتەرىن كورسەتپەسىن. كوكىرەكتەرىن جەلەكتەرىمەن جاۋىپ ءجۇرسىن!» («نۇر» سۇرەسى، 30-ايات), - دەپ بۇيىرعان. ال، زيناقورلارعا قاتىستى اللا تاعالا بىلاي دەپ ءامىر ەتكەن: «زيناقور ايەلگە دە، زينا جاساعان ەركەككە دە ءجۇز (قامشى) دۇرە سوعىڭدار. ەگەر سەندەر اللاعا، قيامەت كۇنىنە سەنەتىندەرىڭ راس بولسا، (زيناقورلارعا) اياۋشىلىق جاساماڭدار. ولاردى جازالاعاندا مۇمىندەردەن ءبىر توپ كۋا جاندارىڭدا بولسىن.

زيناقور ەركەك تەك زيناقور ايەلمەن، ايتپەسە كوپ قۇدايشىلاردىڭ ايەلدەرىمەن عانا ۇيلەنۋگە ءتيىس. زيناقور ايەل دە زينا جاساۋشى ەركەككە، ايتپەسە، كوپ قۇدايشىل ەركەككە عانا ءتيۋى كەرەك. زينا - مۇمىندەر ءۇشىن تىيىم سالىنعان (حارام ەتىلگەن)» («نۇر» سۇرەسى، 2-3-اياتتار).

مۇنداي جولعا تۇسۋشىلەرگە كىم كىنالى دەگەنگە كەلسەك، اللا تاعالا تۋرا جولعا سالعاندى ەشكىم اداستىرا المايدى. ال، اللا تاعالا اداستىرعاندى ەشكىم تۋرا جولعا سالا المايدى. ايتسە دە، ادامعا حارام مەن حالالدى، وبال مەن ساۋاپتى، جاقسى مەن جاماندى ايىرارلىق اقىل مەن سانا بەرىلگەن. سونى دۇرىس پايدالانا الماسا، پارقىنا جەتپەسە، وعان كىم كىنالى؟ وسىلاي جاسا دەپ اتا-اناسىنىڭ ايتۋى مۇمكىن بە؟ البەتتە، مۇمكىن ەمەس، ايتپايدى دا. دەمەك، بۇل ءۇشىن وزگەگە كىنا ارتۋ اعاتتىق ءارى ادىلەتسىزدىك بولار ەدى. ءومىردى جەڭىل ءتۇسىنۋ، وعان جەڭىل قاراۋ ءوز تاعدىرىن ويىنشىق ەتۋ ەمەس پە؟ دەمەك، بۇل وتباسى تاربيەسىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگى.

يسلام ءدىنى نەكەگە زور ءمان بەرەدى. نەكە - ايەل مەن ەر ازاماتتى ەرلى-زايىپتى ەتەتىن كەلىسىم. بۇل كەلىسىم ەكى جاققا دا تەڭ قۇقىقتار مەن جاۋاپكەرشىلىكتەر جۇكتەيدى. سول قۇقىقتاردى قولدانىپ، جاۋاپكەرشىلىكتەردى ورىنداۋ ارقىلى عانا نەكە ساقتالىپ، نىعايادى. نەكە ساقتالسا، وتباسى دا بەرىك، سانسىز وتباسىلاردان تۇراتىن مەملەكەت تە بەرىك، قوعام دا ازبايدى. ءسىز اتاپ كورسەتكەن «سوجيتەلدىڭ» زينا ەكەندىگى ايتىلدى. سوندىقتان بۇعان ءبىزدىڭ قوعامدا جول بەرۋگە بولمايدى. ونىڭ ناتيجەسى تاستاندى بالالار، اكە-شەشەسىز ءتىرى جەتىمدەر. ولاردىڭ كوز جاسىن كىم قۇرعاتادى؟ نەكەسىز تۋىلعان ءتىرى جەتىمدەر قوعامنىڭ تولىققاندى، يماندى ازاماتى بولا الا ما؟ قازاقى تىلمەن ايتقاندا تەكسىزدىك جايلاعان قوعامنان ەلدەن قانشالىق جاقسىلىق كۇتە الامىز؟ تەك، ۇرلىق-قارلىق، زورلىق-زومبىلىق، سىبايلاس جەمقورلىق پەن قىلمىستىڭ نەبىر اسقىنعان تۇرلەرى وسىنداي تەكسىزدىكتەن شىعادى.

- مۇمكىن قوعامداعى وسىنداي جايتتەردىڭ كەڭ تاراي باستاعانى بولار، ەلىمىزدە پيدوفيلدەر شىعا باستادى. ولاردىڭ جازاسى قالاي بولۋى كەرەك دەپ ويلايسىز؟

- پايعامبارىمىز (س.ع.س.) زامان اقىرىنا تاياعان شاقتا ادام بولمىسىنا جات قىلىقتاردىڭ كوبەيىپ، ءشاھۋاتتاردىڭ كەڭىنەن ەتەك الاتىندىعىن ايتقان ەدى. زينانىڭ جايىلۋى اقىرزامان بەلگىسىنەن سانالادى. زاماناقىر بولعاندا بوگدە ەر مەن ايەل جولدىڭ قاق ورتاسىندا جاريا تۇردە ويناستىق جاسايدى. مۇندا قيامەتتىڭ ەكى بەلگىسى قامتىلادى: زيناقورلىقتىڭ بۇرىن-سوڭدى بولماعان تۇردە كەڭ ەتەك الۋى جانە ارسىزدىقتى جاسىرماي جاريا ىستەۋ. ءابۋ ھۋرايرادان (ر.ا.) جەتكەن حاديستە پايعامبارىمىز (س.ع.س.): «...ايەل ادام كۇندىز جاريا تۇردە جولدىڭ ورتاسىندا ويناستىق جاسامايىنشا قيامەت بولمايدى. بۇعان ەشكىم قوي دەمەيدى جانە مۇنى وزگەرتپەيدى دە. سوندا ولاردان ەڭ جاقسىسى: «مىنا جولدىڭ شەتىنە شىقپايسىڭدار ما؟» دەپ عانا ايتادى. ولاردىڭ اراسىنداعى مۇنداي كىسى سەندەردىڭ ارالارىڭداعى ءابۋ باكىر (ر.ا.) مەن ومارداي (ر.ا.) بولادى»، دەگەن ء(ال-حاكيمنەن جەتكەن  حاديس). قازىر بىرقاتار تەلەارنالارداعى ارسىزدىق، گازەت-جۋرنال بەتتەرىندەگى جالاڭاش سۋرەتتەر، ءمۇمىننىڭ كوزى قاراۋعا ۇيالاتىن عالامتورداعى بەينەلەر بۇل بەلگىنىڭ وسى زامانىمىزدا دا بەلەڭ العانىن ايقىن كورسەتپەي مە؟ ولاي بولسا، ءمۇمىن ەر مەن ءمۇمىن ايەل ءناپسىسىن تىيىپ، كوزدى تومەن سالعانى جانە زينانىڭ كەز كەلگەن تۇرىنەن بويدى اۋلاق سالعانى ماقۇل. زيناقور جاندارمەن ارالاسپاۋ جانە بۇل كۇنادان اۋلاق ەتۋىن اللادان تىلەۋ دە ودان ساقتانۋدىڭ ءبىر جولى دەر ەدىك. پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) حاديسىندە ايتىلعانداي ءبىر جاماندىقتى كورگەندە ونى قولمەن توقتاتۋدى، وعان شاماسى كەلمەسە، تىلىمەن ايتۋدى، وعان دا شاماسى كەلمەسە، جۇرەگىمەن جەك كورۋدى ءاربىرىمىز ومىرلىك ۇستانىمعا اينالدىرساق، مۇنداي جيىركەنىشتى ءجايتتار دا ءسىز ايتقان پيدوفيلدەر دە ازايا تۇسەر ەدى.

- بۇل كۇندەرى وكىنىشكە وراي، اسىرەسە جاس وتباسىلاردىڭ اجىراسۋى جيىلەپ كەتتى. بۇعان نە سەبەپ دەپ ويلايسىز؟

- نەكەلەنىپ، وتباسى قۇرۋ اللا تاعالانىڭ سانالى ادامزاتقا بەرگەن زاڭدىلىعى، پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) سۇننەتى. نەكەسىز بۇل تىرشىلىكتى ويشا دا، كوزگە دە ەلەستەتۋ قيىن. بالا ءسۇيىپ، ارتىنا يماندى ۇرپاق قالدىرعىسى كەلگەن ادام بۇعان تەك اق نەكە ارقىلى عانا قول جەتكىزە الادى. جالپى ادام بالاسىنىڭ بۇل دۇنيەدە جالعىز ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەمەس. جالعىزدىق تەك اللاعا عانا جاراسادى. ادامنىڭ كۇنى اداممەن، ونىڭ ىشىندە، ەردىڭ كۇنى ايەلىمەن، ال ايەلدىڭ كۇنى ەرىمەن ەكەندىگى شىندىق. ەندەشە وتباسى قۇرىپ شاڭىراق كوتەرۋدىڭ نەگىزگى ءمانى مىنا دۇنيەگە پەرزەنت اكەلىپ، ادامزات ءناسىلىن جالعاستىرۋ. مۇنىڭ ءبارى ەرلى-زايىپتىنىڭ ءوزارا سۇيىسپەنشىلىگى مەن تۇسىنىستىگى ىنتىماعى، سىيلاستىعى ارقىلى جۇزەگە اسادى. ال، مۇنداي قارىم-قاتىناس ۇزىلگەن جەردە تۇسىنىسپەستىكتەن ەكەۋىنىڭ ءبىر شاڭىراق استىندا ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىندىگى شەكتەلەدى دە اجىراسۋعا الىپ كەلەدى. اجىراسۋ - دىنىمىزدەگى اللا تاعالا رۇقسات ەتكەن، بىراق ەڭ جەك كورەتىن امالى. سول سەكىلدى جاعىمسىز دەپ تانىلعان امالدار دا از ەمەس. پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) ءبىر حاديسىندە ايتىلعانداي: «قاۋىمدا ولجانى ىسىراپ ەتۋ باستالسا، ولاردىڭ جۇرەگىندە مىندەتتى تۇردە جاۋدان قورقىنىش پايدا بولادى. قوعامدا زينا جايىلسا، مىندەتتى تۇردە ءولىم كوبەيەدى. ادامدار تارازىدان جەي باستاسا، وندا مىندەتتى تۇردە ريزىق-نەسىبە ازايادى. حالىق دۇرىس ۇكىم ەتپەسە، وندا قانتوگىس كوبەيەدى. ادامدار ۋادەسىندە تۇرماسا، ولاردى جاۋ بيلەيدى» («مۋاتتاا»، يمام مالىك).

ۇيلەنىپ، وتباسىن قۇرىپ، ونى ساقتاپ قالۋدا ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ءوزارا مىندەتتەرىن دۇرىس ءتۇسىنىپ، ونى بۇلجىتپاي ورىنداۋى اسا ماڭىزدى. ەرىنىڭ ايەلدى الدىنداعى مىندەتى ونى ادال تابىسىمەن كيىندىرىپ، ريزىق-نەسىبەسىن تاۋىپ بەرۋ، وتباسى مۇقتاجىن وتەۋ. بۇعان قوسا، ەرىنەن ايەلىنە زۇلىمدىق جاساماۋ،  جابىرلەمەۋ، سابىرلى-شىدامدى بولۋ تالاپ ەتىلەدى. پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) حاديستەرىندە: «مۇمىندەردىڭ يمانى ەڭ تولىعى جانە مىنەز-قۇلقى جاعىنان ەڭ كوركەمى، ءوز وتباسى، بالا-شاعاسىنا جانە تۋىسقاندارىنا قۇرمەتتى بولعاندارى»; «قاتىگەز، بالا-شاعاسىنا دورەكى قارىم-قاتىناستا بولعان كىسىنى اللا تاعالا جەك كورەدى»، - دەلىنگەن. ال، ايەلدەردىڭ ەرلەرى الدىنداعى مىندەتتەرى: ەرىنە ءسوزسىز بويسۇنۋ، تاپقان تابىسىنا قاناعات ەتۋ، دۇنيە-مۇلكى مەن ابىرويىن ساقتاۋ ت.ب. جالپى ەرلى-زايىپتىلاردىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناس، ادامدار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردىڭ ىشىندەگى بارىنشا جاقسارتىپ، نىعايتا تۇسۋگە تۇراتىنى. مۇنان وزگە قانداي دا ءبىر قارىم-قاتىناستىڭ مۇنشالىق دەڭگەيگە دەيىن نىعايتىلا ءتۇسىلۋى مۇمكىن ەمەس. ءسىز سۇراعان اجىراسۋدىڭ سەبەپ، تۇيىتكىلدەرى كوپ. ونىڭ دەنى وسى ءوزارا قارىم-قاتىناسقا ءاتۇستى قاراپ، ءتيىستى مىندەتتەرىن ساقتاماۋدان، يسلامي ءبىلىمىنىڭ تايازدىعىنان، سول ارقىلى مۇسىلمان ادەبىنەن حابارسىزدىعىنان دەپ قىسقا قايىرۋعا بولادى. ءدىني ءىلىم وي-ءورىستى، دۇنيە-تانىمدى كەڭەيتەدى، بارىنشا ادەپتى، مادەنيەتتى ەتە تۇسەدى. سوندىقتان دا، ءدىنىمىزدى بىلىممەن تانۋدىڭ ومىرلىك ءمان-ماڭىزى اسا زور.

- بۇگىنگى كۇنى شەتەلدەرگە قازاق بالالارى ساتىلىپ جاتىر. يسلامدا بالا ساتۋعا تىيىم سالىنعان. ال بىراق كەيدە ءوز ەلىمىزدەگى جەتىم بالالاردىڭ احۋالىن كورگەندە، شىنىمەن-اق شەتەلدە جاقسى تاربيە الىپ، ءوزىنىڭ قازاق ۇلتىنان ەكەندىگىن ءبىلىپ ءوسىپ جاتقانى دۇرىس پا دەپ قالاسىڭ...

- بالا - باۋىر ەتىڭ. بارلىق ءسابي دۇنيەگە كىرشىكسىز تازا، مۇسىلمان بولىپ تۋىلادى. ولاردىڭ اراسىنان كاپىر مەن ەكىجۇزدى شىقپاعان، شىقپايدى دا! ونىڭ اقپاراقتاي جۇرەگىنە داق ءتۇسىرۋ، شىنايى قالىبىن بۇزۋ، تابيعي بولمىسىنا كەرەعار سەنىمدەردى قاتىپ قالعان قاساڭ قاعيدا، تەرىس نيەت-پيعىلمەن جەتكىزۋ ءسابيدى قاتىگەزدىككە ۇرىندىرۋى مۇمكىن. ياعني، دۇنيەگە مۇسىلمان بولىپ كەلگەن بالانى اتا-اناسى ياھۋدي نە حريستيان ەتىپ شىعارادى. ال، اتا-اناسىز جەتىم بالانى ءوز ورتاسى تاربيەلەپ، سوعان قاراي سەنىمىنىڭ دە وزگەرۋى بەك مۇمكىن. جالپى بالا تاربيەسىندە اتا-انانىڭ ورنى مەن ءرولى اسا زور. ال، جەتىم بالالار اتا-انانىڭ قامقورلىعىنان تىس قالىپ، جۇرەك جىلۋىن سەزىنبەي قامكوڭىل وسەدى. انانىڭ ورنىن ەشبىر كۇتۋشى تولتىرا المايدى. انانىڭ مەيىرىمىن قانداي دا ءبىر قامقورلىقتىڭ الماستىرۋى مۇمكىن ەمەس. مۇنىڭ ۇستىنە ول ءسابي شەتەلدە، ءوزىنىڭ اتا جۇرتىنان جىراقتا باسقا تىلدە، وزگە ورتادا وسەتىن بولسا، ۇلتتىق بولمىسىنان مۇلدەم ايرىلىپ، جات باۋىرعا اينالادى. ۇلان عايىر دالامىزدا حالقىمىزدىڭ سانى ونسىز دا ازدىعىن ەسكەرسەك، ءوزىمىز كوبەيە الماي جاتقاندا شەتەلگە بالالاردى قانداي سەبەپ، سىلتاۋمەن بولسىن باسى ءبۇتىن جىبەرۋ ورنى تولماس ولقىلىققا سوقتىرادى. بۇل ەلى مەن ۇلتىنىڭ تاعدىرىنا نەمقۇرايلى قاراۋشىلىق ءارى ءوز تامىرىن ءوز قولىمەن كەسۋ ەمەس پە؟! حالقىمىزدىڭ تاعدىر-تاۋقىمەتى كورسەتكەندەي قازاققا قازاقتىڭ عانا جانى اشيدى. ونىڭ ورنىن ەشكىم دە باسا المايدى. ۇلتىمىزدىڭ بۇكىل سالت-ءداستۇرى مەن ءتىلىن، ءدىلىن، ءدىنىن جەتىك مەڭگەرمەيىنشە ناعىز قازاق بولۋ مۇمكىن ەمەس. بۇعان بويىندا ۇلتتىق قانى تۋلاعان ءاربىر قانداسىمىز اتسالىسپايىنشا قول جەتكىزۋ قيىن. ونسىز بۇگىنگىدەي جاھاندانۋ زامانىندا جۇتىلىپ كەتۋىمىز وپ-وڭاي. ءوز بالاسىنىڭ تاۋەلسىز وتانىنان شەتەلگە ساتىلۋىن اللا تاعالا دا، ۇلتىمىز دا، تاريحىمىز دا كەشىرمەيدى.

- ەلىمىزدەگى جەتىم بالالار سانى 46 000-عا جەتىپتى. اتالعان تسيفر ءبىزدىڭ ەلدە «جەتىم بالالار تۋرالى» زاڭدى تالاپ ەتەتىن سياقتى. بالالار ۇيىندە تاربيەلەنۋشىلەر ول جەردەن شىققان سوڭ، بولاشاعى بۇلىڭعىر ومىرگە قاراي قادام باسادى. ولاردىڭ قۇقىعىن قورعايتىن زاڭنىڭ قالاي بولعانى دۇرىس؟

- ءابۋ ھۋرايرادان (ر.ا.) جەتكەن حاديستە بىلاي دەلىنگەن: «بىردە تۇنگى نامازدى پايعامبارىمىزبەن (س.ع.س.) بىرگە وقىپ جولدا كەلە جاتقانىمدا، الدىمنان ءبىر ايەل شىقتى. مەنى توقتاتىپ: «ءاي، ءابۋ ھۋرايرا! مەن ءبىر كۇنا جاسادىم، تاۋبە جاساسام قابىل بولما ما؟» - دەپ سۇرادى. قانداي كۇنا جاساعانىن سۇراعانىمدا، زينا جاساعانىن، زينادان تۋعان بالاسىن ولتىرگەنىن ايتتى. مەن: «ءبىر كۇنامەن قويماي، ءسابيدىڭ دە قانىن موينىڭا جۇكتەپسىڭ. انت ەتەيىن. سەنىڭ تاۋبەڭ قابىل بولمايدى»، - دەدىم. مۇنى ەستىر-ەستىمەس الگى ايەل تالىپ قالدى.

كەتىپ بارا جاتىپ: «اپىر-اي، پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) كوزى ءتىرى كەزىندە ءپاتۋا بەرەتىن مەن كىممىن؟!» - دەپ، كەرى بۇرىلىپ، پايعامبارىمىزعا (س.ع.س.) بارىپ، ءمان-جايدى ءتۇسىندىردىم. ول (س.ع.س.) ماعان: «ءوزىڭ دە وڭباپسىڭ، ونى دا جەتىستىرمەپسىڭ. مىناداي اياتتار بار دا، سەن قالاي ونداي جاۋاپ ايتاسىڭ. ۇلى جاراتۋشى قۇراندا بىلاي دەگەن: «ولار اللاھتان باسقا تاڭىرگە تابىنبايدى. ءادىل ۇكىم شىقپايىنشا، اللاھ حارام ەتكەن جاندىنى ولتىرمەيدى. زينا جاسامايدى (مىنە، سولار شىنايى قۇلدار) كىم بۇلاردى جاساسا، جازاعا تارتىلادى. قيامەت كۇنى ونداي ادامنىڭ ازابى ءۇستى-ۇستىنە ەسەلەنىپ، ماڭگىلىك جالعاسادى. الايدا، تاۋبە ەتىپ، ىزگى امال جاساعاندار بۇدان بولەك. ال، اللاھ ولاردىڭ جاماندىقتارىن جاقسىلىققا اينالدىرادى» («فۋرقان» سۇرەسى، 68-70-اياتتار).

مۇنى ەستىگەندە الگى ايەلدى قايتا تاۋىپ الىپ، پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) ايتقان ءپاتۋاسىن جەتكىزدىم. ول بۇعان جۇرەگى جارىلا قۋاندى. ءسويتتى دە: «ءبىر باقشام بار ەدى. سونى اللاھ جولىنا ساداقا رەتىندە باعىشتادىم» - دەدى.

وسىناۋ عيبراتى مول حاديس ادىلدىك پەن قامقورلىق ىزدەۋشى ءاربىرىمىز ءۇشىن ۇلگى. ەلىمىزدە جەتىمدەرگە عانا ەمەس، ءتۇرلى تۇرمىس-تاۋقىمەتىن كورىپ، قينالعان وتانداستارىمىزدىڭ دا الاڭسىز، بەيبىت ءومىر سۇرۋىنە، قىزمەت ەتۋىنە، وتباسى قۇرىپ، بالا-شاعا وسىرۋىنە، ولارعا جاقسى تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋىنە، ازاماتتىق قۇقىقتارى مەن ار-ۇجدانىنىڭ ساقتالۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزاتىن قوعام قالىپتاستىرۋعا كۇش سالىنۋدا. قازىرگى دە، بولاشاق زاڭدارىمىز دا وسىعان قىزمەت ەتىپ جاتسا، ءۇمىتىمىزدىڭ اقتالعانى. جەتىمگە مۇمكىندىگىنشە جەتىمدىگىن سەزدىرمەيتىندەي جاعداي تۋعىزىلىپ جاتسا، قانە؟! قاعاجۋ كورمەسە، جىلاتپاساق، ەلجاندى ناعىز ازامات بولىپ شىعۋىنا قولدان كەلگەنىنشە مۇمكىندىك تۋعىزىلسا. «ەرىم» دەيتىن ەلى بولماسا، «ەلىم» دەيتىن ازامات قايدان شىعادى؟ جەتىمدەرگە قاتىستى زاڭ شىعار بولسا، وندا وسىنىڭ بارلىعى نەگىزدەلۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. جالپى قازاق ءاۋ باستان جەتىمىن جىلاتپاعان، جەسىرىن قاڭعىرتپاعان حالىق. بۇل ءداستۇر بەرىك ورنىعا تۇسسە دەڭىز. حاديستەردىڭ بىرىندە: «جەردە جەتىم جىلاسا، كوكتە پەرىشتە قايعىرادى» - دەلىنگەن. جەتىمدىكتى ەشكىم دە اللادان سۇراپ المايدى. تاعدىرىنىڭ جازۋى سولاي بولعان شىعار.

- ەلىكتەگىش قازاق جاستارىنىڭ بۇگىندە كەيبىرىنىڭ زومبي بولىپ جۇرگەن جايى بار. اتاپ ايتار بولساق، ءزومبيدىڭ بولمىسىندا - ادامزاتتىڭ شەكسىز جاۋىزدىعى جاتىر. ەلىمىزدىڭ ءىرى مەگاپوليسىنە اينالعان الماتىدا زومبيلەردىڭ شىققانىنا ەكى جىلداي ۋاقىت بولدى. بىراق ەل ءىشى مۇلگىگەن تىنىشتىقتا وتىر. الايدا، مۇنى كەيبىرەۋلەر: «ەشكىمگە زيانى جوق توپتار» دەپ تۇسىندىرمەك بولادى. سوندا بىزدەن شىققان زومبيلەر كىمدەر دەپ ويلايسىز؟

- جالپى «زومبي» تۋرالى http://ru.wikipedia.org سايتىندا  بىلاي دەپ (ورىس تىلىندە) انىقتاما بەرىلىپتى: «زو́مبي (انگل. zombie, گايت. كرەولسك. zonbi, سەۆەرنىي مبۋندۋ nzumbe) - ميفيچەسكي ارحەتيپيچەسكي پەرسوناج سوۆرەمەننوي ماسسوۆوي كۋلتۋرى. پود زومبي پونيماەتسيا، كاك پراۆيلو، ليبو وجيۆليوننىي فانتاستيچەسكيم وبرازوم ترۋپ, ليبو جيۆوي چەلوۆەك، پولنوستيۋ پوتەرياۆشي كونترول ناد سوبوي ي سۆويم تەلوم يلي پودچينيايۋششيسيا چيم-تو پريكازام. ۆ پەرەنوسنوم سمىسلە سلوۆو موجەت وزناچات چەلوۆەكا، ناحودياششەگوسيا پود سيلنىم ۆليانيەم چەگو-تو - كاك پراۆيلو، كاكيح-ليبو ۋۆلەچەني». «ماعىناسى بۇرمالاندى» دەمەس ءۇشىن ادەيى قازاقشالاعان جوقپىز. بارىنشا ايقىن انىقتاما بەرىلگەن عوي. قۇداي مۇنىڭ بەتىن اۋلاق ەتسىن دەيىك. قازاق بىرەۋگە كوڭىلى تولماي جاتسا: «بۇل ءتىرى ولىك قوي» دەپ كەيىمەي مە؟! شىنتۋايتىنا كەلگەندە، راسىندا دا ءتىرى ولىك. نە باردىڭ قاتارىنا جاتپايدى، كەۋدەسىندە جانى بولعان سوڭ ونى جوق دەي دە المايسىڭ. وندا اقىل دا، سانا دا جوق. بىراق، ءسىز ايتقان «ءزومبيدى» الماتى قالاسىندا ءوز باسىم كورگەن دە، كەزدەستىرگەن دە ەمەسپىن. بالكىم، ءسىزدىڭ ايتايىن دەپ وتىرعانىڭىز ءتىلىن، ءدىلىن، ءدىنىن بىلمەيتىن، ۇلتتىق بولمىسىنان الىستاعان، ەشكىمگە دە جانى اشىمايتىن، بۇعان باسىن دا اۋىرتپايتىن، كويلەگىنىڭ كوك، تاماعىنىڭ توق بولعانىنا ءماز، «ماڭگۇرتتەر» ەمەس پە؟ مۇندايلاردىڭ ارامىزدا وكىنىشكە وراي ۇشىراسىپ قالاتىنىن جوققا شىعارا المايمىن.

- ەۋروپادا قىزمەت ەتىپ جۇرسە دە، «ءدىني ازشىلىق» دەپ تانىلىپ تىركەلمەگەن «دىندەر»، ءبىزدىڭ ەلگە كەلسە وپ-وڭاي تىركەلە سالۋىنىڭ ءمانىسى نەدە؟

- تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن دەموكراتيانىڭ ءجونى وسى ەكەن دەپ ءدىني سەنىم بوستاندىعى بەرىلىسىمەن تاڭداپ، تالعاماي قازاقى بولمىسىمىزعا جات نەبىر دىنسىماقتار مەن توپ، اعىمدارعا ەسىك، تەرەزەمىزدى ايقارا اشقانىمىز راس. جيىرما جىل بويى ەركىن تايراڭدادى. بىلگەنىن ىستەدى. «ءاي!» دەر اجە، «قوي!» دەر قوجا تابىلمادى. ايتەۋىر، كەش تە بولسا، ەسىمىزدى جيىپ، وڭ، سولىمىزعا قارادىق-اۋ؟! جالپاقشەشەي زاڭىمىز بىلتىر كۇزدە عانا رەتتەلدى. ەندى «ەشتەن دە، كەش جاقسى» دەيمىز دە! دىنگە قاتىستى ۇستانىمىمىز قويىن الدىرىپ، قورانىڭ ەسىگىن جاپقان بەيقام كىسىنىڭ كۇلكىلى قىلىعى ىسپەتتى.

- قازاق جاستارىنىڭ جانە قارتتارىنىڭ ءداستۇرلى ەمەس دىندەرگە بەت بۇرۋىنىڭ ءمانىسى نەدە؟ ولاردى الەۋمەتتىك جاعداي ازدىردى ما، الدە، يسلام ءدىنى وكىلدەرىنىڭ ۇگىت-ناسيحاتىنىڭ وسالدىعى ما؟

- بۇل ءوزى ايتىلا-ايتىلا جاۋىر بولعان اڭگىمە عوي. «ءدىن - اپيىن» دەپ ۇيرەتكەن اتەيستىك قوعامنان جاپپاي ءدىني ساۋاتسىز شىققان حالىقتى ءاربىر دىنسىماق ءبولىپ الدى دا كەتتى. وعان دەيىن ءدىن مامانى دايىندالعان جوق. ونىڭ ۇستىنە سول شەتەلدەن كەلگەن ميسسيونەرلەردىڭ قالتاسى قالىڭ ەدى. جۇمىسسىز، الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن ءارى ءدىني ساۋاتسىز حالىقتى وزىنە تيىن-تەبەنمەن الدارقاتىپ تارتۋىنا مەملەكەت تاراپىنان ەشقانداي دا كەدەرگىنىڭ بولماۋى ەلدى الەمدەگى دىنسىماق، جىن-شايتانداردىڭ قىز-قىز قايناعان بازارىنا اينالدىرىپ جىبەردى.

يسلام ءدىني ماماندارى تاپشى، جوققا ءتان ەدى. سول كەزدەگى اشىلعان مەشىتتەردىڭ كوپشىلىگىندە  5-6 سۇرەنى كريلليتسا ارپىمەن جاتتاپ العان اۋىل قارتتارى وتىردى. «ءبىلىمىڭ جوق، ورىندى بوسات» دەۋگە دايىن ءبىلىمدى مامان قايدا؟ كادر ماسەلەسىن شەشۋگە ۋاقىت قاجەت ەدى. ونى قىسقا مەرزىمدە ناۋقانشىلىقپەن شەشىپ تاستاۋ دا مۇمكىن ەمەس-ءتى. سوڭعى 11 جىلدان بەرى ءدىني وقۋ ورىندارى اشىلىپ، ماماندار دايىندالىپ جاتىر. قازىر قۇدايعا شۇكىر، جاعداي كوش ىلگەرى. مىقتى ماماندار جەتەرلىك. ءبىر وكىنىشتىسى، وسى مامانداردى اۋىل مەشىتتەرىندە تۇراقتاندىرۋ قيىنعا سوعۋدا. ۋنيۆەرسيتەت، نە مەدرەسە بىتىرگەن جاس يمام ءۇشىن وندا الەۋمەتتىك جاعداي: تۇراقتى جالاقى دا، تۇرعىن ءۇي دە قاراستىرىلماعان. ونسىز جاس ماماندى قالاي ۇستاپ تۇراقتاندىرۋعا بولادى؟ بۇل بۇگىنگى شەشىمىن كۇتكەن كۇردەلى ماسەلە. ەلىمىزدەگى قىزمەتى بار، بىراق تۇراقتى جالاقى المايتىن بىردەن ءبىر سالا دا وسى ءبىزدىڭ اۋىل مەشىتىنىڭ يمامدارى. ولارعا ارتىلعان جاۋاپكەرشىلىك جۇگى وتە اۋىر. ارينە، ونى الاڭسىز ورىنداۋى ءۇشىن تيىسىنشە جاعداي جاسالۋى قاجەت ەمەس پە؟! ۇلگى رەتىندە دەموكراتياسى دامىعان باتىس الەمىندە ءوز دىندەرىنە، شىركەۋلەرىنە مەملەكەت تاراپىنان تيىسىنشە قارجىلاي قولداۋ كورسەتىلەدى. ءدىن مەن مەملەكەت بولەك دەپ ەكەۋىنىڭ اراسىنا قىتاي قورعانىن ورناتىپ قويعانشا مۇنى بىزدە قولدانۋعا بولماس پا؟

- ارامىزعا ىرىتكى سالۋشى جات اعىم، سەكتا، توپتارمەن قالاي كۇرەسۋگە بولادى؟

- ءبىز ءۇشىن بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزدى ساقتاپ، ونى نىعايتا تۇسۋدەن، سول ارقىلى بوداندىق قامىتىن قايتا كيمەۋدەن ارتىق ماقسات بار ما؟! وسى تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋ ارقىلى  اتا-بابامىزدىڭ اسىل ءدىنى يسلاممەن قاۋىشتىق، ۇلتتىق مەملەكەتىمىز قۇرىلدى. وزگەگە بودان بولۋدىڭ نە ەكەنىن سان عاسىر ەزىلگەن ءبىزدىڭ حالقىمىزدان ارتىق كىم بىلەدى؟ ال، وسى تاۋەلسىزدىكتى ساقتاپ قالۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى ەلباسى ۇنەمى ايتىپ جۇرگەنىندەي بىرلىك پەن ىنتىماقتى ساقتاپ، ونى ودان ءارى كۇشەيتە بەرۋ. ەلدىڭ نەگىزىن قۇراپ وتىرعان قازاق حالقىنىڭ مۇندا شەشۋشى ءرول اتقاراتىنى ايتپاساق تا تۇسىنىكتى. سوندىقتان ەڭ الدىمەن قازاقتىڭ ءدىني سەنىمىنە سىزات تۇسپەۋى قاجەت. حالقىمىز ءاۋ باستان يسلام ءدىنىنىڭ حانافي ءمازھابىن ۇستانعان، ۇستانا دا بەرمەك. ءدىن تۋرالى جاڭا زاڭنىڭ ءبىر ارتىقشىلىعى سول وسى ءمازھابتى تۇپكىلىكتى بەكىتتى. دەمەك، يسلام اتىن جامىلىپ، وسى كەزگە دەيىن جاماعات اراسىنا ىرىتكى سالىپ كەلگەن وزگە اعىمدار مەن توپتاردىڭ، سەكتالار مەن دىنسىماقتاردىڭ رەسمي قىزمەت ەتۋىنە تيىم سالىندى دەگەن ءسوز. ارينە، تيىم سالىندى ەكەن دەپ، قىزمەتىن توقتاتقان ولار جوق، «جاسىرىنباق» ويناۋعا كوشتى. قازاق ايتپاقشى «باتپانداپ كىرگەن اۋرۋ مىسقىلداپ شىقپاي ما»؟ ەندىگى مىندەت سولاردىڭ جەتەگىندە اداسىپ جۇرگەن، ساناسى ۋلانعان قانداستارىمىزدى ءوز ورتامىزعا قايتا ورالتۋ ءۇشىن ءدىني ۇگىت-ناسيحاتتى جان-جاقتى ورىستەتە ءتۇسۋ قاجەتتىگىن ءدىندارلارىمىز جاقسى تۇسىنەدى. بۇعان بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مۇمكىندىگىنشە اتسالىسسا. ولاردا قىزمەت ەتەتىن ۇلتجاندى قانداستارىمىز ەڭ الدىمەن ءدىني ساۋاتتانىپ، وڭ مەن سولدى ايىراتىن ماتەريالدار مەن حابارلار توپتاماسىن بەرۋدى ءدىني باسقارما ماماندارىمەن اقىلداسىپ، بەلگىلى ءبىر جۇيەگە تۇسىرگەنى ءجون. ۇلكەندى-كىشىلى جيىنداردا دا ءدىن ماسەلەسى كوتەرىلىپ، پىكىر الىسۋلار ۇيىمداستىرىلسا. حانافي ءمازھابى اياسىنداعى كىتاپتار مەن ءۇن، بەينە تاسپالار كوپتەپ تاراتىلىپ، تەرىس پىكىر تۋعىزاتىن سايتتار قىزمەتى توقتاتىلسا. قاسيەتتى رامازان ايىنىڭ ءار كەشىندە يمامدار مەن وزگە دە ءدىندارلار قاتىسقان سۇراق-جاۋاپ حابارلارى جىل بويىنا جالعاسىپ جاتسا، قۇبا-قۇپ. سوندا كورەرمەن ءوزىن تولعاندىرعان ماسەلەلەرگە قاناعاتتانارلىق جاۋاپ الىپ ءدىني تانىم ءورىسى كەڭي تۇسپەك. مۇنىڭ ءبارىنىڭ بەلگىلى ءبىر جۇيەگە تۇسۋىنە بيلىك تاراپىنان قولداۋ قاجەتتىگى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.

- ءسىز بۇگىنگى قانداستارىمىزدىڭ بويىنان قانداي قاسيەتتەردى كورگىڭىز كەلەدى؟

-  قازاق الىمساقتان مۇسىلمان بولعاندىقتان ونىڭ بويىندا مۇمىنگە ءتان ىزگى قاسيەتتەر قالىپتاسقان. كۇنى كەشەگى بوداندىق پەن ءدىنسىز قوعام سول تابيعي بولمىسىن نەداۋىر السىرەتكەنى راس. ول قاسيەتتەر نە دەيتىن بولساق، پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.ا.) حاديسىندە ايتىلعانىنداي: «ءمۇمىن دىنگە قۋاتتى (ياعني، ءدىندى مىقتى ۇستايدى). جۇمساق بولا تۇرىپ - تاباندى. يماندا -تۇراقتى. بىلىمدە - ىنتالى. تالاپتا - سابىرلى. عىلىمدا - سانالى. بايلىقتا - ۇنەمدى. كەمتارلىقتا - شىدامدى. ىنتا، تىلەكتە (ياعني، وزىنە ءبىر نارسە تالاپ ەتكەندە) - ۇيالشاق. كاسىپتە - ادال. تۋرالىقتا - تاۋپىقتى. باسقارۋدا - بەلسەندى. قۇمارلىقتا - ەستى (ياعني، قۇمارلىققا ەلىكپەيدى). ارەكەت ەتۋشىگە - قامقور. ءوزىن كۇندەگەنگە ءجابىر كورسەتپەيتىن اللاھ تاعالانىڭ قۇلى. جاقسى كورگەنىنە جانە اماناتقا قيانات ەتپەيدى. كۇندەمەيدى. ماسقارالاپ، داتتامايدى جانە ءتىل  تيگىزىپ لاعىنەتتەمەيدى. وزىنە زيانى تيەتىن بولسا دا، شىندىقتى مويىندايدى. وزگەگە لاقاپ ات تاڭىپ، مازاقتامايدى. نامازىنا بەرىك، زەكەتتى تەزىرەك وتەۋشى. كۇيزەلىستە - بايسالدى دا بايىپتى. مولشىلىققا - شۇكىر ەتۋشى. بارىنا - قاناعاتشىل. وزگەنىڭ زاتىنان دامەلەنبەيدى جانە دورەكىلىكتەن اۋلاق. ءبىر جاقسى ءىس ىستەۋىن قالاسا، وعان جوقشىلىق كەدەرگى بولا المايدى (مىسالى، بارىمەن ءبولىسۋ). ءمۇمىن ادامدارمەن جاقسى قاتىناستا بولىپ، اقىلعا قوناتىن ءسوز ايتادى. اللاھ تاعالانىڭ قامقورلىعىنا لايىق بولۋ ءۇشىن زۇلىمدىق پەن قىسىمشىلىققا سابىر ەتەدى».

ءار قانداسىمىزدا وسىناۋ قاسيەتتەر بولسا ەكەن دەپ، اللا تاعالادان تىلەيمىن.

سۇحباتتى جۇرگىزگەن شارا قۇربانوۆا

«اباي-اقپارات»