اسىلنۇر ورىنبەك. تاندىر نان تامساندىرادى
اس اتاسى - ناندى پايدالانبايتىن ادام جوق. اۋىل ادامدارىن ايتپاعاندا، قالا حالقىنىڭ باسىم بولiگiنiڭ نەگiزگi قورەگi - نان نەمەسە ۇننان جاسالعان تاعامدار. سوعان وراي ونى جاباتىن، ءتۇرلi قالىپقا ءتۇسiرiپ ساتاتىندار دا دۇمەپ ءجۇر. دايىن ناننىڭ نەشە ءتۇرiن كەزدەستiرەسiز. كەيدە قورەك ءۇشiن ەمەس، داستارحاندى ارلەۋ ءۇشiن ازiرلەيتiندەي كورiنەتiندەرi دە بار. قالاي دەسەڭiز دە وڭتۇستiك، ونىڭ iشiندە شىمكەنت - نان قالا. كوشە كەزiپ ارباسىنا نان تيەگەن ساتۋشىلاردى iزدەۋدiڭ دە قاجەتi جوق. قالاداعى كەز كەلگەن ايالداما، كوپشiلiك جۇرەتiن ساۋدا نۇكتەلەرiنiڭ iشi تۇرعاي، اينالاسى نەشە ءتۇرلi نانعا تولى. قاراپ وتىرساڭىز، قالا حالقىنىڭ نەگiزگi «جۇمىس» - ناۋبايحاناشى سەكiلدi كورiنەدi.
ول از دەسەڭiز، سiز ەڭبەك ەتەتiن مەكەمەگە نەمەسە جۇمىس ورنىڭىزعا سەبەتiن كوتەرiپ، كۇنiنە قانشاسى كەلەدi. كەشكiسiن ايالدامادا تۇرساڭىز قانداي ادiسپەن قاشان دايىنداپ ۇلگiرگەنi بەلگiسiز، ايتەۋiر جەۋگە «جارايتىندارىن» اۋزىڭىزعا تىعىپ جiبەرە جازدايدى.
راس، بۇگiندە تويدان كەندە ەمەسپiز. قالادا دا - توي، اۋىلدا دا توي كوپ. توي بولعاسىن يەسi ناندى جۇزدەپ ەمەس-اۋ، مىڭداپ، قاپتاپ الادى. ءارi نەشە ءتۇرلiسiن.
قاريامىز قيسايىپ قالسا دا iزدەيتiنiمiز - قاسيەتتi نان!
اس اتاسى - ناندى پايدالانبايتىن ادام جوق. اۋىل ادامدارىن ايتپاعاندا، قالا حالقىنىڭ باسىم بولiگiنiڭ نەگiزگi قورەگi - نان نەمەسە ۇننان جاسالعان تاعامدار. سوعان وراي ونى جاباتىن، ءتۇرلi قالىپقا ءتۇسiرiپ ساتاتىندار دا دۇمەپ ءجۇر. دايىن ناننىڭ نەشە ءتۇرiن كەزدەستiرەسiز. كەيدە قورەك ءۇشiن ەمەس، داستارحاندى ارلەۋ ءۇشiن ازiرلەيتiندەي كورiنەتiندەرi دە بار. قالاي دەسەڭiز دە وڭتۇستiك، ونىڭ iشiندە شىمكەنت - نان قالا. كوشە كەزiپ ارباسىنا نان تيەگەن ساتۋشىلاردى iزدەۋدiڭ دە قاجەتi جوق. قالاداعى كەز كەلگەن ايالداما، كوپشiلiك جۇرەتiن ساۋدا نۇكتەلەرiنiڭ iشi تۇرعاي، اينالاسى نەشە ءتۇرلi نانعا تولى. قاراپ وتىرساڭىز، قالا حالقىنىڭ نەگiزگi «جۇمىس» - ناۋبايحاناشى سەكiلدi كورiنەدi.
ول از دەسەڭiز، سiز ەڭبەك ەتەتiن مەكەمەگە نەمەسە جۇمىس ورنىڭىزعا سەبەتiن كوتەرiپ، كۇنiنە قانشاسى كەلەدi. كەشكiسiن ايالدامادا تۇرساڭىز قانداي ادiسپەن قاشان دايىنداپ ۇلگiرگەنi بەلگiسiز، ايتەۋiر جەۋگە «جارايتىندارىن» اۋزىڭىزعا تىعىپ جiبەرە جازدايدى.
راس، بۇگiندە تويدان كەندە ەمەسپiز. قالادا دا - توي، اۋىلدا دا توي كوپ. توي بولعاسىن يەسi ناندى جۇزدەپ ەمەس-اۋ، مىڭداپ، قاپتاپ الادى. ءارi نەشە ءتۇرلiسiن.
قاريامىز قيسايىپ قالسا دا iزدەيتiنiمiز - قاسيەتتi نان!
ادەمi باستالعان اڭگiمەنi تاماشالاپ اياقتاعىڭ كەلەدi-اق. اپپاق ناندى ۇرتىڭا تولتىرا وتىرىپ، كوڭiلدi سوزدەردi جازا بەرگiڭ دە كەلەدi... بiراق، اينالاڭا قاراساڭ، قارنىڭ اشادى. الدىندا ايتىپ وتىرعان قۇدiرەتتi ناندى دايىنداۋدىڭ، پايدالانۋدىڭ جاي-كۇيiنە ويلاناسىڭ.
ەندi, سوعان كەلەيiك. ەڭ باستى ساۋال: «كوز الدىڭىزداعى نان ونiمدەرiنiڭ ءبارi ساپالى، ادام ءسۇيسiنiپ جەيتiندەي مە؟» ەكiنشi ساۋال: «ونىڭ ادام اعزاسىنا تيگiزەر اسەرi قانداي؟»
سونشالىقتى ساپالى، اعزاڭىزعا جۇعىمدى ەكەن، وندا نەگە نان تاڭداپ، ونى ساتاتىن جەر تاڭداپ الەك بولدىڭىز؟ شالقاڭىزدان جاتىپ الىپ، ءۇي جانىنداعىسىن الا سالماي؟
ال، iزدەدiڭiز... انىق سولاي ەكەن، وندا بiر ميلليونعا تارتا حالىق قونىستانعان شىمكەنتتە نان ساۋداسىنىڭ بەتiمەن كەتكەنi بىلاي تۇرسىن، ناۋبايحانالاردىڭ ادەپتەن دە، ادەتتەن دە جۇرداي بولىپ بارا جاتقانىن مويىنداعانىمىز ابزال. داستارحان تولى. قوناقتى شىعارىپ سالدىڭىز. الدىڭىزدا ادەمi بولكەلەر سامساپ تۇر. ويتكەنi, ولاردى قالاي قويساڭىز، ءدال سول جەرiنەن ەشكiم قوزعاماعان. تيمەگەن. اپپاق بولكەدەن اۋىز تيمەگەنi قالاي؟
قوناق شىعىپ كەتكەن سوڭ داستارحان ۇستiندە شەتi ۇزiلمەگەن كۇيi «شوعىرلانىپ» تۇرعان نانعا قاراپ نە ويلاۋعا بولادى؟ ونى ساتىپ الۋعا كەتكەن قارجىنى ما، الدە سول ناننان ساقتانىپ، جەمەي كەتكەن «قارىندى» ما؟
ارينە، ساقتانعان ادام اقىلدى. اۋىزعا سالسا، ساعىزشا سوزىلاتىن تاندىر ناننىڭ ساپاسىزدىعىن ورشەلەنە جاقتاساڭىز دا اقتاپ الا المايسىز.
بالكiم، وسىدان پايدا تاۋىپ جاتقاندار ويلانار. تيiستi مەكەمەلەر قالاداعى كەز كەلگەن كوشەدەگi, بازارلار iشiندەگi جۇزدەگەن ناۋبايحانالاردى تەكسەرۋگە الار.
سوندا ولار قولىندا قوتىرى بار كiسiلەردiڭ دە قامىر يلەپ، نان جاۋىپ، تابىس تاۋىپ جۇرگەنiن كورەر؟ كۇننiڭ كوزiندە، كوشەدەگi شاڭ-توزاڭدى ەلەمەي ارباعا ارتقان نانىن ەمiن-ەركiن ساتىپ جۇرگەندەردi تارتiپكە شاقىرار؟ ايتپەسە، وڭتۇستiكتە ءسال بولسا ءورشiپ شىعا كەلەر جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ «وشاعىن» ءوشiرۋ قيىنعا سوعادى-اۋ.
وبلىس ورتالىعىنداعى بازارلاردىڭ قايسىسىنا بارساڭىز دا كوشەنiڭ، تروتۋاردىڭ بويىندا، بازاردىڭ iشiندە اشىقتان - اشىق نان ونiمدەرiنiڭ ساتىلىپ جاتقانىن كورەسiز. كولiك ءتۇتiنiنiڭ، ميكروبتاردىڭ قونار جەرi - سول جول جيەگiندەگi, اشىق بازارداعى ازىق - تۇلiك تاۋارلارى. نانمەن بiرقاتاردا ساتىلىپ جاتقان جەمiس - جيدەك، كوكونiستi تۇرعىندار جۋىپ - تازالاپ بارىپ، ال باسقا ازىق تۇلiكتەردi جۋىپ - پiسiرiپ نەمەسە قۋىرىپ بارىپ تۇتىنادى. ال سولاردىڭ قاسىندا تۇرعان ناندى سۇرتە قويماسسىز. نان ونiمدەرi جالپى ازىق - تۇلiك سانيتارلىق نورماعا سايكەستەندiرiلگەن ورىنداردا ساقتالۋى تيiس. بiراق ونى ەشكiم تالاپ ەتiپ جاتقان جوق. بۇل ورايدا قالالىق سانيتارلىق - ەپيدەميولوگيالىق قاداعالاۋ باسقارمالارىنىڭ جۇمىسى ەشقانداي ناتيجە بەرiپ جاتقان جوق دەسەك تە بولادى. نان ونiمدەرiن ساتاتىنداردىڭ، پiسiرەتiندەردiڭ ارەكەتiن اپتا بويى باقىلاپ وسىنداي ويعا كەلدiك.
وبلىس ورتالىعىندا قانشا ناۋبايحانا جۇمىس iستەيتiنi, قانداي كاسiپورىندار نان ونiمدەرiن دايىنداۋمەن اينالىساتىنى جانە ولاردان قالا بيۋدجەتiنە قانشا سالىق ءتۇسiپ جاتقانى بەلگiسiز. شىمكەنت قالالىق سالىق كوميتەتiندەگiلەر مۇنداي اقپارات بەرە المايتىنىن، ناۋبايحانالار جەكەلەي تiركەۋگە الىنباعانىن ايتۋدا. دەمەك، نان ونiمدەرiن دايىنداۋشىلار جاسىرىن جۇمىس iستەيدi. مىسالى، كاسiپكەر ازىق - تۇلiك ونiمدەرiن ساتۋمەن اينالىساتىنىن كورسەتiپ تiركەلەدi, دۇكەن ساتىلادى دەلiك. سول دۇكەننiڭ قاسىنان نەمەسە iشiنەن وشاق سوعىپ، ارنايى قوندىرعىلار قويىپ الىپ، الاڭسىز نان ونiمدەرiن پiسiرە بەرەدi. قازiرگi تاڭدا بازارداعى نەمەسە ماڭىنداعى اسحانا، ازىق - تۇلiك دۇكەندەرiنەن شاعىن تسەحتاردى كوپتەپ كەزدەستiرۋگە بولادى. قوسىمشا تسەحتان سالىق تا سۇرالمايدى، سانيتارلىق تالاپ تا قويىلمايدى. ونداي تسەحتاردا جۇمىس iستەپ جاتقانداردىڭ سانيتارلىق كiتاپشاسى بولمايتىنى دا انىق. تازالىعى كۇماندi تسەحتاردا دايىندالاتىن ونiمدەر قالا تۇرعىندارىنىڭ داستارحانىنا تۇسەدi.
وسىلايشا قاسيەتتi نان جاسىرىن بيزنەس كوزiنە اينالىپ قانا قويماي، پىسىق كاسiپكەرلەردiڭ كومەگiمەن تۇتىنۋشىلاردىڭ دەنساۋلىعىنا كەرi اسەرiن تيگiزۋدە. نانمەن بiرگە اسقازانعا تۇسكەن شاڭ - توزاڭ مەن ميكروبتاردىڭ «ونبەسiنە» كەپiلدiك جوق. بۇل تسەحتاردا پiسiرiلەگەن ناندار تۇبiنە قاپشىق توسەلگەن قولارباعا ۇيiلە تيiلەدi دە بازاردىڭ كەز كەلگەن نۇكتەسiنە جەتكiزiلەدi. كولiكتەردiڭ، جۇرگiنشiلەردiڭ اراسىنان وتەتiن اربانىڭ ءۇستi اشىق. جاسىرىن تسەحتاردا جۇمىس iستەپ جاتقان ازاماتتاردىڭ ەشقانداي قۇجاتى جوق، كورشi ەلدەن كەلگەن ارزان جۇمىس كۇشi بولۋى ابدەن مۇمكiن. سونداي-اق شاعىن تسەحتاردا دايىندالاتىن نان ونiمدەرi ۇلكەن دۇكەندەرگە دە جەتكiزiلەدi. ساتۋشىلار ءونiمنiڭ قاي جەردە، قانداي كاسiپورىندا دايىندالعانىن بiلە بەرمەيدi. دۇكەندەردە ارنايى پلەنكالارعا ورالعان، دايىندالعان جەرi, ساقتالۋ مەرزiمi كورسەتiلگەن نان ونiمدەرi دە ساتىلادى. ارينە، ولاردىڭ باعاسى قىمباتتاۋ.
بiز جوعارىدا قالا تۇرعىندارىنىڭ باسىم بولiگi تۇتىناتىن نان ونiمدەرiنە قاتىستى عانا ماسەلەلەردi قوزعادىق. جابايى ساۋدا مەن جاسىرىن ءونiم شىعارۋ بiر كۇندە تيىلماس. دەگەنمەن، ناننىڭ كيەسi بارىن ساتۋشىلار مەن پiسiرۋشiلەردiڭ ەسiنە سالعاندى، سونداي-اق، تۇتىنۋشىلار ساۋدا ورىندارىنداعى تازالىقتى قاداعالايتىن مەكەمەلەردiڭ وزگەنi دە، وزدەرiن دە الداماي، تيiمدi جۇمىس iستەۋiن قالايتىنىن جەتكiزۋدi ءجون سانادىق.
وسىدان بارىپ، ۇن ونiمدەرiن وندiرۋشiلەرگە مىقتى باقىلاۋ، قاتاڭ ءتارتiپ ورناتۋ وزiنەن-ءوزi پايدا بولارى انىق. ارينە: «نان جەپ، اۋىرىپ قالىپتى» دەگەندi ءالi ەشكiم ەستي قويعان جوق. سەبەبi اتام قازاق نانعا ەشۋاقىتتا كۇدiكپەن قاراماعان! ونى ءدامنiڭ باسى دەپ بiلگەن! بiراق، «قازiرگi» نان، جوعارىدا ايتىپ وتكەنiمiزدەي ءوز وزiنەن جەلiنبەيدi. تابەت تارتپايدى. سوسىن ونى باسقا تاعامدارمەن قوسا پايدالانۋعا تۋرا كەلەدi. ناتيجەسiندە كەلگەن كەسەلدiڭ سەبەبiن جازىقسىز تاعام الىپ شىعا كەلەدi. ناننىڭ قۇرامىنداعى ساپاسىز وزگەرiستەر قۇپيا كۇيi قالىپ كەتە بەرەدi. سودان، ساۋداگەردiڭ مۇرتى دا قيسايمايدى.
شىمكەنتتە بۇل تاقىرىپتى كولدەنەڭiنەن دە، تiگiنەن دە قويىپ ايتسا دا ايىبى جوق شىعار. ويتكەنi جۇرتتىڭ ءبارiنiڭ ۇيiندە نان جاباتىنداي مۇمكiندiگi جوق. ءارi نان ساۋداسى، ونى پايدالانۋ العاشقى ورىندا تۇرعاندىقتان كوپشiلiك ءوز دەنساۋلىعى ءۇشiن الاڭداۋى قاجەتتiگiن ەسكە سالعانىمىز ءجون.
اتى بەيمالiمدەۋ كوشەنiڭ بويىندا ەشكiمنiڭ كوزiنە تۇسە بەرمەيتiن ناۋبايحانا بار. وندا كۇندiز-ءتۇنi نان جابىلادى. جۋىردا نان الماق بولىپ ناۋبايحاناعا كiردiم. سوسىن... ونداعى جاعدايدى كورiپ، جاعامدى ۇستادىم. Iشiندە نان پiسiپ جاتقان تاندىردىڭ سىرتىنا ناۋبايشىلاردىڭ كيiمدەرiن، ناسكيلەرiن جايىپ قويىپتى. شامالى ەسكەرتۋ ايتىپ كەتتiم. كەلەسi كۇنi باس سۇقتىم. ەندi ونىڭ ورنىنا تەرگە مالشىنعان كيiمدەرiن كەپتiرiپ جاتىر.
وسى بiر كورiنiس ەسiمنەن دە، تۇسiمنەن دە شىقپاي قويدى. مەنiڭ ەسكەرتپەمنەن سەسكەنگەن جiگiتتەر iشكە كiرگiزبەۋدiڭ نەشە ءتۇرلi امالىن تاۋىپ، ولار ءجۇر... سودان بولار قالاداعى باسقا ناۋبايحانالاردا دا وسىنداي ەمەس پە ەكەن؟ - دەگەن ۋايىم باسادى دا تۇرادى.
ءوزiم ءۇشiن ەمەس، نان ءونiمiن كۇن سايىن تۇتىناتىنداردىڭ جانى قانداي سiرi ەدi دەيمiن.
«اباي-اقپارات»
