بالاڭدى ءوز ۇلتىڭنىڭ تاربيەسىمەن تاربيەلە نەمەسە شەتەل سەريالدارى قوعامدىق ساناعا قانداي اسەر ەتەدى؟

بۇگىنگى جاھاندانۋ زامانى قازاق ۇلتىنىڭ الدىنا زور جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەپ وتىر. «اتا-بابالارىمىز عاسىرلار بويى اتتىڭ جالىندا، تۇيەنىڭ قومىندا، مۇز جاستانىپ، قار جامىلىپ، تار جول تايعاق كەشىپ ءجۇرىپ ساقتاپ قالعان ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز كەلەشەك ۇرپاقتىڭ ساناسىنا ورنىعىپ، ومىرلىك ۇستانىمىنا اينالا ما؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋ قيىنداپ بارا جاتىر. سان الۋان كوزقاراستار قاقتىعىسى ورىن العان قازىرگىدەي ۋاقىتتا ۇلتتىڭ ۇلت بولىپ قالۋى – ۇلتتىق تاربيەمىزدى، قۇندىلىقتارىمىزدى، مادەنيەتىمىز، ءتىلىمىز بەن ءدىلىمىزدى بەرىك ۇستانساق قانا مۇمكىن.

قازىرگى كۇنى ينتەرنەت قولجەتىمدىگى مەن كوپتەگەن تەلەارنالاردان قاپتاپ كەتكەن شەتەل سەريالدارى قوعامدىق ساناعا اسەر ەتە مە؟ البەتتە، بۇل سۇراقتىڭ كوپتەگەن ادامدى تولعاندىرىپ جۇرگەنى راس. مەن ءوز ويىمدى تومەندەگىدەي جەتكىزىپ كورەيىن...

مەنىڭشە، وسى سەريالداردىڭ قوعامدىق ساناعا تەرىس ىقپالى وراسان. مىسالى، سەريالدار تەلەارنالارىمىزدى جاۋلاپ العانعا دەيىنگى حالىقتىڭ رۋحاني حال-احۋالى، كيىنۋ ءۇردىسى، ءجۇرىس-تۇرىسى قازىرگىدەن وزگەشەلەۋ بولعانى شىندىق. ياعني، ونى شىعارۋشىلار ەلەۋسىز ءجۇرىپ-اق حالىقتىڭ سالت-ساناسىن وزگەرتۋگە حارەكەت جاساپ جاتىر دەگەن ءسوز. ءسوزىم دالەلدى بولۋى ءۇشىن سەريالدان تاپقان «پايدالارىمىزدى» رەت-رەتىمەن بايانداپ كورەيىن.

بىرىنشىدەن, كيىم كيۋ ۇلگىمىز ءجۇز سەكسەن گرادۋسقا وزگەردى. (اسىرەسە قارا كوز قارىنداستارىمىزدىڭ). بۇل سوزىمە ەشكىم داۋ ايتا قويماس. سەريالداردىڭ قايسى ءبىرىن كورسەڭىز دە، باس-اياعى ءبىر مەتر شىقپايتىن، جوعارى تارتساڭ تومەنى، تومەن تارتساڭ جوعارىسى اشىلىپ قالاتىن ءبىر جاپىراق شۇبەرەكتى (كيىم دەۋگە اۋزىڭ بارمايدى) ىلە سالىپ، ءارىلى-بەرلى ءوز تاندەرىن جارقىراتىپ جۇرگەن قىزداردى كورەسىڭ. (ۇشپاققا جەتكەندەي ءماز بولىپ جۇرەتىندەرىن قايتەرسىڭ؟!) وسىنداي باقىتتى جانداردى كورگەن ءبىزدىڭ قىزدارىمىز (ارينە ءبارى ەمەس) «مادەنيەت دەگەن وسى ەكەن» دەپ ءتۇسىنىپ، ولارعا ەلىكتەۋدە. وسى كەلەڭسىزدىك بۇدان ارى جالعاسا بەرسە، ءتول مادەنيەتىمىزدەن بىرتىندەپ جۇرداي بولاتىنىمىزدى ەسكەرىپ جاتقان كىسى جوق.

ەكىنشىدەن, ءسۇيىستىڭ الۋان ءتۇرىن ۇيرەتىپ جاتىر. كەڭەستىك داۋىردەگى كينولاردا مۇنداي تۇرپايى كورىنىستەر اتىمەن بولمايتىن. ءتىپتى، ون التىعا تولماعان جاسوسپىرىمدەردى كەي فيلمدەرگە كىرگىزبەيتىن. كەيىندەرى تەلەديدار ارقىلى وسىنداي فيلمدەر كورسەتىلە باستاعاندا قاتار وتىرعان اتا-انامىزدان ۇيالىپ، ولاردىڭ سۇيىسكەنىنە ءوزىمىز كىنالىداي باسقا ارناعا بۇراتىنبىز نەمەسە كورشى بولمەگە كەتەتىنبىز. ال قازىر قاي ارنانى اشساڭ دا، قاپتاپ جۇرگەن سەريالدار قوعامعا جات قىلىقتاردى اشىقتان-اشىق كورسەتىپ، دارىپتەپ جاتىر. «ءبىر قىزىمنان ءبىر قىزىم سوراقى» دەمەكشى، ءتىپتى انايى كورىنىس كورسەتۋدەن جارىسقا تۇسكەن بە، دەپ قالاسىڭ. بالالار دا وسىعان ابدەن ۇيرەتىپ العان، باياعى ءبىز سەكىلدى قىسىلمايدى. قايتا، شۋلاپ وتىرعان بالانىڭ ءوزى تىنىشتالىپ، كينونىڭ ىشىنە كىرىپ كەتەردەي بولادى...

ۇشىنشىدەن, مۇنىڭ بارلىعى جۇيكەگە كەرى اسەر ەتەتىن نارسە. ونسىز دا، كۇندىز-ءتۇنى «قارا قازان مەن سارى بالانىڭ» قامىن ويلاپ ابدەن جۇيكەلەرى توزعان اتا-انا ءوز ماشاحاتى از بولعانداي، سەريال كەيىپكەرلەرىنىڭ دە «وتباسىلىق پروبلەمالارىن» ويلاپ، سارى ۋايىمعا ءتۇسىپ جۇرگەنى... سەريال كورىپ وتىرعان كەزدە اۋزىڭنان بايقاماي ءبىر ءسوز شىقسا، «شارۋام ءبىتتى» دەي بەر. كينونىڭ قىزىعىنا ەلىگىپ، كەيىپكەرلەرگە جانى اشىپ قينالىپ وتىرعان قاتىن-بالاڭ:  «تۋ... مىنانى-اي! تىنىش وتىرشى! ءدال قىزىق جەرىنە كەلگەندە قىستىرىلىساتىنى؟! ءومىرى وسى... داۋسىن قاتتىراق شىعارشى-ەي!» – دەپ ءوزىڭدى جاعادان الا كەتەدى. ءبىتتى. ەرىكسىز اۋزىڭا قۇم قۇيىلىپ، سەن دە ەكرانعا موليەسىڭ. ال ەگەر وسىناي كەزدە كەنەتتەن جارىق وشسە، جارىق بەرۋگە جاۋاپتى مەكەمە قىزمەتكەرلەرىنىڭ سۇيەگى باياعىدا قۋراپ قالعان اتا-بابالارىنان باستاپ، ءتىرى جۇرگەن اكە-شەشەلەرىنە دەيىن دىمى قالماي سوگىلەدى...

تورتىنشىدەن, اللا تاعالانىڭ بىزگە ولشەپ بەرگەن التىن ۋاقىتىن ىسىراپ ەتۋدەمىز. ولشەۋلى ءومىردىڭ ۇشتەن ءبىرى ۇيقىمەن وتسە، قالعان ەكىسىن سەريالدارمەن وتكىزىپ جۇرمەلىك! ءوزىڭىز ويلاپ كورىڭىز. ماسەلەن، تاڭەرتەڭ ءبىر ارنادان باستالعان سەريال بىتسە، قۇددى ۋادەلەسىپ قويعانداي كەلەسى ءبىر ارنا ەكىنشىسىن باستايدى. ايتەۋىر، كورەرمەن نازارىن ءبىر ءسات بولسا دا بوساتپاۋ مىندەت پا، دەيمىن. كەي-كەيدە «بۇل نە دەگەن باتپان قۇيرىق» شەتەل سەريالدارىن تاۋلىك بويى ءۇزىلىسسىز، دەمالىسسىز، اقى-پۇلسىز نەگە كورسەتىپ جاتىر، دەگەن ويعا قالاسىڭ.

بەسىنشىدەن, وسى سەريالدار وتباسىنداعى شۇيىركەنى قۇرتاتىن پالەنىڭ ناعىز ءوزى. ولاي دەيتىنىم، ەكى ارناداعى سەريال ءبىر ۋاقىتقا ءدوپ كەلگەندە، «قىزىقتىڭ كوكەسى» باستالاتىنىن كورىپ ءجۇرمىز...

جالپى، وسى سەريالداردىڭ عانا ەمەس، ادامدى سوعىسقا، قانىشەرلىككە، ايۋاندىققا ۇيرەتەتىن شەتەل «بوەۆيكتەرىنىڭ» زيانى شاش ەتەكتەن ەكەنى شىندىق. بۇرىندارى قورقىنىشتى فيلمدەردەگى قۇبىجىقتاردى، ولگەن ادامداردى كورىپ، دەنەمىزدى كىرپىدەي جيىرۋشى ەدىك. سۇمدىق كورىنىس كوپكە دەيىن وشپەي، ءتىپتى تۇسىمىزگە دە ەنەتىن. ال قازىرگى جەتكىنشەكتەردەن بۇلاردىڭ بىرەۋىن بايقامايسىڭ. ويتكەنى، مۇنداي كورىنىستى كۇندە كورىپ جۇرگەندىكتەن ابدەن ەتتەرى ءولىپ كەتكەن.

بالكىم، سەريالداردىڭ قوعامعا پايدالى جاقتارى بار بولار؟! بىراق ونى ءوزىم كورمەدىم...

جاھاندانۋ كەزىندە ەل جات جۇرتتىڭ ىقپالىنا بەيسانالى تۇردە ىلەسىپ كەتكەنىن اڭعارماي كەلەدى.

بۇگىنگى قوعامدا وزەكتى ماسەلەگە اينالىپ، ۇلتتىق تاربيەمىزگە ويسىراتا سوققى بەرىپ جاتقان وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەرگە ەتىمىز ۇيرەنىپ، قالىپتى نارسەدەي قابىلداۋ – ءتۇبى ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدان ايىرىلۋعا اكەلەرى انىق!

الماس قۇلىمبەتوۆ،

ءدىنتانۋشى

Abai.kz