ساياسي ومىردە راديكالدى جانە رەاليستىك ستسەناري دەگەن بولادى. جاسىراتىنى جوق، «نۇر وتان» سەزىنىڭ قارساڭىندا اشەيىندە بيلىك پارتياسىنىڭ جيىندارىنا نەمقۇرايلى قارايتىن جۇرت شىنايى قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، بىرىنەن-ءبىرى اسىپ تۇسەتىن جورامالدار جاساپ جاتتى.

سولاردىڭ ىشىندە: «پرەزيدەنت توقاەۆ بۇل پارتيانى باسقارماۋ كەرەك، كەرەك دەسە، ءتىپتى قاتارىنان شىقسىن! بۇل وتە «توكسيچنىي» رەسۋرس. رەفورما جاساعىسى كەلسە، بۇل پارتيادان تىس بولعانى ابزال!»، - دەگەن ەشبىر كومپروميسكە جاتپايتىن وي تاراپ جاتتى.

ءوز باسىم وسىدان ءبىر اپتا بۇرىن «QANA QAZAQSTAN» يۋتۋب ارناسىنىڭ ەفيرىندە مىناداي «ساۋەگەيلىك» جاساپ ەدىم: «قازىرگى زاڭناما بويىنشا «پارتيا» دەگەن – ەڭ قاجەت قۇرال. پرەزيدەنتتىڭ كانديداتۋراسىن ۇسىناتىن سول، ءماجىلىس تە تەك قانا پارتيالىق ءتىزىم بويىنشا سايلانادى. ونىڭ ۇستىنە بارلىق مينيسترلەر مەن اكىمدەر پارتيانىڭ قۇرامىندا. سەنات پەن ءماجىلىس تە وسى پارتيانىڭ قولىندا. بيلىك ءترانزيتى ءالى دە اياقتالماي جاتىپ، توقاەۆتىڭ وسىناۋ مىقتى رەسۋرستان ءوز ەركىمەن باس تارتقانى قالاي بولار ەكەن؟».

بولجامىم دۇرىس بولعان سياقتى. توقاەۆ پارتيا توراعاسى بوپ سايلاندى. ءوز باسىم مۇنى «توقاەۆتىڭ «سۇلەيمەن شەشىمى» دەپ سانايمىن. جانە دە «پارتياعا جاڭالانۋ (مودەرنيزاتسيا) قاجەت»، دەپ باسا ايتتى.

ەندى پارتيا سەزىنىڭ ۆيدەوەسەبى مەن قابىلدانعان شەشىمدەرى تۋرالى بىرەر ءسوز.

سەزدە ۆيدەوبايلانىس ارقىلى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ سويلەدى. توقاەۆتى توراعالىققا ءوزى ۇسىندى. بىراق، نۇرەكەڭنىڭ كوڭىل-كۇيى جوق ەكەنى سەزىلىپ-اق، تۇردى. بالكىم، سوڭعى كەزدە پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ونىڭ وتباسى مۇشەلەرىنە قاتىستى قابىلداپ جاتقان قاتقىل شەشىمدەرى ۇناماي جاتقان بولار.

نە دەگەنمەن، توقاەۆ پەن نازارباەۆ اراسى ونشا ەمەس سىقىلدى. ولاي بولماسا، وسىنداي جاۋاپتى جيىندى اعايىندى قوڭىر قاز بوپ، بىرگە وتىرىپ، ءبىر-ءبىرىن ارقاسىنان قاعىپ، قولداپ، ەل ىشىندەگى الىپ-قاشپا اڭگىمەلەردى ساپ تىيعىزا سالار ەدى عوي. ولاي بولمادى.

ول از دەسەڭىز، جيىندا پرەزيدەنت تۇڭعىش رەت ەلباسىنىڭ ەل تاريحىنداعى رولىنە سىپايى بولسا دا، سىني كوزقاراس ءبىلدىردى (نازارباەۆ وزىنە بەرىلگەن باعانى تىكەلەي ەفيردە تىڭداپ وتىرعانىن دا ەسكەرەيىك): «تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ تاريحي رولىنە تيىسىنشە باعا بەرەيىك، ونىڭ ءسوزسىز جەتىستىكتەرى مەن تابىستارىن العا شىعارىپ، جاڭىلىسقان جەرلەرى بولسا، بولاشاق باسشىلارعا تاعىلىم رەتىندە ۇلەسىنە قالدىرايىق». نە دەگەن ديپلوماتيا! نە دەگەن ءسوز ەكۆيليبريستيكاسى! «ءبارى ماقتاپ جۇرگەن لي كۋان يۋ-دىڭ ءوزى وتباسىلىق-كلاندىق جۇيە قۇردى» دەگەن ءسوزى نە تۇرادى؟! نەتكەن يرونيا! نەتكەن ساركازم!

سوندىقتان «جوعارى جاقتا ءالى دە ەكەۋىنىڭ ساۋدالاسۋى بىتكەن جوق» دەگەن پىكىر ءالى دە گۋلەپ تۇر.

بيلىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىنا قول جەتكىزگەن توقاەۆتىڭ الدىندا ءبىر مىقتى تاڭداۋ تۇر: وسىنداي وراسان زور مۇمكىنشىلىكتى ول ءوزىنىڭ جەكەباس بيلىگىن ودان سايىن نىعايتىپ، «ەكىنشى نازارباەۆقا» اينالۋ ءۇشىن پايدالانا ما، الدە قوعام ءومىرىن شىن مانىندە دەموكراتيالاندىرۋ ءۇشىن جاراتا ما؟ ونى ۋاقىت كورسەتەدى.

جاڭا توراعا بيلىك پارتياسىن رەفورمالاۋ تۋرالى ءبىراز ۇسىنىس ايتتى. ونىڭ ءبارى ىشكىپارتيالىق جاڭارۋ نيەتى دەپ قابىلدايىق. ول پارتيانىڭ ءوز ءىسى.

بىراق، مەنىڭشە، ءبىزدى پارتيالىق ءومىردى جانداندىرۋ ءۇشىن كەم دەگەندە، ءتورت نارسە قاجەت.

بىرىنشىدەن، «نۇر وتان» 30 جىل ىشىندە جۇرگىزگەن ساياساتىنىڭ ەڭ سوراقى تۇستارى ءۇشىن (حالىق بايلىعىن تاران-تاراجعا سالۋى، قاراپايىم حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاعدايى كۇرت تومەندەتۋى، جەكە باسقا تابىنۋ جۇيەسىن ورنىقتىرۋى، جەمقورلىققا سالىنۋى، قوعامدىق ومىردە مونوپوليا ورناتۋى، ساياسي وپپوزيتسيانى قۋدالاۋى، جاڭاوزەن مەن قاڭتار قاندى قىرعىنى جانە تاعى باسقا كىنالارى) كەشىرىم سۇراپ، وتكەننىڭ اۋىر جۇگىنەن قۇلان تازا ارىلۋى ءتيىس. ونى «كاتارسيس» دەيدى.

ەكىنشىدەن، وسى كۇننەن باستاپ ەلدە شىنايى پارتياارالىق باسەكەگە جول اشىلۋى ءتيىس. «نۇر وتاننىڭ» ساياسي ساتەلليتى بوپ كەلگەن پارتيالار جابىلىپ، ورنىنا يدەيالىق جانە ۇيىمدىق باسەكەگە قاۋقارلى بالاما پارتيالار تىركەلۋى ءتيىس. ولاردىڭ باستاماشىلارى ەلدە بار!

ۇشىنشىدەن، بىزدە پارتيادا جوق تۇتاس ءبىر قاۋىم بار، قازىرگى زاڭدارعا سايكەس ونىڭ ءبارى نە پرەزيدەنت، نە دەپۋتات بولا المايدى. سوندىقتان، سايلاۋلاردا ءوز-ءوزىن ۇسىنۋ مەن ءبىر مانداتتىق وكرۋگتەردەن دەپۋتات سايلاۋ سەكىلدى مەحانيزمدەردى قايتا ىسكە قوسۋ كەرەك. ونداي زاڭدار بىزدە بۇرىن بولعان.

تورتىنشىدەن، بارلىق دەڭگەيدەگى سايلاۋ كوميسسيالارىنا (ۋچاسكەلىك كوميسسيادان ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنا دەيىن) ەلدە تىركەلەتىن بارلىق پارتيالاردىڭ وكىلدەرى ەنۋى شارت!

وسى جانە باسقا دا تۇپكىلىكتى رەفورمالىق قادامدار جاسالماسا، ەل ىشىندەگى جاعداي ودان سايىن ۋشىعىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن!

ءامىرجان قوسان

Abai.kz