رەسەيدىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى ا.بوروداۆكين «نەزاۆيسيمايا گازەتا-عا» 7 اقپان كۇنى ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناسقا قاتىستى اۋقىمدى سۇحبات بەردى. سۇحبات بارىسىندا ول ءتىل، تاريح، سىرتقى ساياسات پەن ەكونوميكا جايىندا كەڭىنەن وي قوزعادى. 

«قازاقستاننىڭ سوڭعى وقيعالاردان كەيىن رەسەيمەن قاتىناسى قالاي بولۋى مۇمكىن»، دەگەن سۇراققا ەلشى بىلاي دەدى:

«قىسقاشا ايتاتىن بولساق, قازاقستان ءبىزدىڭ ەڭ باستى وداقتاسىمىزدىڭ ءبىرى جانە ينتەگراتسيالىق ارىپتەسىمىز. بۇل ەڭ باستىسى. ال ەگەر تەرەڭىرەك ايتاتىن بولساق, قازاقستان پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە قالىپتاسا بىلگەن مىعىم ەل. ءتىپتى, قاڭتارداعى وقيعالاردان كەيىن دە ول سولاي بولىپ قالا بەرمەك. ەشكىمدى رەنجىتكىم كەلمەيدى، بىراق كوپتەگەن پوستكەڭەستىك ەلدەر كسرو ىدىراعان سوڭ بۇل «ستاتۋسقا» جەتە المادى.

ال وداقتاستىق قاتىناس جايلى ايتار بولساق، ول قۇرعاق ءسوز ەمەس، ناقتى ىستەرمەن كورىنۋدە. قارقىندى دامىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ ەلدەرىمىز ءبىر-ءبىرىن قيىن ساتتە ارقاشان قولداۋعا دايىن، ونى پاندەميا كەزىندە كوردىك. رەسەي 2020 جىلى كوروناۆيرۋس ءورشىپ تۇرعان ساتتە باۋىرلاس ەلگە كومەككە كەلىپ، قاجەتتى مەديتسينالىق جابدىقتار مەن گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتتى. قاراعاندى فارماتسەۆتيكا كەشەنىندە ەكى ەل اراسىنداعى كەلىسىم بويىنشا «سپۋتنيك V» ۆاكتسيناسى جاسالۋدا. 

ءبىزدىڭ ەكونوميكالىق بايلانىستارىمىز سوڭعى جىلدارى ساپالى دەڭگەيگە ءوستى. جاڭا ايتقانىمداي، رەسەي مەن قازاقستان ينتەگراتسيالىق سەرىكتەستەر. ءبىزدىڭ ەكونوميكالارىمىز تىعىز بايلانىستا. قارىم-قاتىناستى ورناتۋدا گۋمانيتارلىق قۇندىلىقتار دا ماڭىزدى. ول ەڭ الدىمەن ءبىلىم بەرۋ، ورىس ءتىلىن ساقتاۋ جانە تاريحي جادىنى وشىرمەۋگە قاتىستى. 

قازاقستان كسرو ىدىراعاننان كەيىن رەسەيدەن الشاقتاۋعا تىرىسقان ەمەس. مىسالى ۋكراينامەن سالىستىرعاندا قازاقستان تمد-نى دۇرىس قابىلدادى. كەرىسىنشە، قازاقستان تاراپىنان، ناقتىلاپ ايتقاندا قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ تاراپىنان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتى قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسالدى. اتالمىش يدەيانى ول 1994 جىلى جاسادى جانە قازاقستاننىڭ ەش قاتىسى جوق سەبەپتەرمەن 2015 جىلعا دەيىن ۇزاق جاتىپ، اقىرى ىسكە استى. 

قازاقستان ۇقشۇ ۇيىمىن قۇرۋدى دا ۇسىنعان ەلدەردىڭ ءبىرى. جيىرما جىلدىعىن اتاپ وتۋدەمىز. جاقىن ارالىقتاعى تاجىريبە اتالمىش ۇيىمنىڭ قۇرىلتايشىلارى قالاعانداي دۇرىس ەكەنىن كورسەتتى. ءدال قازاقستان بۇل ۇيىمنىڭ بىتىمگەرلىك كۇشتەرىن ءوز اۋماعىندا بانديتتىك-تەررورلىق كۇشتەرگە قارسى وپەراتسيا مەن ەلدەگى تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋدە قولداندى», - دەدى ەلشى.

ەلشى قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى قاراما-قايشىلىقتار جايلى دا ايتتى.

«رەسەي كسرو-نىڭ ىدىراۋىن تراگەديا رەتىندە قابىلدايدى، ال قازاقستان كەرىسىنشە 30 جىل بۇرىن تاۋەلسىزدىك الدىق دەگەنگە اكتسەنت قويادى. تاۋەلسىزدىك قازاقتار ونداعان جىلدار بويى ۇمتىلعان قۇندىلىق، سوندىقتان ولار بۇل جەتىستىكپەن ماقتانادى. ارينە، ولاردىڭ وعان تولىق قۇقىعى بار.

تاعى ءبىر تاريحي مىسال كەلتىرەيىن. قازاقتار ءوز تاريحىن «التىن وردادان» باستاۋ الادى دەپ سانايدى جانە وتكەن جىلى «التىن وردانىڭ 750-جىلدىعىن» اتاپ ءوتتى. ال رەسەي ءۇشىن «التىن وردا» موڭعول شاپقىنشىلىعى مەن 300 جىلدىق بوداندىق رەتىندە قابىلدانادى. ارينە، اركىم ءوزىنىڭ تاريحي كوزقاراسىن ۇستانۋعا قۇقىعى بار. باستىسى تاريحي وقيعالاردى سارالاعاندا وبەكتيۆتىلىك بولعانى دۇرىس، تاريحتى بۇرمالاپ، ونىڭ ساياسي ماقساتتا قولدانىپ، ەلدەر اراسىنا سىنا قاعۋعا قولدانباۋ كەرەك.  بۇل سونىمەن قاتار وتە نازىك ماسەلەلەر بولىپ سانالاتىن 1916 جىلعى تۇركىستان كوتەرىلىسى، 1920-1930 جىلدارى بولعان اشتىق، ستاليندىك رەپرەسسياعا دا قاتىستى. تاريحتى تاريحشىلارعا قالدىرعان دۇرىس»، - دەيدى ول.

رەسەي ەلشىسى جاقىن ارالىقتا قازاقستان پرەزيدەنتى رەسەيگە ارنايى ساپارمەن باراتىنىن، ساپار بارىسىندا وداقتاستىق قاتىناستاردى دامىتىپ، ارنايى كەلىسىمدەرگە قول قويىلاتىنىن ايتتى. ول پرەزيدەنت توقاەۆ اۋعانستان ماسەلەسىندە اقش جانە ۇلىبريتانيا ۇشاقتارىن قازاقستان اۋماعىمەن ۇشۋعا رۇقسات بەرمەۋىن ايتىپ، «بۇل رەسەي ءۇشىن قاۋىپتى بولار ەدى» دەپ ناقتىلادى. سونىمەن قاتار، توقاەۆ پرەزيدەنتتىگى كەزىندە ناتو  ۇيىمداستىراتىن «دالا قىرانى» اسكەري جاتتىعۋى وتكىزىلمەگەنىن دە ايتتى. سونداي-اق، ەندىگى تاڭدا ۇقشۇ جاتتىعۋلارى مەن بىتىمگەرلىك كۇشتەرىن نىعايتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەتىنىن مەڭزەدى.

ول قازاقستاننان رەسەيگە ورىس ۇلتى قارقىندى كوشىپ جاتىر دەيدى. الايدا بۇل قالىپتى قۇبىلىس، قانداي دا ءبىر قۋدالاۋ جوق، ەكونوميكالىق كوزقاراس بويىنشا بولىپ جاتىر دەپ بولجادى. ونىڭ مالىمەتىنشە، ءبىر جىلدىڭ ىشىندە رەسەيگە قازاقستاننان 25 مىڭ ورىس كوشىپ بارعان. قازاقستانداعى ورىستارعا ەشقانداي قىسىم جوق ەكەنىن، ولار بيلىكتىڭ بيىك مىنبەرلەرىندە بارىن دا ايتا كەتتى.

«قازاقستاندا تۇرمىستىق دەڭگەيدەگى ۇلتشىلدىق باسىم»، - دەيدى ول. «وكىنىشكە وراي بۇل قۇبىلىس قازاقستاندا دا، رەسەيدە دە كەڭ ەتەك جايعان. بۇل ماسەلەمەن ءبىز بىرلەسە كۇرەسۋگە ءتيىسپىز، ءبىر-ءبىرىمىزدى ايىپتاۋ ارقىلى ەمەس»,- دەيدى بوروداۆكين.

«ورىس ءتىلىن قازاقستاندا ءبارى بىلەدى. باسىم كوپشىلگى اكتسەنتسىز جانە گرامماتيكالىق قاتەسىز سويلەيدى. ورىس ءتىلىنىڭ رەسمي ءتىل ستاتۋسى كونستيتۋتسيادا بەكىتىلگەن جانە ونى وزگەرتۋ تالپىناسى جوق. ونىڭ ۇستىنە قازاقستاندا ورىس ءتىلىن ءبىلۋ ارتىقشىلىق رەتىندە سانالادى. مىسالى، ورىس ءتىلىن بىلمەگەندەر جاقسى جۇمىسقا تۇرۋدا قيىندىق كورەدى.

ورىس ءتىلى قازاقستاندا ءوز پوزيتسياسىن ۇستاپ تۇراتىنىنا سەنىمدىمىن. قازاقستاندىق جاستار رەسەيلىك جوو-عا وقۋعا تۇسۋگە تالپىنۋدا، ال وعان ورىس ءتىلىنسىز ءتۇسۋ مۇمكىن ەمەس. جاقىن ارالىقتا رەسەي جوو-نىڭ فيليالدارى اشىلادى، ال وندا تەك ورىس تىلىندە وقىتادى. ورىس ءتىلىن كوبىنە قازاقستاندا وزگە ەلدەن قونىس اۋدارعان قانداستار بىلمەيدى»، - دەيدى ەلشى.

Abai.kz