ءماجىلىس دەپۋتاتى الدان سمايىلوۆ: «20 جىلدىق تاۋەلسىزدىك تاريحى بار قازاقستاندا مەملەكەتتىك قىزمەتكە الىناتىن شەنەۋنىكتەردىڭ ۇلت ءتىلىن بىلمەۋى ۇيات دەپ ەسەپتەيمىن. قازاقتىڭ 95 پايىزى قازاق تىلىندە ەركىن سويلەيدى. بىراق بۇل بولىككە ەلىمىزدىڭ قاراپايىم ازاماتتارى كىرەدى، ال قازاق تىلىندە سويلەمەيتىن قالعان بەس پايىزى - بيلىك تەتىگىن ۇستاعاندار. شەنەۋنىكتەر اسا قىسقا ۋاقىتتا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنىپ الادى. بىراق تۋعان ءتىلىن ۇيرەنۋگە ۋاقىت تاپپايتىنىنا تاڭعالامىن. حالىق قالاۋلىلارى مەن كوپتەگەن مينيسترلەردىڭ ءداستۇرلى ءماجىلىس وتىرىستارىندا سويلەگەن سوزدەرىنە ەلدىڭ كوڭىلى تولمايدى. ولار ماجىلىسكە كەلەدى، ءبىر-ەكى ءسوزدى قازاق تىلىندە باستايدى دا، ارى قاراي ورىسشاسىنا كوشەدى. ءسوز سوڭىندا ەلمەن قازاقشا قوشتاسادى. بۇل - ۇيات نارسە. قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن شەنەۋنىكتەر قىزمەت ورنىن بوساتۋ كەرەك» - دەيدى ءبىر اڭگىمەسىندە. بارلىعىمىز ماجىلىستە وسىنداي ۇلتشىل دەپۋتاتتار پايدا بولعانىنا قۋاندىق! الايدا، ونىڭ ايتقانى ماجىلىستەن اسقان جوق. قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن شەنەۋنىكتەر ورنىنان بوساماق تۇگىلى، ورنىنا قويىلىپ جاتىر.

ءماجىلىس دەپۋتاتى الدان سمايىلوۆ: «20 جىلدىق تاۋەلسىزدىك تاريحى بار قازاقستاندا مەملەكەتتىك قىزمەتكە الىناتىن شەنەۋنىكتەردىڭ ۇلت ءتىلىن بىلمەۋى ۇيات دەپ ەسەپتەيمىن. قازاقتىڭ 95 پايىزى قازاق تىلىندە ەركىن سويلەيدى. بىراق بۇل بولىككە ەلىمىزدىڭ قاراپايىم ازاماتتارى كىرەدى، ال قازاق تىلىندە سويلەمەيتىن قالعان بەس پايىزى - بيلىك تەتىگىن ۇستاعاندار. شەنەۋنىكتەر اسا قىسقا ۋاقىتتا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنىپ الادى. بىراق تۋعان ءتىلىن ۇيرەنۋگە ۋاقىت تاپپايتىنىنا تاڭعالامىن. حالىق قالاۋلىلارى مەن كوپتەگەن مينيسترلەردىڭ ءداستۇرلى ءماجىلىس وتىرىستارىندا سويلەگەن سوزدەرىنە ەلدىڭ كوڭىلى تولمايدى. ولار ماجىلىسكە كەلەدى، ءبىر-ەكى ءسوزدى قازاق تىلىندە باستايدى دا، ارى قاراي ورىسشاسىنا كوشەدى. ءسوز سوڭىندا ەلمەن قازاقشا قوشتاسادى. بۇل - ۇيات نارسە. قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن شەنەۋنىكتەر قىزمەت ورنىن بوساتۋ كەرەك» - دەيدى ءبىر اڭگىمەسىندە. بارلىعىمىز ماجىلىستە وسىنداي ۇلتشىل دەپۋتاتتار پايدا بولعانىنا قۋاندىق! الايدا، ونىڭ ايتقانى ماجىلىستەن اسقان جوق. قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن شەنەۋنىكتەر ورنىنان بوساماق تۇگىلى، ورنىنا قويىلىپ جاتىر.

بۇرىنعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ەرجان قازىحانوۆ قازاقتى جەردەن سۋىرىپ جەرگە تىعاتىن الەمگە ايگىلى «بورات» فيلمىنە قاتىستى مىناداي پىكىر ايتادى: «ءوز باسىم بوراتتىڭ فيلمىنە فيلوسوفيالىق جاعىنان قاراۋشى ەدىم. ويتكەنى، بۇل فيلم نيۋ-يوركتىڭ ەكراندارىنا شىققان كەزدە مەن قازاقستاننىڭ بۇۇ-عا تۇراقتى وكىلى بولىپ قىزمەت ەتەتىن ەدىم. ءبىر كۇنى بۇۇ-نىڭ شتاب-پاتەرىنە بەت العانىمدا سوڭىمنان ءبىر توپ جۋرناليستەر لاپ قويدى. مەن ولارعا بىلاي دەدىم: «سىزدەر بىلەسىزدەر مە، وسى فيلم جارىققا شىققان سوڭ، قازاقستاننىڭ شەتەلدىكتەرگە بەرگەن ۆيزاسى 10 ەسەگە دەيىن كوبەيدى. بۇل - ءبىز ءۇشىن ۇلكەن جەڭىس! ءوز باسىم قازاقستانعا تۋريستەردى شاقىرۋعا كومەكتەسكەن بوراتقا العىسىم شەكسىز!». ءمينيستردىڭ بۇل ءسوزىن ەستىگەن كەيبىر ۇلتشىل قازاقتار ونى «ماڭگۇرت» دەدى، «اقىماق» دەدى، ايتەۋىر ءبىراز بوقتىق سوزدەر ۇستىنەن جاۋدىرىلدى. ءتىپتى، دەپۋتاتتاردىڭ اراسىنان سۋىرىلىپ شىعىپ، ماڭگۇرت مينيسترگە ءماجىلىس دەپۋتاتى جامبىل احمەتبەكوۆ  بىلاي دەيدى: «مەنىڭ ويىمشا، سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ بۇل مالىمدەمەسى - ناعىز بەيشارالىق! «ەلىمىزگە تۋريستەردى تارتۋعا بورات كومەكتەستى. راحات! تاماشا!» - دەپ ءوزىمىز تۇك بىتىرمەي كۇتىپ وتىرساق، نە بولعانى؟!. «ءاي، بورات بىزگە شابىت بەردى! تالپىنىس بەردى! كۇش بەردى!» - دەپ قۋانامىز با سوندا؟!. بۇل - قۋاناتىن نارسە ەمەس. بۇيتە بەرسەك، «بورات-2»، «بورات-3»، «بورات-4» شىعادى. سوندا تۋريستەردى شاقىرۋ ءۇشىن، بوراتتى كۇتىپ وتىرامىز با؟..». «ءپالى! ماجىلىسمەندەردىڭ باسى ىستەپ كەتكەن بە؟!» دەپ كەيبىر حالىق تاڭ قالىپ جاتتى. ەرجان قازىحانوۆ شەتەلدىكتەرگە بەرىلگەن ۆيزانىڭ 10 ەسە ۇلعايعانىن ماقتانىشپەن جەتكىزەدى، ال مىڭداعان قانداستارىمىز سول ۋاقىتتا ۆيزا الا الماي اتاجۇرتىنا ورالا الماي جاتتى...

سوڭعى جىلدارى قازاق شەتەلدەردە كوپ «پازورعا» ۇشىراپ كەتتى. ءبىر عانا لوندون وليمپياداسىندا قازاقستاندى «قازاق مەملەكەتى رەسەيدىڭ قۇرامىنداعى ەل» دەپ تىركەۋىنىڭ ءوزى بارىپ تۇرعان سوراقىلىق. ارينە، بۇل سوراقىلىقتىڭ الدىن الۋ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە جۇكتەلەدى. بىراق، مينيسترلىك بۇل جاۋاپكەرشىلىكتەردى ورىنداي المادى. قازاق حالقىن بارشا الەمگە  تانىتۋدا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى جاۋاپتى ءرول اتقارۋى كەرەك. الايدا، سوڭعى جىلدارى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە ەسى دۇرىس ادام تاعايىندالماي-اق قويدى. وتكەن اپتادا پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جارلىعى شىقتى. وندا: «"ەرلان ءابىلفايىزۇلى ىدىرىسوۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولىپ تاعايىندالسىن، ول قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ امەريكا قۇراما شتاتتارىنداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى قىزمەتىنەن بوساتىلسىن" - دەلىنگەن. ارينە، «بوراتتىڭ» جاندايشاپىنا اينالعان ەرجان قازىحانوۆتىڭ ورنىنان كەتكەنىنە قۋاندىق. بىراق ەرلان ىدىرىسوۆتىڭ دا ودان قالىسپايتىنىن ويلاعانىمىزدا ىشتەي كۇرسىندىك!..

«ەسلي ۆى منە نە پومەنيايتە موي موزگي، منە كازاحسكي يازىك نە ۆىۋچيت!» دەپ اناۋ-مىناۋ ەمەس، پارلامەنتتىڭ الدىندا قويىپ قالعان مينيستر جايلى ەستەرىڭىزدە بولار. سول قازاق تىلىندە سويلەگىسى دە، بىلگىسى دە كەلمەيتىن مينيستر - ەرلان ىدىرىسوۆ ەدى. ءجۇز شاقتى دەپۋتاتتىڭ الدىندا تۇرىپ وسى سوزدەردى ايتقاندا ءبىر دەپۋتات شىعىپ قارسى ءۇن قاتقان جوق. سول ۋاقىتتا سمايىلوۆ سياقتى، احمەتبەكوۆ سياقتى دەپۋتاتتار قايدا قاراپ وتىردى؟ ول جاعى دا بەلگىسىز. ارينە، ءبىزدىڭ پارلامەنتتە بەتپە-بەتتەن گورى ارقادان سويلەۋ باسىم.  ءبىزدىڭ بايعۇس پارلامەنت: «قازاق تىلىنە ميىڭ جەتپەسە، قالاي قازاق ءمينيسترى بولاسىڭ، ورنىڭدى بوسات!؟» دەپ ايتۋدان قورىقتى. ويتكەنى، پارلامەنتتە دە ءوز انا ءتىلى مەن مەملەكەتتىك ءتىلدى يگەرە الماعان ماڭگۇرت دەپۋتاتتار جەتىپ ارتىلادى. بۇل بىرەۋلەرگە ۇناسا دا، ۇناماسا دا، اقيقاتى وسى.

«الەۋمەتتىك لينگۆيستيكا» عىلىمىنىڭ زاڭى بويىنشا ءتىلدى ۇيرەنسەم دەگەن كەز كەلگەن، ءتىپتى ناعىز توپاس ادام، ءوزى سول ورتادا ءومىر سۇرمەسە دە، 3 جىلدىڭ ىشىندە ۇيرەنىپ الۋعا شاماسى جەتەدى. بۇل عىلىمي دالەلدەنگەن زاڭدىلىق» - دەيدى دوس كوشىم. ەرلان ىدىرىسوۆ 20 جىلدا قازاق ءتىلىن ۇيرەنە الماعانىن، وعان ميى دا جەتپەگەنىن ايتتى. سوندا، ەڭ توپاس ادام 3 جىلدا ءتىلدى مەڭگەرەتىن بولسا، 20 جىلدا قازاق ءتىلىن ۇيرەنە الماعان سىرتقى ىستەر ءمينيسترى كىم بولعانى؟! ايتپاقشى، ءتىلىمىزدى قىزعىشتاي قورىپ جۇرگەن مۇقتار شاحانوۆ باسقاراتىن «مەملەكەتتىك ءتىل» قورى تاعايىنداعان «شىرىگەن جۇمىرتقا» سىيلىعىنىڭ تۇڭعىش «لاۋرەاتتارى»  قاتارىن وسى ەرلان ىدىرىسوۆ باستاپ تۇرعان ەدى. ەندەشە، وسىنداي شىرىگەن، توپاس ادامداردى پرەزيدەنتىمىز قالاي مينيستر ەتىپ تاعايىندايدى؟ ول جاعى وزدەرىنە عانا تۇسىنىكتى... وسىلايشا، ەلىمىزدە ۇلكەن ساياسي وزگەرىستەر بولىپ جاتىر. بىراق، ناتيجەسىز: ءبىر ماڭگۇرتتىڭ ورنىنا ءبىر ماڭگۇرت...

«Abai.kz»