ءسۇيىنشى! بۇيىرسا، ساناۋلى كۇندەردەن كەيىن «قازىعۇرت» باسپاسىنان اقىن ءادىل بوتپانوۆتىڭ «ءومىرزايا» اتتى كىتابى جارىق كورمەك. 27 جاسىندا كەنەتتەن جوعالىپ كەتكەن اقىننىڭ ولەڭدەرى مەن پروزالىق دۇنيەلەرى وقىرمان نازارىنا تۇڭعىش رەت توپتاستىرىلىپ ۇسىنىلىپ وتىر. كىتاپتى قۇراستىرعان - اقىن باۋىرجان باباجانۇلى. «قازىعۇرت» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى، بەلگىلى اقىن تەمىرعالي كوپباەۆ ازاماتتىق جاساپ، كىتاپتى تەگىن شىعارىپ بەرۋگە بەل بۋعانىن ەرەكەشە ايتا كەتكەنىمىز لازىم. ءبىز تومەندە ءادىلدىڭ اياقتالماي قالعان «قارعالار» اتتى پروزالىق دۇنيەسىن قاز-قالپىندا جاريالاعاندى ءجون كوردىك.

«Abai.kz»

كۇپىرلىك سەن جاساساڭ ادەمى تەك،

ءتۇپسىز كوزىڭ سايتاندار الەمى بەك.

مىڭ سايتانىڭ توزاققا تارتار مەنى،

ءبىر سايتانىڭ توزاقتان تەرەڭىرەك.

نۇرىڭا كومىلدىم دە، سايتانعا ەردىم،

بىتكەندەي جۇرەككە گۇل، كوزىمە نۇر.

 

سەن ءۇشىن وتقا كىردىم، سەزىنە ءجۇر.

 

 

III.

ءسۇيىنشى! بۇيىرسا، ساناۋلى كۇندەردەن كەيىن «قازىعۇرت» باسپاسىنان اقىن ءادىل بوتپانوۆتىڭ «ءومىرزايا» اتتى كىتابى جارىق كورمەك. 27 جاسىندا كەنەتتەن جوعالىپ كەتكەن اقىننىڭ ولەڭدەرى مەن پروزالىق دۇنيەلەرى وقىرمان نازارىنا تۇڭعىش رەت توپتاستىرىلىپ ۇسىنىلىپ وتىر. كىتاپتى قۇراستىرعان - اقىن باۋىرجان باباجانۇلى. «قازىعۇرت» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى، بەلگىلى اقىن تەمىرعالي كوپباەۆ ازاماتتىق جاساپ، كىتاپتى تەگىن شىعارىپ بەرۋگە بەل بۋعانىن ەرەكەشە ايتا كەتكەنىمىز لازىم. ءبىز تومەندە ءادىلدىڭ اياقتالماي قالعان «قارعالار» اتتى پروزالىق دۇنيەسىن قاز-قالپىندا جاريالاعاندى ءجون كوردىك.

«Abai.kz»

كۇپىرلىك سەن جاساساڭ ادەمى تەك،

ءتۇپسىز كوزىڭ سايتاندار الەمى بەك.

مىڭ سايتانىڭ توزاققا تارتار مەنى،

ءبىر سايتانىڭ توزاقتان تەرەڭىرەك.

نۇرىڭا كومىلدىم دە، سايتانعا ەردىم،

بىتكەندەي جۇرەككە گۇل، كوزىمە نۇر.

 

سەن ءۇشىن وتقا كىردىم، سەزىنە ءجۇر.

 

 

III.

كەرەۋەتتە جالعىز جاتىرمىن. بولمەنى ىڭىردە كوشكەن شايتانداي بوپ شىلىم ءتۇتىنى تۇمشالاعان. مەنىڭ ويلارىم دا سول ءتۇتىننىڭ شىرماۋىنان شىعا الماي جاتقانداي. ورنىمنان تۇردىم. ەكى قولىمدى قالتاعا سالىپ، بولمەدە ءارى-بەرى ءجۇرىپ كوردىم. الدەبىر اۋەندى ىسقىرىپ بيلەپ تە بايقادىم. اقىرى بوساعاداعى قولجۋعىشتىڭ سۋىن سارىلداتىپ سالقىن سۋعا جۋىنىپ، بويىمدى جەڭگەن دەل-سالدىقتى قۋىپ شىقتىم. دوربامدى اقتارىپ، اكۋتاگاۆا مەن بودلەردى شىعارىپ ستولعا قويدىم. سوسىن قالتامنان قالامساپ پەن داپتەرىمدى الىپ ورىندىققا جايعاستىم. سوڭعى كەزدە وسى ەكەۋىنە اۋەس بولىپ الدىم. دۇنيەلەرىن قايتا-قايتا وقىپ شىقسام دا، كوڭىلىم تويار ەمەس. جالپى، مەن ەش جازۋشى نە اقىنعا تابىنبايتىنمىن. ال بۇلاردىڭ ءالى مەن تۇسىنبەگەن قۇپياسى بار سەكىلدى. ءيا، سولاي. تاعى دا شىلىم تۇتاتتىم. ولەڭ جازعىم كەلدى. داپتەرىمە شىجباقتاي باستادىم:

جالعىز پەندەنىڭ جەتىمەك مۇڭىن سىر تۇنعان

ساعىنىپ بىتكەن سورلى بولماسا كىم ۇعار.

جىرىمنىڭ ءبارى جۇرەكتە جاتىپ جىرتىلعان،

جازىم دا جەتتى تىنىعار...

 

جەتى بوياۋلى جەلكەنىمدى ورتەپ...

عارىشقا...

كەتىپ بارامىن، سوڭىمنان جەتەر جان بار ما؟ وسى جەردە توقتادىم. نە جازارىمدى بىلمەگەن سوڭ ەمەس، جازعانىم ۇنامادى. پاراقتى شيمايلاپ تاستادىم.  «جوق دەدىم، سەن بۇلاي جازباۋىڭ كەرەك». سوڭعى كەزدە جازعانىمنىڭ ءبارى كوڭىلىمنەن شىقپايتىن بولدى. تالعامىمنىڭ وسكەنى ەمەس، تالانتىمنىڭ تايازدانعانى دەپ ويلادىم. ەسىمە ۇلكەن قالاداعى دوسىم ءتۇستى. ول ءبىر تۇندە پوەما جازىپ شىعىپتى.  پۋشكين تۋرالى. «كوز الدىمنان سەبەلەگەن قار مەن پۋشكين كەتپەدى. جازا بەردىم، جازا بەردىم»، - دەدى ول. ال مەنىڭ كوز الدىما قارعا شۇقىپ جاتقان ءوزىمنىڭ جانارلارىم كەلە بەرەدى. ءبىر قىزىعى، مەنىڭ كوزدەرىمدى ءتۇرلى ءتۇستى قارعالار شۇقىپ جاتادى. قىزىل، سارى، جاسىل، قارا، الا قارعالار. ال كوزىمنەن كوگىلدىر قان تامشىلايدى. كوپ-كوگىلدىر.

IV.

ءتۇس. ويانۋىن ويانسام دا توسەگىمنەن تۇرۋعا ەرىندىم. كوپتەن بەرى قولعا تۇسپەگەن مۇنداي ەركىندىككە ءوزىم دە تاڭمىن. شىلىم تاۋسىلىپتى. كۇلسالعىش قىزمەتىندەگى تارەلكەدەگى تۇقىلدى تۇتاتتىم. تۇرۋ كەرەك. تۇرماسا بولمايدى. جۋىنىپ بولعان سوڭ، قوناق ءۇي جانىنداعى رەستوراننان سىرا ءىشۋدى ويلادىم. شىعا بەرىستەگى اققۇبا كەلىنشەكتىڭ ورنىنا قارا تورى بويجەتكەن وتىرىپتى. «سالەمەت پە، حانىم». «سالاماتسىز. ءسىز كەشە كەلگەن جۇلدىزشىسىز با؟» «ءدال تاپتىڭىز. رەستوراندا سىرا بار ما؟» «بىلمەدىم. سىرا بولماسا ماعان كەلىڭىز، قويۋ شايمەن دە باس جازۋعا بولادى». «راحمەت، - دەدىم، - ەگەر مەن سۇلتان بولسام، جارتى قازىنامدى سىزگە بەرەر ەدىم». «كەشىرىڭىز، سۇلتان، سالدەن سوڭ رەستوران ۇزىلىسكە جابىلادى». مەن شىعىپ كەتتىم. سىراعا ۇلگىردىم. ەندىگى ماقسات - كىتاپ دۇكەنىن كورۋ. قاي جەرگە بارسام دا ۇيگە كىتاپ ارقالاپ قايتۋ - ەجەلگى ادەت. بۇل جەردىڭ دۇكەنى دە مەنى رەنجىتپەدى. شاڭ باسىپ قالعان نابوكوۆ، كوبو ابە، ماركەس، نيتسشە، ەجەلگى قىتاي افوريزمدەرى مەن ءۇشىن تۋعان كۇنىمە ەسەپسىز سىيلىق العاننان كەم بولعان جوق. سونشاما كىتاپ العانىما قۋانعان دۇكەنشى «قازاقشا كىتاپتاردى دا كورىپ شىق، جاقسى كىتاپتار بار» دەپ، قولىمەن قازاق باسپالارىنىڭ تۋىندىلارى ورنالاسقان جاقتى سىلتەدى. بۇل جاق تا كوڭىل قالدىرمادى. جۇمەكەننىڭ «تەمىرقازىعى» مەن كەڭكەڭنىڭ «ىڭكار دۇنيەسى»، ەسەنعاليدىڭ سوڭعى جيناعى، ءتىپتى جۇماعاڭنىڭ «سارىاتانى» بار ەكەن. دوربامدى تولتىرىپ، اۋدان ورتالىعىن ارالاۋعا كىرىستىم. تالداردان تۇسكەن جاپىراقتار، ەندى قايدا بارارلارىن بىلمەگەندەي ساندالىپ قالىپتى. ساعىنىش تۇستەس سورلىلار-اي... اياعىممەن جاپىراقتاردى باسپاۋعا تىرىسىپ، قوناق ۇيگە كەلدىم. قاراتورى بويجەتكەن تىستەرىن كورسەتتى. كۇلگەنى بولسا كەرەك. «ماقتاپ جۇرەدى ەكەنسىز، - دەدى ول، - ءشاي دايىن. «ەگەر سەن ءتاڭىرى بولساڭ، مەن سەنەن ءبىر-اق نارسە وتىنەر ەم»، - دەدىم مەن. «ءيا، ول نە؟» - ونىڭ تىستەرى كورىنبەي قالدى. «ءسىزدى قويىپ، سەنگە كوشەلىك». «تۋ-ۋ، بار بولعانى سول ما. وندا وتىر». ءشاي ىشپەگەنىمە دە ەكى سوتكە بولعان. كادىمگىدەي تەرلەدىم. قىزدىڭ اتى كاريما ەكەن. پارسىشا «قۇدىرەتتى» دەگەن ماعىنانى بەرەتىنى ەسىمە ءتۇستى. ءشايدى بولىپ: «راحمەت، - دەدىم، - شىنىمەن قۇدىرەتتى ەكەنسىڭ». «قالايشا، نەگە قۇدىرەتتى؟» «كاريما، سەنىڭ اتىڭ قۇدىرەتتى دەگەن ماعىنا بەرەدى، ەسىڭدە ساقتا». «جارايدى». ول تىستەرىن كورسەتتى. مەن بولمەمە كەلدىم، ستولعا وتىردىم... ويىما جاپىراقتار ورالدى. سارى كوشكىن.

ۇناتام كۇزدى،

جاپىراقتاردى ۋاقىتتىڭ الىپ ۇشقانى،

تۇسكەنى جەرگە، ساندالىپ، سابىلىسقانى.

قور بولىپ قالدى-اۋ ساپ-سارى ساعىنىشتارى،

جۇباتام كۇزدى...

ءارى قاراي جازا المادىم. بويىمنان كۇزدى جۇباتار كۇش تابىلماسا كەرەك. شىلىم تۇتاتتىم. ەسىمە جۇماعاڭ ورالدى. ونىمەن سوڭعى كەزدەسكەنىم ەسىمە ءتۇستى. ول كەزدە مەن ۇلكەن قالادا ەدىم. جۇماعاڭ دا ءتىرى ەدى. ءۇش-ءتورت كىسى جينالىپ، كەزدەسكەنىمىزدى جۋدىق. ول مەنى اقىندار قاعاناتىنا نويان ەتىپ قابىلدادى. كەزەك-كەزەك ولەڭ وقىستىق، كەرىلدەسىپ ءبىر-بىرىمىزگە ءسوز بەرمەۋگە تىرىستىق. ال ءۇش-ءتورت كۇننەن سوڭ ونىڭ قايتىس بولعانىن ەستىدىم. كەڭسايدا، جەرلەيتىن كەزدە ونىڭ كوستيۋمىن شەشىپ جاتىپ، كوز الدىنا قان قاتىپ قالعانىن كوردىم. ونىڭ دا جانارلارىن قارعالار شۇقىدى ما ەكەن؟...  ءتۇرلى ءتۇستى قارعالار. قىزىل، جاسىل، سارى...

گالا

كەش. تومەنگە ءتۇسىپ كاريماعا باردىم. ونىڭ دا ءىشى پىسىپ وتىر ەكەن. مەنى كۇلىپ قارسى الدى. «مەن ساعان سىيلىق دايىنداپ قويدىم»، - دەدى. رەستوران جابىلعالى جاتىر ەكەن، سىرا الدىم. ستولىنىڭ استىندا ءتىزىلىپ تۇرعان قىزىلاسكەرلەردى كوزىمەن نۇسقادى. «ساعان». «و، بۇل سىيىڭدى نەمەن وتەسەم ەكەن، قۇدىرەتتىم!» «سەن ولەڭ جازادى ەكەنسىڭ عوي». مەن  قاباق شىتتىم. «ونى قايدان ءبىلدىڭ؟» «بولمەڭدى جيناپ ءجۇرىپ داپتەرىڭدى كوردىم».

- ءيا...

- ماعان ارناپ ولەڭ جازسايشى.

- ولەڭدى قايتەسىڭ، - دەدىم مەن. - سەن ءوزىڭ ولەڭسىڭ عوي. بۇل ۇيرەنگەن ءسوز ەدى. اعا بۋىن  اقىنداردىڭ بىرىنەن  ەستىگەم.

- وندا، رەنجيمىن.

- قوي، رەنجىمە، جازامىن.

- قاشان.

- سەن - كەمپىر، مەن - شال بولعان كەزدە.

- وي، ول قىزىق ەمەس قوي.

- نەگە؟ نەمەرەلەرىڭە كورسەتەسىڭ.

- ءيا... ول ويلانىپ قالدى. مەن ستول استىنان سىرا الىپ، شىنىدان ىشۋگە كىرىستىم. ول ماعان كوزدەرىن قادادى. ويلى، تازا كوزدەر ەكەن.

- ون سەگىزدە سۋرەتشى تۇرادى، - دەدى قىز، - باعانا بولمەسىن جيناپ ءجۇرىپ كوردىم، ادەمى قىزدىڭ سۋرەتىن سالىپ قويىپتى، بىراق اياق-قولدارىندا ەت جوق، تەك سۇيەكتەرى عانا. تۇسىنبەدىم. نەگە ولاي سالادى ەكەن؟ كيىم كيگىزىپ، كادىمگىدەي سالسا سۇپ-سۇلۋ قىز. مەن ۇندەمەدىم. تەك ەكىنشى شىنىدان سىرا ىشۋگە كىرىستىم.

- سەنىڭ دە ولەڭدەرىڭ قىزىق ەكەن، - دەدى قىز. - وقىپ ەدىم، ءبىر ءتۇرلى ەكەن. ءبىزدىڭ گازەتتەردە ونداي ولەڭدەر باسپايدى.

- بىلەمىن.

قىز تەرەزەگە قارادى. انە كەلە جاتىر.

- كىم؟

- سۋرەتشىنى ايتام. ەسىكتەن مەن جاقسى تانيتىن ساقالدى سۋرەتشى ەندى. ەكەۋمىز ءتوس قاعىسىپ كورىستىك.

- مۇندا قالاي ءجۇرسىڭ؟

- تاعدىر عوي. جالپى ول وسىلاي سويلەۋگە قۇمار ەدى.

- كەل، سىرا ىشەيىك. قارىنداسىڭمەن تانىسا وتىر.

- اي، اقىندار-اي! ايتەۋىر قىزعا مىقتىسىڭدار. ءبىز بايعۇس قوي جاقىنداۋعا قورقىپ...

- قويىڭىزشى اعا... مەن ءشاي قويايىن.

- ءيا، جۇمىس قالاي. جازىپ جاتسىڭ با؟ سۋرەتشى ساقالىن سيپاپ، ماعان قارادى.

- جايمەن. ءوزىڭ شە؟

- شۇكىر.

- ءيا، سۋرەت ونەرى جايلى ايتا وتىر. قارىنداسىمىزدىڭ كوڭىلىن اۋلايىق.

- ە، اقىندار تۇرعاندا بىزگە اڭگىمە قايدا. نە جازىپ ءجۇرسىڭ؟ قالادان قاشان كەلدىڭ؟

- وزىمنەن باسقانى جازبايتىنىمدى بىلەسىڭ عوي. سول باياعى ءتاڭىرىنىڭ الدىندا تالىمسىگەنىمنەن باسقا نە بار دەيسىڭ. جالپى بودلەردى قازاقشالايتىن ويىم بار.

- دۇرىس. ول - مىقتى اقىن. جالپى ەكەۋىڭ ازداپ ۇندەسسىڭدەر. اۋدارساڭ - قازاققا ءبىر جاقسىلىعىڭ بولار ەدى. تەك جاقسىلاپ اۋدار. ادامنىڭ عۇمىرى بودلەردىڭ ءبىر جولىنا تاتىمايتىنىن بىلەسىڭ عوي.

ەكەۋمىز ءۇنسىز سىراعا باس قويدىق. «سىرانى ءشايدان سوڭ ىشىڭدەر»، - دەدى قىز. ءبىز ءۇنسىز كەلىستىك. بىراق ءشاي باتا قويمادى. قىز بىزگە الما-كەزەك قاراپ ءشاي سوراپتاي باستادى. ءبىز قىزدى ءتىپتى ۇمىتتىق. «ءوزىڭ نە شيمايلاپ ءجۇرسىڭ؟».

- ءجاي. بوياۋدى شىعىنداعاننان باسقا نە بىتىرەر دەيسىڭ. ءداليدى نە پيكاسسونى قازاقشالاۋ قولدان كەلمەيدى. ءبىز كۇلدىك. قىز دا كۇلگەندەي بولدى. سۋرەتشى ماعان قارادى. «ءجۇر، بولمەگە بارايىق». ستول استىنان قالعان سىرانى الىپ، ونىڭ بولمەسىنە كەتتىك. سۋرەتشى چەمودانىنان اراق شىعاردى. ەكەۋمىز ستاقاندارعا قۇيدىق تا ءبىراۋىزدان توست ايتتىق.

- ۇلى ونەر ماڭگىلىك ولمەس ءۇشىن!

سول ءتۇنى اراقتى كوپ ىشتىك. سۋرەتشى ماس بولدى. ول مەنى قۇشاقتاپ، كەمسەڭدەپ جىلادى. «ساعان سىرىمدى ايتايىن با؟» «ايت». مەن دە ساۋ ەمەس ەدىم. «مەن عاشىقپىن». «كىمگە؟» «گالاعا». «قانداي گالا، نەگە تانىمايمىن؟» «تانىمايسىڭ. ول سالۆادوردىڭ، داليدىڭ گالاسى، مەن كۇندە ونى تۇسىمدە كورەمىن. ول ماعان داليدى ءولتىرشى دەيدى. مەن قانجارىمدى الىپ داليعا ۇمتىلا بەرگەندە شوشىپ ويانام. ءتۇسىندىڭ بە؟ داليعا، ۇلى سالۆادور داليعا قانجار سالا بەرگەندە ويانام. ءسىرا، مەن ونى ولتىرە الماي-اق كەتەتىن شىعارمىن». «ءيا، - دەدىم مەن، - ونى ەشكىم ولتىرە المايدى. ول - ۇلى ادام». ال سۋرەتشى ستولعا باسىن قويىپ ۇيىقتاپ كەتتى. بالكىم، داليعا قانجار سۇققالى جۇرگەن شىعار...

 

V. ماحاببات

ساقالدى سۋرەتشى قالاعا قايتتى. ول كەتەردە مەنىڭ كوڭىلىمدى ءبىر ءتۇرلى مۇڭ بيلەدى. ەندى ەشكىممەن ۇلى ونەر ءۇشىن توست كوتەرە المايتىنداي بولىپ كورىندىم. ونى ۆوكزالعا شىعارىپ سالىپ كەلە جاتىپ جولدان شامپان ساتىپ الدىم. قوناق ۇيگە كەلگەنىمدە، كەش باتا باستاعان ەدى. كاريمانى اققۇبا كەلىنشەك اۋىستىرىپ جاتىر ەكەن. مەن كىرگەندە، ونىڭ كوزىندە جۇمباق جىميىس پايدا بولدى.

- سالەم، قاينىم.

- حال قالاي، جەڭەشە؟

- شۇكىر.

- اعامنىڭ دەنساۋلىعى مىقتى ما؟

ول ۇندەمەي قالدى. مەن كاريمانى بولمەگە شاقىردىم. ستولدا شامپان، شوكولاد، پەچەنە جانە اكۋتاگاۆانىڭ نوۆەللالارى جاتتى. مەن كەرەۋەتكە، ول ورىندىققا وتىردىق. شىلىم تۇتاتىپ، سونسوڭ كەلىنشەك نەگە ۇندەمەي قالعانىن سۇرادىم.

- ونىڭ كۇيەۋى جىندانىپ كەتكەن...

- قالايشا؟ شامپاندى اتىپ، ستاقاندارعا قۇيدىم.

- بۇدان بەس-التى جىل بۇرىن ول شوپىر ەدى. جاپ-جاس، كورىكتى جىگىت بولاتىن. گيتارامەن ءان ايتقاندا، ءبىز سياقتى بالا قىزدار جىلاۋعا دەيىن باراتىن. قۇرالاي(كەلىنشەك) ەكەۋىنىڭ ۇيلەنگەنىنە كوپ بولماعان. ولار باقىتتى ەدى. ءبىر كۇنى باحتيار (كۇيەۋى) ءبىر توپ شوپىرمەن بىرگە كورشى اۋداننان قاۋىن الىپ، قالاعا كەتتى. ءۇش-ءتورت ءتۇن ءجۇرىپ امان-ەسەن اپارعان قاۋىندارىن وتكىزگەن سوڭ، جانىنداعى جولداستارى شارۋانىڭ بىتكەنىن جۋامىز دەيدى. باحتيار دا سولارمەن بىرگە ءبىر ءتۇن جۋادى. ءبىر كۇن جۋادى. ساپارلاستارى قايتۋدى ويلاماعان سوڭ، باحتيار كەشكىلىك ماشينەسىن وتالدىرا باستايدى. جولداستارى ونى قالۋعا ءبىراز ۇگىتتەدى. بىراق بويىنان اراقتىڭ قىزۋى قايتپادى ما، الدە قۇرالايدى ساعىندى ما، باحتيار ايتقانىنان قايتپادى. - جوق! - دەدى ول سەنبى كۇنى ورالامىن دەدىم، ورالام. ايتتىم - بولدى! اۋىز داربازا ەمەس!

- بالام، ايتقاندى تىڭدا، الدىڭ - ءتۇن، ساپارعا جالعىز شىعۋعا بولمايدى. جولدا قورىم بار. «ول جەردى تۇندە قارا قىز توڭىرەكتەيدى. جالعىز-جارىم جولاۋشىنى ازعىرادى» - دەگەن ءسوز بار. ءبىر ءتۇننىڭ ءارىسى نە، بەرىسى نە، تاڭ اتا شىعارمىز. بۇنى ايتقان شوپىرلاردىڭ ۇلكەنى مەشىتباي شال ەدى...

- جوق، اقساقال، رەنجىمەڭىز، مەن قايتتىم. قارا قىز دا، سارى قىز دا كەرەك ەمەس، ۇيدە اپپاق كەلىنشەگىم بار.

وسىنى ايتىپ ول ءجۇرىپ كەتەدى...

كاريما ويلانىپ قالدى... مەن ول قاباعىن تۇيگەندە قاستارىنىڭ قوسىلىپ كەتەتىنىن بايقادىم. نازىك ساۋساقتارىمەن ستاكاندى الىپ كىشكەنە شامپان جۇتتى دا، ويلى كوزدەرىن ماعان قادادى. «بىلەسىڭ بە، - دەدى ول، - بىلەسىڭ بە، سەن باحتيارعا ۇقسايسىڭ». «قويشى». «ونىڭ دا ەرىندەرى قىزارىپ تۇراتىن. بوياپ قويعانداي». «ءارى قاراي ايتشى». «قازىر». ول تاعى كىشكەنە شامپان ءىشتى...

ءبىر-ەكى كۇننەن سوڭ اۋىلعا ورالعان شوپىرلاردى قارسى الۋعا شىققان قۇرالاي باحتياردىڭ ماشينەسىن كورە المادى. سول ويعا باتىپ تۇرعان ول قاسىنا كەلگەن مەشىتباي شالعا ءيىلىپ سالەم بەرىپ، باحتياردى سۇراعان. كوپتى كورگەن كىسى ەمەس پە: «ءا، ول كورشى اۋىلدا شارۋالارىمەن قالعان. كەلىپ قالار»، - دەي سالدى دا، ماكەڭ ۇيىنە كىرىپ شىعىپ، قاسىنا ءبىر-ەكى جىگىت ەرتىپ، كەلگەن جولىمەن كەرى قاراي كەتتى. اركىمنەن سۇراستىرا ءجۇرىپ، جولداعى جالعىز بەيىتتەن بەس-التى شاقىرىم جەردە قۇم اراسىنان باحتياردىڭ ماشينەسىن، تاعى ءبىرازدان سوڭ سەكسەۋىل تۇبىندە ۇيىقتاپ جاتقان ءوزىن تاۋىپ، اۋىلعا اكەلەدى. جولدا ول: «جىبەرىڭدەر، مەن كەرى قايتامىن. ماعان ونسىز بولمايدى. ءبىز بىرگە بولۋىمىز كەرەك. ماعان ءبارىبىر ونسىز ءومىر جوق!» - دەپ ايقايلاپتى دەيدى. كوپتى كورگەن قارتتاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، جالعىز بەيىت ماڭىندا جالعىز-جارىم جولاۋشىلاردى اربايتىن اققۋدىڭ كوگىلدىرىندەي، جوق... حور قىزىنداي ادەمى پەرى بار دەيدى. ونىمەن ءبىر جۇزدەسكەن ەركەك ەسىنەن ايرىلاتىن كورىنەدى.

جۇرت ايتادى: باحتيار جالعىز بەيىتكە جاقىنداعاندا الدىنان قوس بۇرىمى توبىعىن تەپكىلەگەن جالاڭاش قىز شىعىپتى-مىس. ءسويتىپ، ماشينەنىڭ الدىنا ءتۇسىپ جۇگىرگەن قىزدىڭ سوڭىنان ول دا ەرە بەرىپتى. اقىرىندا جولدان شىعىپ قالىڭ قۇمنىڭ اراسىنا بارعاندا، ادام كوزىنەن تاسا بولعاندا، ەكەۋى ماڭگى بىرگە بولۋعا سەرتتەسىپتى. سودان بەرى قۇرالاي قانشا وتىنسە دە، جالىنسا دا، باحتيار وعان ءتىل قاتپاپتى. اپارماعان مولدا، باقسى قالماپتى. ەشقايسىسى دا ونى ەمدەي الماعان كورىنەدى. «قارا قىزدىڭ دۋاسىن ءبىز قايتارا المايمىز»، - دەپ قولدارىن قۋسىرادى ەكەن.

ال باحتيار بولسا ەكى كۇننىڭ بىرىندە  قارا جولدىڭ بويىمەن جالعىز بەيىتكە قاراي تارتادى دا تۇرادى. قۇرالاي سورلى كۇندىز كۇلكى، تۇندە ۇيقىدان قالادى. جىندىحاناعا بەرۋگە جانىنداي جاقسى كورگەن ادامىن قايدان قيسىن. ءسويتىپ كۇندەر، ايلار ءوتىپ جاتتى. ءتىرى ادامعا ءتىل قاتپاي باحتيار  قالا بەرەدى. تەك جانىنداعى ەشكىمگە كورىنبەيتىن سۇيىكتىسىمەن تىلدەسەدى دە قويادى. اقىرى ءتۇن جامىلىپ اۋىلدان شىققان ول ۇلكەن جولدان ماشينەگە ءمىنىپ جالعىز بەيىتكە قاراي تارتىپ وتىرادى. ارتىنان ىزدەپ شىققان ادامدار ونى باياعى العاشقى كورگەن جەردەن تاۋىپ اكەلدى. تەك...  تەك بۇل جولى ول ءولىپ قالعان ەكەن. ءبىر قىزىعى، ەش جەرى ۇرىلماعان، سىنباعان، تەك جۇمباق جىميعان قالپى جاتىر ەكەن...

وسىنى ايتتى دا ول ءۇنسىز قالدى. بولمەنى اۋىر تىنىشتىق باستى. كۇنا سەكىلدى اۋىر تىنىشتىق. بالكىم، ەكەۋمىز دە ءتىرى جۇرگەنىمىز ءۇشىن ۇيالعان شىعارمىز...   الدە كۇناھار ەكەنىمىزدى سەزبەدىك پە؟  مەن باحتيارعا قىزىقتىم. ونىڭ ولمەگەنىن، تەك «تىرىلەرگە» ءتانىن قالدىرىپ ءوز سۇيىكتىسىمەن اسپاندا، دالىرەك ايتسام، كۇن-جۇلدىزدىڭ كوگىلدىر جۇرەگىندە عۇمىر كەشەتىنىن ۇعىندىم. ونىڭ تاعدىرىنا قىزىقتىم. باقىتىنا قىزىققان دا شىعارمىن...

سونسوڭ ستاقاندارعا شامپان قۇيدىم.

- كەل ىشەيىك.

- نە ءۇشىن؟

- باحتيار مەن قارا قىز ءۇشىن. ماحاببات ءۇشىن.

 

مەن كاريمانى شىعارىپ سالۋعا شىققاندا، كەلىنشەك ستولعا باسىن قويىپ ۇيىقتاپ وتىر ەكەن.

ءVى.ءتۇس

 

 

اياقتالماي قالعان.

«Abai.kz»