قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ ۇستىمىزدەگى جىلعى 30 قازاندا وتكەن وتىرىسىندا ماماندار بىلىكتىلىگىن راستاۋدىڭ تاۋەلسىز جۇيەسىن قۇرۋ تۋرالى اڭگىمە قوزعالدى. ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى باقىتجان جۇماعۇلوۆ مەملەكەت باسشىسىنىڭ حالىققا جولداۋىندا، «قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك جاڭعىرتىلۋى: جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام» دەپ اتالاتىن باعدارلامالىق ماقالاسىندا، نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىعان ينتەراكتيۆتى دارىسىندە بەرىلگەن وسى جونىندەگى تاپسىرمانىڭ ورىندالۋ بارىسى تۋرالى باياندادى.

وتىرىستا الەمدىك تاجىريبەگە جان- جاقتى تالداۋ جاسالدى، وڭتۇستىك كورەيانىڭ تاجىريبەسىن ۇلگى رەتىندە الۋعا بولاتىنى ايتىلدى. اتالمىش مەملەكەتتە 1973 جىلى «تەحنيكالىق بىلىكتىلىكتىڭ ۇلتتىق جۇيەسى تۋرالى» زاڭ قابىلدانىپ، 7 جالپىۇلتتىق دەڭگەي بەلگىلەنگەن جانە ءبىر دەڭگەيدەن ەكىنشى دەڭگەيگە كوشۋ تاۋەلسىز كاسىبي تەستىلەۋدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا عانا جۇزەگە اسىرىلادى. ناتيجەسىندە ەلدىڭ ىشكى جالپى ءونىمىنىڭ كولەمى 100 ەسەدەن استام ءوسىپ، وڭتۇستىك كورەيا الەمدەگى تەحنولوگياسى ۇزدىك ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلدى.

ەۋرووداق ەلدەرى دە وسى ۇردىسكە دەن قويىپ وتىر. مۇندا ۇلتتىق شەڭبەردىڭ ۇلگىسى رەتىندە بىلىكتىلىكتىڭ ەۋروپالىق شەڭبەرى ۇسىنىلدى. ونىڭ نەگىزىندە بىلىكتىلىكتىڭ سالالىق شەڭبەرى ايقىندالىپ، كاسىبي ستاندارتتار جاسالۋدا.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ ۇستىمىزدەگى جىلعى 30 قازاندا وتكەن وتىرىسىندا ماماندار بىلىكتىلىگىن راستاۋدىڭ تاۋەلسىز جۇيەسىن قۇرۋ تۋرالى اڭگىمە قوزعالدى. ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى باقىتجان جۇماعۇلوۆ مەملەكەت باسشىسىنىڭ حالىققا جولداۋىندا، «قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك جاڭعىرتىلۋى: جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام» دەپ اتالاتىن باعدارلامالىق ماقالاسىندا، نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىعان ينتەراكتيۆتى دارىسىندە بەرىلگەن وسى جونىندەگى تاپسىرمانىڭ ورىندالۋ بارىسى تۋرالى باياندادى.

وتىرىستا الەمدىك تاجىريبەگە جان- جاقتى تالداۋ جاسالدى، وڭتۇستىك كورەيانىڭ تاجىريبەسىن ۇلگى رەتىندە الۋعا بولاتىنى ايتىلدى. اتالمىش مەملەكەتتە 1973 جىلى «تەحنيكالىق بىلىكتىلىكتىڭ ۇلتتىق جۇيەسى تۋرالى» زاڭ قابىلدانىپ، 7 جالپىۇلتتىق دەڭگەي بەلگىلەنگەن جانە ءبىر دەڭگەيدەن ەكىنشى دەڭگەيگە كوشۋ تاۋەلسىز كاسىبي تەستىلەۋدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا عانا جۇزەگە اسىرىلادى. ناتيجەسىندە ەلدىڭ ىشكى جالپى ءونىمىنىڭ كولەمى 100 ەسەدەن استام ءوسىپ، وڭتۇستىك كورەيا الەمدەگى تەحنولوگياسى ۇزدىك ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلدى.

ەۋرووداق ەلدەرى دە وسى ۇردىسكە دەن قويىپ وتىر. مۇندا ۇلتتىق شەڭبەردىڭ ۇلگىسى رەتىندە بىلىكتىلىكتىڭ ەۋروپالىق شەڭبەرى ۇسىنىلدى. ونىڭ نەگىزىندە بىلىكتىلىكتىڭ سالالىق شەڭبەرى ايقىندالىپ، كاسىبي ستاندارتتار جاسالۋدا.

وسىنداي تالداۋلاردىڭ جانە جاڭا مەتودولوگيالاردىڭ ناتيجەسىندە قازاقستاننىڭ ۇلتتىق بىلىكتىلىك جۇيەسىن جاساۋ باعىتىندا ءبىرشاما ىستەر تىندىرىلدى. اتاپ ايتقاندا، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەن ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ بىرلەسكەن بۇيرىعىمەن بىلىكتىلىكتىڭ ۇلتتىق شەڭبەرى جاسالىپ، بەكىتىلدى. ول ەل اۋماعىنداعى سەگىز دەڭگەي بويىنشا تۇتاستاي ەۋروپالىق جوباعا سايكەستەندىرىلگەن.ۇلتتىق شەڭبەردىڭ نەگىزىندە ءبىلىم جانە عىلىم، ەڭبەك، اۋىل شارۋاشىلىعى سالالارىندا بىلىكتىلىكتىڭ سالالىق شەڭبەرلەرى ازىرلەندى. كاسىبي ستاندارتتاردى جاساۋ قولعا الىندى. كاسىبي ستاندارتتار قازىردىڭ وزىندە مۇناي-گاز، تۋريزم، ماشينا جاساۋ، اگرارلىق سالالاردا جانە 118 ماماندىق بويىنشا جاساقتالدى. الەمدىك تاجىريبە ەسكەرىلە وتىرىلىپ، بۇكىلالەمدىك بانكپەن بىرلەسىپ جاسالعان جوبا اياسىندا بۇل جۇمىس ودان ءارى جالعاسۋدا.

مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بەسىنشى سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتىنىڭ ەكىنشى سەسسياسىنىڭ اشىلۋىندا سويلەگەن سوزىندە كاسىبي بىلىكتىلىك جۇيەسى تۋرالى جاڭا زاڭ قابىلداۋ مىندەتىن قويعان بولاتىن. وسىعان وراي ەڭبەك كودەكسىنە، «ءبىلىم تۋرالى»، «تەحنيكالىق رەتتەۋ تۋرالى»، «سايكەستىكتى باعالاۋ سالاسىندا اككرەديتاتسيالاۋ تۋرالى» زاڭدارعا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. ءسويتىپ، بىلىكتىلىكتىڭ ۇلتتىق جانە سالالىق شەڭبەرىندە، كاسىبي ستاندارتتاردىڭ جانە مامانداردى تاۋەلسىز سەرتيفيكاتتاۋدىڭ بازالىق تۇسىنىگىندە زاڭنامالىق بازا قالىپتاستى. سونداي-اق، بىلىكتىلىكتى راستاۋدىڭ تاۋەلسىز ورتالىقتارىن قۇرۋ جونىندەگى جۇمىستار قولعا الىندى.سالالىق قاۋىمداستىقتارعا «كاسىپقور» حولدينگى ادىستەمەلىك كومەك كورسەتۋدە. وسى ماقساتقا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 57 ملن. تەڭگە قاراستىرىلىپ وتىر. بىلىكتىلىكتى تاۋەلسىز راستاۋدىڭ جانە بىرقاتار ماماندىقتار بويىنشا بىلىكتىلىك تالاپتارىنىڭ ينستيتۋتسيونالدىق ۇلگىسى جاسالدى.

تۇتاستاي العاندا بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا مامانداردى سەرتيفيكاتسيالاۋمەن اينالىساتىن 20 شاقتى ۇيىم بار. ولاردىڭ 5-ءى حالىقارالىق تالاپتارعا ساي جۇمىس ىستەۋدە. بۇل، ءسوز جوق، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بىلىكتىلىكتى راستاۋ جۇيەسىن جاساۋ باعىتىندا سەنىمدى دە ناقتى شارالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانىن اڭعارتادى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ

سەنىمدى قادام، وڭ وزگەرىستەر

سوڭعى جىلداردىڭ بەدەرىندە ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسى وراسان وزگەرىستەرگە ۇشىراپ وتىر­عانى بەلگىلى. مامانداردى دايار­لاۋدىڭ كوپدەڭگەيلى قالىبى مەن تاۋەلسىز باعالاۋدىڭ ساپالى ءۇر­دىس­تەرى تىڭ تۇسىنىكتەر مەن ۇعىم­دارعا جاڭارىپ، تۇبەگەيلى سەرپىن الىپ جاتىر دەسەك ارتىق ايت­قان­دىعىمىز بولماس. ەلىمىزدىڭ تاع­دىر تالايى دا ءبىلىم بەرۋدىڭ قار­قىندى وزگەرىستەرىمەن عانا جار­قىن بولماعى ايدان انىق. ەلبا­سىنىڭ ءبىلىم قوعامىن قالىپ­تاس­تىرۋ ارقىلى ادام كاپيتالىن قۇن­دىلاندىرۋدىڭ ماڭىزىن ماع­لۇمداپ-مانىستەۋى تەككە ەمەس. ءدوڭ­­گەلەك دۇنيەنىڭ تۇكپىر-تۇك­پىرى ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ سالا­سى­نا قىزىعا-قىزعانا قاراپ، وزىق تاجىريبەسىنەن تاعىلىم الۋعا بەكىنگەندەر دە بار. الەمنىڭ وزىق جوعارى وقۋ ورىندارى ءوزىمىزدىڭ وتاندىق جوعارى وقۋ ورىن­دارى­مەن بايلانىسىن بۇرىنعىدان دا جانداندىرىپ، قويان-قولتىق جۇ­مىس ىستەۋگە بەيىمدى بولىپ وتىر.

وسىعان بايلانىستى ءبىلىم ءجا­نە عىلىم ءمينيسترى باقىتجان جۇ­ماعۇلوۆ 2012 جىلدىڭ 30 قا­زانداعى ۇكىمەت وتىرىسىندا ماماندار بىلىكتىلىگىن راستاۋ مەن ءبىلىم بەرۋدىڭ تاۋەلسىز جۇيەسىن قۇ­رۋ باعىتىندا اتقارىلار ىستەر جايلى ءسوز قوزعاپ، ۇلتتىق بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋدى تالقىلاپ-سارا­لاۋعا، قولداپ-باعالاۋعا شاقىر­دى. بۇل دا بولسا، ەلباسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسى بولىپ تابى­لاتىن باستامانىڭ بىزدەگى ءبىلىم جۇيەسى مەن بيزنەس اراسىنداعى بۇرىننان قالىپتاسقان ءداستۇرلى قارىم-قاتىناستى ءتۇپ-تامىرى­مەن وزگەرتۋگە باعىتتالعان باع­دار­لى بايلام-ۇسىنىستارىنىڭ جۇيەلى وزەگى بولدى.

سونىمەن ءبىر قاتاردا وڭىرلەر­دەگى مامانداردى سەرتيفيكات­تاۋ­عا «اتامەكەن ۇەپ» پەن رەس­پۋب­ليكالىق تەحنيكالىق-كاسىپتىك ءبىلىمدى دامىتۋدىڭ جانە بىلىكتىلىكتى بەرۋدىڭ عىلىمي-ادىستەمەلىك ورتالىعى قاتىساتىندىعى بەلگىلى بولدى. بىلىكتىلىكتى جەتىلدىرۋ ورتالىقتارى ءبىلىم بەرۋ مەن ەڭ­بەك رىنوگىنان تاۋەلسىز بولۋ كەرەك. سوندىقتان دا مۇنداي ور­تا­لىق­تارعا ايرىقشا تاجىريبەسى مەن تەرەڭ ءبىلىمى بار كاسىبي ما­مان­داردى تارتۋ قاجەت. بۇدان ءبو­لەك دامىعان ەلدەردىڭ وزىق ءتاجى­ري­بەسىن دە الا وتىرىپ، قىزمەت­پەن رەتتەلەتىن كاسىپتەر سالاسى­نىڭ تىزبەسىن جاساۋ قاجەت ەكەندىگى، ونى بىلىكتىلىك سەرتيفيكا­تى­مەن زاڭدى تۇردە بەكىتۋدىڭ مەيلىنشە دۇرىستىعىن ايتار ەدىك. مامانداردى سەرتيفيكاتتاۋ ور­تا­لىقتارىنىڭ جۇمىسىن جان­دان­دى­رىپ، بىرىڭعاي ادىستەمەلىك جانە نورماتيۆتىك دەڭگەيدە جۇ­مىس ىستەۋ مەن الگى سەرتي­فيكات­تالعان مامانداردىڭ ۇلتتىق دەرەكتەر بازاسىن «اتامەكەن» ۇلت­تىق پالاتاسى ارقىلى جۇمىل­دى­رىپ، جۇزەگە اسىرۋ ۇسىنىلعانى دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىز.

شىندىعىندا رەتتەلەتىن كا­سىپتەردى بىرىزدىلىككە تۇسىرە وتى­رىپ، كاسىپتىك ستاندارتتار بازا­سىن­دا جاڭا وقۋ باعدار­لاما­لارىن دايىنداپ قانا قويماي، تەح­نيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم مەن جوعارى ءبىلىمدى ءبىتىرۋ­شى­لەر­دىڭ بىلىكتىلىگىن راستاۋدىڭ ءتار­تىبىن كەلىسۋ قاجەتتىلىگى اڭعا­رىل­دى.

ۋاقىت ىلگەرى وزعان سايىن ەلىمىزدىڭ ءبىلىم قوعامىن باسە­كەگە قابىلەتتى نەمەسە زاماناۋي جاڭا ساپالى ماماندارمەن قام­تاماسىز ەتۋ ماڭىزدى بولماق. بۇل ما­مان­داردىڭ حال-قادە­رىن­شە قارۋلا­نىپ، بىلىكتىلىك دەڭ­گەيى­نىڭ ۇدايى ءارى سەرپىندى ادىم باسۋىنا ءمۇم­كىندىك بەرەدى. ءتۇپ­تەپ كەلگەندە، مامانداردى سەر­تي­فيكاتتاۋدىڭ جاڭا جۇيەلى مەحانيزمىن پىسىق­تاۋىڭىز ارقى­لى ءبىز ءبىلىم سا­لا­سىنىڭ مامان­دارى بىلىكتىلىكتى راستاۋعا بار پەيىلىمىزبەن قىزۋ قولداپ، ءمۇد­دەمىزدىڭ دە مەيلىنشە تۇتاسىپ، اتالعان جوبانىڭ كە­ڭە­يىپ، دا­مۋىنا سەنىمىمىز كامىل. وسى­ناۋ اۋمالى-توكپەلى زاماندا قا­زاق­ستاننىڭ باسەكەلىك الەۋەتىن ارت­تىرىپ، الدىڭعى قاتارلى ەلدەر قاتارىنا قوسىلۋىنا، الەم­دەگى تەحنولوگياسى دامىعان ەلدەر قا­تارىنا قوسىلۋىنا ءمۇم­كىن­دىك بە­رەتىنىنە ءۇمىتىمىز دە مول.

جۇماحان مىرحالىقوۆ،

م.اۋەزوۆ اتىنداعى وڭتۇستىك قازاقستان

مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى،

تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى،

پروفەسسور.

_________________________________

"اباي-اقپارات"