بۇگىندە قازاقستاندىق شەشەندەردىڭ ۇلكەن كوشى رەسەيگە بەت الدى. كەشە پارلامەنتتە حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمىنىڭ وكىلى وسىنداي ەلەڭ ەتكىزەرلىك مالىمەتتى جاريا ەتتى. قازاقستان كوشباسشىسىنىڭ «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام» باعدارلامالىق ماقالاسىنان كەيىن، ەل ۇكىمەتى، ونداعى ءاربىر قازاقستاندىقتى ەڭبەكپەن قامتۋ مىندەتىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا، ەڭبەك ميگراتسياسىن رەتتەۋگە دە مىقتاپ دەن قويىپتى. وسى ورايدا كەشە ۇكىمەت ماجىلىستە جاڭا تۇرپاتتى زاڭنىڭ تۇساۋىن كەستى.

بۇگىندە قازاقستاندىق شەشەندەردىڭ ۇلكەن كوشى رەسەيگە بەت الدى. كەشە پارلامەنتتە حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمىنىڭ وكىلى وسىنداي ەلەڭ ەتكىزەرلىك مالىمەتتى جاريا ەتتى. قازاقستان كوشباسشىسىنىڭ «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام» باعدارلامالىق ماقالاسىنان كەيىن، ەل ۇكىمەتى، ونداعى ءاربىر قازاقستاندىقتى ەڭبەكپەن قامتۋ مىندەتىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا، ەڭبەك ميگراتسياسىن رەتتەۋگە دە مىقتاپ دەن قويىپتى. وسى ورايدا كەشە ۇكىمەت ماجىلىستە جاڭا تۇرپاتتى زاڭنىڭ تۇساۋىن كەستى.

«قازاقستاننىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ەڭبەك كوشى-قونى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» اتتى جاڭا زاڭ جو­با­نىڭ تانىستىرىلىمىنا حالىقارا­لىق ساراپشىلار دا شاقىرىلىپتى.
بۇل رەتتە حالىقارالىق ەڭبەك ۇيى­مىنىڭ ساراپشىسى سەرگەي برەستو­ۆيتسكي كورشى رەسەيدىڭ وسى ۇدەرىستى قالاي رەتتەپ جاتقاندىعىن بايان­داپ، رف-ءنىڭ ەڭبەك پاتەنتىن ەنگىزۋ بويىنشا تاجىريبەسىن تانىستىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، سولتۇستىك كورشى­مىز وزىندە زاڭدى تۇردە جۇمىس ىستەگىسى كەلەتىن ەڭبەك ميگرانتتارىنا ەندىگى 1 ميلليون 250 مىڭ پاتەنت بەرىپتى. «ءوز بالاسىنىڭ شەتەلدىك كۇتۋشى­سى­نىڭ، ءۇي جۇمىسكەرلەرىنىڭ زاڭداستىرى­لۋىن قالايتىن رەسەيلىكتەر دە ولار­دىڭ پاتەنت الۋىنا ىقپال ەتۋدە» دەيدى حەۇ ساراپشىسى.
رەسەي فەدەراتسياسىنا ەڭبەك ميگ­رانتتارىن جەتكىزۋشى ەلدەردىڭ كوشىن وزبەكستان مەن ۋكراينا باستاپ تۇر ەكەن. قازاقستاننان كورشىسىنە با­رىپ، جالدانىپ، جۇمىس ىستەيتىندەر سانى كوپ ەمەستىگى مالىمدەلدى.
تەك رف-گە كوشىپ العان بۇرىنعى «وتانداستارىمىزدىڭ» قازاقستاندا قالعان تۋىستارىن جۇمىسقا تارتاتىن تاجىريبە كەڭ قانات جايۋدا. وسى ورايدا بىرقاتار رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارى وسىلاي تۋىسىنىڭ شاقىرۋىمەن سەنىپ، بارىپ، قۇل­دىققا ءتۇسىپ قالعان قازاقستاندىقتار تۋرالى جارىسا جازدى. سولتۇستىك كورشىمىزگە تەك سلاۆيان تەكتىلەر عانا قونىس اۋدارىپ جاتقان جوق.
- قازىر شەشەندەردىڭ وتە ۇلكەن اعىنى قازاقستاننان قايتۋدا،-دەدى سەرگەي برەستوۆيتسكي. - ولار ءۇشىن قانشاما قۇجات جيناپ، كوپ كۇتىپ، ازاماتتىق الۋ كۇردەلى، ونىڭ ور­نىنا ولارعا ەڭبەك پاتەنتىن الا سالىپ، رەسەيدە ەركىن جۇرە بەرۋ اناعۇرلىم وڭاي، - دەگەن حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمى­نىڭ وكىلى ەگەر قازاقستاندا دا وسىنداي پاتەنت ەنگىزىلسە، كە­لىمسەكتەرگە سونى الۋعا جاردەمدەسەتىن «وركەنيەتتى دەلدال­دار ينستيتۋتىن» قالىپتاستىرۋدى ۇسىندى.
ال مۇنداي پاتەنت ەلىمىزدە ومىرگە جولداما الاتىنعا ۇقسايدى. بۇل ءبىر جاعىنان مەملەكەت ءۇشىن ءتيىمدى: زاڭدى تۇردە جۇمىس ىستەۋگە ەڭبەك پاتەنتىن العان ميگرانت قازاقستان قازىناسىنا اي سايىن 3 مىڭ 400 تەڭگەدەن استام الىم تولەپ تۇرماق. ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ق.تىنىبەكوۆتىڭ ايتۋىنشا، وسى زاڭ جوباسىنا سايكەس، «تىركەۋ تۋرالى بەلگى­سىنىڭ (وتمەتكا) نەگىزىندە كوشى-قون جونىندەگى ۋاكىلەتتى ورگان­داردىڭ اۋماقتىق بولىمشەلەرى وعان جەكە تۇلعالاردا ەڭبەك قىزمەتىن جۇزەگە اسىرۋعا ارنالعان رۇقساتتى 1 ايدان 3 ايعا دەيىنگى مەرزىمگە راسىمدەيدى. وسى قۇجاتتى راسىمدەگەنى ءۇشىن ەڭبەك قىزمەتى جۇزەگە اسىرىلاتىن ءار اي ءۇشىن 2 اەك ءمول­شەرىندە مەملەكەتتىك باج الىنادى». قايرات تىنىبەكوۆ وسىنىڭ ارقاسىندا ەل بيۋدجەتىنە ميگرانتتاردان 4-6 ميل­ليارد تەڭگەگە دەيىن سالىق تۇسەدى دەگەن بولجامدارىن ءمالىم ەتتى.
بۇل باسقا جاعىنان كەلىمسەكتىڭ وزىنە قاجەت. ويتكەنى قازاقستان اۋماعىندا جۇمىس ىستەۋگە زاڭسىز كەلگەندەر قۇل­دىققا ءتۇسىپ قالىپ جاتادى. سوسىن كەيبىر بايشىكەشتەر كەڭ سارايداي كوتتەدجىن، باسقا دا نىسانىن كەلىمسەكتەرگە سالعى­زىپ الىپ، بىراق اقىرى اقىسىن تولەمەي، قۇزىرلى ورگانعا حابارلاپ، ۇستاپ بەرەتىن جاعدايلار دا كەزدەسەدى. «ەگەر مي­گرانت كوشى-قون زاڭناماسىن بۇزعان كەز كەلگەن جاعدايدا، ول بىردەن ەلدەن الاستاتىلادى جانە سونىمەن قاتار وعان قا­زاقستانعا 5 جىل بويى كەلۋگە تىيىم سالاتىن سانكتسيا قويى­لادى» دەپ ءتۇسىندىردى ءىىم باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ق.تىنى­بەكوۆ. ال ەگەر رۇقساتى بولسا، ونى ەشكىم ەلدەن قۋا ال­­مايدى.
ءوز سوزىندە ءىىم باسشىلىعىنىڭ وكىلى 2006 جىلى قا­زاقستاندا ەڭبەك ميگرانتتارىن زاڭداستىرۋعا باعىتتالعان ءبىر رەتتىك راقىمشىلىق شاراسى جۇرگىزىلگەندىگىن ەسكە سالدى. سوندا، 2006 جىلدىڭ 1 تامىزى مەن 31 جەلتوقسانى ارالى­عىندا 164 مىڭنان استام شەتەلدىك «جۇمىس قولى» زاڭداستى­رىلىپتى. بىراق ءبىر ايىرماشىلىعى، وندا زاڭدى تۇلعالار، ياعني قازاقستاندىق كومپانيا-كاسىپورىندار وزدەرىندە زاڭ­سىز جۇمىس ىستەيتىن جاتجۇرتتىق ازاماتتاردى «كولەڭكەدەن» «كۇنگەيگە» شىعارعان. الايدا جەكە تۇلعالاردىڭ، ياعني قا­زاقستاندىقتاردىڭ قولىندا جۇمىس ىستەيتىندەر بۇدان تىس قالىپتى.
جاڭا زاڭ جوباسىنا تۇسىندىرمەدە «بۇگىندە قازاقستاندا جەكە ادامداردا قىزمەت جاسايتىن (قۇرىلىس جانە جوندەۋ جۇمىستارىن جۇزەگە اسىراتىن، بالا كۇتەتىن، ءۇي شارۋاشى­لىعىن اتقاراتىن) شەتەلدىكتەردى، تمد ازاماتتارىن ميگرا­تسيالىق باقىلاۋ ماسەلەسى رەتتەلمەگەندىگى» اتاپ كورسەتىلەدى. «زاڭنامادا قازاقستان ازاماتى بولىپ تابىلاتىن جەكە تۇلعالارعا شەتەلدىك جۇمىس كۇشىن تارتۋعا رۇقسات بەرۋ قا­راستىرىلماعان، - دەيدى ماجىلىستەگى وسى جاڭا زاڭ بويىنشا جۇمىس توبىنىڭ جەتەكشىسى ولگا كيكولەنكو، - ناتيجە­سىن­دە مۇنداي قىزمەت زاڭسىز جۇزەگە اسىرىلادى». ءىىم دەرەگىنشە، جەكە ادامدار قولىندا جۇمىس ىستەۋگە، سولاردىڭ شاقىرۋىمەن كەلگەن شەتەلدىكتەر ىشكى ىستەر ورگاندارىندا تىركەلۋ كەزىندە كەلۋ ماقساتىن «جۇمىس ىستەۋ» دەپ كورسەتپەيدى، «ءتۋريستپىن» دەيدى، «ەل كورەمىن» دەپ سىرعىتادى. بۇعان قوسا، جالعان مە­كەنجاي جازادى ەكەن دە، «ءىس جۇزىندە وندا تۇرمايدى» ەكەن. قالاي بولعاندا دا، قازاقستاندىق ازاماتتاردىڭ جاتجۇرتتىق جۇمىس قولدارىن جالداۋ اۋقىمى ارتىپ بارادى. بۇگىندە كوپ­تەگەن داۋلەتتى ادامدار، بيىك لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەر ءۇي كۇتۋشىسىن - فيليپپيننەن، اسپازدى - وزبەكستاننان نە سو­ناۋ يتاليادان العىزۋدى مارتەبە سانايدى. ەگەر وسىنىڭ ءبارىن زاڭداستىرماسا، زاڭسىز جۇمىس كۇشى باقىلاۋدان شى­عىپ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە نۇقسان كەلۋى مۇمكىن. وسىعان باي­لانىستى ەل ۇكىمەتى ۇلتتىق زاڭناماعا وزگەرىستەر ۇسىنىپ وتىر. جاڭا زاڭ جوباسىن ىشكى ىستەر مينيسترلىگى جازىپتى. وعان سايكەس، شەتەلدىك جۇمىسشىلارعا «قازاقستاندا جەكە تۇلعاعا ەڭبەك قىزمەتىن جۇزەگە اسىرۋعا رۇقسات» بەرىلەتىن بولدى. ونى العىسى كەلەتىن كەلىمسەك «كەلۋ ماقساتىن» «ەڭ­بەك قىزمەتىن جۇزەگە اسىرۋ» دەپ ناق، اشىق جازۋعا مىندەتتى. ايتقانداي، جاتجۇرتتىق جۇمىسكەردىڭ بۇل رۇقساتىنىڭ مەرزىمى ونىڭ جەكە تۇلعامەن جاساعان كەلىسىمشارتى نەگىزىندە ارى قاراي 3 ايعا بىرنەشە رەت ۇزارتىلۋى مۇمكىن.

"اباي-اقپارات"