وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيوەۆ ەلدىڭ كونستيتۋتسياسىنا تولىقتىرۋلار مەن وزگەرىستەر ەنگىزىپ، رەفەرەندۋم وتكىزۋدى ۇسىندى.

«مەنىڭ ويىمشا، ەگەر ءبىز ازاماتتارىمىزدىڭ پىكىرى مەن قولداۋىنا سۇيەنە وتىرىپ، رەفەرەندۋم ارقىلى كونستيتۋتسيالىق رەفورما جۇرگىزسەك، وندا بۇل ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ تىلەگى – ناعىز حالىق كونستيتۋتسياسى بولادى»، – دەپ سويلەدى ميرزيوەۆ. وزبەك كوشباسشىسى بۇل سوزدەردى كونستيتۋتسيالىق كوميسسيا مۇشەلەرىمەن كەزدەسۋدە ايتقان.

وزبەكستان كونستيتۋتسياسىنداعى جاڭا وزگەرىستەرگە قاراعاندا، وزبەك بيلىگى پرەزيدەنتتىڭ باسقارۋ ۋاقىتىن «جوققا شىعارۋدى» جوسپارلاپ وتىر. ياعني، ەكى رەت قانا سايلانا الاتىن ەل باسشىسىنىڭ وسىعان دەيىنگى بيلىكتە وتىرعان ۋاقىتى ەندى ەسەپكە الىنبايدى. وسىلايشا پرەزيدەنت قالاعانىنشا سايلاۋعا تۇسە بەرەدى.

شاۆكات ميرزيوەۆ قازىر ەل باسقارۋدىڭ ەكىنشى، سوڭعى مەرزىمىندە وتىر. وزبەكستان مەن شەتەل ساراپشىلارى «وزبەك باسشىسى باستاعان وزگەرىستەردىڭ تۇپكى ماقساتى كارىموۆتىڭ كەزىندەگىدەي پرەزيدەنتتىڭ مەرزىمىن ۇزارتۋ» دەپ بولجاپ وتىر.

وزبەكستان سەناتى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى سادىق سافاەۆتىڭ ايتۋىنشا، كونتيتۋتسياعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىس قازىرگى پرەزيدەنتكە تاعى دا سايلاۋعا تۇسۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. بىراق  ميرزيوەۆ بۇل مۇمكىندىكتى پايدالانا ما، جوق پا بىلگىسىز ەكەن-مىس. ول پرەزيدەنتتىڭ وزىنە جانە ونى ۇسىناتىن پارتياعا بايلانىستى بولماق.

سونداي-اق، سافاەۆ ميرزيوەۆتىڭ ءۇشىنشى مەرزىمگە ۇمىتكەر بولۋ تۋرالى شەشىمىن بىلاي دەپ اقتاۋعا تىرىسقان:

«مەنىڭ جەكە پىكىرىمدى سۇراساڭىز، حالىقارالىق ساراپشى رەتىندە تاجىريبەمە سۇيەنە وتىرىپ ايتارىم: ءبىز قازىر وتە قاۋىپتى كەزەڭدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. جاعداي كۇن سايىن كۇردەلەنۋدە. بۇل ەلىمىزگە كەرى اسەرىن تيگىزبەي قويمايدى. بىراق، ءبىز سوعان قاراماستان رەفورمالاردى جالعاستىرۋىمىز قاجەت. مەن وسى رەفورمالاردى باستاعان ادامعا اياعىنا دەيىن جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن. بۇل تۋرالى كىممەن بولسىن، قايدا بولسىن پىكىر تالاستىرۋعا دايىنمىن»، - دەدى سەنات توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى.

وزبەكستاننىڭ نەگىزگى زاڭىنا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەردى قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسياسىنا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەرمەن بايلانىستىراتىندار دا بار. ال ەلىمىزدە وتكەن رەفەرەندۋم كەزىندە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ وزىنە تيەسىلى ەكى رەتتىك مەرزىمنەن ارتىق ەل باسشىلىعىندا وتىرمايتىنىن ايتتى.

«ماعان ەل ىشىندە دە، شەتەلدە دە «مەملەكەت باسشىسى رەفەرەندۋم ارقىلى سايلاۋ قۇقىعىن ۇزارتىپ الا ما، ياعني «نولگە» تەڭەستىرىپ الا ما» دەگەن سۇراق قويىلادى. جاۋابىم: ونداي نيەتىم بولعان جوق جانە بولمايدى دا... مەن قازاقستاندى قانشا ۋاقىت باسقاراتىنىمدى بىلمەيمىن، بىراق كونستيتۋتسياعا سايكەس پرەزيدەنتتىڭ ەكى مەرزىمنەن ارتىق وتىرۋعا بولمايتىنى انىق. ياعني، الداعى ۋاقىتتا ەشقانداي زاڭ، كونستيتۋتسيا وزگەرتىلمەيدى»، - دەدى توقاەۆ.

وزبەكستانداعى وزگەرىس ءبىزدىڭ ەمەس، رەسەيدىڭ كونستيتۋتسيالىق وزگەرىستەرىنە كوبىرەك سايكەس كەلەدى. 2020 جىلى رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين رەسەيدىڭ كونستيتۋتسياسىن وزگەرتىپ، سول ارقىلى ءوز وكىلەتىن سوزعان بولاتىن. وسىلايشا «حالىقتىڭ تاڭداۋىمەن» 2024, 2030 جىلدارى دا سايلانۋ قۇقىعىنا يە بولدى.

مىنەكەي، شاۆكات ميرزيوەۆ تە ءپۋتيننىڭ جولىن قۋماق بوپ بەكىنىپتى.

ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ (ەقىۇ) وزبەكستانداعى وكىلەتتىگى سايلاۋ تۋرالى قورىتىندى ەسەبىندە، سايلاۋدا ناقتى باسەكەلەستىكتىڭ جوقتىعىن جانە جاڭا وپپوزيتسيالىق پارتيالارعا تىركەلۋگە رۇقسات ەتىلمەگەنىن سىنعا العان.

شاۆكات ميرزيوەۆتىڭ ءوزى الەۋمەتتىك جەلىلەردە جانە حالىقارالىق باق-تا ايتىلىپ جاتقان سىن-پىكىرگە ازىرگە ەشقانداي تۇسىنىكتەمە بەرگەن جوق.

وزبەكستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى يسلام كارىموۆ ەلدى 1991 جىلدان باستاپ 2016 جىلى قايتىس بولعانعا دەيىن باسقارعان. ول ءوزىنىڭ سايلاۋ قۇقىعىن كونستيتۋتسياعا وزگەرىس ەنگىزۋ ارقىلى 4 رەت سوزعان جانە ءبىر رەفەرەندۋم ارقىلى بيلىكتە وتىرۋ مەرزىمىن ۇزارتقان. وزبەكستان تاۋەلسىزدىك العالى بەرى كونستيتۋتسياسىنا 15 رەت وزگەرىس ەنگىزگەن.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz