قازاققا تۋىس قاراقالپاقتىڭ تاعدىرى قىل ۇستىندە تۇر. انىعى قاراقالپاقستان ەگەمەندىگىنەن ايىرىلىپ، وزبەكستاننىڭ ءبىر ايماعى بولىپ قالۋ قاۋپى ءتوندى. ميرزيەەۆ ۇسىنعان، شەنەۋنىكتەرى جاقتاعان كونستيتۋتسيالىق رەفورماعا سونداي وزگەرىس ەنگىزىلۋى مۇمكىن. 

كەزىندە قازاقتىڭ قۇرامىندا بولىپ، ارتىنشا ءستاليننىڭ سۋىق ساياساتى قازاقتان الىپ، وزبەكتىڭ قۇرامىنا قوسقان قاراقالپاقستان وزبەكستاننىڭ 40 پايىز اۋماعىن الىپ جاتقان الىپ ەل. ەلدەگى حالىق سانى ەكى ميلليونعا جۋىق، تابيعي رەسۋرستارعا باي. الايدا ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ ناشارلىعى، تاشكەنتتىڭ سوڭعى جىلدارداعى سۋىق ساياساتى حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى مەن ەل استاناسى نۇكىستىڭ دە كەلبەتىن كوركەيتە قويمادى. قاراقالپاقستان حالقىنىڭ باسىم بولىگى قازاقستاننان قارجى تاۋىپ، ماۋسىمدىق جۇمىستار ىستەۋگە ءماجبۇر.

قازاقستانداعى كونستيتۋتسيانى وزگەرتۋ تۋرالى رەفەرەندۋمنان كەيىن وزبەكستان بيلىگى دە رەفەرەندۋم وتكىزۋدى قۇپ كورۋدە. كونستيتۋتسياسىنداعى 128 باپتىڭ 64 بابىنا 200-دەن استام وزگەرىس ەنگىزىلمەك. ونىڭ ىشىندە ەل پرەزيدەنتىنىڭ قۇزىرەتى مەن قاراقالپاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ستاتۋسى دا وزگەرىسكە ءتۇسۋى مۇمكىن. كونستيتۋتسيانىڭ جاڭا ءماتىنى 25 ماۋسىمدا جاريالاندى جانە تالقىلاۋ 5 شىلدەدە اياقتالماق.

جاڭا كونستيتۋتسيادا پرەزيدەنت ميرزيەەۆتىڭ بيلىك ەتكەن ۋاقىتىن ەسەپكە الماي، قايتا پرەزيدەنتتىك دوداعا تۇسۋگە رۇقسات ەتۋ ماسەلەسى دە كوتەرىلگەن. بۇل 2020 جىلى رەسەيدە وتكەن كونستيتۋتسيالىق رەفەرەندۋممەن ۇقساس. رەسەي بيلىگى ءپۋتيننىڭ بۇرىنعى مەرزىمىن ەسەپكە الماي، وعان تاعى دا پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا تۇسۋگە رۇقسات ەتتى. وزبەكستان بيلىگى دە ءدال سونداي ۇسىنىس جاساۋدا جانە پرەزيدەنتتىڭ مەرزىمىن بەس جىلدان جەتى جىلعا دەيىن ۇزارتۋدى ۇسىنىپتى. ەگەر وزگەرىس قابىلدانسا، وندا ميرزيەەۆ 2026 جىلى بولاتىن سايلاۋعا قاتىسا الماي جانە 7 جىلدىق مەرزىممەن، 14 جىل تاقتا وتىرىپ، 2040 جىلعا دەيىن تىزگىندى ءوز قولىندا ۇستاۋ مۇمكىندىگىنە يە بولماق.

وزبەكستان كونستيتۋتسياسىنداعى 70-75 باپتار قاراقالپاقستان رەسپۋبليكاسىنا ارنالعان. وندا قاراقالپاقستان رەسپۋبليكاسى وزبەكستاننىڭ قۇرامىنداعى سۋۆەرەندى رەسپۋبليكا ەكەندىگى، وزبەكستاننىڭ زاڭدارى قاراقالپاقستان اۋماعىندا ورىندالاتىنى، قاراقالپاقستان رەفەرەندۋم ارقىلى وزبەكستاننىڭ قۇرامىنان شىعۋ مۇمكىندىگى بارى جازىلعان.

ال جاڭا كونستيتۋتسيادا قاراقالپاقستاندى وزبەكستاننىڭ ءبىر سۋبەكتىسىنە اينالدىرۋ ماسەلەسى كوتەرىلگەن. ارينە، قاراقالپاق حالقى بۇل ۇسىنىسقا قارسىلىق تانىتىپ، ءوز ويلارىن ايتۋدا. الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى بەينەروليكتەر ءتۇسىرىپ، ۇندەۋلەر تاستاۋدا. رەسەي، قازاقستان، ءتىپتى، سوناۋ وڭتۇستىك كورەيادان ءۇن قاتىپ جاتقان قاراقالپاق وكىلدەرى جەتكىلىكتى. شەتتەگى قاراقالپاق بەلسەندىلەرى مەن قۋعىنداعى وپپوزيتسيا وكىلدەرى دە ءوز نارازىلىقتارىن تانىتۋدا.

اراسىندا "قازاقتار بۇل جاعدايعا ارالاسۋى كەرەك" دەگەن پوزيتسيانى ۇستانۋشىلار دا بار. الايدا قازاقستان ءسوزسىز بۇل جاعدايدى وزبەكستاننىڭ ىشكى ساياساتى دەپ قاراستىرادى جانە اتالمىش ماسەلەنى قوس باۋىرلاس حالىق ءوزارا كەلىسىم مەن تۇسىنىك ارقىلى شەشەتىنىنە سەنىم بىلدىرەتىنىنە كۇمان جوق.

Abai.kz