وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى اسقار مىرزاحمەتوۆتىڭ باستاماسىمەن الاشوردا ۇلتتىق ۇكىمەتىنىڭ 95 جىلدىعىنا ارنالعان «الاش تۋى استىندا: الاشوردا. جەلتوقسان. تاۋەلسىزدىك» اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا وتەدى. 13 جەلتوقسان كۇنى شىمكەنت قالاسىندا وتكەلى وتىرعان كونفەرەنتسياعا ەسىمى ەلىمىزگە كەڭىنەن تانىمال عالىمدار قاتىسپاق.ولاردىڭ اراسىندا قر ۇعا اكادەميگى، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مالىك اسىلبەكوۆ، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مامبەت قويگەلدى، «نۇر وتان» حدپ حاتشىسى، ساياساتتانۋ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ەرلان قارين، اقتوبە مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينس­تيتۋ­تىنىڭ پروفەسسورى، فيلوسوفيا عى­لىم­دارىنىڭ دوكتورى امانگەلدى ايتالى، «ادىلەت» تاريحي-اعارتۋ قوعامىنىڭ پرەزي­دەنتى، جازۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى بەيبىت قويشىباي سىندى تاعى دا باسقا ازاماتتار بار.

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى اسقار مىرزاحمەتوۆتىڭ باستاماسىمەن الاشوردا ۇلتتىق ۇكىمەتىنىڭ 95 جىلدىعىنا ارنالعان «الاش تۋى استىندا: الاشوردا. جەلتوقسان. تاۋەلسىزدىك» اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا وتەدى. 13 جەلتوقسان كۇنى شىمكەنت قالاسىندا وتكەلى وتىرعان كونفەرەنتسياعا ەسىمى ەلىمىزگە كەڭىنەن تانىمال عالىمدار قاتىسپاق.ولاردىڭ اراسىندا قر ۇعا اكادەميگى، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مالىك اسىلبەكوۆ، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مامبەت قويگەلدى، «نۇر وتان» حدپ حاتشىسى، ساياساتتانۋ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ەرلان قارين، اقتوبە مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينس­تيتۋ­تىنىڭ پروفەسسورى، فيلوسوفيا عى­لىم­دارىنىڭ دوكتورى امانگەلدى ايتالى، «ادىلەت» تاريحي-اعارتۋ قوعامىنىڭ پرەزي­دەنتى، جازۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى بەيبىت قويشىباي سىندى تاعى دا باسقا ازاماتتار بار.
جالپى، بۇل كونفەرەنتسيانىڭ 13- جەلتوقسان كۇنى جوسپارلانۋى تەگىن ەمەس. ويتكەنى 1917 جىلدىڭ 5 مەن 13- جەلتوقسان ارالىعىندا ورىنبور قالاسىندا جالپى قازاق-قىرعىز قۇرىلتايى ءوتتى. اتالعان قۇرىلتايدا تۇڭعىش رەت زاماناۋي باعىتتا مەملەكەت قۇرىلىپ، ول «الاشوردا» دەپ اتالدى. بۇل تۋرالى «سارىارقا» گازەتىندە ءالىمحان ەرمەكوۆ «دەكابردىڭ 12-ءسى كۇنى، ءتۇس اۋا، ساعات 3-تە دۇنيەگە الاش اۆتونوميا­سى كەلىپ، ازان شاقىرىلىپ ات قويىلدى. ال­تى الاشتىڭ بالاسىنىڭ باسىنا اق وردا تىگىلىپ، الاش تۋى كوتەرىلدى. ۇلكەن اۋىل­دار­عا قوڭسى قونىپ، شاشىلىپ جۇرگەن قىر­عىز-قازاق جۇرتى ءوز الدىنا اۋىل بولدى. وتانسىز جۇرت وتاندى بولدى» دەپ جازعان ەدى. وكىنىشكە قاراي ءبىز وسىدان 95 جىل بۇرىن قۇرىلعان الاشوردانى مەم­لەكەت دەپ مويىنداماي وتىرمىز. ال ءمىر­جاقىپ دۋلاتۇلى «اۆتونوميا الۋ - مەم­لەكەت بولدى دەگەنمەن بىردەي. ءبىز ەندى ءوز الدىمىزعا مەملەكەت بولامىز دەپ تۇرمىز» دەگەن بولاتىن. الاش ارىسىنىڭ وسى ءسوزى­نەن اسىپ نە ايتۋعا بولادى؟ ەشتەڭە. وكى­نىش­تىسى سول باسقا جۇرتتار وزىندە جوقتى وزگەدەن تارتىپ الىپ، ءوز قۇندىلىقتارىن بايىتىپ جاتىر. ال ءبىز بولساق، باردى باعالاماي كەرىسىنشە كەجەگەمىزدەن كەيىن كەتۋدەمىز.
ايتسە دە اۋىزدى قۇر شوپپەن سۇرتۋگە بولمايدى. ءار ءار جەردە الاشوردانىڭ 95 جىلدىعىنا ارنالعان ءىس-شارالار اتقا­رى­لىپ جاتىر. ماسەلەن، كۇنى كەشە «اق جول» پارتياسى امالسىز بولسا دا الاشتىڭ مەرەيتويىن اتاپ ءوتتى. 6 - 8 جەلتوقسان كۇندەرى الماتى جانە قاراعاندى قالاسىن­دا دا الاشوردانىڭ 95 جىلدىعىنا ارنال­عان كونفەرەنتسيا وتەدى. اتالعان ءىس-شارا­لاردى ۇيىمداستىرۋشى «Abai.kz» اق­­پا­رات­تىق پورتالى مەن قاراعاندى قا­لاسىنداعى «بولاشاق» ۋنيۆەرسيتەتى بولىپ وتىر.
مىنە وسىنداي يگى باستامالاردىڭ سوڭى وڭتۇستىك ءوڭىردىڭ ورتالىعى شىمكەنت قالاسىندا جالعاسىن تاپپاق. بۇل تۋرالى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمى اپپارا­تى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى - ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باسشىسى بەرىك ءۋالي بىلاي دەيدى: «الاشتىڭ ارداقتى ۇلى، ۇلت كوسەمى ءاليحان بوكەيحان: «ءوزىنىڭ تاريحىن جو­عالت­قان جۇرت، ءوزىنىڭ تاريحىن ۇمىتقان ەل قايدا ءجۇرىپ، قايدا تۇرعاندىعىن، نە ىستەپ، نە قويعاندىعىن بىلمەيدى، كەلەشەكتە باسىنا قانداي كۇن تۋاتىندىعىنا كوزى جەتپەيدى» دەگەن ەكەن. تاريحتان عيبرات الۋ ءاربىر ازاماتتىڭ باستى مىندەتى. ايتسە دە تاريحتان تەك عيبرات الىپ قانا قويماي، ونى جاس ۇرپاققا ناسيحاتتاي ءبىلۋ كەرەك. وسىنى ەسكەرگەن وبلىس اكىمى اسقار يسابەكۇلى «الاش تۋى استىندا: الاش­وردا. جەلتوقسان. تاۋەل­سىزدىك» اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا وتكىزگەندى ءجون كوردى. الاشوردانىڭ 95 جىلدىعى اياسىندا مۇنداي اۋقىمدى ءىستىڭ ءبىزدىڭ وڭتۇستىكتە وتكەنى ۇلكەن ماقتانىش ءارى ابىروي. سەبەبى قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە الاش ارداقتىلارى­نىڭ كەيبىرى وسى شىمكەنتتى پانا تۇتقان بولاتىن. جالپى، ءبىزدىڭ بۇل جاساپ جاتقان ءىسىمىز الاش ارىستارىنىڭ الدىنداعى كىشكەنتاي دا بولسا قارىزىمىزدىڭ وتەۋى عانا. بۇل ءاربىر ازاماتتىڭ الاش ارىس­­تا­رىنىڭ الدىنداعى پارىزى دەپ بىلەمىن».
ەندى 5 جىلدان كەيىن، ياعني 2017 جىلى الاشوردا مەملەكەتىنىڭ قۇرىلعانىنا 100 جىل تولادى. وسىناۋ ايتۋلى داتانى ءبىز قالاي قارسى الامىز؟ ونى ءبىز وسىدان بەس جىل بۇرىنعىداي نەمەسە قازىرگى 95 جىل­دىقتاي ەتىپ ەسكەرۋسىز قالدىرساق ەلدىگىمىزگە سىن. سوندىقتان دا «قىستىڭ قامىن جاز ويلاپ» قازىردەن 100 جىلدىققا قامدانا بەرۋىمىز كەرەك. ويتكەنى ازاتتىقتىڭ باس­تاۋىندا الاشورداشىل ازاماتتاردىڭ جاسامپاز يدەياسى تۇر.

ەركىن قالدان

"ايقىن" گازەتى