بالانىڭ سويلەۋ ءتىلىن قالىپتاستىراتىن نەگىزگى ورتا - وتباسى ەكەنى بەلگىلى. وعان كۇندەلىكتى ومىردە كوزىمىز جەتىپ ءجۇر. كوشەدە كەتىپ بارا جاتقان اتا-انا بالاسىمەن قاي تىلدە سويلەسسە، ول ۇيدەگى سويلەسۋ ءتىلى دە سول دەپ ۇعىڭىز. ءوز تاجىريبەمىزدەن تۇيگەندەرىم مىناداي. ءبىز قالادا تۇرامىز، وتباسىندا قازاقشا سويلەيمىز. ارالاساتىن تۋىستارىمىز دا قازاق ءتىلدى. سونىڭ ارقاسىندا بالالارىمىزدىڭ ءتىلى قازاقشا شىقتى. ءالى دە سولاي. ۇلكەن ۇلىم قازاق بالاباقشاسىنا باردى. مەكتەپ تابالدىرىعىن ءبىر اۋىز دەرلىك ورىسشا بىلمەي اتتادى. ءبىز مۇنى ونىڭ كەمشىلىگى ەمەس، ۇلتتىق تاربيەدەگى ءبىر جەتىستىگىمىز دەپ ەسەپتەيمىز. ويتكەنى، قابىلەتى بار بالا وزگە ءتىلدى كەز كەلگەن ۋاقىتتا ۇيرەنە الادى. ەكىنشى، ءۇشىنشى سىنىپتاردا بالامىز ورىس تىلىندە كەيبىر سوزدەردى بىلەتىنىن بايقاتتى. قايدان ۇيرەندى دەسەڭىز، كادىمگى تەلەديدار دەگەن «تاربيەشىنىڭ» ءىسى. بالالار كورەتىن كۇندىزگى ۋاقىتتا حابارلار مەن فيلمدەر، جارنامالار كوبىنەسە ورىسشا بەرىلەدى. اسىرەسە جارناماداعى سوزدەردى جاتتاپ ايتۋعا بالالار قۇمار. ەندى مىنە، ءۇشىنشى سىنىپتا ورىس ءتىلى ءپان رەتىندە وقىتىلا باستادى. بۇعان دەيىن بالامىزدىڭ قازاق تىلىندە سويلەۋىن ماقتان ەتىپ كەلگەن ءبىز وعان ورىس ءتىلىن وقىتۋعا ءوزىمىز ارالاستىق. سەبەبى، پاننەن بەرىلگەن تاپسىرمانى ورىنداماسا، تۇسىنبەسە، ساباق ۇلگەرىمى تومەندەيدى. ءتىل بىلگەنىنىڭ ارتىعى جوق، ارينە، وسىدان باستاپ، ورىس تىلىنەن دە ساباقتى جاقسى وقىپ، بىراق انا ءتىلىن ءبىرىنشى ورىندا مەڭگەرگەن ادام بولۋىنا كۇش سالامىز.

بالانىڭ سويلەۋ ءتىلىن قالىپتاستىراتىن نەگىزگى ورتا - وتباسى ەكەنى بەلگىلى. وعان كۇندەلىكتى ومىردە كوزىمىز جەتىپ ءجۇر. كوشەدە كەتىپ بارا جاتقان اتا-انا بالاسىمەن قاي تىلدە سويلەسسە، ول ۇيدەگى سويلەسۋ ءتىلى دە سول دەپ ۇعىڭىز. ءوز تاجىريبەمىزدەن تۇيگەندەرىم مىناداي. ءبىز قالادا تۇرامىز، وتباسىندا قازاقشا سويلەيمىز. ارالاساتىن تۋىستارىمىز دا قازاق ءتىلدى. سونىڭ ارقاسىندا بالالارىمىزدىڭ ءتىلى قازاقشا شىقتى. ءالى دە سولاي. ۇلكەن ۇلىم قازاق بالاباقشاسىنا باردى. مەكتەپ تابالدىرىعىن ءبىر اۋىز دەرلىك ورىسشا بىلمەي اتتادى. ءبىز مۇنى ونىڭ كەمشىلىگى ەمەس، ۇلتتىق تاربيەدەگى ءبىر جەتىستىگىمىز دەپ ەسەپتەيمىز. ويتكەنى، قابىلەتى بار بالا وزگە ءتىلدى كەز كەلگەن ۋاقىتتا ۇيرەنە الادى. ەكىنشى، ءۇشىنشى سىنىپتاردا بالامىز ورىس تىلىندە كەيبىر سوزدەردى بىلەتىنىن بايقاتتى. قايدان ۇيرەندى دەسەڭىز، كادىمگى تەلەديدار دەگەن «تاربيەشىنىڭ» ءىسى. بالالار كورەتىن كۇندىزگى ۋاقىتتا حابارلار مەن فيلمدەر، جارنامالار كوبىنەسە ورىسشا بەرىلەدى. اسىرەسە جارناماداعى سوزدەردى جاتتاپ ايتۋعا بالالار قۇمار. ەندى مىنە، ءۇشىنشى سىنىپتا ورىس ءتىلى ءپان رەتىندە وقىتىلا باستادى. بۇعان دەيىن بالامىزدىڭ قازاق تىلىندە سويلەۋىن ماقتان ەتىپ كەلگەن ءبىز وعان ورىس ءتىلىن وقىتۋعا ءوزىمىز ارالاستىق. سەبەبى، پاننەن بەرىلگەن تاپسىرمانى ورىنداماسا، تۇسىنبەسە، ساباق ۇلگەرىمى تومەندەيدى. ءتىل بىلگەنىنىڭ ارتىعى جوق، ارينە، وسىدان باستاپ، ورىس تىلىنەن دە ساباقتى جاقسى وقىپ، بىراق انا ءتىلىن ءبىرىنشى ورىندا مەڭگەرگەن ادام بولۋىنا كۇش سالامىز. ەكىنشى سىنىپتا وقىتىلا باستاعان اعىلشىن ءتىلى تۋرالى دا وسىنى ايتۋعا بولادى.   
كىشى قىزىمىزدى قازاق بالاباقشاسىنان ورىن تاپپاي، ارالاس بالاباقشاعا ءبىر جىل بەرۋىمىزگە تۋرا كەلدى. ۇيدە قازاقشا، بالاباقشادا ورىسشا ءتىلدى ەستىپ جۇرگەن بالاعا قيىن بولدى، دەگەنمەن، وتباسىنداعى سويلەۋ ءتىلى جەڭىپ شىقتى. كەيىنگى جىلدارى مەكتەپ وقۋلىقتارىنىڭ ساپاسىنا كوپ سىن ايتىلىپ ءجۇر. بالامەن بىرگە مەكتەپ باعدارلاماسىن قايتا وقىپ جۇرگەن اتا-انالارعا بۇل دا ءمالىم. «ءبىزدىڭ كەزىمىزدە بۇلاي ەمەس ەدى عوي» دەپ جاتادى. اسىرەسە ورفوگرافيالىق سوزدىكتەردىڭ ءبىرىزدى بولماۋىنان ساۋاتتى جازۋعا نۇقسان كەلىپ جاتىر. مىسالى، «ءارتۇرلى» دەگەن ءسوزدى قازىر قوسىپ جازىپ ءجۇرمىز. ال وسىدان جيىرما جىل بۇرىن مەن شىعارمادا «ءارتۇرلىنى» بىرنەشە رەت قوسىپ جازعانىم ءۇشىن جوعارى وقۋ ورنىنان قۇلاپ كەتكەنىم بار.
جيىرما جىلدان بەرى قوعامنىڭ كۇن تارتىبىنەن تۇسپەي كەلە جاتقان ءتىل ماسەلەسىن دۇرىس جولعا قويۋ ءۇمىتى ءالى دە ۇزىلگەن جوق. سوندىقتان، ارقايسىسىمىز وزىمىزدەن باستايىق. «قازاق قازاقپەن قازاقشا سويلەسسىن» دەگەن ۇران بار عوي. سول سياقتى، «اكە بالاسىمەن، شەشە بالاسىمەن قازاقشا سويلەسسىن». بۇدان بىلاي دۇنيەگە كەلگەن بالاعا ەسىمدى قازاقشا قويايىق، «وۆ» دەگەن قوسىمشادان ارىلايىق، سوندا بولاشاقتا بالالارىمىز اتى-ءجونىن وزگەرتۋ، قۇجات جاڭالاۋ ماسەلەسىمەن باس قاتىرمايتىن بولادى. جەكە فيرما اشساق، اتىن قازاقشا قويايىق.                             

قايىربەك شاعىر،
جۋرناليست.
«Abai.kz»