نۇرلان قابدايۇلى. كەزەك
(اڭگىمە)
جەر باۋىرلاعان جايىنداي پۇشىق «تويوتا» شالدىڭ قىلتاسىن تىرەي توقتادى. قايتا تاپايدىڭ تال ءتۇسى. جولىندا تۇندە كەزدەسسە تاپتاپ وتە شىعۋدان تايىنبايتىن. بۋلىققان مۋزىكانىڭ ىرعاعىمەن تۇمسىعى جەرگە شانشىلىپ، كوتەنى سەلكىلدەپ، ەنتىگىپ تۇر. تىزگىندە ايت دەسەڭ تۇرا شاپقالى تىزداياقتاپ وتىرعان ءبىر شولجاڭنىڭ، ءوزىن اسفالتتىڭ كەنەرەسىنە دەيىن كوزبەن جەلكەلەپ اكەلگەنىن شال ارقاسىمەن سەزدى. ەسىنە الماتىنىڭ قاڭعىباس يتتەرى ءتۇستى. الدەنەشە رەت كۋا بولعان. باعدارشامنىڭ جاسىلى قاشان باعجاڭ ەتكەنشە شوڭقيىپ وتىرار ەدى. سودان سوڭ قوس تاسپا جولدىڭ قاسقاسىنا دەيىن سول قاپتالعا، وتە بەرە وڭ قاپتالعا جالتاقتاعان كۇيى بۇلكەكتەي جەلىپ وتە شىعاتىن. يت تىرلىك يتكە دە قىمبات. بىراق كورىنگەن كوپەكتىڭ سالپاڭىنا قامكوڭىل بولارلىق سيىق قايدا؟ شال نەسيەگە مەلدەكتەگەن جۇرت ەسىنەن اداسسا دا، ەسىگىمنەن اداسپاسىن دەگەندەي ءتورت جولدىڭ تۇيىلىسىنە قونجيعان بانكتى بەتكە الدى. اتاۋى قىزىلمەن جازىلىپتى. «ۇياتتان نارتتاي بولماساڭ دا، كۇيتىڭ كەلىسىپ، ءبورتىپ تۇر ەكەنسىڭ-اۋ» دەپ ويلادى...
(اڭگىمە)
جەر باۋىرلاعان جايىنداي پۇشىق «تويوتا» شالدىڭ قىلتاسىن تىرەي توقتادى. قايتا تاپايدىڭ تال ءتۇسى. جولىندا تۇندە كەزدەسسە تاپتاپ وتە شىعۋدان تايىنبايتىن. بۋلىققان مۋزىكانىڭ ىرعاعىمەن تۇمسىعى جەرگە شانشىلىپ، كوتەنى سەلكىلدەپ، ەنتىگىپ تۇر. تىزگىندە ايت دەسەڭ تۇرا شاپقالى تىزداياقتاپ وتىرعان ءبىر شولجاڭنىڭ، ءوزىن اسفالتتىڭ كەنەرەسىنە دەيىن كوزبەن جەلكەلەپ اكەلگەنىن شال ارقاسىمەن سەزدى. ەسىنە الماتىنىڭ قاڭعىباس يتتەرى ءتۇستى. الدەنەشە رەت كۋا بولعان. باعدارشامنىڭ جاسىلى قاشان باعجاڭ ەتكەنشە شوڭقيىپ وتىرار ەدى. سودان سوڭ قوس تاسپا جولدىڭ قاسقاسىنا دەيىن سول قاپتالعا، وتە بەرە وڭ قاپتالعا جالتاقتاعان كۇيى بۇلكەكتەي جەلىپ وتە شىعاتىن. يت تىرلىك يتكە دە قىمبات. بىراق كورىنگەن كوپەكتىڭ سالپاڭىنا قامكوڭىل بولارلىق سيىق قايدا؟ شال نەسيەگە مەلدەكتەگەن جۇرت ەسىنەن اداسسا دا، ەسىگىمنەن اداسپاسىن دەگەندەي ءتورت جولدىڭ تۇيىلىسىنە قونجيعان بانكتى بەتكە الدى. اتاۋى قىزىلمەن جازىلىپتى. «ۇياتتان نارتتاي بولماساڭ دا، كۇيتىڭ كەلىسىپ، ءبورتىپ تۇر ەكەنسىڭ-اۋ» دەپ ويلادى...
كەمپىرى مارقۇم ارتتاعى بالالارعا ابانس قىپ تاستاپ كەتكەن سوڭ، كۇيبەڭىنەن جاڭىلار جايى جوق... ءار ايدىڭ ءولاراسىندا باباسىنىڭ باسىنا ءتاۋ ەتە بارعانداي، سۇڭكيىپ بانكتە تۇرار ەدى. سوسىن ەسەپ ماشينكاسىنىڭ تىلىندە، وندا دا ءوزى ەمەس، ساۋساقتارى سويلەيتىن، امانداسساڭ اقشا سۇرايتىن كاسسير قىزدىڭ بول-بولىنان بۇ جولى قۇتىلعانىمەن، الداعى كۇندەرگە ەرمەك بولارلىق ۋايىم ارقالاپ قايتاتىن. تاپ بۇكتەۋى كۇستەن ۇلبىرەگەن قوشقىل پاراقتاعى قارىز ايلار تىزىمىندە، تاعى ءبىر توركوزىنىڭ تۇسىنا بەلگى تۇسكەنمەن، ءبارى ءبىر بۇگىن-ەرتەڭ ولە قالۋعا مۇرسات بەرمەيتىن دۋا بارداي.
...ءوزى سەكىلدى بەت-اۋزىنىڭ ءاجىمىن پۇلداپ، جاۋلىعىمەن جول دامەتكەن ءبىردى-ەكىلى شال-كەمپىر بولماسا، كەزەك كۇتكەندەردىڭ دەنى جاستار ەكەن. بۇل سەمبىلىك كورىنىس. اپتانىڭ بەس كۇنىن شارۋانىڭ بورساڭىمەن كوتەرەم قىلىپ، سوسىن جىلاپ ءجۇرىپ تاپقانىنان جىرىمداپ ءامياننىڭ اليمەنتىن تولەيتىن بوس ۋاقىت - وسى سەمبى. «وشىرەتتىڭ سوڭى كىم ەكەن؟» دەدى الاقتاي كىبىرتىكتەپ. رەتتى-رەتسىز وشارىلعان توپتىڭ پۇشپاعىنا جان ءبىتىپ، داۋىس شىققان جاققا ناۋمەز مويىن بۇردى. شەتتەۋ تۇرعان ءبىرى قاپتالىنداعىنى، ال ول زالدىڭ تۇكپىرىن نۇسقاپ يەگىن شوشاڭ ەتكىزدى. «انا جاقتان ىزدە» دەگەنى. كوز اشقالى كەزەكتەن باسقا تۇك كورمەگەن ءتارتىپتى جۇرتتىڭ بويىن جايلاعان زيانسىز ادەت. شال زيانسىز ادەتتىڭ زامان تالعامايتىن قاراپايىمدىلىعىنا، تۇقىم قۋاتىن بەلسەندىلىگىنە تۇڭعىش رەت تاڭ قالدى. كەزەكتىڭ ءوزى سەكىلدى كوش-قۇلاش تاريحى مۇنىڭ دا وتكەن ومىرىندەي شۇباتىلىپ جاتقان...
ەرتەرەكتە وسىلاردىڭ اتالارىمەن بىرگە كولباسانىڭ كەزەگىنە تالاي تۇرعان. راس، ول كەزدە جەڭسىك اس ەمەس ەدى، تاڭسىق اس ەدى. جۇرت اندا-ساندا تىسكە باساتىن. وندا دا بۇيىرعان اۋىزدىڭ عانا جىقپىلىندا جۇرەتىن. قول باسىنداي كولباسانىڭ كوش-قۇلاش كەزەگىندە تۇرىپ زەرىككەن جۇرت ونى-مۇنى اڭگىمە قىلىسار ەدى. ارينە قازىرگىدەي قۋلىعىنا قۇرىق بويلامايتىن ىسكەر بانكتەگى اككى كەڭەسشىنىڭ اۋىزىندا از كورىنگەنمەن، قاعازعا تۇسكەندە اسپانداپ شىعا كەلەتىن پايىزدىڭ جايىن قاۋزاۋ و زاماندا كىمنىڭ باسىنا كەلدى دەيسىڭ. ءتىپتى وزدەرى «ماعان دا... ماعان دا ءبىر بىلەمىن» دەپ جالماڭداي قول سوزعاندا ساتۋشىنىڭ ەسىن شىعارىپ، ەسەبىنەن جاڭىلتاتىن شۇجىق تۋرالى دا سويلەسپەيتىن. قىزىق ەمەس. نەنىڭ ەتىنەن قالاي جاسالاتىنىن، ىشىندە نە ءجۇرۋى مۇمكىن ەكەنىن سۇراي قالساڭ، كەزەكتە تۇرعان قاي پاقىرىڭنىڭ دا تيەگى اعىتىلىپ قويا بەرەر ەدى، ويتكەنى. بىراق... تاڭسىق استىڭ اتى - تاڭسىق اس.
اناۋ - قالدى باس قاسقا كوسەمنىڭ «قوعامنىڭ ىندىنىن تىيۋ تۋرالى» ايگىلى قارارى اڭقانى كەپتىرگەن ءبىر زاماندا، وسىلاردىڭ اكەلەرىمەن بىرگە اراقتىڭ دا كەزەگىندە تۇرىپتى-اۋ. تالاي رەت دۇكەنشىنىڭ وزىنەن بۇرىن بارىپ، كۇزەتشىگە سەرىك بولعاندارى ەسىندە. كەزەكتە تۇرعان كىسىنىڭ باۋىرىن كوتەرگەلى شىنجىردان بوساماعان توبەتتەي قاباعان كەلەتىنىن سوندا كورگەن. وڭكەي ءبىر جۇيكەسى توزعان ادامدار. تىرشىلىكتىڭ سوڭعى نارىنەن قۇر قالىپ بارا جاتقانداي انتالايتىن. قاشان ءمولت-ءمولت ەتكەن قاز مويىننىڭ ساۋىرىنا قول اپارىپ، قاشان اشۋىن اششى سۋمەن باسقانشا، تاپ سول كەزەككە جانشىلىپ ولۋگە بار-دى.
...شال اۋزى جەتكەننىڭ وڭەشىن ورتەپ، وڭەشتەن وتكەن سوڭ، تالاي بەيباقتىڭ وزەگىن قوسا قارىعان قازمويىن مەن ءبۇر تۇتام بۇرىسە سەمگەن كولباسا تۇرماق، «كۇن كوسەمنىڭ» جەمتىگىنە دە ءتاۋ ەتۋ ءۇشىن تاۋلىكتەپ ءجىپسىز بايلانعان اتالاردان نەمەرەلەرگە كەزەكتەن باسقا مۇرا قالماعانىنا نالي المادى. قايتا وشارىلعان جۇرتتىڭ التىن ۋاقىتىن جەمەۋ ءۇشىن، قوسىمشا كاسسا اشىلعانىنا قۋانىپ تۇردى. ويتكەنى بانكتىڭ اۋاسى تارىلىپ بارا جاتقان.
«Abai.kz»
