(شاحانوۆتىڭ كەشىنەن كەيىنگى وي)

بۇگىنگى قوعام شىندىعىن ەرتەكتەردە ايتىلاتىن اۋزىن ارانداي اشقان ءاجداھا دەسەك، مۇحتار قولىنا الماس سەمسەر ۇستانعان باتىر ىسپەتتى. ۇلتىمىزدى تۇنشىقتىرىپ وتىرعان جاھاندانۋ ءۇردىسى،  جاپپاي ۇلتسىزدانۋ، جاعىمپازدىق، جالتاقتىق، ۇركەكتىك سياقتى بۇگىن كۇن شىندىعىن باسقالار بىلمەي مە؟ الدە بىلسەكتە  جالعان زيالىلىققا سالىنىپ «پاتشانىڭ جاڭا كيمىندەگى»  تىر جالاڭاش قالعان پاتشا كەيپىنە ۇقساعىمىز كەلە مە؟ جوق، بۇل ۋاقىت ەنشىسىندەگى شارۋا ما، ءداۋىردىڭ ءوزى نۇكتەسىن قويا ما؟ ايتەۋىر ەلدىڭ ءبارى ءۇنسىز تەك شاحانوۆ گوركيدىڭ داۋىلپازىنداعى شاعالاداي جالعىز شىرىلدايدى، زارلايدى، دولدانادى، بۋىرقانادى. بىرەۋلەر: «ول بار-جوعى جەتى كللاس بىتىرگەن شالا ساۋات، ال كەۋدە، ۇرما، ەسەرسوقتاۋ، ەموتسياعا بەرىلگىشع اقىماق جان» دەيدى.

شاحانوۆ ولەڭىندەگى تاپقىر ۇيقاستار مەن تەرەڭ تامىرلى ميفتەردەن باستاۋ الاتىن تىڭ فيلوسوفيالىق ويلارى كىمدى بولسادا بەي-جاي قالدىرمايدى، ونىڭ جان الەمىندەگى پاكتىك، رۋحىنداعى  سەرگەكتىك، سونىمەن بىرگە ونىڭ شىعارعان اندەرىندەگى ادام جانىن تەربەيتىن ساردالانىڭ سامالى، ۇيتقي سوعىپ ۇيقىڭدى شايداي اشاتىن جاعىمدى بورانى، جۇرتتىڭ ونى توبەسىنە حان كوتەرۋى، ونىڭ كەشتەرىندە كورەرمەننىڭ كوپتىگى ادام تاڭعالارلىق. وسىنشاما ادامداردىڭ ىقىلاسىنا بولەنۋ اقىماق ادامعا ءتان نارسە مە؟

(شاحانوۆتىڭ كەشىنەن كەيىنگى وي)

بۇگىنگى قوعام شىندىعىن ەرتەكتەردە ايتىلاتىن اۋزىن ارانداي اشقان ءاجداھا دەسەك، مۇحتار قولىنا الماس سەمسەر ۇستانعان باتىر ىسپەتتى. ۇلتىمىزدى تۇنشىقتىرىپ وتىرعان جاھاندانۋ ءۇردىسى،  جاپپاي ۇلتسىزدانۋ، جاعىمپازدىق، جالتاقتىق، ۇركەكتىك سياقتى بۇگىن كۇن شىندىعىن باسقالار بىلمەي مە؟ الدە بىلسەكتە  جالعان زيالىلىققا سالىنىپ «پاتشانىڭ جاڭا كيمىندەگى»  تىر جالاڭاش قالعان پاتشا كەيپىنە ۇقساعىمىز كەلە مە؟ جوق، بۇل ۋاقىت ەنشىسىندەگى شارۋا ما، ءداۋىردىڭ ءوزى نۇكتەسىن قويا ما؟ ايتەۋىر ەلدىڭ ءبارى ءۇنسىز تەك شاحانوۆ گوركيدىڭ داۋىلپازىنداعى شاعالاداي جالعىز شىرىلدايدى، زارلايدى، دولدانادى، بۋىرقانادى. بىرەۋلەر: «ول بار-جوعى جەتى كللاس بىتىرگەن شالا ساۋات، ال كەۋدە، ۇرما، ەسەرسوقتاۋ، ەموتسياعا بەرىلگىشع اقىماق جان» دەيدى.

شاحانوۆ ولەڭىندەگى تاپقىر ۇيقاستار مەن تەرەڭ تامىرلى ميفتەردەن باستاۋ الاتىن تىڭ فيلوسوفيالىق ويلارى كىمدى بولسادا بەي-جاي قالدىرمايدى، ونىڭ جان الەمىندەگى پاكتىك، رۋحىنداعى  سەرگەكتىك، سونىمەن بىرگە ونىڭ شىعارعان اندەرىندەگى ادام جانىن تەربەيتىن ساردالانىڭ سامالى، ۇيتقي سوعىپ ۇيقىڭدى شايداي اشاتىن جاعىمدى بورانى، جۇرتتىڭ ونى توبەسىنە حان كوتەرۋى، ونىڭ كەشتەرىندە كورەرمەننىڭ كوپتىگى ادام تاڭعالارلىق. وسىنشاما ادامداردىڭ ىقىلاسىنا بولەنۋ اقىماق ادامعا ءتان نارسە مە؟

ادام وتە زيالى، اسقان اقىلدى بولسادا بولمايدى. ونداي ادام بارلىعىن تەك اقىل تارازىسىنا سالىپ ولشەيدى، جۇرەك ءلۇپىلى، ار، رۋح بارىدە تەك ميدىڭ باسقارۋىندا بولىپ شەكتەلىپ قالادى. سوسىن دا ولار شۇڭقىردى باسقىسى كەلمەيتىن ساقتانعىش تا سابىرلى بولىپ الادى. ولار اسقان پراگماتيكتەر بولعاندىقتان ءتىپتى ولاردىڭ  جاقىن تۋىسى ءولىپ جاتسادا، ول ءوز اسىعىس شارۋاسىن تاستاماي اينالىسا بەرەدى، ومىردە ءبارى بولادى، ول تىرشىلىك زاڭدىلعى دەپ قارايدى. بۇگىنگى ەۆروپالىقتار اقىلدىڭ شىڭىنا شىعىپ مەندىك ساناسىن شەكسىز شارىقتاتىپ، ءوزىنىڭ جەكە باستىق جان، ءتان راحاتىن ومىرگە ۇرپاق اكەلىپ ونىمەن ءبولىسۋدىڭ ءوزى ادىلەتسىزدىك دەپ قاراپ تۇقىمدارى قۇرىپ بارادى. ال مۇحتار بولسا كەرەگىن كىتاپتان ەمەس، ءومىردىڭ وزىنەن سۋدان كەبەك التىن ءسۇزىپ العانداي العان، ادامي جۇرەكپەن بارلىق نارسەگە قاراي الاتىن ناعىز قازاق. وندايلار دوسقا ادال، سەرتكە بەرىك،  مەيىرىمدى، ماححاباتتا تۇراقتى بولارى انىق.  قوناەۆ اتامىزدىڭ ادام تاڭعالارلىق ماححاباتىن شاحانوۆ بىلاي جەتكىزدى: قوناەۆ كوكەمىز ەلۋ بەس جىل اسىل جارى زۋحرا مەن وتاسسا دا ورتالارىندا شىر ەتكەن شيكى وكپە بولماپتى، سوندا دا ولار «جۇبايلار بار اڭگىمەسى تاۋسىلعان، ال ماححابات تاۋسىلمايتىن اڭگىمە» دەپ تاڭدى تاڭعا جالعاپ ءتاتتى اڭگىمەلەرىن ۇزبەگەن ەكەن. اتالاس اقساقال، قارا ساقالدارى تۇقىم جالعاۋ تىرشىلىك زاڭى دەپ اقىلمانسىعاندا اتامىز كەمپىرىنىڭ قوستاۋىن دا تىڭداماي،  «ءتۇرى جامان ەسەكتەردە ادەمى قودىقتار تۋدىرا الادى» ال ءبىزدىڭ ورتامىزدا تاماشا ماححابات بار، ول تازا سەزىم،  تۇنعان فيلوسوفيا ەمەسپە؟»،  دەپ بۇل پانيدەن تۇل كەتىپتى. مۇحتاردىڭ وقيعالى جىرلارى دەتالدى ادەمى تاڭداپ،  فيلوسوفياعا شەبەرلىكپەن ۇشتاسادى، شاحانوۆ شىڭىدا وسى شىعار. ازاماتتىعى ءوزى ايتقانداي «ادام كەيدە سودىرلاۋ دا بولۋ كەرەك» دەگەنگە ۇلاسقان ءوز الدىنا تاۋسىلمايتىن اڭگىمە.

«Abai.kz»