توپىراق

ءسابي شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەندە -
ءتۇبى سول ادامنىڭ قابىرى قازىلار
تۇستىڭ توپىراعى ايتەۋىر ءبىر بەلگى
بەرۋگە ءتيىس.
ەسكى يلانىم

 

 

توپىراق

ءسابي شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەندە -
ءتۇبى سول ادامنىڭ قابىرى قازىلار
تۇستىڭ توپىراعى ايتەۋىر ءبىر بەلگى
بەرۋگە ءتيىس.
ەسكى يلانىم

 

 

توپىراق دەپ تەككە ايتپاعان ىرىس الدى،
توپىراق جايلى استام ويلاۋ قيىن - ۇق:
قابىر قازعان كەزدە اعايىن جيىلىپ
كومۋ ءۇشىن كەسىر-كەدەي ءبىر شالدى -
ءتورت قۇلاقتى قارا قازان شىققاندا
شۋ ەتىستى ەل: «و،
مىقتى اللا،
مىقتى اللا!»
ءبىر قاريا ءجۇزى شۇبار-تاس-كارى
حيكايانى تىم الىستان باستادى.
1
باي - باي ەدى،
اۋلەتتەن ەد ءبىر تەكتى،
سودان شىعار ىرىم-سىرىم دەگەننەن
وسقىرىنعان كوبەڭ سىن-دى ۇركەك-ءتى.
ۇل تاپتى ەركە جاس توقالى بەدەلدى ەڭ،
تاعدىر -
تاستاي قىڭىر ءارى اقىماق:
ات-قازىقتىڭ باسىنداعى توپىراق
سول نارەستە تۋعان شاقتا بۇرق ەتتى.
شوشىندى باي،
سالاۋاتتى ەل سالدىرلاپ،
بايەكەڭە باسۋ ايتىپ بولدى الەك،
قۇربان شالدى - جاراتقان-حاق،
قولدا دەپ،
قۇران وقىپ جاتتى تالاي مولدا كەپ.
بايدىڭ بىراق تامىرىندا قان قۇرعاپ:
«كوشەم!» دەدى.
بارشىلىقتىڭ بالەسى:
«توپىراققا كومدىرمەيمىن ءدال وسى
ۇلىمدى مەن،
قاسارعاندا تاعدىرعا!»
ءارى ىرعاسىپ، بەرى ىرعاسىپ،
اقىر-ءتۇپ
شوگەردى اكەپ ءجۇز اتاندى باقىرتىپ.
ساندىق-ساندىق قازىناسىن سالدى ىرعاپ،
ءبىر جوتكىردى قاراۋىتىپ باي الگى.
تۋعان جەردەن اۋار مەزگىل تاياندى،
قوڭسى-قورىم بىرگە كوشتى;
قانشا امال:
حاق بۇيىرسا -
ەتپەس دەگەن ەشتەڭە،
كوشپە، كوشپە، كوشپە، كوشپە، كوشپە دەپ،
اقىل-كەڭەس دارىتا الماي كەششەگە،
دانا-دانا قارتتار قالدى شارشاعان.
2
تاعدىرىنان قۇتىلاتىن ءبىر ىڭعاي
تاپقان جانداي، تارتىپ كەتتى بۇرىلماي
قىمىزعا - ماس، قىرسىققا - باس،
قىڭىر باي.
ءسويتىپ، قاتال «جازىمىشپەن» كەكتەستى،
وڭمەندەدى وتكىزەم دەپ وتپەستى.
بىرەر قىستاپ، بەدەل تاپپاي بەتكە ەسكى
تاعى كوشتى...
كوشتى، كوشتى، كوپ كوشتى.
جەر ىزدەۋمەن قۇنارلىراق،
تەكتىرەك،
جازىقتاردان، جايىلىمداردان ءوتتى كوپ.
كوشۋ، كوشۋ -
شەشكەن تەڭىن تۇندەگى
تاڭ-ازاندا قايتا بۋدى ەل تەپكىلەپ.
نەنى ويلاسىن -
كۇدىك تاپتى نە ءتۇرلى،
كۇدىگى سول:
تەز توزاتىن سەكىلدى
بەيتانىس جەر،
بەدەۋ توپىراق، جات الاپ.
تۇيەسى دە شولدەن ولسە قاتالاپ،
قۇتتى قونىس بولا الا ما جەر ونداي -
كوشە بەردى ءسويتىپ قاتال، كەرەڭ باي.

3
قوزعال، شوقال،
كوش، كوش، كوك تاس،
تاۋ، ىرعال،
باي دا كوشتى - بايلىعىنان اۋىرعان.
اتقا ەر-تۇرمان،
جۇك ارتاتىن تۇيەگە
شىدامادى دۇراۋ-اعاش، باۋىرعال.
كولەڭكەسى قۇساپ بۇلتتىڭ جىلجىپ پاڭ،
اۋىر مالمەن شىعىپ ەدى ءبىر جۇتتان،
تاعى ىلىكتى جۇت ىشىندە جۇتقا شىن -
قايداسىڭدار، شوقال-شوقپىت، ىقتاسىن؟!
باي جۇتادى، وندا حاقتىڭ ءىسى نە،
جەل - قۇيىن بوپ ويناپ ءمىندى كۇشىنە.
جىرتىق بولسىن، ىرگە بولسا، قىمتار ەڭ،
قانشا امال بار ىرگەسى جوق كىسىگە!
استام پيعىل كەتتى جاپان-تۇزگە الىپ،
قوسىلدى وعان قىڭىرلىق پەن قىزبالىق.
كوشتى، كوشتى
بالاسىنىڭ ولىگىن
تۋعان جەردىڭ توپىراعىنان قىزعانىپ!
قىرىلىپ كەپ قالدى دەيدى سوندا مال،
اپات كەلدى دەيدى اڭىزدا بولماعان.
ءتاڭىر ايتتى دەيدى بىردە بۇلت جىرتىعىن سىعالاپ:
«قونىس ىزدەپ بولماي-اق قوي ەندى الاڭ!»
سوندا عانا ەس جيىپتى سورلى باي،
ەس جيعىزعان: «اتتەگەن-اي، قورلىق-اي!»
جەگى جەدى وركوكىرەك جاندى لاس،
كەشەگى باي اتاندى ىلەز «قاڭعىباس».
سۋ بۇرىك، بۇل، جەل كوتەرگەن شاڭدى باس!
باي جوق!
ەندى «قاڭعىباستىڭ» ىق جاعىن
قاسقىرلار دا، ۇرىلار دا اڭدىماس.
ولەر شاعىندا، ايتپاقشى، الگى باي-قاسقا
بالاسىنا بىلاي دەپتى:
«بوتەن جەرگە جايعاسپا،
قايىرىمسىزدىق ەتپەس ەدى تاپ مۇنشا:
ءبىزدىڭ توپىراق اتا-جاۋشا، ساتقىنشا،
قانشا كەدەي بولساڭ داعى اق-تابان
حاق بۇيىرتقان توپىراعىڭدى تاپ، بالام!»
4
قونىس ەمەس، ىزدەگەنى باس قامى،
كوشىپ كەلەد، كوشىپ كەلەد قاسقا ءالى،
جەل-قاڭباقتىڭ كولەڭكەسى قۇساپ كوشتى، كوپ كوشتى،
ۇمىتتى تەك ەسكى ەسەنى، كەكتى ەسكى،
تاعدىرىنا ءتانتى بولدى باي ۇلى.
ارىق اتقا قامشىسى مەن ايىلى
اۋىر تارتقان شاعىندا،
اق شاعىلدا، الدانۋمەن ساعىمعا،
تاعدىرىنان قاشىپ ءجۇرىپ
اقىرى
تاعدىرىمەن بەتتەستى.
تۇسىنىگى، تۇيسىك-ءجىبى دۇمبىلەز،
دۇمبىلەزدەۋ جان ەد بۇ دا ءبىر مىنەز.
كوشىپ، كوشىپ قونعان جەردە،
ءبىر تۇندە،
ءبىر جوتەلىپ كۇركىلدەپ،
ءبىر ىقىلىق اتتى-داعى جۇمدى كوز.

5
قارت ايتتى الگى قاراپ تۇرىپ قازانعا:
- قىرسىق قۇداي، جەڭدىڭ عوي سەن،
جەڭ ەندى!
وسى جەرگە جەرلەنبەسىن دەگەندى
قازان كومىپ تاپسىرىپ ەد قاسقا باي،
ايلا-امالى بولماعان سوڭ باسقالاي
جالعىز ۇلىن اكەتىپ ەد قاشىرىپ،
«جازمىشتان وزمىش جوق» -
وسىنى ۇق!
كەرى كەتكەندەر، كەل، جىلايىق قوسىلىپ!
باستان ءوتتى نە ءبىر جاعداي، نە كۇندەر،
جاۋلىق اكەل، ەي، كەلىندەر، كەبىن بەر.
قانشا-مۇنشا اساۋ كوكىرەك، اش سانا
قورقىت قۇساپ ءوز كورىنەن قاشسا دا،
بۇيىرمىسى - جازۋى وسى - كومىڭدەر!..
* * *
«بۇيىرمىس» تا، «جازمىش» تا - كارى ۇعىم،
قالاي اتا - ءبارىبىر عوي، ءبارىبىر.
قاي جەردە ادام، ىرىس تاپتىڭ، قۇت قۇراپ،
قاي جەردە، ادام، ماڭدايىڭا ءبىتتى باق،
قاي جەردىڭ دە ءوز تاعدىرى بار شىعار،
توپىراعىڭا بىتكەن تاعدىر - مىقتىراق.
تۋىپتى اكەم باۋرىندا ءبىر ۇرپەكتىڭ،
اكەمنىڭ دە تىلەگىن قارت تىلەپتى ءبىر تەكتى.
ول تۋعاندا كىم بىلگەن:
قاي قاباقتىڭ توپىراعى بۇرق ەتتى؟!
بولمادى، راس، قونىس ىزدەۋ ىقىلاس،
ءوز كورىنەن قاشپاعانى دا ىپ-راس.
قىزىل ۆاگون - قىزىل، قىزىل وت-تىزبەك
الىپ كەتتى دەسەدى عوي - ءوتتى شاق.
قىزىل ۆاگون - قىزىل، قىزىل وت-تىزبەك
جانىپ كەتتى دەسەدى عوي تۇندەردە
شۇبىرا ۇشقان وق قۇساپ.
ءتۇبى قايتىپ ورالار-اۋ دەپ ءبىز دە،
كۇتتىك، كۇتتىك - ءوتتى، ءبىتتى قان مايدان.
كىم بىلەدى، مايدان دا ەمەس،
اكەم سوناۋ شالعايدان
ءبىر بۇرق ەتكەن توپىراعىن كەتتى ىزدەپ؟!

1983

قوڭىر جىرىم بار ەدى، كەشكىعۇرىم...

قوڭىر جىرىم بار ەدى، كەشكىعۇرىم
ءماز بوپ وقىر اقىن ەم ەسكى جىرىن -
قولعا الىپ ەم، كوك اسپان بەتىندەگى
ءىرىپ كەتتى قوڭىر بۇلت سەكىلدەنىپ.

بالا قازىم بار ەدى كولدە مومىن،
كورمەگەنىم جاقسى ەدى، كەلمەگەنىم:
بۇعىپ جاتقان ءبىر جاۋىز مىلتىق اتتى -
قوڭىر قازدىڭ مامىعىن بۇرقىراتتى.

بۇدان ارتىق جانىڭا باتىرار كىم،
ءسال شىداي تۇر، مەن دە ءبىر قاتىرارمىن:
قوڭىر قازدىڭ مامىعىن جاستىق ەتىپ،
قوڭىر-قوڭىر وي ويلاپ جاتىپ الدىم...

1970

مەزگىل

شايقاپ ءىشىپ دۇرىلدەپ،
جۇرگەن اكىم كەشەگى،
سول اۋىلدا بۇگىندە
قاراۋىلشىق دەسەدى.

شىندىق ىزدەپ، ۇزدىگىپ،
ءار كىتاپتى ءبىر ۇڭگىپ:
كەشەگى وتتىڭ ءبىز بۇگىن
كۇلىن كوسەپ جىلىندىق.

تالاسامىز وجەتسىپ:
جۇرت كوڭىلىن قومسىنتىپ،
كەشە شىققان گازەتتىڭ
جىرتىعىنا قول ءسۇرتىپ.

مەزگىل قاتال،
ەندەشە:
مىناۋ توسەك-كورپەمدە
جوق ەدىڭ-اۋ، سەن كەشە،
جوق بولامىن ەرتەڭ مەن.

1969

اجە

1
قارىنعا ساپ سارى ماي ساقتايسىڭ عوي ماعان دەپ،
وتىرسىڭ عوي كۇندە سەن بالام كەلىپ قالار دەپ.
ماشيناعا كورىنگەن كەپ قالدى دەپ جۇگىرىپ،
كورىنگەنگە ءۇزىلىپ: بالام، بالام، بالام دەپ.

«قىرىق ءبىر تاس» دوربادا كۇندە شەشىپ، كۇندە اشىپ،،
وتىرسىڭ با ويداعى «اۋليەڭمەن» ىمداسىپ؟
ءسۇت بەتىندە قايماقتى كورگەن سايىن مەنى ويلاپ،...
قىرقىپ الىپ شەتىنەن شايعا سالىپ ءبىر قاسىق.

سول باياعى كۇتۋمەن، سول باياعى جەر ۇيمەن،
قاجىدى ما قولدارىڭ اق شاشىڭدى ورۋدەن.
قاجىدى ما كوڭىلىڭ ءتۇس كورۋمەن تۇنىمەن،
ەرتەسىنە سول ءتۇستى جاقسىلىققا جورۋمەن.

ال، ءوزىم شە؟
كورىنگەن قاراسىنعا تارتامىن،
سەنىمى بار كوڭىلدە كۇدىك، ۇرەي بار تاعى.
ءبىر جىميعان جىگىتتى جىلىنامىن دوس ەتىپ،
ءبىر ءشاي بەرگەن كەمپىردى الدانامىن شەشە ەتىپ.

تىرلىك سولاي بولىپ تۇر،
جاعداي سولاي، قايتەيىن،
كۇتۋ، كۇتۋ عۇمىر ءبىر، كۇتۋ ەكەن ايتەۋىر.
ءبىر مۇڭايىپ الام دا حات جازامىن مەن ساعان،

ءىى
قالىڭ ەلدى قاق جارىپ، «بەدەلىمدى ءوسىرىپ»،
باردىم تالاي، قارت انا، قايتايىن دەپ كوشىرىپ،
ەرمەي قالدىڭ سەن ماعان،
كونبەي قالدىڭ - قينادىڭ،
جالعىز ۇلدى قيدىڭ دا، جالعىز قىردى قيمادىڭ.
مەن جىبەرگەن از پۇلدى تاڭدايىڭا ءتۇيىر عىپ،
كوسەگە عىپ وتىرسىڭ جالعىز قارا سيىردى.
استانانىڭ سامالا-شامدارىنا، باياعى
شىم-ءۇيىڭنىڭ ءتۇتىنىن اۋىستىرۋعا ايادىڭ.
جاۋلىعىڭنىڭ ءبىر ۇشىن يىعىڭا اسىپ اپ،
ءۇش شىعاسىڭ كۇنىنە قىزىلوبا باسىنا،
اسىقپادىڭ بىراق تا ءبىزدىڭ تورگە، قارت انا،
ءبىر-اق رەت شىعۋعا شوبەرەڭدى ارقالاپ.
سەن وتىرسىڭ باياعى بوستەگىندە ەشكىنىڭ،
مەن وتىرام كافەدە شامپان ۇرتتاپ كەشقۇرىم.
سەن، سالاسىڭ ساقسيان-قۇرانىڭدى وقىپ ءان،
ال، مەن قايبىر جيىندا پرەزيديۋمعا وتىرام.
شەگەن ءۇيدى سەن تۇرعان ويلاي-ويلاي مي الاڭ،
سوندا ءوزىمنىڭ پاركەتتى پاتەرىمنەن ۇيالام.
ءتوردى سايلاپ ەدىم مەن، نەمەنەسىن ىركەمىن،
وتىراتىن ءوزىڭ جوق - ۇڭىرەيىپ تۇر ءتورىم.
ءاي، قارتىم-اي، قارتىم-اي، تۋعان جەر دەپ...
كەتپەدىڭ،
تۋعان جەردى سەن تيتتەي قىزىلوبا دەپ پە ەدىڭ..

 

اتى جوق ولەڭ

كومىر قازدىڭ،

كۇي شەرتتىڭ تالاي-تالاي -

نە ەلىكتەي المادىڭ، نە قايتالاي،

دارالىعى دا ەمەس-اۋ بۇل تۇلعاڭنىڭ،

قىرسىعى ەمەس وزىنشە ۇمتىلعاننىڭ

ءبىر جۇمباق بار، مەن ءۇشىن ەلەس مۇلدە -

تۇسىنبەيدى سوندىقتان سەنى ەشكىم دە!

 

الاشادان -

اتادان قوزعاعاندا

تۋمىسىڭ دا جات ەمەس وزگە ادامعا،

بىراق سەنى ءوزىسىپ ەشكىم،

ەشكىم

سويلەگەنىن مەن عۇمىرى ەستىمەپپىن!

 

سەبەبى، سەن ءبىر ءتۇرلى،

ءبىر ءتۇرلىسىڭ،

جۇرەگىڭ - تاس،

سەكىلدى سىرتىڭ - ءمۇسىن.

سەنى ۇقتىرام دەمەيمىن مۇنى ايتقاندا

جاعىمپازعا، جالقاۋعا، سۋايتتارعا.

ءسوزىم بارداي ءتىل ۇشى تاڭدايىمدا،

ويلامايىن دەسەم دە سەن جايىندا -

قيالىمدا كەلبەتىڭ ءتۇرتىپ تۇرار،

سيقىرىڭ بار ءبىر ءتۇرلى ىنتىقتىرار.

 

كوڭىلدەندىڭ سەن مۇلدە ەرەك بۇگىن،

جۇرت سەكىلدى سەن دە ءىشتىڭ - ورەكپىدىڭ.

سەزەم، سەن دە بىزگە ۇقساپ كۇلمەك بولدىڭ،

سول نيەتىڭنەن كورىندى بولەكتىگىڭ.

ءازىل ايتتىڭ كەيىدىڭ تالاي-تالاي،

بەزدىڭ بىزدەن،

ەلىكتەپ، نە قايتالاي

المادىڭ سەن ەشكىمدى

سودان-داعى

ءبىر ورتاقتىق سەنەن دە تابا المادى.

 

بىرگە جۇردىك ءبىرتالاي مەكەنگە ۇشىپ،

توبەلەسىپ كوردىڭ سەن شەكەڭ دە ءىسىپ.

ءوزىمىزدىڭ جىگىتسىڭ!

ون دوسىنىڭ

ورتاسىندا وتىرعان بوتەن كىسى!

 

ولگەننەن سوڭ كورىنەر ءوتىمدى ءىسى،

بوتەن كىسى،

سەن جالعىز، جەتىم كىسى!

سەن - ۋاقىتتىڭ الدىنا ءتۇسىپ جورتقان

راديوسيگنال سەكىلدىسىڭ.

 

ەمەن

قايراتتىلار، ۇناماسىن، ۇناسىن -

قارا ەمەننىڭ تامىرى اسىل، ءتۇبى اسىل

قارا ەمەندەر قۇلاماسىن، قۇلاسا

كولەڭكەسى، كولەڭكەسى قۇلاسىن.

ىشقىنا ۇلىپ قانشا سوقسىن جەل مەيلى،

قارا ەمەننىڭ يىلگىسى كەلمەيدى:

قايعىعا دا قايىسقىسى كەلمەيدى،

شابامىن دەپ ەل ۇمتىلدى اۋىل بوپ،

جىعامىن دەپ جەل ۇمتىلدى داۋىل بوپ>

ءتۇبىن كوردى داۋىل دەگەن جاۋ ىرعاپ:

تىم مىقتى ەكەن!

جىعا المادى ونى ەشكىم،

«قايىرىمسىزدىق، قاتالدىقتىڭ سيمۆولى -

ەمەن» دەستى ەل سوندىقتان،

دەستى، دەستى، دەمەستى.

ماڭاي عانا سىبىر-كۇبىر كەڭەستى،

جاپىراعىن جاناي عانا جەل ەستى.

ول دا كوكشىل شىبىق ەدى ەڭ باستا،

ىرىق بەردى مە ەل شىبىق - ەمەن بولماسقا!

 

ەمەن بولدى ول،

ەمەندى شىبىق دەگەن كىم؟

شىبىق دەي مە - شىبىعىنا ەمەننىڭ!

ايتسە دە ەمەن كىنالى ەدى،

راسى:

ەمەن بولىپ جارالعانى - كىناسى.

 

 

ايكەن

(قىزىما)

بۇتالاردىڭ كىرپىكتەرىنە ءىلىنىپ،

ءدىر-ءدىر قاعىپ تامشىلار تۇر تاما الماي.

جەتىپ كەلىپ كەتتى قىزىم بۇرىلىپ،

ءبىزدىڭ ۇيگە وكپەسى بار ادامداي.

«قىزىق»،- دەدىم،- «بۇل ءۇيدى دە ءبىر ءۇي دە...»

«پاپا»،- دەدى، - «ۋاقىت تا جوق كىرۋگە،

نان-دۇكەنگە سوعار شارۋام بار ءالى،

ءارى بولات ۇزاق كۇتىپ قالادى».

«قاراعىم-اي!» - جۇدەپ قالدىم ءبىر ءتۇرلى،

كىرپىگىنە بۇتانىڭ

ءمولدىر، ءمولدىر، ءمولدىر شىقتار ىركىلدى.

 

ءمولت ەتىپ ءبىر قارادى دا

كەتتى قىزىم اسىعىپ.

ءبىر ادەمى كينودان

كورگەندەي بوپ اسەرلى ءبىر ءۇزىندى،

ۇيگە كىردىم -

كورگەنىمدى قىزىمدى

شەشەسىنەن جاسىرىپ.

 

«قىز - جات جۇرتتىق»، تۇسىنەم عوي مۇنى مەن،

بىراق كىرپىك ىلە المادىم تۇنىمەن.

مەنىڭ بالام ەدى ول كەشە، بالاپان

ۇياسىنان ۇشقان ەكەن شىنىمەن!

كىپ-كىشكەنە بالاپانىم، بوپەم-اۋ،

سەنىڭ دە ەندى ءوز ءۇيىڭ بار ەكەن-اۋ؟!

قام كوڭىلسىڭ قايراتىڭدى جەڭسە مۇڭ:

اينالايىن، دەي جازدادىم، «مەن سەنىڭ اكەڭ ەم عوي،

ءسوز قايتارار كىسىڭ بە ەم!»

ءوستىپ ويلاپ جابىقتىم مەن ىشىمنەن،

ال، سىرتىممەن كىسى بولدىم تۇسىنگەن.

الدەنە دەرت اسقىنعانداي ءبىر ءتۇرلى،

تاماعىما تاس تۇرعانداي ءبىر ءتۇرلى،

ءىشىم ۋداي اشىپ قالدى ءبىر ءتۇرلى،

جانعان وتىم جاسىپ قالدى ءبىر ءتۇرلى.

 

«تيتتەي عانا بالاپانىم، بوپەم-اۋ،

بىزدىكى ەكەن - ءبىزدىڭ ءۇي.

سەنىڭ ەندى ءوز ءۇيىڭ بار ەكەن-اۋ»، -

قايتالادىم وسى ويلاردى ىشىمنەن،

ال، سىرتىممەن كىسى بولدىم تۇسىنگەن...

 

اينالاما قاراپ الدىم ساقتانا:

جىگىت دەگەن جىلامايدى،

تەك قانا

بۇتالاردىڭ كىرپىگىنەن - جىلتىراعان كولگىرسىپ

تامىپ-تامىپ كەتتى كەنەت ءمولدىر شىق...

 

التىن كورسە پەرىشتە...

التىن دەگەن جالعىز ءسوزدىڭ كۇشى،

ءۇنى جالتاق ەتىپ جىبەرەدى-اۋ كىسىنى -

توعىشارلىق ويدىڭ بۇ دا ۇشىعى،

سوعان ەندى، ەندى وتىرمىن ءتۇسىنىپ.

 

اعاي ايتتى - ۇقپادىم،

اباي ايتتى - ۇقپادىم،

جارىلعانشا جۇرەگىم

ويدىڭ بويى وسە الماپتى ءبىر ەلى.

پەرىشتە كىم جول شەگەر،

تايعاق دەيدى اياعى -

شىن پەرىشتە بولسا ەگەر،

جولدان نەگە تايادى؟!

بۇزعانى دا اللا الدىندا و دا انتىن،

اق پەيىلدىڭ تارتقانى دا قارالتىم،

پەرىشتەنى شىنىمەن قىزىقتىرسا سارى التىن -

اۋرۋىنا التىن ەم،

قۇلقىن قۇلى عوي نادان.

 

ءارتىس شىعار بالكىم ول

پەرىشتە بوپ ويناعان

پيعىلى ارام، ءارى اقىلى قىسقاراق؟!

«پەرىشتەنى تايادى دەپ كىم ايتتى،

كىم ايتسا دا، سۋايتتى

ساباۋ كەرەك ەدى ءاۋ باستا ۇستاپ اپ!»

 

 

ءماجىلىس

بۇلبۇلعا ايداپ سالماق بولىپ اڭ-قۇستى،

تالاي اۋىز، ازۋلارمەن اڭدىستى -

تۇك شىقپادى ەشقايسىنان، ول ءالى

الدەكىمنەن ءۇمىت ەتكەن بولادى،

ءۇمىت ەتكەنى ۇكى ەدى ءبىر - ول دا الىس...

قالىڭ قامىس قايداسىڭ دەپ جولبارىس

جورتىپ كەتتى.

تۇلكى قاشتى.

قارعا ءۇشتى.

قاۋقار قايدا اڭ مەن قۇستى ۇستارلىق:

اڭدار جوڭكىپ،

ۇشىپ قاشتى قۇس بارلىق.

ءبىر اڭ قاشتى - سوندا كەتتى قۇشتارلىق،

ءبىر قۇس قالدى - سوندا قالدى ىشتارلىق.

 

باقا بولساڭ - باقا دەگەن اتتى اقتا،

اتىن اقتاپ باقا قالدى باتپاقتا.

«اۋ، اعايىن، اۋ، مىرزالار!» - دەپ الگى ابدىرادى;

ۇشىپ كەتتى كوپ قىزعىش،

قالدى بۇعىپ تەك ءبىر قۇس.

تىرناقتى دا، تىستىلەر دە جاي قالدى،

كۇشتىلەر دە جاي قالدى،

بۇلبۇل قۇسقا قارسى اشپاق بوپ مايداندى،

بۇركىتكە ۇساپ ءدۇر سىلكىنىپ، سايلاندى

قىزىل قوراز ايدارلى:

«مىنا ورماندا نەشە الۋان تۇرعىن بار،

سولارعا تەك ايتىلماعان ءبىر مۇڭ بار:

تاڭىڭ اتسىن،

كۇنىڭ باتسىن - ءبىر ءبارى،

ءبارىبىر سول بۇلبۇل بولىپ تۇرعانى!

باتىلدىق جوق - ازاماتتىق جوق وندا،

باقىر-تيىن پايداسى جوق قوعامعا.

سايراۋ ما سول؟

سايراۋ ەمەس، قۇر شىرىل،

ايتار بولساق سىر-شىنىن:

زامان، سەنىڭ ىشكى دەرتىڭ - بۇلبۇل سول،

ورمان، سەنىڭ قىرسىعىڭ سول، قىرسىعىڭ!

كۇنىڭ ءۇشىن قورعان، دەدى، اتاق، ار،

شىبىق ءۇشىن ورمان، دەدى، اتاق، ار.

بۇلبۇلدار ما!

تابيعاتقا جات ولار،

تابيعاتتى ءتۇبى قۇرتۋعا اپارار!»

 

سول-اق ەكەن،

شۋلاپ بەردى باقالار:

«اتا-مەكەن كەلە جاتقان مىڭ جىلدان،

جەرىمىزدى كەپتىرسە ەگەر كۇن جىلدام -

سونىڭ ءبارى بۇلبۇلدان!

ءبىزدىڭ شالشىق ادەمى ەدى-اۋ، ادەمى،

باتام دەسەڭ - باتپاعى دا بار ەدى،

سونىڭ كوبى قۇرعاپ قالسا شىلدەدە -

بۇلبۇلداردىڭ الەگى!»

قوراز ايتتى:

«و، قۇدايدىڭ اتقانى،

اشىلماسا ىرىزدىقتىڭ ەسىگى،

بۇلبۇلداردىڭ كەسىرى

تارىنىڭ دا ەرتە پىسپەي جاتقانى!»

 

وسىلايشا قوراز، باقا ەكەۋى

بۇلبۇلداردى تىلگە تيەك ەتەدى.

باقا دا ءوز ونەرىنە سەنەدى،

قوراز دا ءوز ونەرىنە سەنەدى.

ەشكىم ەلەپ جاتپاسا دا، سەن ونى

تۇل-ءسوز دەمە، وسەكتىڭ دە ءوز تەڭى بار:

الدەبىرەۋ سەنەرىنە سەنەدى...

 

اتتەڭ الگى بۇلبۇل قايدا؟

بۇلبۇل جوق،

تەك ورمان تۇر جاپىراعى ىڭ-جىڭ بوپ،

سىرتتاي سىنعا ءتۇسىپ جاتتى قۇر اتاق،

اتاعىنا جاتتى ەركەلەپ كول-ايدىن،

بۇلبۇل - الىس تۇكپىرىندە توعايدىڭ

سىرتتان ۇكىم شىعارۋعا راحات!

تىم بولماسا ءسوز تۋسىن دەپ قاڭعىعان،

قۇلاقتار تۇر، ءار اۋىزدى اڭدىعان.

بەزىپ شىققان بارلىق قۇس پەن بارلىق اڭ

ءبىزسىز جيىن وتە المايدى دەپ ۇعىپ،

بۇلبۇلعا ۇكىم ەتە المايدى دەپ ۇعىپ

قىران ءجۇردى سوناۋ بيىك اسپاندا.

تاسالاۋ جەر ءجون شىعار دەپ، قاشساڭ دا،

تۇلكى ءجۇردى قارساعىمەن جولىعىپ،

بارىس ءجۇردى ءوز-وزىمەن ايدالاعا دولىعىپ.

 

دۇنيە تىنىش.

ورمان سۇتتەي ۇيىدى،

قىزىل قوراز قومدايدى ءالى يىعىن.

ەڭ قيىنى، قيىنى:

اشىلدى اقىر ءبىر تۇكپىردە بۇيىعى

باقالار مەن قورازداردىڭ جيىنى...

 

ءىشتىڭ مىلجىڭى

قانشا مىلجىن بولعانىمەن مىنا داۋ

ءتۇبى مەنىڭ پايدامدى ايتىپ تىنادى-اۋ.

ءورت ەكەن عوي، ءورت ەكەن عوي ءبىر الاۋ -

داۋ ۇستىندە بىرەۋگە ۇناۋ، ۇناماۋ.

 

داۋ ۇستىندە كورسەتتى اركىم ءوز ءالىن،

سەن دە سوزدىڭ داۋدى، مەن دە سوزامىن.

ەزگە ەسەپتەپ تىرلىك ەتسەڭ، ەسىل ەر،

ءاربىر ءىسىڭ ادىلەتسىز شەشىلەر!

 

جو-جوق، اشىق ايتىس ەمەس ءبىزدىڭ داۋ،

ودان گورى جىمىسقىلاۋ، قۇزعىنداۋ.

جاسىرماڭدار، بارىندە داۋ-مۇڭ بار ءبىر:

بۇلتپەن تارتىسقانى سىن-دى شىڭداردىڭ;

جاپىراق پەن جەلدىڭ جۇلقىسقانىنا

ءوپ-وتىرىك تاڭ قالاسىڭ تاعى دا،

و، قۋشىكەش، ويانعاندا وي-اقىل،

سەنىڭ-داعى تالابىڭ بار كوياتىن

ءاربىر جايعا، ءار پىكىرگە بولا تىم

قارسىلىعىن بار ىشىڭنەن جاناتىن.

 

راس، قاستىق-دوستىق جايلى ءسوز ەمەس،

ءسوز ەمەس دەپ ءسوز ايتۋدىن دا ءوزى ەگەس.

ۇيكەلىس پەن ەگەستەردىڭ زاڭىنان

تۋادى ەكەن كۇي قاعىنىپ، جانىپ ءان.

 

ءومىر دەگەن وسى، ءسىرا، مەن بىلسەم:

مەن بىرەۋگە مۇڭىمدى ايتىپ سەندىرسەم،

ءبىر السىزگە كۇش كورسەتىپ كەلدىڭ سەن.

جاسىرماڭدار بارىندە داۋ-مۇن، بار

ءبىر بۇلتپەن تارتىسكانى سىندى شىڭداردىڭ،

جاپىراق پەن جەلدىڭ جۇلىسقانىنداي -

كەلەدى ول تەك داۋ-جانجال بوپ تانىلماي

تابيعيلىق ارقاسىندا باياعى

جاقسىلىققا اكەلەدى اياعى:

كىم جارىلسا شىندىق ايتىپ اعىنان

ءبارىبىر سول...

مەن جەڭگەن بوپ تابىلام.

سوندا-داعى تاۋسىلمايتىن كوپ داۋ بار -

قالىس قالۋ،

قارسىلىقتار،

قولداۋلار.

 

ءوز كوڭلىمە ءوزىم قۇلاق تۇرەيىن،

ءوز كەۋدەمدى ءوزىم جارىپ كىرەيىن:

القىمدايدى ءبىر سەزىمدى ءبىر سەزىم،

ءبىر ويىمدى سويىپ جاتىر ءبىر ويىم...

 

بيىكتىك

بيىكتىگى ءبىر ەلى -

مىنا جۇرتتىڭ تۇل بەيلى:

مۇڭىڭدى ايتساڭ - كۇلەدى،

شىنىڭدى ايتساڭ - كۇندەيدى.

 

پارتيالىق پوەزيا

توبە باسقا، دەسەدى عوي، تاۋ باسقا،

تاۋلار جايلى تولعادىم مەن ءاۋ باستا.

تاۋدان اققان بەينە اق بۇلاق، اق بۇلاق

ەكپىنىم دە سەكىلدى ەدى قاتتىراق.

بەرتىن كەلە توبەنى دە جىر ەتتىم،

جىرىم ودان تومەندەگەن جوق بىراق.

 

دارۋ العان العىس، تىلەك، باتادان،

بوياۋلارىم اشىق ءتۇستى، اق-ادال.

جۇرت ايتقانداي، «بۇعىپ» جاتقان جوق تۇگىم،

بار ايىبىم: بوياۋىمنىڭ كوپ ءتۇرى،

ويلارىمنىڭ بيىگىرەك شوقتىعى.

تىرلىك ەتتىم ادال ويلاپ، اق اتتاپ:

ءيى قانعان يدەالدى ماداقتاپ،

قايىرىمدى، كىسىلىكتى ماداقتاپ،

تۇسىنىكتى ماداقتاپ

كەلەم، كەلەم،

ولەڭ دەگەن سان-قيلى:

كەيبىرىنەن قۇمنىڭ ءيسى اڭقيدى،

كەي سوزىمنەن مۇڭنىڭ ءيسى اڭقيدى;

كەي جولىمنان شىق ءيسى اڭقيدى،

كەي ويىمنان جورگەك ءيسى اڭقيدى -

پاكتىگى سول اقىل-جۇرەك-پيعىلدىڭ.

پاك سەزىمدى ءان جاسادىم، كۇي عىلدىم،

قارا تاسقا قىزۋ قۇيدىم، تەر توگىپ،

الاقانىم جۇرەد سودان ورتەنىپ.

كانال تارتتىم اجىمىنەن انانىڭ،

بالالاردىڭ كۇلكىسىنەن شولپى ءورىپ.

اق بۇلاقتى اقىق ەتتىم كومكەرىپ،

كوك اسپاندى شاتىر ەتتىم توڭكەرىپ.

 

ۇمىتتەنگىش، سەنگىش،

ىستىق ءارى اپپاق

جۇرەگىمنەن ءسوز سۋىرام ساباقتاپ.

ويىمدى - ويلاپ،

قاعازىمدى پاراقتاپ

ءجۇرىپ جاتقان جايىم بار، دوس، دالاقتاپ.

كۇنگە ءۇش مەزگىل:

تاڭەرتەڭ، ءتۇس، كەشتە مەن

بارلىق، بارلىق جارامساق پەن كەششەدەن

ساقتاڭدار دەپ تىلەك ەتەم

باۋىر، دوستان، تانىستان،

تىلەك ەتەم تاعدىردان

كۇنگە ءۇش مەزگىل نان ۇستاپ.

سونسوڭ، سونسوڭ...

كوز-كوڭىلىڭە قوناتىن،

قورقام سەنەن، ءبىر ولەڭى جوق اقىن!

 

امال قانشا،

بەرىك بول، دوس، بولماسقا،

قارۋىم جوق شىنشىل-دىعىم-نان باسقا.

سەندە دە بار بالداي ءۇمىت، باي تالعام،

مەندە دە بار «اتتەڭ-اي» مەن «مايتالمان».

شىنىمەن-اق تۇسىنبەيسىڭ سەن كەيدە،

مەن دە كەيدە كەلىستىرىپ ايتا المان.

ساعان نە جوق!

سەنىڭ ءۇنىڭ - ەڭ ەسكى ءۇن،

سەن ەشكىمگە مەنەن جاقىن ەمەسسىڭ،

ەرىك وزىڭدە - تورەلىك دە،

توقتىق دە -

تەك، ايتەۋىر

سەن قورقاتىن جوق تۇك تە:

قۇمعا قۇيعان سۋعا ۇقساپ

ءسىڭىپ-قۇرىپ جوعالارمىن كوپتىككە.

مەندە سەنى قاعىپ، جاسقار جوق تالاپ،

مۇرنىن تەسىپ، ارقاسىنا ەرشىك ساپ،

مەزگىل ءوتتى وگىز مىنەر نوقتالاپ.

مەنىڭ جىرىم كول بولسا ەگەر قوعالى،

قولعا ۇيرەنگەن بارىسى مەن قابانى;

بارلىق كەزدە جابايى عوي سۇلۋلىق:

جابايىسى بولسا، ول - اققۋ، اق قانات.

 

سەن عوي مەنى جاۋ سانايسىڭ سانالى ەڭ،

جاۋ دەپ ۇعام وتان جاۋىن عانا مەن.

سولاي، دوستىم.

سولاي بولماق الدا دا،

ولەڭ-ويىن، تىم اۋىر دەپ الداما.

اۋىرلاما سەزىم-وبراز-ۇعىمدى،

سەن ارقالاپ جۇرگەن جوقسىڭ جىرىمدى.

جامان-جامان كىتاپ جازۋ ارقىلى

وقۋشىڭدى جازالاپ ەڭ، جارقىنىم،

مەنى دە ەپتەپ الماقسىڭ-اۋ جازالاپ.

 

(نەگە سونشا كوتەرەسىڭ ەڭسەنى)

تەك الۋعا جاراتىلعان ازامات،

اۋىرلاماي وتىرمىن عوي مەن سەنى؟!

راس، راس توبە باسقا، تاۋ باسقا،

تاۋلار جايلى جازدىم، راس، ءاۋ باستا.

تاۋدان اققان بەينە اق بۇلاق، اق بۇلاق،

راس، راس، ەكپىنىم بار قاتتىراق.

ويتكەنى مەن ەستى سوزگە

جۇرەكتىڭ

وتىن قوستىم;

توبەنى دە جىر ەتتىم -

ءۇنىم ودان السىرەگەن جوق بىراق.

 

سوندا دا ءالسىز بەينەلەنسە وي كەيدە،

بيىكتەتەر بيلىگىن كەس،

اسىل دوسىم، اقىل قوس.

سەن قويا تۇر باقاي باققان باقىر-دوس،

«پارتيالىق پوەزيا سويلەيدى!»

zhumeken.kz