بيبiگۇل اپا تولەگەنوۆانى جۇزبە-ءجۇز كورۋiم العاش رەت. تالاي رەت ەكراننان كورگەن، تالاي رەت ساحنادا شىرقاعان ءانiن ەستiگەن بiزگە بيبiگۇل اپانىڭ ءتۇرi جاقسى تانىس. قازاقتىڭ بۇلبۇل قۇسى اتانعان ءانشi اپامنىڭ ەسiگiن قاققانىمدا اۋەلدە قوبالجىعانىم دا راس. اپام ۇيدە جالعىز ەكەن. شiلدەنiڭ شiلiڭگiر ىستىعى قويسىن با، تاڭدايىمدى كەپتiرiپ، شولiركەپ كiردiم. اپام دا مەنiڭ وسى بiر حالiمدi بiردەن اڭعارسا كەرەك، اياق كيiمiمدi شەشiپ جاتقانىمدا-اق، "شولدەگەن شىعارسىڭ، ىستىق ءشاي iشەسiڭ بە؟" دەپ سۇرادى. "اپا، ءشاي ەمەس، سۋ بەرiڭiزشi" دەپپiن. سالقىن سۋدى سiمiرiپ العان سوڭ، اپامنىڭ سوڭىنا iلەسiپ، ءتور بولمەگە بەتتەدiم. سول باياعى ءوزiم ەكراننان تالاي كورگەن سۇلۋ ءانشi اپاما ەرiپ كەلەم. "سىرلى اياقتىڭ سىرى كەتسە دە، سىنى كەتپەيدi" دەمەي مە، اپامنىڭ جۇزiنەن ءالi دە سۇلۋلىقتىڭ سىنى كەتپەگەن. اشىق-جارقىن قالىپتا ءانشi اپاممەن اڭگiمەمiز جاراسىپ جۇرە بەردi.

بيبiگۇل اپا تولەگەنوۆانى جۇزبە-ءجۇز كورۋiم العاش رەت. تالاي رەت ەكراننان كورگەن، تالاي رەت ساحنادا شىرقاعان ءانiن ەستiگەن بiزگە بيبiگۇل اپانىڭ ءتۇرi جاقسى تانىس. قازاقتىڭ بۇلبۇل قۇسى اتانعان ءانشi اپامنىڭ ەسiگiن قاققانىمدا اۋەلدە قوبالجىعانىم دا راس. اپام ۇيدە جالعىز ەكەن. شiلدەنiڭ شiلiڭگiر ىستىعى قويسىن با، تاڭدايىمدى كەپتiرiپ، شولiركەپ كiردiم. اپام دا مەنiڭ وسى بiر حالiمدi بiردەن اڭعارسا كەرەك، اياق كيiمiمدi شەشiپ جاتقانىمدا-اق، "شولدەگەن شىعارسىڭ، ىستىق ءشاي iشەسiڭ بە؟" دەپ سۇرادى. "اپا، ءشاي ەمەس، سۋ بەرiڭiزشi" دەپپiن. سالقىن سۋدى سiمiرiپ العان سوڭ، اپامنىڭ سوڭىنا iلەسiپ، ءتور بولمەگە بەتتەدiم. سول باياعى ءوزiم ەكراننان تالاي كورگەن سۇلۋ ءانشi اپاما ەرiپ كەلەم. "سىرلى اياقتىڭ سىرى كەتسە دە، سىنى كەتپەيدi" دەمەي مە، اپامنىڭ جۇزiنەن ءالi دە سۇلۋلىقتىڭ سىنى كەتپەگەن. اشىق-جارقىن قالىپتا ءانشi اپاممەن اڭگiمەمiز جاراسىپ جۇرە بەردi.

- بۇگiندە بiزدە جاقسى كومپوزيتورلار قالمادى عوي. ارامىزدا جالعىز جۇرگەنi ەسكەندiر حاسانعاليەۆ عانا. قازiرگi كومپوزيتورلاردىڭ نە جازىپ، نە قويىپ جۇرگەنiن كاسiبي ءانشi بولسام دا تۇسiنبەيمiن، - دەپ باستادى بيبiگۇل اپا اڭگiمەسiن. - تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيiن بiرنارسەنi ازىناتىپ، جوقتاۋ ايتىپ، جىلاپ وتىرعاندارى. نەگە جىلايدى، نەمەنەسiن جوقتايدى، سونى تۇسiنبەيمiن. قۇدايعا شۇكiر، ولاردىڭ جاعدايى جاقسى، ءتورت قۇبىلاسى تەڭ دەگەندەي. نەمەنەسiنە سونداي اندەر جازادى ەكەن دەپ، سوعان تاڭقالام. جانە دە بۇرىنعى اقىندار سياقتى اقىندار دا جوق قازiر. فيلوسوفياسى تەرەڭ دۇنيە جازا المايدى. بۇرىنعى كەزدەگi دۇنيەنi قايتارىپ الا المايسىڭ. زامانعا ساي دەگەندەي، ولار دا ءوز زامانىنا ساي دۇنيەلەر جازىپ جۇرگەن شىعار. بiراق، ءبارiبiر سولاردىڭ بۇگiنگi جازىپ جۇرگەن دۇنيەلەرiن تۇسiنبەيمiن. قازiرگi كومپوزيتورلاردىڭ، اقىنداردىڭ ولەڭدەرiندە تەرەڭدiك جوق. ولاردىڭ كوبi تەز-تەز ۇمىتىلىپ كەتەتiن شىعارمالار. ءشامشi قالداياقوۆتىڭ، اسەت بەيسەۋوۆتiڭ، سىدىق مۇحامەدجانوۆتىڭ، ءابiلاحات ەسپاەۆتىڭ شىعارمالارىنا قانداي اقىندار ءسوز جازعان! قازiرگi اقىندار نەگە ونى كورمەيدi? ولاردىڭ بiلiمدەرi جەتiسپەيدi, ويلارى ساياز دەپ ويلامايمىن. ىرعاعىنا قاراي وزدەرiنiڭ ولەڭدەرiن جازاتىن بولۋى كەرەك. بiراق، بۇرىنعى اقىنداردىڭ ولەڭدەرi دە تەرەڭ بولاتىن. Iشكi سارايىڭدى اشاتىنداي، كوڭiل كوكجيەگiڭدi كەڭەيتەتiندەي سوڭعى ون جىلدا بiر ءان ەستiگەن جوقپىن.
- انشiلەرiمiزدiڭ اراسىنان شە؟ ەرەكشە داۋىستى ءانشiنiڭ ءانiن ەستiدiڭiز بە؟
- انشiلەردiڭ كوبi شالا ساۋاتتى ادامدار بوپ كەتتi. كوبi كاسiبي ءانشi ەمەس. دومبىراسىن سوعادى دا، شىعا بەرەدi. كەرەك دەسەڭiز، ولاردىڭ كوبi نوتانىڭ نە ەكەنiن بiلمەيدi? الدىن-الا جازىپ الادى دا، سونى بiر كۇندە تاقپاقتاپ، جاتتاپ الادى. بولدى. ولاردىڭ تايازدىعى سول، فونوگرامماعا سەنەدi. سونىڭ ىرعاعىنان شىعىپ كەتپەۋدi ويلاپ تۇرادى. ءاندi ولاي ايتقاننان كەيiن، ءان شىقپايدى عوي. ءويتiپ ايتقان، ماتەماتيكادان ەسەپ شىعارعانمەن بiردەي. ءان دەگەن iشكi جۇرەكتەن، كەۋدەدەن شىعۋى كەرەك. سوندا عانا ول تىڭدارمانىنىڭ كوڭiلiنەن شىعادى. تەرەڭنەن شىقپاي ءان ءان بولمايدى.
- انشiلiك قاسيەت اللادان بەرiلەتiن دارىن با، الدە ارنايى مەكتەپتەن ءوتۋدi قاجەت ەتە مە؟
- قۇدايدىڭ بەرگەن دارىنى بiر بولەك. قانشا مەكتەپتەن وتسە دە، قۇداي دارىن بەرمەسە، ول ادامنان جاقسى ءانشi شىقپايدى. ادامنىڭ تالابى بولماسا، دارىنى بولماسا، كونسەرۆاتورياعا دا كەز كەلگەن ادام تۇسە المايدى عوي.
- ال، سiز قالاي كەلدiڭiز؟
- مەن كوركەمونەرپازدار ۇيiرمەسi ارقىلى كەلدiم. سوناۋ بالا كەزدەن، مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن كەزiمدە دە، جۇمىس iستەگەن كەزiمدە دە ءان ايتتىم. ەرتە جۇمىسقا ارالاستىم. جۇمىس iستەپ جۇرگەن جەرiمنەن الماتىعا بايقاۋعا كەلiپ، وقۋعا قالدىم. ال، قازiر انشiلەر وعان بارمايدى. قانداي جاقسى انشiلەردiڭ ءوزi مەكتەپكە بارمايدى. جەڭiل تابىستىڭ جولىنا كەتكەندi ءتاۋiر كورەدi. ەشنارسە ەڭبەكسiز بەرiلمەيدi. تالانتىڭ باسىڭنان اسىپ تۇرسا دا، ەڭبەك ەتپەسەڭ بولمايدى. قازiرگi انشiلەردi "جەڭiلدiڭ استىمەن، اۋىردىڭ ۇستiمەن" جۇرگەندەر دەپ سانايمىن. بiر ءان جازدىرتادى، سوسىن ول ءاندi ءوزi ايتادى. ول ساحناعا شىقپاي كەتسە، الگi ءان دە ۇمىتىلادى. ماسەلەن، ءشامشiنiڭ اندەرi قانشاما ۋاقىت بولسا دا، بiرەۋi دە ۇمىتىلمايدى. كەز كەلگەن قاراپايىم ادامنان سۇراساڭ دا، بiردەن ايتىپ بەرەدi. قانشاما جاڭالىققا ەلiكتەسەك تە، ءوزiمiزدiڭ ءتۇبiمiزدi ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. ەڭ باستى نارسە وسى. بۇگiنگi كومپوزيتورلار ەۋروپاعا ەلiكتەپ كەتiپ جاتىر. سول ەلiكتەۋدiڭ ارقاسىندا نە جازىپ، نە قويعانىن وزدەرi دە بiلمەيدi. قازiر كوسموستىڭ زامانى دەپ، ءبارi شاپشاڭ بولىپ كەتتi عوي. سوعان سايكەس اندەر دە كوبەيiپ كەتتi. كاسiبي ءانشi بولعاننان كەيiن، مۇمكiن بiرسىپىرا كونسەرۆاتيۆتi مiنەزiم دە بار شىعار. بiراق، قازiرگi اندەرگە كوڭiلiم تولمايدى. شىنىمدى ايتسام، شارشايمىن. مۋزىكانى قاتتى وينايدى. ەسترادالىق كونتسەرتكە شاقىرعاندا، جارتى ساعاتتان استام ۋاقىت وتىرا المايمىن. شىعىپ كەتەم، ءيا، كونتسەرتتiڭ اياعىنا دەيiن، قۇلاعىمدى باسىپ وتىرام. ونداي كونتسەرتكە بارعاندا ادام دەمالۋ ءۇشiن بارماۋشى ما ەدi. بiزدiڭ كەزiمiزدە كونتسەرتتەرiمiزگە ادامدار دەمالۋعا كەلەتiن ەدi عوي. بiزدiڭ ايتقان اندەرiمiزدi زالعا جينالعان قاۋىم قوسىلىپ ايتا بەرەتiن. قازiر قوسىلىپ ايتپاق تۇگiلi, شارشاپ شىعاسىڭ.

"قوبىز ۇستاعاننان كەيIن، ۇلتتىق قاسيەتIڭدI ساقتا"

- سiز ءاندi قالاي تاڭدايتىن ەدiڭiز؟
- ەڭ اۋەلi سوزiنە ءمان بەرەتiنمiن. سوزگە ءمان بەرمەسە، ول ءان بولمايدى. كەي-كەيدە كاسiبي انشiلەردiڭ وزiنە ۇرسام. ءسوزiن ەمەس، داۋىستارىن كوتەرۋ ءۇشiن شىڭعىرىپ كەتەدi. ول دۇرىس ەمەس. "سەنiڭ بۇل داۋىسىڭنان ءانiڭدi ەشكiم تۇسiنبەيدi. سەن سول داۋىسىڭا ءسوزiڭدi سال" دەپ ۇرسام. ايتپەسە، "گوككۋ، گوككۋ" دەگەننەن كiم نە تۇسiنەدi?! ءار ادام ءوزiنiڭ ەڭ اۋەلi ۇلتتىق مادەنيەتiن ساقتاۋ كەرەك. ۇلتتىق مۋزىكاسىن ورىنداي بiلۋi كەرەك. ودان كەيiن كلاسسيكاعا بارۋى كەرەك. كەيدە كونسەرۆاتوريادا وقىتقاندا، حالىق اندەرiن ايتپا دەپ جاتادى. ول دۇرىس ەمەس. حالىق اندەرiن ايتپاسا، ول قالاي قازاقتىڭ ءانشiسi بولادى. بiلە بiلسەڭiز، ەڭ مىقتى كومپوزيتورلاردىڭ شىعارمالارىنىڭ وزiندە حالىق اندەرiنiڭ سازدارى كەزدەسەدi. سونىڭ ءبارiن ءتۇسiنۋ كەرەك قوي. قانداي ءان جازساڭ دا، ول سەنiڭ ۇلتتىق قاسيەتiڭدi كورسەتiپ تۇرۋ كەرەك. بiز ۇلتتىق قاسيەتiمiزدi كورسەتپەيمiز. شەت ەلگە بارساق، سول ەلدiڭ دۇنيەلەرiن الىپ كەلiپ، تاڭ قالدىردىق دەپ جاتامىز. ولار تاڭ قالمايدى. ۇلتتىق مادەنيەتiمiز كەرەك ولارعا. قىزدارىمىزدىڭ ءوزi شەت ەلگە بارعاندا، اشىق-شاشىق كيiنiپ بارادى. وتكەندە اراب امiرلiكتەرiنە بارىپ، قوبىزدى تارتىپ وتىرعان قىزداردى تەلەديداردان كورiپ، مەن ۇيالدىم. ول نەگە كەرەك؟ قوبىز ۇستاعاننان كەيiن، ۇلتتىق قاسيەتiڭدi ساقتا. ول ناعىز ۇلتتىق اسپاپ ەمەس پە؟ مەنiڭ وسىعان جانىم اۋىرادى.
- سiز بۇگiنگi ءانشi قىزدارىمىزدىڭ ورىنداۋىنداعى "گاۋھارتاستى" تىڭداپ كوردiڭiز بە؟
- شىنىمدى ايتسام، مەنiڭ ەشبiر "گاۋھارتاسقا", ەشبiر "بۇلبۇلعا" كوڭiلiم تولمايدى. ماقتانعانىم ەمەس. حالىقتىڭ ءوزi, مەن وتىرعان كەزدە، ساحنادا بiرەۋ "گاۋھارتاستى" ورىنداپ جاتسا، ماعان كەلiپ: "اپا، سiز تۇرعان كەزدە نەگە ورىندايدى؟" دەپ ايتىپ جاتادى. "ول مەن ءۇشiن جازىلعان ءان ەمەس قوي. ايتسىن، ورىنداسىن" دەسەم، "تىم بولماسا، سiزدەن ارتىق ايتسا قايتەدi" دەيدi. قايتەدi ەندi, سولاي ورىنداسا. بiزدiڭ انشiلەرiمiز حالىق ءانi مە، كلاسسيكالىق دۇنيە مە، وسىنى تۇسiنبەيدi. مەن جاس كەزiمدە باقىتتى بولدىم. ويتكەنi, تۇسiنبەگەن جەرلەرiمدi سۇرايتىن اعا-اپالارىم بولدى. جامال وماروۆا، راحيا قويشىباەۆا، جۇسiپبەك ەلەبەكوۆ، عاريفوللا قۇرمانعاليەۆ سياقتى ءانشi اعا-اپالارىمنان باستارىن قاتىرىپ، سۇراپ الاتىنمىن. ءسويتiپ ۇيرەندiم عوي. مەن دە اۋادان تۇسكەن جوقپىن. ال، بۇگiنگi جاستار سۇراۋعا نامىستانادى. سۇراسا، تومەندەپ قالاتىن بولۋى كەرەك.
- ولار دا سiزگە سىن ايتۋشى ما ەدi?
- مەن وندايعا جەتكiزبەيتiن ەدiم. بiردە ءالi ەسiمدە، تەاترعا كەلiپ، قىز جiبەكتi ايتامىن دەپ جۇرگەنiمدە، كۇلاش اپام: "ەي، كiشكەنتاي، قازاقشاعا تiلiڭ كەلiڭكiرەمەيدi, اۋەلi تiلiڭدi جوندەپ الۋ كەرەك" دەدi. ول كiسi بiزدiڭ ءبارiمiزدi "كiشكەنتاي" دەپ ەركەلەتەتiن. مەنiڭ تiلiم ورىسشا شىققان ەدi. ورىستىڭ اراسىندا تۋىپ-وسكەم. ورىستىڭ اراسىندا جۇمىس iستەگەم. كونسەرۆاتوريانى ورىسشا وقىعام. ءتۇسiنۋiن تۇسiنەم، بiراق ءسوزiم جوق. بەرiدە عانا ۇيرەندiم عوي. قازiر ماعان ەشكiم: "سەن قازاقشا وقىماعانسىڭ" دەپ ايتا المايدى.
- راسىندا، تiلiڭiزگە قاراسام، ورىسشا وقىعان ادامعا ۇقسامايسىز...
- الماتىعا العاش كەلگەنiمدە بiر ءسوز قازاقشا بiلمەۋشi ەدiم. جۇبانوۆ مەنi تالاي رەت كابينەتiنە شاقىرىپ الىپ، بiر جارىم ساعات وتىرعىزىپ قوياتىن. سوڭىندا جىلاپ شىعاتىنمىن. ول كiسi قازاقشا سۇرايدى، تۇسiنەم، جاۋاپ بەرە المايمىن. قازاقشا سويلە دەيتiن. ءسويتiپ، قينالىپ ءجۇرiپ، قازاقشا ۇيرەندiم عوي. ادام بالاسى الدىنا ماقسات قويسا، ۇيرەنەدi بارiنە. شىقپاسا شىعارۋ كەرەك. قازiر بiز قازاق تiلi دەپ شىرىلداپ ءجۇرمiز عوي. مەن ساعان ايتايىن، اۋەلi بالا تiلدi ءوزiنiڭ ۇيiندە جەتi جاسقا دەيiن ەستiپ، ءوسۋi كەرەك. ويتكەنi, جەتi جاسقا دەيiن قاراپايىم قازاق تiلiمەن جۇرەدi عوي. سونى ۇيرەنەدi. سودان كەيiن مەكتەپكە بارادى. ال، بiز بiردەن تارتiپكە تۇسiرگiمiز كەلەدi. ءويتiپ، تiلدi دامىتا المايمىز. تەلەديداردى قوسساڭىز، تiلدi دۇرىس بiلمەيتiن جاستار سويلەپ وتىرادى. جاستاردى ەمەس، نەگە ۇلكەن كiسiلەردi شاقىرمايدى؟ بالالار سول ۇلكەندەردەن ۇيرەنەدi عوي. سولاردىڭ ايتقانىن جادىنا قابىلدايدى. مەن نەگە تiلدi بiلمەسەم دە، ءتۇسiندiم. ورىسشا وقىدىم، ورىسشا سويلەدiم، بiراق قازاقشانى ءتۇسiندiم عوي. ويتكەنi, اۋىلدا جۇرگەنiمدە قازاقتىڭ ۇيلەرiنە قوناققا جيi باراتىنبىز. سول ۇيلەردە ۇلكەن قاريالار وتىرىپ، ەپوستىق جىرلاردى جاتقا ايتاتىن. قولىندا كiتابى جوق، ەشتەڭەسi جوق، قاراپايىم ادام الگi جىرلاردى جاتقا سوعادى. قازiر ونداي جوق. پۋشكينگە تiلدi كiم ۇيرەتكەن؟ قاراپايىم كۇتۋشiسi ۇيرەتكەن. لەرمونتوۆ كiمنەن ۇيرەنگەن؟ قاراپايىم كۇتۋشiسiنەن ۇيرەنگەن. سولاردان ورىس تiلiنiڭ مايەگiن ۇيرەنگەن. سودان ولار ۇلكەن اقىن بوپ شىقتى. مiنە، تiلدi ۇيرەتۋدi, تiلدiڭ مايەگiن سiڭiرۋدi بالاباقشادان باستاۋىمىز كەرەك. بالاباقشادا بالالارعا قازاقشا تاقپاق جاتتاتۋ قاجەت. سونىڭ ءبارiن اۋەلi ولار قۇلاعىمەن ەستيدi.
- جاقسىنى دا، جاماندى دا دەيسiز عوي.
- جاقسى مەنەن جاماندى دا قۇلاعىمەن ەستيدi. بiردەن كiتاپ وقىعاننان ەشتەڭە شىقپايدى. سوعان مەنiڭ قارنىم اشادى. بiزدiڭ تەڭ جارتىمىز ورىس تiلدi قازاق. بiزدiڭ ادەبي تiلiمiزدە دە مiن كوپ. كوشە بويلارىندا نەشە ءتۇرلi جارنامالار iلۋلi تۇرادى. سولاردى كورگەندە، قالاي ۇيالماي وسىنى iلەدi ەكەن دەپ ويلايمىن. وسىنى اۋدارىپ بەرگەن كiم ەكەن دەپ سوعان جىنىم كەلەدi. ەندi نە iستەيسiڭ؟ ونىڭ ءبارiن جوندەيتiن تiل مامانى ەمەسپiن. ءوزiم دە قاراپايىم تiلدەن ۇيرەندiم. ارى قازبالاسا، گرامماتيكا جاعىنان مەن دە ءسۇرiنۋiم مۇمكiن. بiراق، ەڭ باستىسى اكەمنiڭ تiلi قۇلاعىمدا قالدى عوي.

"سەن قازاققا بيبIگۇل بولساڭ، مەن تارازدىڭ بيبIگۇلIمIن"

- اكەڭiز قۋعىن-سۇرگiنگە ۇشىراعان كەزدە اناڭىزبەن قالدىڭىز با؟
- اكەمدi اتىپ جiبەردi. انامىزبەن قالدىق. انامىزدى نوعاي دەيتiن. وسىندا كەلگەننەن كەيiن تاتار بولدى. قازاقشا تازا سويلەيتiن. قازاقتىڭ اندەرiن تازا ايتاتىن. انامنىڭ ايتقان سوزدەرi, اندەرi قۇلاعىمدا قالىپ قويدى. قانمەن بەرiلگەننەن شىعار، تiلدi ۇيرەنۋ دە ماعان جەڭiلiرەك بولدى.
- انشiلiك قابiلەت اناڭىزدان دارىعان بولدى عوي.
- انامنان دارىدى. سەمەيدە جۇرگەندە نوعاي دەيتiن ەدi. مىندا كەلگەننەن كەيiن تاتار دەيتiن بولدى عوي. مەن تاتاردىڭ اندەرiن ايتقاندا، انام ماعان تاڭ قالاتىن. "تiلiڭ شۇلدiرلەپ، مىنانىڭ ءبارiن قايدان ايتىپ ءجۇرسiڭ" دەيتiن. "ۇيرەتەيiن بە؟" دەسەم، "جوق، كەرەگi جوق. ماعان قازاق اندەرi جەتەدi" دەيتiن. انامنىڭ ءتۇسi سارى ەدi, موينى ۇزىن بولاتىن. "تىم بولماسا، اپا، موينىم سiزگە تارتپادى ما؟" دەسەم، "سەنiڭ موينىڭ اكەڭە تارتقان" دەپ كۇلۋشi ەدi.
- قانشا اعايىندى ەدiڭiزدەر؟
- ۇيدە التى قىز بولدىق.
- اكەڭiزدi ۇستاپ اكەتكەندە قانشا جاستا ەدiڭiز؟
- جەتiدە ەدiم عوي. ءبارiن ءوز كوزiممەن كوردiم. ءبارiمiز قىزىلشامەن اۋىرىپ جاتقانبىز. اكەم قاتونقاراعايدا حاتشى بولىپ جۇمىس iستەيتiن. كوبi مەنi قاتونقاراعايلىق دەيدi. نەگiزiندە سەمەيدە تۋىپ وسكەم. قاتونعا بارسام، ولار "بiزدiكi" دەيدi, سەمەيگە بارسام، ولار مەنi "سەمەيلiك" دەيدi. مەن ولارعا "بۇكiل قازاققا ورتاقپىن" دەپ كۇلەم. قالاي بولiنەم. ءبارi جاقسى كورiپ جاتسا. ادام سىيلاعاننىڭ قۇلى عوي.
اكەمدi سوندا ۇستاپ اكەتتi. سودان اكەمiزدi كورگەن جوقپىز. سوڭعى پوروحودپەن سەمەيگە كەلدiك. وندا اكەمنiڭ جالعىز iنiسi بار ەدi. ول كiسi دە قايتىس بولىپتى. سونىمەن جىلاپ، ەڭiرەپ بiز قالدىق.
- سiزدiڭ اكەڭiزدiڭ فاميلياسى باسقا بولۋى كەرەك ەكەن، سiزدەردiڭ فاميليالارىڭىز وزگەرiپ كەتكەن دەگەندi باسىلىم بەتتەرiنەن وقىعان ەدiم.
- فاميليانى وزگەرتكەن مەنiڭ اكەم. اشارشىلىق جىلدارى اكەمنiڭ اكە-شەشەسi قايتىس بولىپتى. ولار ابىرالىدا تۇرعان ەكەن. ابىرالىدان سەمەيگە قالاي كەلگەنiن بiلمەيمiن؟ تەنتiرەپ ءجۇرiپ، اكە-شەشەدەن ايرىلادى. اعالارىنا بارادى. تورتانباي دەگەن اتامىزدان تۋعان اعاسىنا بارادى. بارسا، ول ۇيدەگi جەڭگەسi قۋىپ جiبەرiپتi. "اشارشىلىقتان ءوزiمiز دە ارەڭ كۇنiمiزدi كورiپ جاتىرمىز. تاعى بiر جەتiمدi اسىراي المايمىز" دەسە كەرەك. سول جىلدارى مۋسين ديiرمەنi دەگەن بولدى. سول جەردە اكەمنiڭ ناعاشى اعاسى جۇك تاسۋشى بولىپ جۇمىس iستەيدi ەكەن. سول كiسiنiڭ فاميلياسى تولەگەنوۆ بولعان. سول كiسi اكەمدi جانىنا الىپ، ديiرمەنگە جۇمىسقا اپارىپ ءجۇرiپتi. سول جەردە اكەم جۇك تاسۋشىلارعا قاپشىقتار بەرiپ وتىرىپتى. قولىندا ەشقانداي قۇجاتى جوق. سودان ناعاشى اعاسى: "بۇل مەنiڭ بالام، فاميلياسى تولەگەنوۆ" دەپ ايتادى عوي. ءسويتiپ، بiز تولەگەنوۆ بولىپ كەتتiك. سودان كەيiن، سوعىس كەزiندە عازيز اعامىز بiزگە كەلiپ، جىلاپ وتىرىپ، ء"وز اتتارىڭىزدى المايسىڭدار ما؟" دەدi. بiزدiڭ ءوز فاميليامىز بايقونىسوۆا بولۋى كەرەك ەدi. بiراق بiز قالاي ءوز فاميليامىزدى الامىز، ەگەر اكەمنiڭ فاميلياسى تولەگەنوۆ بولسا... مەن بايقونىسوۆا بولىپ كەتسەم، اكەم مەنiڭ كiم بولادى. "جوق" دەدiم. انام دا "بۇل بالالار اكەسiنەن تولەگەنوۆ بولىپ قالدى، تولەگەنوۆ بولىپ كەتەدi" دەدi.
- بiرگە تۋعان باۋىرلارىڭىزدىڭ دا سiز سياقتى ەرەكشە دارىندارى بار ما ەدi?
- بiر سiڭلiم كونسەرۆاتوريانى بiتiرiپ، ون بەس جىلداي جۇمىس iستەدi. بىلتىر قايتىس بولدى. ءبارiمiزدiڭ داۋىسىمىز ۇقساس. تاراز جاقتا بiر اپام بار. ول ءانشi بولعان جوق. ول دا سول جەردiڭ بيبiگۇلi بولىپ جۇرگەن. "سەن قازاقستانعا بيبiگۇل بولساڭ، مەن تارازعا بيبiگۇلمiن" دەپ ماقتاناتىن. ماريامگۇل دەگەن قىزىم جولىمدى قۋىپ كەلە جاتىر ەدi. وكiنiشكە قاراي، قىزىم مەنەن بۇرىن كەتتi.

"قازIرگI وقۋدىڭ ءوزI ءبIرتۇرلI وزگەرIپ كەتتI"

- جاس كەزiڭiزدە ايتقان اندەرiڭiز ساقتالىپ پا؟ داۋىسىڭىز باسىلعان تاسپالار بار ما ەكەن؟
- مەنiڭ بiر جاقسى جەرiم، راديوعا جەكە ءانشi بولىپ ءتۇستiم. ماسكەۋدەن ارنايى بريگادا كەلiپ، داۋىسىمىزدى جازاتىن. سونىڭ ارقاسىندا كوپتەگەن شىعارمالارىم جازىلىپ ساقتالعان. ەسكi. بiراق، ساقتالىپ قالىپتى. ەكi تومدىق انتالوگيامدى شىعاردىم. ءار انتالوگيادا بەس-بەس ديسك بار. سول ديسكiلەردiڭ iشiندە ەڭ بiرiنشi اۋزىمدى اشىپ ءان ايتقانىمنان باستاپ، كەيiنگi جىلدارعا دەيiن جازىلعان اندەرiم بار.
- ەڭ العاش قاي ءاندi ورىنداعان ەكەنسiز؟
- كونسەرۆاتوريادا وقىپ جۇرگەنiمدە، "الماتى تاڭى", "مەن كورiم" دەگەن ەكi ءاندi جازدىرتقام ەكەن. سول تاسپالار بار. سول كەزدەگi اندەرiمدi تىڭداعاندا ماعان ءبiرتۇرلi قىزىق بولىپ تۇرادى. داۋسىم دا كوپ وزگەرمەپتi. قازiر شىنايى، كاسiبي ءانشi بولعاننان كەيiن، داۋىس وزگەرەدi. تىڭداعاندا، ءبiرتۇرلi قارايمىن. ءوزiمدi ءوزiم تىڭداعاندا، قازاقشا ايتقان اندەرiمە كوبiرەك ءمان بەرەم. كەيبiر سوزدەردi دۇرىس ايتپاعان شىعارمىن دەپ ويلايمىن. قاعازعا قاراپ ايتىپ وتىرعاندا، سوزiنەن جاڭىلمايىن دەپ، كەيبiر ارiپتەردi شالا ايتقان كەزدەرiم دە بولىپتى. كەيiن، ءاربiر ءارiپتi دۇرىس ايتۋعا تىرىستىم. قازiر تەلەديداردا وتىرىپ، ارiپتەردi بۇزىپ وقىپ وتىرادى. "بiتەدi, كەتەدi" دەپ، سوزىپ ايتىپ جاتادى. سوندىقتان، تەلەديداردىڭ قىزدارىنا ۇرسام. "قازاقشا سويلەگەندە ءاربiر ارiپتەردi دۇرىس ايتۋىڭ كەرەك، ەل ساعان قاراپ ۇيرەنەدi" دەيمiن. اسiرەسە، ڭ ءارپiن ايتا المايدى ەكەن. مۋزىكادان حابارى بار ادامنىڭ سلۋحى جاقسى بولادى ەكەن. بiردەن قاعىپ الام. كەز كەلگەن ەلدiڭ ءانiن ايتقاندا، ولار ماعان تاڭ قالاتىن. "سiز بiزدiڭ تiلiمiزدە ءاندi قالاي تازا ايتاسىز؟" دەيتiن. تiپتi, ارمەنياعا بارعانىمدا، بiر ارميان ماعان: "سiزدە ارمياننىڭ قانى جوق پا؟" دەگەن. بالكiم، اللا تاعالام ماعان سونداي قاسيەت بەرگەن بولۋى كەرەك. مەنiمەن بiرگە وسكەن تازا قازاقتىڭ قىزدارىنىڭ قازاقشاسىندا اكتسەنت بار، مەنەن ونداي تابا المايدى.
- "قازاقفيلم" تۇسiرگەن فيلمدەرگە ءان جازىپ كوردiڭiز بە؟
- بۇرىنعى تۇسiرiلگەن بiرەن-ساران فيلمدەردە مەنiڭ داۋىسىم بار. كەيدە ەستيمiن دە، مىنانى قاي ۋاقىتتا جازعام دەپ تاڭ قالىپ جاتام. "بiزدiڭ سۇيiكتi دارiگەردە" قازاقشا نۇسقالارىنىڭ ءبارiن ءوزiم ايتتىم. "دالا قىزى" فيلمiنە دە ءوزiم جازدىم.
- ءان ماتiندەرiن تەز جاتتايتىن با ەدiڭiز؟
- ونداي ۇمىتىپ قالعان كەزدەر بولدى عوي. قازاقشا تۇسiنگەننەن كەيiن ماعىناسىنا جاقىن سوزدەردi تاۋىپ الاتىنمىن.
- شەت ەلگە جيi شىققانىڭىزدى بiلەمiز. كوپ ەلدەردە بولدىڭىز با؟
- وي، كوپ قوي.
- قازiر كونسەرۆاتوريادا جۇمىس iستەيسiز بە؟
- قازiر كونسۋلتانت بولىپ قىزمەت اتقارام. ەندi بولدى عوي. فيلارمونيادا ون بەس جىلداي جۇمىس iستەگەن ەكەم. جيىرما بەس جىل تەاتردا جۇمىس iستەپپiن. جيىرما بەس جىل كونسەرۆاتوريادا ساباق بەردiم. ەندi قازiر مۇعالiمدەر شاكiرتتەرiن اكەلiپ كورسەتەدi. سولارعا كەڭەس بەرiپ تۇرام. بiراز جىل دەمالعاننان كەيiن، قايتا بارۋعا تۋرا كەلدi. جارايدى، جاستارعا جول كورسەتەيiن دەپ باردىم. قايتىپ بارعانىمدا، كەتكەنiم دۇرىس بولعان ەكەن دەدiم. قازiرگi كەزدە وقۋدىڭ ءوزi دە ءبiرتۇرلi وزگەرiپ كەتiپتi. سوندىقتان، كونسۋلتانت بولىپ جۇرگەنiم جاقسى. ءوزiم دە شارشايمىن. كەزiندە كورسەتتiك، جاسادىق. جەتەتiن شىعار دەپ ويلايمىن. اللام بۇيىرتسا، كۇزدە سەكسەنگە تولايىن دەپ وتىرمىن. امانشىلىق بولسا، شاكiرتتەرiمدi جيناپ، ءوزiم دە ءان ايتىپ، شاكiرتتەرiمدi كورسەتسەم دەگەن ويىم بار.
- سiزگە قازiر ارنايى زەينەتاقى تاعايىنداي ما؟
- وزiمە تيەسiلi الاتىن زەينەتاقىم بار. جىلىنا بiر رەت ستيپەنديا الام. كوبi بiلiپ العان. ستيپەنديا العان كەزدە حابارلاسىپ جاتادى. "اپا، بالامنىڭ مەكتەپكە كيەتiن اياقكيiمi جوق ەدi" دەيدi بiرەۋi. بiرەۋi: "اپاي، نانىما اقشا جوق" دەپ كەلiپ جاتادى. سول كەلگەندەرگە ازىن-اۋلاق اقشالاي كومەكتەسiپ تۇرام. جان جاقتان حات كوپ كەلەدi. كەيبiرەۋلەر تiپتi, اكە شەشەمنiڭ جىلىن بەرەيiن دەپ ەدiم، بiر جىلقى الۋعا اقشا بەرiڭiزشi دەپ سۇراپ جاتادى. قايدان بiلسiن، بيبiگۇل اپا بولعاننان كەيiن، اقشاسى كوپ دەپ ويلايتىن شىعار. ايتەۋiر، ۇزدiكسiز ەل-جۇرتتان حاتتار كەلiپ تۇرادى. ال، ءوزiمنiڭ جاعدايىما كەلسەم، جامان ەمەسپiن.

اڭگىمەلەسكەن گۇلزينا بەكتاسوۆا،

«تۇركىستان» گازەتى، №30, 30.07.2009