مەنىڭ ديما دەگەن ورىسىم بار. ەكەۋمىز كورشىمىز. ءوزى ءبىر جايساڭ جىگىت. بالپاڭ-بالپاڭ باسادى. كورە قالساڭ، كۇلىپ امانداسادى. جۇزىندە ادالدىق پا، اڭعالدىق پا – ايتەۋىر ءبىر تازالىق بار. تازالىق ونىڭ جۇزىندە عانا، ايتپەسە ءوزى بارىپ تۇرعان سالاق نەمە، يديوت. ماي-ماي بوپ جۇرەدى. شاشى دا ماي-ماي. ديما كەلە جاتقاندا سونادايدان سوليدولدىڭ با، كەروسيننىڭ بە – بىردەڭەنى ءيسى بىرگە ەرىپ كەلە جاتادى. كورشىلىك پارىزىمىز – توقتاپ امانداسامىز. ديما مەنى كورگەندە كەيدە ەزۋىندەگى ورتالاپ قالعان شىلىمىن لاقتىرىپ تاستاپ، جانە بىرەۋىن تۇتادى. ونىسى مەنىمەن اڭگىمەلەسكىسى كەلگەن ءتۇرى. ماعان جاساعان پودحودى. ءوي، ديما قايبىر اڭگىمە ايتىپ جارىتادى عوي دەيسىڭ، ونىڭ اڭگىمەسى – تەمىر-سۇمىر، ماشينە، جول كەپتەلىسى. «ۆوتساپقا قاراپ وتىرىپ بۇرىلمايتىن جەردەن بۇرىلىپ كەتىپپىن» دەي مە، «يت الاتىن كارىس تانىستارىڭ بار ما، بولسا، ايتشى، ءبىزدىڭ بۋكا ابدەن سەمىرىپ، تاماققا تويمايتىن بولدى، ساتىپ جىبەرەيىن دەپ ەدىم، يوبمايتتى» دەي مە، سونداي بىردەڭەلەردى ايتادى.

مەن ونى شۋكشيننىڭ كەيىپكەرلەرىنە ۇقساتامىن. اڭعال-ساڭعال، جاقسى جىگىت. كوك ماشيناسىنىڭ سوڭىنان كوك ءتۇتىتىنىن قۇستىرىپ كۇندە جۇمىسىنا كەتىپ بارا جاتادى. ءسويتىپ جۇرەدى، جۇرەدى دە ءبىر كۇنى جاقسىلاپ مونشا جاعادى. مونشاعا اكەسىنىڭ ءىنىسى، سوسىن ءبىر نەمەرە ءىنىسى، سوسىن تاعى ءبىر ىنىلەرى جينالىپ تۇسەدى دە، ءاي دا كەپ ىشەدى. دارىلداپ ءان ايتادى. ءبىر ءبىرىن ماقتايدى، ارتىنشا بوقتايدى. جات تا كەپ توبەلەسەدى. سويتە تۇرا وزدەرى سونداي ىزەتتى جىگىتتەر. جاندارىنان ءوتىپ بارا جاتساڭ، «ە-ە، پودوجدي-پودوجدي، چەلوۆەك يدەت، پۋست ون پروحوديت» دەپ شىعارىپ سالادى.

ديمالارعا اراشا ءتۇسۋدىڭ قاجەتى جوق. وزدەرى توبەلەسەدى، وزدەرى تاتۋلاسادى. ارتىنان «وي، موروز، موروز!» كەتەدى.

سول ديما بۇگىن ماعان بۇرىلىپ كەپ امانداستى، ءجون سۇراستى. قورابىنان تەمەكىسىن الىپ تارتتى دا قۇشارلانا سورىپ جىبەرىپ: «داكە، ۆ الماتە چو پروسيحوديت ۆاششە»، – دەدى. مەن تىكسىنىپ قالدىم.

– نە بوپ قالدى؟ مەن وعان ادەتتە قازاقشا سويلەپ باستايمىن. قىسقاسى، ەكەۋارا اڭگىمەمىز بىلاي بولدى:

–مىنا ءبىزدىڭ تۋعان قالامىزعا ورىستار قاپتاپ كەتىپتى عوي؟

– ە، قاپتاسا نە بوپتى؟ جۇرسىڭدەر عوي قاپتاپ.

– وي، ءبىزدى قويشى، انا رەسەيدەن قاشىپ كەلگەن دەزەرتير ورىستاردى ايتامىن. ارالارىنان بۇرىنعى تانىستارىمنىڭ بالالارىن كورىپ قالدىم. "سىبولىشتار، نەعىپ جۇرسىڭدەر ءبىزدىڭ الماتىدا" دەسەم؟ «انا جاقتا جاعداي قيىن بوپ كەتتى» دەيدى. جاعدايلارىڭدى... (دەپ كەلىپ ءبىزدىڭ ديما قانداستارىن كەلىستىرىپ تۇرىپ ءبىر سىباپ الدى.-د.ق.). كەشە وسىلىر قۇتىرىپ رەسەيگە كەتتى ەمەس پە؟ كەتتى دە، ءبىزدى جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ جاماندادى ەمەسە پە؟. (ەسكەرتۋ: ديمانىڭ «ءبىز» دەپ وتىرعانى – ءبارىمىز: قازاقتار، ورىستار، ت.ب.) «قازاقتار بىزگە كۇن كورسەتپەدى، قازاقتار ءبىزدى سويلەتپەدى»، – دەدى. قايداعى-ى؟ ءجۇرمىن عوي مەن، مىنە، اۋزىما كەلگەن ءسوزدى بوراتىپ. بوقتاپ سويلەيمىن. اراق ىشەمىن. وي، بىراق، جۇمىستى دا وگىز سياقتى جاسايمىن عوي. ونى ءوزىڭ بىلەسىڭ. اينالام تولى قازاق. بىرەۋى بىردەڭە دەمەيدى. جۇمىسىم – تابىستى، تۇرمىسىم – جايلى. انە، ەڭگەزەردەي ءۇيىم تۇر. باۋ-باقشام قانداي مەنىڭ! داكە، ايتشى، باقشام قانداي مەنىڭ؟ جۇماق ەمەس پە؟ ناديا ەكەۋمىز كۇزدە جەمىس-جيدەكتى جيناپ تاۋسا المايمىز. بالالارىم شۇناڭداپ ءوسىپ قالدى. دوستارىنىڭ ءبارى قازاق. ۆوۆام مەنىڭ مىنانداي جىگىت بولادى ەرتەڭ! ءوزى ۇيدە قازاقشا سويلەپ جۇرەدى.

ال ەندى مىنالار كەلىپتى. قاشقىندار. وڭكەڭ-وڭكەڭ ەتكەن وگىزدەي پالەلەر ەكەن وزدەرى شەتىنەن. تاماققا تويمايدى-اۋ – تۇرلەرى جامان. قازاقستاندى جامانداپ ءبىزدى كۇندە جەرگە قاراتۋشى ەدى، ەندى نەسىنە كەلدى ۇيالماي-قىزارماي؟ بۇلاردى بار عوي، داكە، قۇيرىققا تەۋىپ قۋىپ شىعۋ كەرەك ەلدەن. شىن ايتامىن. بۇلار ءبىزدى لاڭداي ما دەپ قورقامىن. قۋ كەرەك يتتەردى!

مەن ديمانىڭ سوڭعى سوزىنەن ءىش جيىپ قالدىم. «بۇلار ءبىزدى لاڭداي ما دەپ قورقامىن».

ءبىزدىڭ ورىستار وتىز جىلدىڭ شەگىندە بولسىن، بولماسىن بىزگە ۇقساپ قالىپ ەدى. ءتىلى سىنىپ، قايسىبىرى بولماسا، كوبىنىڭ جۇرەگى ءجىبىپ، شوۆينيستىك پيعىلدان ارىلىپ دەگەندەي... ەندى سول جاقسى ورىستارىمىزدى مىنالار راسىمەن لاڭداپ كەتپەسە جارادى...

داۋرەن قۋات

Abai.kz