بيلىك اقىرى نازارىن قالادان دالاعا بۇردى. سوعان ءماجبۇر بولدى. سەبەبى، وسى شەشىمدى  قابىلداردان ءبىر جىل ءبىر اي بۇرىن بولعان جاڭاوزەن دۇربەلەڭى سوعان يتەرمەلەدى. سول وقيعانى ساراپتاعانىمىزدا  بىلاي دەگەنبىز (http://arasha.abai.kz/content/syrym-dat-zhanaozen-eldin-kelesi-damu-satysyna-otudin-olara-kezeni ):

«بارعان سايىن ساياسي-ينتەللەكتۋالدىق قۋات مولايىپ، ونى جۇمسار كەڭىستىك بەلگىلى ءبىر توپپەن شەكتەلۋدە. ەلدەگى ءىرىلى-ۋاقتى داۋلار بىرجاقتى قارالىپ، بىرجاقتى شەشىلەتىن عانا جۇيە قالىپتاستى. جەرگىلىكتى ماسەلەنى شەشەتىن ساياسي-قوعامدىق ينستيتۋتتار جوق. قازاقتىڭ تاريحي اقساقالدىق ينستيتۋتى كەلمەسكە كەتكەندەي سىڭايى بار. قاريالاردىڭ جاس ۇرپاق الدىنداعى قاۋقارىن بىلاي قويعاندا، قوعامدا دا ورنى قالمادى، اۋىل اكىمىنە دە ءسوزى وتپەيدى. جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى مەڭگەرۋ قۇرىلىمى تاعى جوق.

بۇگىنگى قازاق قوعامى جۇرتشىلىقتىڭ بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدەگى قاجەتىن وتەيتىندەي ساڭىلاۋ قاجەتسىنۋدە. ەلدەگى ءتۇرلى دەڭگەيدە ليدەرلىك قابىلەتتىڭ ورنى بولاتىنداي قۇرىلىمدار كەرەك. ايتپەسە، جاس ۇرپاققا دا، جالپى جۇرتقا دا «اۋىلداعىنىڭ اۋىزى ساسىپ»، وگەيدىڭ، وزگەنىڭ اقىلى مەن كەڭەسى،ءتىپتى يدەولوگياسى قابىلداناتىن كۇيگە تاقاپ وتىرمىز. سول احۋال انتيمەملەكەتتىك احۋال تۋعىزىپ وتىر. نومەنكلاتۋرالىق جاساندى ەليتا قوعامنىڭ اجەتىنە جاراي الماي وتىر».

بيلىك اقىرى نازارىن قالادان دالاعا بۇردى. سوعان ءماجبۇر بولدى. سەبەبى، وسى شەشىمدى  قابىلداردان ءبىر جىل ءبىر اي بۇرىن بولعان جاڭاوزەن دۇربەلەڭى سوعان يتەرمەلەدى. سول وقيعانى ساراپتاعانىمىزدا  بىلاي دەگەنبىز (http://arasha.abai.kz/content/syrym-dat-zhanaozen-eldin-kelesi-damu-satysyna-otudin-olara-kezeni ):

«بارعان سايىن ساياسي-ينتەللەكتۋالدىق قۋات مولايىپ، ونى جۇمسار كەڭىستىك بەلگىلى ءبىر توپپەن شەكتەلۋدە. ەلدەگى ءىرىلى-ۋاقتى داۋلار بىرجاقتى قارالىپ، بىرجاقتى شەشىلەتىن عانا جۇيە قالىپتاستى. جەرگىلىكتى ماسەلەنى شەشەتىن ساياسي-قوعامدىق ينستيتۋتتار جوق. قازاقتىڭ تاريحي اقساقالدىق ينستيتۋتى كەلمەسكە كەتكەندەي سىڭايى بار. قاريالاردىڭ جاس ۇرپاق الدىنداعى قاۋقارىن بىلاي قويعاندا، قوعامدا دا ورنى قالمادى، اۋىل اكىمىنە دە ءسوزى وتپەيدى. جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى مەڭگەرۋ قۇرىلىمى تاعى جوق.

بۇگىنگى قازاق قوعامى جۇرتشىلىقتىڭ بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدەگى قاجەتىن وتەيتىندەي ساڭىلاۋ قاجەتسىنۋدە. ەلدەگى ءتۇرلى دەڭگەيدە ليدەرلىك قابىلەتتىڭ ورنى بولاتىنداي قۇرىلىمدار كەرەك. ايتپەسە، جاس ۇرپاققا دا، جالپى جۇرتقا دا «اۋىلداعىنىڭ اۋىزى ساسىپ»، وگەيدىڭ، وزگەنىڭ اقىلى مەن كەڭەسى،ءتىپتى يدەولوگياسى قابىلداناتىن كۇيگە تاقاپ وتىرمىز. سول احۋال انتيمەملەكەتتىك احۋال تۋعىزىپ وتىر. نومەنكلاتۋرالىق جاساندى ەليتا قوعامنىڭ اجەتىنە جاراي الماي وتىر».

اقىرى وڭىرلىك دامۋ مينيسترلىگى قۇرىلدى. مەملەكەت باسشىسى اتاپ وتكەندەي، بۇل ۆەدومستۆونىڭ قۇرامىنا جەر رەسۋرستارى، قۇرىلىس اگەنتتىكتەرى جانە قر ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ مينيسترلىگى بولىپ قايتا قۇرىلعان قر ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا مينيسترلىگىنىڭ وڭىرلىك دامۋ كوميتەتى كىرەدى.  «قىسقارتىلىپ وتىرعان وسى ءۇش اگەنتتىكتەن جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى باسقارۋدى دامىتۋ جانە جەرگىلىكتى جەرلەرگە وكىلەتتىكتەر بەرۋ ءۇشىن ارنايى مينيسترلىك قۇرىلىپ وتىر»، - دەپ اتاپ كورسەتتى ن.نازارباەۆ.

كەمى سوڭعى ون جىل بويى جولداۋدان جولداۋعا كوشىپ كەلە جاتقان جەرگىلىكتى جۇرتتىڭ ءوزىن باسقارۋ ينستيتۋتى نەعىپ قولعا الىنا قالدى جانە وعان پىلدەي مينيسترلىك قالايشا قۇرىلدى؟ سەبەپ، اكىمدەردىڭ باسقا شىعىپ بارا جاتقان قۇزىرىندا بولسا كەرەك. ءبىر جاعىنان جوعارعى بيلىك تەك قانا بۇيرىق شىعارۋمەن اينالىسادى دا، قارجىنى وڭىرلىك اكىمدەرگە بۇرىپ، حالىقپەن جۇمىستىڭ ءبارىن سوعان ارتىپ قويعان. بىراق اكىمدەر جەرگىلىكتى جۇرتشىلىقتىڭ اياعىن ءبىر ەتىككە تىعۋعا قۇزىرى جەتەدى، ال حالىقپەن ديالوگ، كەلىسۋ، ولاردى ادامعا ساناۋ اتىمەن جوعالدى. بيۋدجەتتەن ايلىق الاتىن ادامداردىڭ قۇنى كوك تىيىن بولا باستادى. اقىرىندا جوعارعى بيلىك پەن اكىمدەردىڭ اراسىندا ءبىرىن ءبىرى الداۋ عانا  باستى ساياسي يدەولوگياعا اينالدى. حالىقتىڭ الدىندا بيلىكتىڭ سۇيكىمى كەتىپ بولدى. بۇل جاعداي تەك قانا جاڭاوزەن دۇربەلەڭىن عانا ەمەس، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىققا قول سالاتىن الاپات ايداقاردى دۇنيەگە اكەلدى. بۇل اقۋالدى دا ايتىپ وتكەنىمىز بار (http://old.abai.kz/content/syrym-dat-bilik-tygyrykta): «ەڭ باستىسى - ەلدىڭ مەملەكەتتىك جوعارعى قۇزىرى وبلىستىق جەرگىلىكتى دەڭگەيگە كەلگەندە جەكەلەگەن اكىمدەردىڭ ساياساتىنا ۇلاسىپ، جىمداسىپ، سۋبەكتيۆ اكىمدىك ديكتاتۋراعا اينالدى. الايدا، بۇل اسا قۇيقالى مەملەكەتتىك شيكىزات سالاسى اكىمدەردىڭ قولىندا دەگەن ءسوز ەمەس، ول رەسۋرس كلاندىق توپتاردىڭ قاراۋىندا قالدى دا، جاڭاوزەن سەكىلدى ساياسي شىيقانداردى ءپىسىردى.»

قىسقاسى، جەرگىلىكتى ءوڭىردى بيلەۋ تىعىرىققا تىرەلدى دە، جوعارعى بيلىكتىڭ بار تىرەگى سانالعان اكىمدىك ينستيتۋت وزىنە قاتەر توندىرە باستادى.ەندى جالى كۇدىرەيگەن اكىمدىكتى السىرەتىپ، السىرەگەن جەرگىلىكتى ءوڭىردى كۇشەيتۋ ءۇشىن ءبىر مينيسترلىك قۇرىلىپ وتىر. بىراق ءبىر عانا مينيسترلىكتىڭ قولىنان سان سالالى جوعارعى بيلىكتىڭ قۇزىرىن جەرگىلىكتى وكىمەتپەن جالعاۋ كەلەر مە ەكەن؟

ونىڭ ۇستىنە، وڭىرلىك دامۋ مينيسترلىگىنىڭ قىزمەتى وڭىرلەر مەن ەل ەكونوميكاسى سالالارىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق الەۋەتىن ءتيىمدى پايدالانۋ نەگىزىندە قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتەتىن جاعدايلاردى تۋعىزۋعا باعىتتالماق، پرەمەردىڭ سوزىمەن ايتقاندا  «وڭىرلەردى دامىتۋ»، «قولجەتىمدى باسپانا-2020»، «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2020»، «جۇمىسپەن قامتۋ-2020»، «اق بۇلاق»، تكش جاڭعىرتۋ جانە مونوقالالاردى دامىتۋ باعدارلامالارىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ بىرىڭعاي ۇيلەستىرۋشىسى بولادى». بۇل قاپتاعان باعدارلامالاردى بۇرىن ءار سالانىڭ «باقتاشىسى» - سايكەس مينيسترلىك باقىلاپ كەلسە، ەندى سونىڭ ءبارى ءبىر عانا ءودم-ءنىڭ ىيىعىنا تۇسپەك.

«سونداي-اق وڭىرلىك دامۋ مينيسترلىگىنە ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنەن حالىقتىڭ كوشى-قونى سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياسات ماسەلەسى دە بەرىلەدى. ياعني، وڭىرلىك دامۋ مينيسترلىگى ستراتەگيالىق جانە ەكونوميكالىق جوسپارلاۋدى ەسەپكە العاندا، كوشى-قون ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋمەن كەشەندى تۇردە اينالىساتىن بولادى»، - دەيدى  پرەمەر-مينيستر.

پرەزيدەنت ن. نازارباەۆ جاڭا وڭىرلىك دامۋ مينيسترلىگىنىڭ قۇرىلۋىن «جەرگىلىكتى باسقارۋدى دامىتۋ» قاجەتتىلىگىمەن ءتۇسىندىردى. ال، اۋىلدىق اكىمدەردىڭ ءبىر عانا «نۇر وتانعا» تيەسىلى ءماسليحاتتا سايلانۋى جەرگىلىكتى وزىندىك بيلەۋ ينستيتۋتىن قالاي دامىتا قويماق؟ بۇل دا كۇماندى.

«قىسقارتىلىپ وتىرعان وسى ءۇش اگەنتتىكتەن جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى باسقارۋدى دامىتۋ جانە جەرگىلىكتى جەرلەرگە وكىلەتتىكتەر بەرۋ ءۇشىن ارنايى مينيسترلىك قۇرىلىپ وتىر»، - دەلىندى، بىراق ءالى كۇنگە سول جەرگىلىكتى جەرلەرگە قانداي وكىلەتتىك بەرىلەدى، ول الاڭسىز ءوزىن ءوزى بيلەۋ ءۇشىن مۋنيتسيپالدىق مەنشىك بولا ما؟..ت.ت. ساۋال كوپ، جاۋاپ جوق. ونى شاماسى، حالىق تۇگىل بۇل جوبانى ازىرلەۋشىلەردىڭ ءوزى دە تولىق بىلمەيدى.

سونىمەن، بۇرىنعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا مينيسترلىگىنە قاراستى وڭىرلىك دامۋ كوميتەتىنىڭ نە ىستەگەنىن بىلمەسەك تە، ونىڭ مينيسترلىككە اينالعانىن بىلدىك. ايتپاقشى، ودان باسقا وڭىرلىك ساياسات ماسەلەلەرى جونىندە ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا دا بولعان ەدى. ونىڭ دا نە تىندىرعانى بەيمالىم... ەندى نە بولار ەكەن، ايتەۋىر، نيەت ءتۇزۋ - ساياسات وڭىرگە بەت بۇردى...

Abai.kz