تەلەارنالارعا مۋلتفيلم ۇسىنساڭ، ساتىپ الۋدىڭ ورنىنا، كەرىسىنشە، وزىڭنەن اقشا سۇرايدى
- ءوزىڭىز جەتەكشىلىك ەتەتىن «ساق» كينوستۋدياسىنىڭ مۋلتيپليكاتسيا سالاسىنا شىنداپ دەن قويىپ، كورەرمەنگە تۇشىمدى دۇنيە ۇسىنىپ جۇرگەنىن جۇرتشىلىق جاقسى بىلەدى. جالپى، وسى جۇمىس قالاي باستالدى؟ ۇلكەن ونەر ورتاسىنان سىرت جۇرگەندەرىڭىزگە قاراماستان، ناقتى ءبىر ماقسات قويىپ، جەمىستى ەڭبەك ەتۋلەرىڭىزدىڭ سىرى نەدە؟
- ءوزىڭىز جەتەكشىلىك ەتەتىن «ساق» كينوستۋدياسىنىڭ مۋلتيپليكاتسيا سالاسىنا شىنداپ دەن قويىپ، كورەرمەنگە تۇشىمدى دۇنيە ۇسىنىپ جۇرگەنىن جۇرتشىلىق جاقسى بىلەدى. جالپى، وسى جۇمىس قالاي باستالدى؟ ۇلكەن ونەر ورتاسىنان سىرت جۇرگەندەرىڭىزگە قاراماستان، ناقتى ءبىر ماقسات قويىپ، جەمىستى ەڭبەك ەتۋلەرىڭىزدىڭ سىرى نەدە؟
- ءوزىمىز كىشكەنتاي كۇنىمىزدەن اجەلەرىمىزدىڭ ەرتەگىسىن تىڭداپ، مۋلتفيلم كورىپ وستىك، تاربيەلەندىك. ەرتەگىلەردىڭ بارىندە باستى كەيىپكەر ماقسات-مۇراتىنا جەتەتىن، جاقسىلىق جاماندىقتى جەڭەتىن. قازىر اتا-انالاردىڭ بالالارىنا ەرتەگى ايتپاق تۇگىل، قاتتى كوڭىل بولۋگە ۋاقىتى جوق. ازاننان كەشكە دەيىن بازاردا، اندا-مۇندا ءجۇرىپ، شارشاپ-شالدىعىپ، كەشكە ۇيىنە ءبىر-اق كەلەدى. سوسىن ەرتەگى ايتۋ قايدا، «ءما، اينالايىن، مىنانى كورىپ وتىرىڭدار» دەپ دايىن ديسكىنى بەرە سالادى. ال قازىر ءمۋلتفيلمنىڭ ءبارى - شەتەلدىكى. يدەولوگيا، ءتالىم-تاربيە باسقا، ونىڭ ءبارى ءبىزدىڭ مەنتاليتەتكە كەلمەيدى. سوندىقتان دا بۇگىندە مەكتەپتەردە، جاسوسپىرىمدەر اراسىندا قىلمىس، سۋيتسيد وتە كوبەيىپ كەتتى. سونىڭ ءبارى - كومپيۋتەردەگى اتىس-شابىس ويىندار مەن شەتەلدىڭ مۋلتفيلمدەرىندەگى قاتال، جانكەشتى نارسەلەردى كوپ كورگەننەن. وندا ءبىرىن-ءبىرى اتىپ كەتۋ، اسىپ كەتۋ وپ-وڭاي. قازىر مەكتەپتە، كوشەدە تاپانشا اسىنىپ ءجۇرۋ سولاردىڭ اسەرىنەن تۋىنداعان دەپ ويلايمىن. كەز كەلگەن كينونى، ءمۋلتفيلمدى بالا كورىپ قانا قويمايدى. ونىڭ جۇرەگى سورعىش سياقتى، ءبارىن وزىنە ءسىڭىرىپ، سوزىنە دەيىن جاتتاپ، قاعىپ الىپ وتىرادى. سوندىقتان دا ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق دۇنيەلەرىمىزدى الىپ كەلۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن بۇل سالاعا مەملەكەت تاراپىنان كوڭىل ءبولىنۋى ءتيىس. ال قازىر «نەمەن اينالىساسىڭ؟» دەگەنگە «مۋلتفيلم تۇسىرەم» دەسەڭ، ءتىپتى كۇلكى قىلادى، بالانىڭ ويىنى سياقتى كورەدى. شىندىعىنا كەلگەندە، بۇل - ەڭ باستى نارسە. «جاستار - ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز» دەيمىز، «قازاقستان ورتا ازيا بارىسىنا اينالادى» دەپ ۇمىتتەنەمىز. ال سول مەجەگە كىمنىڭ ارقاسىندا جەتپەكپىز؟ ياعني سول جوسپاردىڭ ءبارىن وسى بۇگىنگى بالالار، جاس جەتكىنشەكتەر جۇزەگە اسىرادى. سولاردىڭ جۇرەگىندە ءبىز پاتريوتتىق سەزىم تۋدىرۋىمىز كەرەك. وتانىنا، ەلىنە، سالت-داستۇرلەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، ءتىلىمىزدى، ءدىنىمىزدى قادىرلەۋ، قاستەرلەۋ سەزىمدەرىنىڭ ءبارىن جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا قازىر ءسىڭىرۋىمىز قاجەت. ال ونىڭ ەڭ وڭاي ءادىسى - مۋلتفيلم. سەبەبى ولاردى سىنىپقا كىرگىزىپ قويىپ بىردەڭە ايتساڭ، تىڭداي قويمايدى. ال ءمۋلتفيلمدى تەلەديداردىڭ الدىنان كەتپەي وتىرىپ كورەدى، جۇرەگىمەن ۇعىپ، سونىڭ ءبارىن ساناسىنا ءسىڭىرىپ الادى. سوندىقتان دا مۋلتفيلم ارقىلى كىشكەنتاي جەتكىنشەكتەرىمىزدى سالت-ءداستۇرىن قادىرلەيتىن، سىيلايتىن، ۇلتتىق مۇددەمىزگە ساي پاتريوت ەتىپ ءتاربيەلەي الامىز. دەمەك، مۋلتفيلم دەگەنىمىز - وتە كۇشتى يدەولوگيالىق قارۋ. «بالا تاربيەسى - بەسىكتەن» دەيتىن بولساق، قازىرگىنىڭ بەسىگى تەلەديدار بولىپ وتىر. بالالاردى سول ارقىلى تاربيەلەپ جاتىرمىز. ولار «قوي» دەسەڭ دە قويماي، مۋلتفيلم ارنالارىن تاۋىپ الىپ، شەتەلدىڭ مۋلتفيلمدەرىن كورىپ ءوسىپ جاتىر.
- ال سول مۋلتفيلمدەردى شىعارىپ، الەمگە كەڭىنەن تاراتىپ جاتقان شەتەلدىكتەر بۇعان يدەولوگيا رەتىندە قاراپ وتىر ەمەس پە؟
- ارينە. ولار سول ارقىلى ءوزىنىڭ مادەنيەتىن ناسيحاتتاپ وتىر. مىسالى، قاي اۋىلعا بارساڭ دا، قازىر بالالار «جۋمونگ بولامىز» دەپ شىبىقتى ات قىپ ءمىنىپ، شاۋىپ جۇرەدى. ال نەگە ولار «قوبىلاندى بولامىز»، «الپامىس بولامىز» دەمەيدى؟ ويتكەنى بىزدە ونداي مۋلتفيلم دە، كينو دا جوق. ال بۇرىن ءوزىمىز كىشكەنتاي كۇنىمىزدە باتىرلار جىرىنىڭ كۇيتاباعىن اتالارىمىزبەن بىرگە تىڭدايتىنبىز. سونىڭ وزىنەن قاتتى اسەرلەنەتىنبىز، كاستريۋلدىڭ قاقپاعىن قالقان عىپ، قولدان قىلىش جاساپ، باتىرلارعا ەلىكتەۋشى ەدىك. بۇگىندە ءبىزدىڭ وسى شارۋامەن اينالىسىپ جۇرگەنىمىزدىڭ ءوزى - پاتريوتتىق.
مەن قازىرگى جاستاردى مۇلدە تۇسىنبەيمىن. اسكەردەن قاشادى نەمەسە شەتەلگە وقۋعا بارادى دا، سول جاقتا قالىپ قويۋعا تىرىسادى. سەبەبى ەلىن جاقسى كورمەيدى. ال نەگە سول شەتەلدەن ۇيرەنگەنىن وتانىنىڭ پايداسىنا، يگىلىگىنە جۇمسامايدى؟ بىلە-بىلسەك، تۇركيانىڭ دامىپ وتىرعان سەبەبى - ءاربىر تۇرىك شەتەلدە جان-جاقتى ءبىلىم الادى دا، كورگەن-بىلگەنىن، ۇيرەنگەنىن ەلىنە اكەپ قۇيادى. ءبىزدىڭ جاستارىمىز كەرىسىنشە، مەملەكەت قارجىسىنا سىرتتا ءبىلىم الادى دا، سول بويى سىرتقا قاشادى. سەبەبى ولاردا ەلىنە، قازاقستانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، پاتريوتتىق سەزىم جوق. ءبىز سونى وياتۋ ءۇشىن دە مۋلتفيلم جاساۋمەن قازىر اينالىسۋىمىز كەرەك.
- دەگەنمەن ەلدىڭ، اسىرەسە بيلىك تىزگىنىن ۇستاعان باسشىلاردىڭ مۋلتفيلمگە دەگەن كوزقاراسى تۇزەلمەيىنشە، بۇل سالادا ىلگەرىلەۋشىلىكتىڭ بولا قويۋى نەعايبىل شىعار...
- مىسالى، ءبىزدىڭ مۋلتفيلم ءتۇسىرىپ جۇرگەنىمىزگە ون شاقتى جىلدىڭ ءجۇزى بولدى. بىلاي قاراپ تۇرساڭ، بىزدىكى دە - ءوندىرىس، كينو ءوندىرىسى. ال «كاسىپكەرلىكتى قولداۋ ورتالىعى» ءتارىزدى مەكەمەلەرگە بارساڭ، ولار كۇلە قارايدى، «مۋلتفيلم شىعارامىز» دەسەڭ، مىرس ەتە قالادى. «وندايلارعا كومەكتەس دەگەن نۇسقاۋ دا، ەشتەڭە دە جوق» دەيدى. مىسالى، ءبىز دە كاسىپكەرمىز، 25 ادامعا جۇمىس بەرىپ وتىرمىز. بىرىنشىدەن، جاس ۇرپاقتى پاتريوتتىق تۇرعىدا تاربيەلەپ، ەلباسىنىڭ ساياساتىن قولداۋ ماقساتىندا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. قازاق ءتىلىن مۋلتفيلم ارقىلى ۇيرەتۋ جاعىنان دا بىرنەشە جوبالار جاسادىق. جانە بۇل تەك ءتىل ۇيرەتۋ عانا ەمەس، وندا كادىمگىدەي وقيعا بولادى. مىسالى، ءبىر وقيعاعا پەرسوناج ەتىپ قازاقستاننىڭ بارىسى مەن قونجىقتى الدىق. سول ەكەۋى «ءبىز قۇر جۇرە بەرمەي، كۇنىنە ءبىر جاقسىلىق جاسايىق» دەپ كەلىسەدى. ال ەندى «نە ىستەيمىز؟» دەگەندە، قاراتورعايدى كورىپ: «كوكتەم كەلدى، قاراتورعايعا ۇيا جاساپ بەرەيىك» دەيدى. ءسويتىپ، ارا، بالعا ىزدەيدى جانە وسى سوزدەردىڭ ءبارىنىڭ ورىسشا، قازاقشا اتاۋىن ايتىپ جاتتىعادى. سول ۇيانى سوسىن اعاشقا ىلەدى. قاراتورعاي العىس رەتىندە ولارعا ءان شىرقاپ بەرەدى. ياعني مۇندا تاربيەلىك تە ءمان بار. مۇنى كورگەن كىشكەنتاي بالالار قۇستارعا ۇيا جاساۋعا، جان-جانۋارلارعا قامقور بولۋعا تىرىسادى. رەسەيلىكتەر ءمۋلتفيلمنىڭ مىقتى يدەولوگيالىق قۇرال ەكەنىن ءتۇسىنىپ ۇلگەردى. ءسويتىپ، يليا مۋرومەتستى دە، باسقا باتىرلارىن دا تۇگەلدەي ەكرانعا شىعارىپ قويدى. ولار ءتىپتى مۋلتفيلمدەرىنىڭ وزىنە «رۋسسكي دۋح»، «گدە ناشا بوگاتىرسكايا سيلا» دەگەن سوزدەردى قوسىپ وتىرادى. وسىدان كەيىن بالالار، ارينە، باتىر بولىپ وسۋگە، ەلىن، جەرىن سۇيۋگە تاربيەلەنەدى، رۋحتانادى. سول رەسەي مۋلتفيلم سالاسىنا بىلتىر 500 ملن رۋبل بولگەن، بيىل 1,5 ملرد رۋبل ءبولىپ وتىر. بىزدە دە «قازاقفيلمگە» اقشا بولىنەدى، بىراق ونىڭ دەنى كينو تۇسىرۋگە كەتەدى دە، مۋلتفيلمگە بولار-بولماس قارجى قالادى.
- وسىنداي جاعدايدا مۋلتيپليكاتسيا سالاسىن قالاي جانداندىرۋعا بولادى؟ قايتكەندە قازاق انيماتسياسىنىڭ باعىت-باعدارى تۇزەلەدى؟
- مەنىڭ ويىمشا، بۇل سالانى كوتەرەمىز دەسەك، باياعى «سويۋزمۋلتفيلم» دەگەن سياقتى «قازاقمۋلتفيلمدى» جانداندىرۋىمىز كەرەك، ول جەكە وتاۋ بولىپ ءبولىنىپ شىعۋى ءتيىس. بۇلاي بولمايىنشا، جاعداي تۇزەلمەيدى. مىسالى، وداق كەزىندە بالالار كينوستۋدياسى ءوز الدىنا بولەك بولدى. ودەسسا، ماسكەۋ بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر كينوستۋديالارى جۇمىس ىستەدى. سولار تەك قانا بالالارعا ارناپ كينو، مۋلتفيلم جاساپ وتىردى. «تيمۋر جانە ونىڭ كومانداسى»، «قولا قۇس»، «قانجار» سەكىلدى باسقا دا جاقسى-جاقسى فيلمدەر، ەرتەگىلەر ءتۇسىرىلدى، ناقتى باعدارلامالار جاسالدى.
راس، «قازاقفيلم» جىلىنا بىرەن-ساران بالالار فيلمدەرىن شىعارىپ قويادى. بىراق ول كىمگە، قالاي جەتەدى؟ امەن قايداروۆ اعامىز ءمۋلتفيلمنىڭ ماسەلەسىن ايتىپ، ءالى شىرىلداۋمەن كەلەدى. سول كىسىنىڭ ءىزباسارى رەتىندە ارتىنان، مىنە، ءبىز كەلە جاتىرمىز. بىراق ەندى ءبىر ون جىلدان كەيىن ءبىز دە شارشاۋىمىز مۇمكىن. راس قوي، اربىردەن كەيىن «وسى ماعان كەرەك پە» دەيسىڭ عوي. سوندىقتان مۇنداي نارسەلەردىڭ ءبارىن ءبىز ىنتالانىپ، جىگەرلەنىپ تۇرعان كەزىمىزدە جاساۋىمىز كەرەك. قۇلشىنىپ تۇرعان ادامدارعا جول اشىپ بەرسە، ول وكىمەتكە تۇك ەمەس. مىسالى، ونسىز دا جىل سايىن قانشاما فەستيۆال وتكىزىپ جاتىر. سولاردى ۇيىمداستىرۋعا، ساحنانى ارلەندىرۋگە جۇمسايتىن قارجىلارىندا شەك جوق. سول ءبىر كۇندىك شارالارعا كەتكەن اقشاعا قانشاما مۋلتفيلم جاساۋعا بولاتىنىن ەسەپتەپ كورسەڭىز، ءۇيىپ-توگىپ تاستاۋعا بولاتىن ەدى. ماماندار جوق بولسا، ءبىر ءسارى. ولاي دەپ ايتا المايسىڭ.
- قازىر بىرقاتار تەلەارنالار مۋلتفيلم، دەرەكتى فيلم دەگەن سياقتى نارسەلەردى ءوز تالعامدارىنا ىڭعايلاپ، وزدەرى تۇسىرەتىن جاعدايعا جەتتى. الايدا كەيبىرىنىڭ ءمان-ماڭىزى سىن كوتەرە بەرمەيدى...
- وسى ورايدا مەن مىنانداي نارسەگە قارسىمىن. ءبىزدىڭ ۇلتتىق دۇنيەمىزدى ءوز ۇلتىمىزدىڭ ادامدارى جاساۋى كەرەك. مىسالى، تەلەارنادان بەرىلىپ جۇرگەن «الداركوسەنى» باسقالار تۇسىرگەن. راس، كيىز ۇيلەر دە، ۇلتتىق كيىمدەر مەن ويۋ-ورنەكتەر دە ادەمى. ويتكەنى ونىڭ ءبارى كىتاپتا تۇر. الادى دا، كومپيۋتەرمەن وڭدەپ، جوندەپ بەرە بەرەدى. ال ادامدارىنا قاراساڭ، ءبارى - شەتىنەن اقىماق، الاياق. ال شەتەلدىكتەر روبين گۋدتى جاساسا، ءتۇر-تۇلعاسى كەلىستى، وڭشەڭ سۇلۋ اكتەرلەردى ويناتادى. ال نەگىزىندە، ول - قاراقشى. سول ءبىر عانا قاراقشى جونىندە گولليۆۋد 40 كينو ءتۇسىرىپ تاستادى، ەڭ مىقتى دەگەندەرىنەن بىرەسە انا اكتەر، بىرەسە مىنا اكتەر وينايدى. مەن، مىسالى، ءبىزدىڭ الداركوسە مەن تازشا بالانى قازىرگى كورسەتىپ جۇرگەنىمىزدەي بولعان دەپ ويلامايمىن. اجەلەر دە ءجۇزى جىلى، مەيىرباندى ەمەس، كىلەڭ قاباعى تۇكسيگەن، سيىقسىز جاندار رەتىندە كورسەتىلەدى. سونىڭ ءبارىن وزگە ۇلتتىڭ وكىلدەرىنە ءتۇسىرتىپ جاتىر. سولارعا بەرگەن اقشانى بىزگە بەرسە، قانشاما ماڭىزدى، ۇلتتىق نارسەلەر جاساۋعا بولاتىن ەدى! مىسالى، جۋساننىڭ باسىندا بوزتورعاي شىرىلداپ وتىراتىنىن ءبىز بىلەمىز، ولار بىلمەيدى. ولار، مىسالى، ساۋىسقاندى وتىرعىزىپ قويۋى مۇمكىن. ءبىز جۋساننىڭ ءيىسىن يىسكەپ وستىك. حالقىمىزدىڭ ءومىر ءۇردىسىن، سالت-ساناسىن جاقسى بىلەمىز. نە ىستەسەك تە جاناشىرلىقپەن ىستەيمىز. ەگەر دە قوبىلاندى، الپامىس باتىرلاردى شىعاراتىن بولساق، وعان تولىق مۇمكىندىگىمىز بار. تەك قاراجات جاعى عانا قولبايلاۋ بولادى. بيلىك باسىنداعىلاردىڭ، دەپۋتات اعالارىمىزدىڭ بالا-شاعالارى، نەمەرەلەرى جوق پا؟ سولار ۇيىندەگى بالالاردىڭ قانداي مۋلتفيلم كورىپ وتىرعانىن بايقاماي ما؟ سوعان ويىنشىق رەتىندە ەمەس، تاربيە قۇرالى رەتىندە قاراسا، بىردە بولماسا بىردە: «قاشانعى ءبىزدىڭ بالالارىمىز شەتەلدىڭ مۋلتفيلمىن كورىپ وسەدى؟ وسى ماسەلەنىڭ ءبىر شەشىمىن تابايىق» دەپ ويلاسار ەدى عوي.
- ون شاقتى جىلدىڭ ىشىندە «ساپا وليمپياداسى»، «مۇڭلىق-زارلىق»، «قازاقستان ماقتانىشى»، «قازاقيا» سياقتى باسقا دا كوپتەگەن مۋلتفيلمدەر ءتۇسىردىڭىزدەر. بىراق سولاردىڭ ەلگە جەتۋ، كورسەتىلۋ جايى قالاي بولىپ جاتىر؟
- ءبىز ءوزىمىز «قازاقفيلمنىڭ» تاپسىرىسىمەن «قوشقار مەن تەكە»، «مومىن مەن قاراقشى»، «مايماق قاز» جانە ءا.تاجىباەۆ شىعارماسىنىڭ جەلىسىمەن 12 مينۋتتىق «تولاعايدى» تۇسىردىك. وسىلاردىڭ ىشىندە «قوشقار مەن تەكە» ارا-تۇرا كورسەتىلىپ ءجۇر. «الا قوڭىز بەن قۇمىرسقا»، «تۇلكى، كەنە، تاسباقا» سياقتى 4-5 مينۋتتىق مۋلتفيلمدەرىمىزدى «بالاپان» ارناسىنا وتكىزدىك.
مىنە، وسى جەردە ءمۋلتفيلمنىڭ ءتاربيەلىك ءمانىن ايتا كەتكىم كەلىپ تۇر. مىسالى، «تاۋ كوتەرگەن تولاعايدى» مۋلتفيلم ەمەس كەزىندە ساۋران دەگەن ءۇش جاسار بالاما اڭگىمەلەپ بەرگەن ەدىم. ايتقاندا دا اسىرەلەپ، ادەمىلەپ ايتاسىڭ عوي. جاستىقتى الىپ، «تولاعاي تاۋدى بىلاي كوتەرىپتى»، «ءويتىپتى، ءبۇيتىپتى» دەگەنىمدە، بالام ويلانىپ وتىرىپ، قابىرعاداعى تاۋدىڭ سۋرەتىنە قارادى دا: «اكە، كەيىن وسكەندە مەن دە تولاعاي سياقتى مىنا تاۋدىڭ ءبىر بولشەگىن الامىن دا، ءبىزدىڭ اۋىلعا اپارىپ قويامىن. اۋىلدا تاۋ جوق قوي» دەدى. ياعني ەرتەگى تىڭداعاننىڭ وزىنەن وسىنشاما اسەرلەنگەن كىشكەنتاي بالا مۋلتفيلم كورسە، قانداي كەرەمەت رۋحتانادى دەسەڭشى! بىراق نەگە ەكەنىن، «تولاعايدى» «قازاقفيلم» ءالى كورسەتىپ جاتقان جوق. سيۋجەتكە سارشۇناقتى كىرگىزىپ، ونى تولاعايمەن دوستاستىردىق. ءىشىنارا وسىنداي وزگەرىستەر بار. ولاي ەتپەسەك، تاعى بولمايدى. ويتكەنى قازىرگى زامانعا ساي كورىنىستەر، وقيعالار بولماسا، بالالاردى قىزىقتىرۋ قيىن، ءبىزدىڭ بۇرىنعى كورگەن مۋلتفيلمدەرىمىزدى ولار تاپ سول كۇيىندە كورمەيدى، ولارعا قيمىل-قوزعالىس، قىزىقتى وقيعالار كەرەك. «باتىرلار جىرىن» تۇسىرسەك تە، ىشىنە سونداي بىردەڭەلەر قوسۋىمىز كەرەك. رەسەيلىكتەر دە، شەتەلدىكتەر دە سولاي ىستەپ جاتىر. ياعني تاربيەنىڭ ءوزىن سونداي نارسەلەردىڭ ىشىنە كىرگىزىپ جىبەرۋگە ءتيىسپىز.
- وسى ورايدا، وزدەرىڭىز تۇسىرگەن نەمەسە ءتۇسىرىپ جاتقان مۋلتفيلمدەر ارقىلى، مىسالى، كورەرمەنگە نەنى سىڭىرۋگە تىرىستىڭىزدار نەمەسە قانداي قاسيەتكە تاربيەلەي الدىڭىزدار؟
- ماسەلەن، «قازاقيا» اتتى مۋلتيپليكاتسيالىق جوباعا حالقىمىزدىڭ سالت-ءداستۇرى مەن ادەت-عۇرىپتارى نەگىز ەتىپ الىنعان. بۇل جوبا تانىمدىق مىندەتتى عانا اتقارىپ قويمايدى، سونىمەن بىرگە كىشكەنتاي كورەرمەندەردىڭ بويىنا پاتريوتتىق رۋح پەن ادامي ىزگى قاسيەتتەردى سىڭىرۋگە دە باعىتتالعان. ۇزىن-ىرعاسى 7-8 مينۋتتى قۇرايتىن ءاربىر سەريا ناقتى ءبىر تاقىرىپقا ارنالعان. مىسالى، ءبىرىنشى سەرياعا ناۋرىزدى مەرەكەلەۋ ءداستۇرىنىڭ قاشان جانە قايدان باستاۋ العانى، شىعىس جاڭا جىلىنىڭ ەنۋىن قاي كەزدەن باستاپ ەسەپتەۋ كەرەكتىگى، ناۋرىزكوجەنىڭ قالاي دايىندالاتىنى سياقتى باسقا دا جايتتار ارقاۋ ەتىلگەن. ەكىنشى سەريادا ەلىمىزدىڭ ماقال-ماتەلدەرى مەن ناقىل سوزدەرى كورنەكى تۇردە ءتۇسىندىرىلەدى. ءۇشىنشى سەريادا حالقىمىزدىڭ ەڭ كەرەمەت داستۇرلەرىنىڭ ءبىرى، ياعني بەلگىلى ءبىر جۇمىستى جۇرت بولىپ جۇمىلا اتقاراتىن اسار جايلى باياندالادى. مۇندا تاسباقا جىلاپ وتىرادى. «نەگە جىلاپ وتىرسىڭ؟» دەسە، «ءۇيىم جوق» دەيدى. «ساعان ءۇي نە كەرەك، ءوز ءۇيىڭ - وزىڭدە، راحات ەمەس پە» دەسە، «ەرتەڭ تۋعان كۇنىم، دوستارىم كەلسە، ۇستىمە داستارقان جايامىن با» دەيدى. سودان اسقاباق اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى «جارايدى، وندا ءبىز اسار جاسايىق» دەپ، ءبارى جابىلىپ، تاسباقاعا ءۇي سالىپ بەرەدى. بارلىق سەريالاردى وزدەرى دە تانىمال ۇلتتىق برەند ەسەبىندەگى باستى كەيىپكەرلەر - قامشى مەن اسىق بايلانىستىرادى. كوڭىلدى وقيعالار ءان، اۋەنمەن ۇيلەسىمدى تۇردە بەرىلەدى. كەز كەلگەن ءمۋلتفيلمنىڭ ءايتەۋىر ءبىر تاربيەلىك ءدانى بولادى. دەمەۋشىلىك جاسالسا، مۇنداي دۇنيەلەردى الداعى ۋاقىتتا دا كوپتەپ تۇسىرۋگە بولار ەدى.
- رەجيسسەرلەردىڭ كوپشىلىگى ادەتتە ستسەناري جاعىنان تاپشىلىق كورىپ جاتادى. «كوركەمدىگى جوعارى، ءمان-ماڭىزى تالاپقا، تالعامعا ساي تۇشىمدى دۇنيەلەر از» دەپ قىنجىلادى. سىزدەردە بۇل جاعى قالاي؟
- وسى ماسەلەمەن «اۋىرىپ» جۇرگەننەن كەيىن ءبىز كوبىنەسە ءوز باسىمىزدا ءپىسىپ-جەتىلگەن، ءوز ويىمىزداعى دۇنيەلەردى شىعارامىز. ارينە، ستسەناريلەرگە كونكۋرس جاريالاپ، ىشىنەن ەڭ وزىقتارىن تاڭداپ الىپ جاتساق، وتە جاقسى بولار ەدى. بىراق وعان شامامىز جەتپەيدى. ءبىرتالاي جىل بۇرىن د.يسابەكوۆتىڭ ستسەناريى بويىنشا «مۇڭلىق-زارلىقتى» تۇسىردىك. مىسالى، وسى مۇڭلىق-زارلىقتىڭ وقيعاسىن بالالاردى قويىپ، ۇلكەندەردىڭ ءوزى بىلمەيدى، بىلگەن كۇندە دە اڭىز نەمەسە ەرتەگى دەپ ويلايدى. ول - نەگىزىندە، بولعان وقيعا. وڭتۇستىك قازاقستانداعى سىرداريا بويىندا مۇڭلىق-زارلىقتىڭ دا، شانشارحان دەگەن اكەسىنىڭ دە بەيىتى ورىن تەپكەن، حانشايىم دەگەن ارال بار. وقيعا سول جەردە وتكەن. بىراق جۇرتتار مولانىڭ قاسىنان ءوتىپ جۇرسە دە، وقيعاسىنا ءمان بەرمەيتىن. ءبىزدىڭ ءمۋلتفيلمدى كورگەن سوڭ بارىپ: «ە، وسىلاي بولعان ەكەن عوي» دەپ جاتىر. سەبەبى ەسكىرىپ كەتكەن، كىتاپحانالاردىڭ ءبىر بۇرىشىندا جاتقان كونە داستاندى كىم تاۋىپ الىپ وقي بەرەدى؟
- ءمۋلتفيلمدى ءتۇسىرۋىن تۇسىرەسىزدەر، بىراق ونىڭ دا كورەرمەنگە جەتۋى وڭاي ەمەس ەكەنى انىق. ءوز ونىمدەرىمىزدى تەلەارنالار تەگىن كورسەتە قويۋعا قۇلىقتى ەمەس دەگەن سياقتى...
- شىنىمەن دە، تەلەارنالارعا مۋلتفيلم ۇسىنساڭ، ساتىپ الۋدىڭ ورنىنا، كەرىسىنشە، وزىڭنەن اقشا سۇرايدى. وسى ورايدا، ءبىزدىڭ ارنالارىمىز وزىمىزدىكىن ەمەس، شەتەلدىڭ مۋلتفيلمدەرىن كورسەتۋگە نەگە قۇمار دەگەن سۇراق تۋىندايدى. مۇنىڭ سەبەبى - ولاردى وتە ارزان باعاعا الادى. ولاردا جاڭا، ورتاشا جانە ەسكى مۋلتفيلمدەر جەكە-جەكە سورەلەردە تۇرادى جانە باعالارى دا سول شىققان ۋاقىتىنا سايكەس بولادى. بىزدىكىلەردىڭ ساتىپ الاتىنى - نەگىزىنەن، ەسكى مۋلتفيلمدەر. شىمكەنتتىك جەرگىلىكتى تەلەارنالاردان: «سەندەردىڭ مۋلتفيلمدەرىڭدى نەعىلامىز؟ «توم مەن دجەرريدىڭ» ءبىر جىلعا جەتەتىن سەرياسىن 7 مىڭ تەڭگەگە ساتىپ الدىق» دەگەندى دە ەستىدىك. راس، ۋولت ديسنەيمەن تالاسا المايمىز. ءبىز ءتىپتى وندا بولدىق، كوردىك. ولاردا ءمۋلتفيلمنىڭ ءبىر ءبولىمىنىڭ وزىندە مىڭ ادام جۇمىس ىستەيدى. ارينە، ولاردىڭ ساپاسى بولەك. بىراق تاربيەلىك ءمانى قانداي؟ مىسىقتى ۇستاپ الىپ، بالعامەن باسىنان ۇرسا، تومپايىپ شىعا كەلەدى، تاعى ۇرسا، تاعى تومپايادى، باسىن قاعىپ جىبەرسە، ميى قايناپ جاتادى دەگەن سياقتى نارسەلەر عوي. سونى ومىردە قايتالاپ، مىسىقتىڭ باسىنان بالعامەن ۇرعان بالالاردى دا كورگەنبىز. «مۇنىڭ نە؟» دەسەڭ، «قازىر باسى ءىسىپ شىعادى» دەيدى. وسىعان كۇلەسىڭ بە، جىلايسىڭ با؟
- ەندى وسى سالاداعى كەلەڭسىزدىكتەردى جويۋدىڭ، جۇمىستى جولعا قويۋدىڭ قانداي مەحانيزمدەرى بار؟
- وتاندىق تەلەارنالارعا ۇلتتىق ونىمدەرىمىزدى ساتىپ الۋ جانە شەتەلدىك فيلمدەردى كورسەتۋدى ازايتۋ جونىندە ناقتى تاپسىرما بەرىلۋى ءتيىس. «مادەنيەت تۋرالى» زاڭنىڭ 28-بابىندا شەتەلدىك ونىمدەردەن گورى وتاندىق ونىمدەرگە كوڭىل ءبولۋ جانە ناسيحاتتاۋ تۋرالى تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ ايقىن جازىلعان. بىراق سونىڭ ورىندالۋىن قاداعالاپ، تالاپ ەتىپ جاتقان ەشكىم جوق. سول ۇلتتىق ونىمدەردى ءبىز شىعارىپ جاتىرمىز، ءبىز دە - كاسىپكەرمىز. بىراق سونى دالەلدەي الماي وتىرمىز. شىن نەگىزىندە، ءبىز دە تاۋار ءوندىرۋشىمىز عوي. بىراق جۇمىس ىستەپ وتىرعان جەرىمىزدى جۇرتقا كورسەتۋگە ۇيالامىز. مەن ءوزىم وسى جەردىڭ اكىمى بولسام، «ءبىزدىڭ قالانىڭ اتىن شىعارىپ جاتىرسىڭدار عوي، مىنا عيماراتتا وتىرىڭدار. سەندەرگە تاعى نە كەرەك؟ كومپيۋتەرلەرىڭ ەسكى مە، مىنە، جاڭاسىن الىڭدار» دەپ، جۇمىس ىستەۋگە مەيلىنشە جاعداي تۋعىزار ەدىم. مەنىڭشە، ولار ءبىزدى «جەكە كاسىپكەر، وسىمەن قىرعىن اقشا تاۋىپ جاتىر، نە ءۇشىن ولارعا كومەكتەسۋىمىز كەرەك» دەپ ويلايتىن بولۋى كەرەك.
- ال تاربيەلىك ءمان-ماڭىزى زور تاعىلىمدى دۇنيەلەرىڭىزدى ديسكى تۇرىندە تاراتۋعا وزدەرىڭىز قانشالىقتى مۇددەلىسىزدەر؟
- مۋلتفيلم تاسپالارىنىڭ سىرتىن ادەمىلەپ بەزەندىرىپ، ساپالى تۇردە شىعارۋىن شىعارامىز. بىراق ەرتەسىنە-اق سونى قاراقشىلىق جولمەن كوشىرىپ باسىپ، ونى ارزان تيىن-تەبەنگە ساتىپ، وڭاي جولمەن پايدا تابۋشىلار كوبەيەدى. ياعني قاراقشىلىق تىيىلماي تۇرعاندا بىزگە بۇل جاعى ءتيىمسىز.
- اڭگىمەڭىزگە راقمەت.
الاشقا ايتار داتىم...
«قازاقمۋلتفيلم» ءوز الدىنا جەكە وتاۋ تىگىپ شىعۋى ءتيىس. سوندا عانا جۇمىس جاندانادى. بىزدە كوكشەتاۋدا، استانادا، سوسىن ءبىزدىڭ شىمكەنتتە مۋلتفيلم تۇسىرۋمەن اينالىسىپ جاتقان 2-3 جەكە ستۋديا بار. ولار دا مەملەكەتتىڭ قولداۋىن كۇتىپ وتىر.
اۆتور: روزا راقىمقىزى
"ايقىن" گازەتى
