دالامىز شولەيتكە، شولەيتىمىز شولگە اينالىپ بارادى
بۇگىنگى تاڭدا ەكولوگيالىق جاعدايىمىز ناشارلاپ، ءشولىمىزدىڭ قۇمى جەلمەن ۇشىپ جايىلىمدىق جەرىمىزدى باسىپ، ەگىستىك جەرىمىزدىڭ قۇنارلى /گۋمۋس/ توپىراعى جەلمەن ۇشىپ، شاڭ-توزاڭعا اينالىپ، جەر تاقىرلانىپ، ەگىن ەگۋگە جارامسىزدانىپ باردى. عالىمداردىڭ ەسەبى بويىنشا جىل سايىن ءبىر گەكتار ەگىستىك جەرىمىزدەن ون تونناعا جۋىق قۇنارلى توپىراق جەلگە ۇشىپ كەتىپ ەكەن.
دۇنيەجۇزى رەسۋرستار ينستيتۋتىنىڭ دەرەكتەرىنە جۇگىنسەك، قازاقستان تەرريتورياسىنىڭ 99 % قۇرعاقشىلىققا بەيىم بولىپ سانالسا، جەرىمىزدىڭ 66 % قازىر ءتۇرلى دەڭگەيدەگى شولەيتتەنۋگە ۇرىنىپ وتىرعان كورىنەدى.
بارلىق 188 ملن گەكتار جايىلىمدىق جەرىمىزدىڭ 26%، ياعني 48 ملن. گەكتاردان استامى قۇرعاقشىلىق سالدارىنان جىلدان جىلعا ازىپ-توزىپ بارا جاتقان كورىنەدى. سوڭعى ون جىل ىشىندە 30 ملن. گەكتاردان استام قۇنارلى ەگىستىك جەرىمىزدىڭ 10 ملن. گەكتارعا جۋىعى قۇنارسىزدانىپ، ەگىستىك اينالىمنان شىعىپ قالىپتى /ونىڭ 15%-ى سۋارمالى جەر/.
اۋىلشارۋاشىلىق جەرىمىزدىڭ قۇنارلىلىعىن كەمىتپەي، قالىپتى جاعدايدا ساقتاۋ ءۇشىن، ەگىستىك جەر كولەمىمىزگە جىل سايىن 2,6 ملن توننا تىڭايتقىش ءسىڭىرۋ قاجەت بولسا، بۇگىنگى كۇنى ءسىڭىرىپ وتىرعان تىڭايتقىشىمىزدىڭ كولەمى 213,3 مىڭ توننانى عانا قۇرايدى..
بۇگىنگى تاڭدا ەكولوگيالىق جاعدايىمىز ناشارلاپ، ءشولىمىزدىڭ قۇمى جەلمەن ۇشىپ جايىلىمدىق جەرىمىزدى باسىپ، ەگىستىك جەرىمىزدىڭ قۇنارلى /گۋمۋس/ توپىراعى جەلمەن ۇشىپ، شاڭ-توزاڭعا اينالىپ، جەر تاقىرلانىپ، ەگىن ەگۋگە جارامسىزدانىپ باردى. عالىمداردىڭ ەسەبى بويىنشا جىل سايىن ءبىر گەكتار ەگىستىك جەرىمىزدەن ون تونناعا جۋىق قۇنارلى توپىراق جەلگە ۇشىپ كەتىپ ەكەن.
دۇنيەجۇزى رەسۋرستار ينستيتۋتىنىڭ دەرەكتەرىنە جۇگىنسەك، قازاقستان تەرريتورياسىنىڭ 99 % قۇرعاقشىلىققا بەيىم بولىپ سانالسا، جەرىمىزدىڭ 66 % قازىر ءتۇرلى دەڭگەيدەگى شولەيتتەنۋگە ۇرىنىپ وتىرعان كورىنەدى.
بارلىق 188 ملن گەكتار جايىلىمدىق جەرىمىزدىڭ 26%، ياعني 48 ملن. گەكتاردان استامى قۇرعاقشىلىق سالدارىنان جىلدان جىلعا ازىپ-توزىپ بارا جاتقان كورىنەدى. سوڭعى ون جىل ىشىندە 30 ملن. گەكتاردان استام قۇنارلى ەگىستىك جەرىمىزدىڭ 10 ملن. گەكتارعا جۋىعى قۇنارسىزدانىپ، ەگىستىك اينالىمنان شىعىپ قالىپتى /ونىڭ 15%-ى سۋارمالى جەر/.
اۋىلشارۋاشىلىق جەرىمىزدىڭ قۇنارلىلىعىن كەمىتپەي، قالىپتى جاعدايدا ساقتاۋ ءۇشىن، ەگىستىك جەر كولەمىمىزگە جىل سايىن 2,6 ملن توننا تىڭايتقىش ءسىڭىرۋ قاجەت بولسا، بۇگىنگى كۇنى ءسىڭىرىپ وتىرعان تىڭايتقىشىمىزدىڭ كولەمى 213,3 مىڭ توننانى عانا قۇرايدى..
ەگىستىك جەرىمىزدىڭ توپىراعى جەلگە ۇشىپ، قۇنارلى قاباتى ەروزياعا ۇشىرايدى، تەز كەۋىپ كەتەدى، وزىندىك قۇنى قىمباتتايدى دەپ، ماڭىزدى تەحنولوگيالاردىڭ ءبىرى - جەر اۋىسپالىلىعىن ساقتاماي وتىرمىز. جەردى قارا پاردا ۇستاۋ كولەمىن مۇلدەم كەمىتىپ، جەردى اۋدارماي جىرتۋ تەحنولوگياسىنا كوشتىك. وسىنىڭ ناتيجەسىندە، ەگىستىكتى ءشوپ باسىپ، ەگىننىڭ ءوسى-ونۋىنە كەدەرگى كەلتىرىپ، ءپىسۋ ءمرزىمىن ۇزارتىپ، ساپاسىن تومەندەتىپ وتىر. اۋدارماي جىرتىلعان جەردى ەرتە ءشوپ باساتىن بولعاندىقتان، ەگىستىككە امالسىز قىمبات گيربيتسيد شاشۋعا ماجبۇرلەنىپ، استىقتىڭ وزىندىك قۇنىن ءبارىبىر قىمباتتاتامىز.
وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلدارىمەن سالىستىرعاندا، استىقتىڭ نەگىزگى ساپاسىن كورسەتەتىن قامىرلىلىعى (كلەيكوۆيناسى) بۇگىنگى كۇنى ءتورت ەسەگە دەيىن كەمىپ كەتكەن. سول جىلدارى وندىرىلگەن استىقتىڭ ۇشتەن ءبىرى 1-2 سۇرىپپەن قابىلدانسا، بۇگىنگى كۇنى بۇل كورسەتكىش 7 % عانا قۇرايدى. قازىرگى كەزدە تەحنيكالىق داقىلدارعا قۇيىلعان قارجى دا قۇمعا سىڭگەن سۋمەن تەڭ بولىپ، قايتارىمى قايتپاي وتىر. بۇرىندارى اس تا توك بولىپ جاتاتىن قانت قىزىلشاسىن دا دۇرىس وندىرە الماي، قانت قۇراعىن، ياعني قاجەتتى شيكىزاتتىڭ 97% سىرت ەلدەردەن تاسۋدامىز. شارۋاشىلىقتاردىڭ باسىم بولىگى كوپ شىعىن شىقپايتىن، كوپ جۇمىس كۇشىن قاجەت ەتپەيتىن بيداي ەگۋگە كوشۋدە. توقسانىنشى جىلدارى ەگىلگەن بيداي كولەمى، جالپى ەگىس كولەمىنىڭ 53% قۇراسا، بۇگىنگى كۇنى 95% جەتىپتى.
اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن وندىرۋگە جەرىمىزدىڭ توپىراعى قاتتى، قۇنارى از. اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعى ودان وتكەن، جازىمىز ىستىق جاۋىنى از، قىسىمىز سۋىق، قارى از. جاۋعان قار جەلمەن ۇشىپ، جەر تاقىرلانىپ، كوكتەمدە جەر ەرتە كەۋىپ كەتىپ، سەبىلگەن تۇقىمنىڭ كوبى ونبەيدى. كوپ جاعدايدا، جەر سۋعارىلىپ قايتارا جىرتىلىپ، قايتارا سەبىلىپ جاتاتىنى جاسىرىن ەمەس. جازدىڭ اڭىزاق جەلى توپىراقتى تەز كەپتىرىپ، وسىمدىك تامىرى قىسىلىپ، ءجيى-ءجيى سۋعارۋدى، قوپسىتۋدى قاجەت ەتىپ، وندىرىلەر ءونىم ءتۇسىمىن كەمىتىپ، وزىندىك قۇنىن قىمباتتاتىپ، رەنتابەلدىلىگىن تومەندەتەدى. قالتالىلار مەن بانكتەر اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا ينۆەستيتسيا، نەسيە سالۋعا قۇلىقتى ەمەس. ويتكەنى، بۇل سالانىڭ رەنتابەلدىلىگى تومەن، قايتارىمى از دەگەن كوزقاراس قالىپتاسقان. ول ءبىر جاعىنان راس تا، بيدايدان وزگە سىرتقى باسەكەلەستىككە قابىلەتتى ءونىمىمىزدىڭ بولماي وتىرعانى دا جاسىرىن ەمەس.
بۇگىنگى كۇنى ەلىمىزدىڭ جالپى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەر ەكسپورتىنىڭ 90% بيداي جانە ۇن ونىمدەرى قۇرايدى. ءوندىرىلىپ جۇرگەن استىعىمىزدىڭ ءوزىن، جەرىمىزدىڭ مولدىعى ارقاسىندا قولدا بار قۇنارلى جەرگە استىق سەۋىپ، ەكستينسيۆتىك ادىسپەن / جەر كولەمىن ۇلعايتۋ ارقىلى/ ءوندىرىپ وتىرعانىمىز دا اششىلاۋ بولسا دا اقيقات.
اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا اۋىل حالقىنىڭ قارجىسى، نەسيە الۋعا قويار كەپىلى، جىلجىمايتىن مۇلكى، تۇراقتى كاپيتالى جوق! قارجىسى بارلار، سۋ باسىپ، سازعا اينالعان جەرلەرىن تاستاپ، جىلدا تىڭ جەرگە بيداي ەگۋگە ماشىقتانىپ العان، تەحنيكالىق داقىل ەگۋگە، سۋبسيديالىق قارجى بەرىپ تە، كۇشتەپ تە كوندىرە المايسىڭ!
اۋىل حالقى ەگىنشىلىكتەن ءتۇڭىلىپ، كوز الدىنداعى مالعا دەن قويىپ وتىر، وندا دا ساپاسىنان كورى، سانىنا كوپ كوڭىل ءبولىنىپ، مال تۇقىمى ناشارلاپ تۇقىمسىزدانىپ بارادى. ەكى-ءۇش ليتردەن ارتىق ءسۇت بەرەر سيىر، ءبىر تسەنتەنەردەن ارتىق ەت بەرەر وگىز قالمادى. مەرينوس قويلارىمىز ارالاسىپ، قىلشىق ءجۇندى، ەشكى تۇقىمداس بولىپ بارادى. زامانىندا 60-70 وتار قوي ورگىزگەن اۋىلدان 2-3 وتارداي قوي جايىلىمعا شىقسا كەرەمەتتەي كورەمىز.
جاز جايلاۋ، قىس قىستاۋدى ۇمىتقالى قاشان، بار مال اۋىل توڭىرەگىندە، اۋىل ماڭى شاڭدانىپ، جەر تاقىرلانىپ بارادى. ەندى ءبىراز جىلدا اۋىل ماڭىندا ەگىن ەگەر جەر قالماۋ قاۋپى بار. اۋىلدى جەردە مال مامانى تۇرماق، اگرونوميالىق ءبىلىمى بار ادام قالمادى. ەگىس اۋىسپالىلىعى، ءونىم ءوندىرۋ تەحنولوگيالارى ساقتالمايدى، سەلەكتسيالىق جۇمىستار جۇرگىزىلمەيدى.
بۇگىنگى تاڭداعى بار دەپ وتىرعان مالدارىمىزدىڭ 80% اۋىل تۇرعىندارىنىڭ قولىنداعى جەكەمەنشىك مال.
اسىل تۇقىمعا جاتادى دەگەن مال جوقتىڭ قاسى، بار مالدىڭ 4%-ىن عانا قۇرايدى. سوڭعى جىلدارى ەلباسىنىڭ ايتۋىمەن، مەملەكەتىمىز اۋىلشارۋىشىلىعى سالاسىنا ايتارلىقتاي كوڭىل بولە باستادى.
شارۋاشىلىقتارعا ليزينگ ارقىلى تەحنيكا، جەڭىلدەتىلگەن نەسيە، ارزانداتىلعان جانارماي، تىڭايتقىش بەرىلىپ جاتىر. سۋبسيديالىق قارجى كولەمى ۇلعايتىلىپ ءونىم وندىرۋشىلەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزۋ باعىتىندا بىرقاتار اۋقىمدى ىستەر اتقارالۋدا. اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن ءوندىرۋدىڭ رەنتابەلدىلىگىن جوعارىلاتۋ ماقساتىندا ءتۇرلى تەحنولوگيالار ەنگىزىلىپ، شارۋاشىلىقتاردى ىرىلەندىرۋ كوزدەلىنىپ وتىر. ەلباسىنىڭ باستماسىمەن ديپلوممەن اۋىلعا باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلۋدا. وسىنداي يگى باستامالاردىڭ ءبارىن ۇتىمدىلىقپەن العا جىلجىتىپ، الىپ كەتە الماي وتىرمىز.
ەگىن ءتۇسىمى اۋا رايىنا تاۋەلدى بولىپ تۇر دەپ شاراسىزدىق تانىتامىز.
تەك شەتەل تەحنولوگيالارىنا كوڭىل ءبولىپ، ءوزىمىزدىڭ ەجەلدەن پايدالانىپ جۇرگەن تەحنولوگيالارىمىزبەن، اگروتەحنيكالىق شارالارىمىزدى مۇلدەم ەستەن شىعارىپ الدىق! ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتامىز دەپ اۋىل، قالا ماڭدارىنا جۇزدەگەن، مىڭداعان گەكتار جەرگە اعاش وتىرعىزىپ جاتىرمىز. ارينە، بۇل ءىس ەكولوگيامىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى ەكەنى راس. الايدا، وسى اعاشتارىمىزدى جيىلەتە وتىرعىزىپ، ول جەرلەردى تۇتاسقان نۋ توعايعا اينالدىرماي، وتىرعىزىلار اعاش كوشەتتەرىن مال جايىلىمدىلىق، ەگىستىك جەرلەرىمىزگە قار توقتاتىپ، جەلدەن قورعار قالقان ەسەبىندە بەلدەۋلەپ وتىرعىزساق، بۇل باعدارلامانىڭ ماڭىزدىلىعى ارتا تۇسەر ەدى. ۇزاق جىلدار بويى ەگىستىك جەرلەرگە بەلدەۋلەپ اعاش قالقانىن ءوسىرۋ اگروتەحنيكالىق شارا ەسەبىندە پايدالانىلىپ كەلسە دە، بۇگىندە ماڭىزدىلىعى ەسكەرىلمەي، ۇتىمدىلىعى ەستەن شىعىپ كەتتى. اعاش ءوسىرۋ تەحنولوگياسى دۇرىس ساقتالماي، كۇتىمى بولماي، جان-جاعىنا جايىلىپ، بۇتاعا اينالىپ، كەيدە، ءتىپتى ەگىس كولەمىن كەمىتىپ تە جاتادى. كەيىنگى كەزدە پايداسى مۇلدەم ەسكەرىلمەي، ۇمىتىلىپ بارا جاتقان، بۇل شارانىڭ ناقتى ماڭىزدىلىعىن ەسكەرە الار بولساق: ەگىس ارالىعىنا وتىرعىزىلعان اعاش ەگىستىككە قار توقتاتىپ، توپىراقتىڭ ىلعالدى مول سىڭىرۋىنە، كوكتەمدە اڭىزاق جەلدەن قورعاپ، ىلعالدى ۇزاق ساقتاۋىنا كومەكتەسەدى. سەبىلگەن تۇقىمنىڭ بىركەلكى ءونىپ، ءارامشوپ باسپاي تەز كوتەرىلىپ كەتۋىنە جاعداي جاسايدى. اعاش قالقانى ونگەن وركەندى كوكتەمگى سۋىق جەلدەن قورعاپ، كوپ جاعدايدا، سۋىقتان ءۇسىپ كەتۋىنەن، جازدا ىستىق جەلدەن قۋراپ قالۋىنان ساقتايدى. اعاش قالقانى، ارالىعىنا وسىرىلگەن كوكونىس ارالىعى جىلى ىلعالدى ميكروكليمات ۇستاپ، ءونىمنىڭ ەرتەرەك قۇندى كەزىندە پىسۋىنە ىقپال ەتەدى. الىنار تابىس مولشەرىن مولايتىپ، پىسكەن ءونىمدى كۇزدىڭ العاشقى ۇسىگىنەن ساقتايدى. ءونىمنىڭ تولىق جينالىپ، تولىق پايدالانىلۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. الىنار ءونىم مولشەرىن كەمىتپەي، تۇسەر تابىس مولشەرىن مولايتادى.
اعاش قالقانى، جازدا توپىراقتى اڭىزاق جەلدەن قورعاپ، ىلعالدى ۇزاق ساقتاۋىنا كومەكتەسىپ، ءونىمنىڭ كەمى 1-2 قابات سۋعارىلۋ، قوپسىتىلۋ قاجەتتىلىگىن كەمىتەدى. جۇمسالار ەڭبەك، پايدالانىلار ەنەرگيالىق كۇش-قۋاتتى ۇنەمدەيدى. ەگىس ارالىعىنا وتىرعىزىلعان اعاش ەگىن پىسەر كەزدە سوعار جەل كۇشىن باسەڭدەتىپ، ەگىننىڭ جاپپاي جىعىلىپ قالۋىنان، جاۋىن جاۋسا شىرۋىنەن، پىسكەن كەزدە سوققان جەلگە شايقالىپ، ءدانىنىڭ جەرگە توگىلىپ قالۋىنان ساقتايدى. ەگىن ءتۇسىمىن كەمىتپەي ءونىمدى تولىق جيناپ الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءونىم ءوندىرۋ سەنىمدىلىگىن ارتتىرادى. قۇرعاقشىلىق جىلدارى استىق بويى كوتەرىلمەي، كومباين جاتكاسىنا ىلىنبەي قالىپ جاتقاندا، اعاش قالقانى ارالىعىندا وسكەن استىق بويى بيىك بولىپ، اۋا رايىنان كەلەر قاۋىپتىلىكتەردى ەداۋىر كەمىتەدى.
سولتۇستىك وبلىستارىمىزدىڭ استىقتى القابىنا اعاش قالقانىنىڭ تيگىزەر ماڭىزى تىپتەن زور. اشىق جەردەگى قاردىڭ قالىڭدىعى 8-10 سم. بولىپ، كەيدە ءتىپتى مۇلدەم جەلمەن ۇشىپ جەر تاقىرلانىپ، سەبىلگەن استىقتىڭ 50%-ى كەيدە تۇگەلدەي ءۇسىپ كەتىپ جاتقاندا، اعاش قالقانى ارالىعىنداعى جەردىڭ قارىنىڭ قالىڭدىعى 50-60 سم.بولىپ، استىقتى ءۇسىپ كەتۋدەن ساقتايدى. سەبىلگەن تۇقىمنىڭ تۇگەلدەي ءونىپ شىعۋىنا، ءدانىنىڭ ۋاقىتىلى تولىپ پىسۋىنە ىقپال ەتەدى. ەگىننىڭ جاۋار جاۋىن، سوعار جەلگە تاۋەلدىلىگىن ەداۋىر كەمىتەدى.
اعاش قالقانى اسىرەسە جەردى قاراپاردا ۇستاۋ تەحنولوگياسىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ارتتىرا تۇسەدى. اشىق جەرگە تۇسكەن قار جەلمەن ۇشىپ، جەر بەتى مۇز بولىپ قاتىپ جاتقاندا، اعاش قالقانى ارالىعىنا تۇسكەن قار توپىراق بەتىن قاتىرماي، كوكتەمدە توپىراق، قار سۋىن تولىق ءسىڭىرىپ، ىلعالدى ۇزاق ساقتايدى، وسىلايشا ەگىن ەگۋ ناۋقانىن ەداۋىر ۇزارتۋعا كومەكتەسەدى. بىلىكتى مامانداردىڭ ايتۋىنشا، اۋا رايىمىزعا بايلانىستى ەگىن ەگۋ ناۋقانى ناقتى 10-15-اق كۇنگە سوزىلادى ەكەن. وسى كۇن ارالىعىندا سەبىلىپ ۇلگەرىلمەگەن استىق ءتۇسىمى جىل اياعىندا 50% تومەندەپ كەتەتىن كورىنەدى. ال اعاش قالقانى توپىراقتىڭ ىلعال ساقتاۋ مەرزىمىن 2 ەسەگە ۇزارتادى ەكەن. وسى دالەلدەمەلەرگە سەنسەك، اعاش قالقانى ارالىعىندا وسىرىلگەن ەگىن ءتۇسىمى، ەڭ كەمى 25-30%-عا، ال اۋا رايى كولايسىز بولعان جىلدارى 50-60%-عا دەيىن ارتىق بولارى انىق. وعان ەشقانداي باسقا دالەلدەمەلەردىڭ قاجەتى جوق!
قورىتا كەلگەندە، ەگىس ارالىعىنا اعاش قالقانىن ءوسىرۋ، ەگىن ءتۇسىمىن ارتتىرىپ، ساپاسىن جاقسارتار، ءارى ءونىم ءوندىرۋ سەنىمدىلىگىن تۋعىزار اسا ماڭىزدى اگروتەحنيكالىق شارا ەكەنى داۋسىز.
اعاش قالقانىنسىز، ەگىستىككە شاشىلىپ جۇرگەن تىڭايتقىشىمىزبەن، ميكروبيولوگيالىق پرەپاراتتارىمىزدى پايدالانۋعا شىعارىلار قىرۋار قارجىمىزدىڭ تەڭ جارىمى توپىراقپەن بىرگە جەلگە ۇشىپ قۇر بەكەرگە ءراسۋا بولماق! ءتىپتى، جەردى اۋدارماي جىرتساق، جەر ىلعىلدىعىن كەمىتپەيدى، توپىراق جەلمەن ءۇشىپ ەروزياعا ۇشىرامايدى دەپ جۇرگەن تەحنولوگيالاردىڭ اسەرى (اعاش قالقانىنسىز) ءبىزدىڭ اۋا رايىمىزبەن كليماتىمىز ءۇشىن تىم جەتكىلىكسىز. ءۇزىلىسسىز سوعار جەلىمىزدىڭ جىلدامدىعى 9-10 م/سەك-قا جەتكەندە، اۋدارا جىرتقان جەرىمىزدىڭ توپىراعى بۇرقىراپ ۇشا باستاسا، 15-20 م/سەك-تان اسقاندا اۋدارماي جىرتقان جەرىمىزدىڭ توپىراعى دا جەلگە ۇشىپ جاتقانىن كورمەي ءجۇرمىز بە؟
اۋا تەمپەراتۋراسى ىسىپ، اۋاسى تىم قۇرعاپ كەتسە وسىمدىكتىڭ ءوسۋى مۇلدەم توقتاپ قالاتىنى بەلگىلى. ال عالىمداردىڭ دالەلدەمەلەرى بويىنشا، اعاش قالقانى، ەگىس ارنالىعىنىڭ تىم ىسىپ، اۋاسىنىڭ وتە قۇرعاپ كەتۋىنە ەداۋىر توسقاۋىل. اعاش قالقانى ارنالىعىنىڭ تەمپەراتۋراسى اشىق جەرگە قاراعاندا 5 ° تومەن، ىلعالدىلىعى 10-15 % -عا جوعارى بولادى ەكەن. ياعني، وسىمدىكتىڭ ءوسىپ ءونۋىن ەداۋىر جاقسارتادى.
عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، تامشىلاتا سۋعارۋ تەحنولوگيالارى دا اۋا رايى جەلدى، تەمپەراتۋراسى وتە ىسسى، توپىراق تىم قۇرعاق بولعان جاعدايدا، وسىمدىك تامىرى ورنالاسقان، توپىراقتىڭ تومەنگى قاباتىن جەتكىلىكتى مولشەردە سۋمەن قامتاماسىز ەتە المايدى. ياعني، سۋىرا سوعار جەلى جوق، ىقتاسىن، جەلسىز ءارى ىلعالدى جەردە (اعاش قالقانى ارالىعىندا، پلەنكا استىندا نەمەسە وسىمدىك بويى كوتەرىلگەننەن كەيىن) عانا، تامشىلاتا سۋعارۋ تەحنولوگياسى ناتيجەسىنىڭ ارتا تۇسەرىنە ەش كۇمان بولماسا كەرەك.
ۇلتتىق پروون جوباسىنىڭ جايىلىمدىق جەر قورى باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرى ە.بولتاەۆتىڭ ايتۋىا قاراعاندا، اۋا رايىنىڭ وزگەرۋىنەن قازاقستان جەرىنىڭ شولەيت ايماعى شولگە، دالاسى شولەيتكە اينالۋى اسا ۇلكەن قارقىنمەن ءجۇرىپ جاتىر.
وسىنداي اپاتتى جاعدايمەن كۇرەسىپ جايىلىمدىق جەرىمىزدى ساقتاپ قالۋ ماقساتىندا ەلىمىزدە ون جىلدىق 2015 جىلعا دەيىنگى جوبا قابىلدانىپ،
بەلگىلى كولەمدە، اۋقىمدى ىستەر اتقارىلۋدا. وسى جوبا بويىنشا الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا تاقىرلانىپ كەتكەن جەرلەرگە ءتۇرلى ءشوپ تۇقىمدارىن سەبۋ ارقىلى جايىلىمدىق جەرلەردى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. ارينە، جوباداعى مال جايىلىمدىق جەرلەرىمىزدى قالپىنا كەلتىرۋدە اسا ماڭىزدى بولارى انىق. ال وسى جەرلەرىمىزدى الدىمەن اعاش قالقانىمەن بەلدەۋلەپ شىقساق، بۇل جوبانىڭ ماڭىزدىلىعى ارتا تۇسەرى حاك!
بۇگىندە جەرىمىزدى كوك جەلەكتەندىرىپ جاتىرمىز دەگەن قارقىنىمىز تەڭىزگە شەلەكتەپ سۋ قۇيعانمەن تەڭ، جىل سايىنعى وتىرعىزىپ جۇرگەن اعاشىمىزبەن، مال جايىلىمدىق جەرىمىز تۇرماق، ەگىستىك جەرىمىزدىڭ ءوزىن جۇزدەگەن جىل ىشىندە بەلدەۋلەپ شىعۋىمىز ەكى تالاي. مال جايىلىمدىق جەرىمىزدى قۇم باسىپ شولگە اينالىپ، ەگىستىك جەرىمىزدىڭ تاقىرلانىپ ەگىن ەگۋگە جارامسىزدانىپ بارا جاتقانىن كورىپ بىلە وتىرا، ەگىنىمىزدى تامشىلاتىپ سۋعارىپ وتىرا بەرسەك... كوپ ۇزاماي كوك جەلەككە ورانىپ، وازيسكە اينالعان قالالارىمىز (اراب ەلدەرىندەگىدەي) قۇم باسقان ءشول دالانىڭ ورتاسىندا قالارى انىق.
ەلىمىزدىڭ بولاشاعىن ويلاساق، جىل سايىنعى اعاش كوشەتتەرىن وتىرعىزۋعا شىعارىپ جۇرگەن قىرۋار قارجىمىزدى، اعاش كوشەتتەرىنىڭ سانىن كوبەيتۋگە پايدالانىپ، اعاش وتىرعىزۋعا بۇكىل حالقىمىزدىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن وياتىپ، بۇكىل حالىقتى اعاش وتىرعىزۋعا جۇمىلدىرۋىمىز قاجەت.
ت. بەكباتىروۆ، زەينەتكەر
الماتى وبلىسى
Abai.kz
