فازىلبەك ءابساتتارۇلى. قازاقتىڭ سانى نەگە وسپەي وتىر؟
مەملەكەتتىڭ ەڭ باستى بايلىعى ادام دەسەك، قازاقستاننىڭ قانشالىقتى باي ەكەندىگىنە ءبىراز توقتالا كەتسەم.
قۇداي قالاسا، تابيعي ءوسىمىمىز كەمىمەسە 2013 جىلدىڭ ورتاسىنا قاراي 17 ملن.عا جەتەدى ەكەنبىز. 1991 جىلعى سانىمىزدى دوڭگەلەتىپ ايتقاندا 17 (16.9) ملن. ەكەنىن ەسكەرسەك، سول دەڭگەيگە 22 جىلدان كەيىن جەتەيىن دەپ تۇرمىز. ال شىن مانىندە تابيعي وسىمگە، سىرتتان كەلگەن 1 ملن. قانداستارىمىزدى قوسقاندا سانىمىز بۇدان دا كوپ بولۋى كەرەك ەمەس پە ەدى دەگەن سۇراق تۋىندايدى.
قازاقستان ءوزىنىڭ دامۋىن وزبەكستان سياقتى ەلدەرمەن سالىستىرىپ، قارقىندى دامىپ جاتقانىن ءجيى ايتادى. ەندى سول بيلىكتىڭ ادەتىنە سالىپ حالىق ساناعىن دا وزبەكستانمەن سالىستىرىپ كورسەك. وزبەكستاننىڭ حالىق سانى 1991 جىلى 20 ملن. 708 مىڭدى قۇراسا، 2012 جىلعى 1 قازانداعى دەرەك بويىنشا 29 ملن. 874 مىڭ بولعان ەكەن. بيىلعى جىلدىڭ سوڭىنا قاراي 30 ملن.عا جەتەتىنىن ەسكەرسەك 22 جىلدا وزبەكستان 10 ملن.عا كوبەيەدى. ال قازاقستان 22 جىلدا بۇرىنعى 17 ملن.نا جەتەدى. حالىق سانى ەڭ باستى ساياسات ەكەنىن، ەلدىڭ دامۋ كورسەتكىشى ەكەنىن ەسكەرسەك، ءبىزدىڭ وسى كۇنگە دەيىنگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جەتىستىكتەرىمىزگە كۇدىكتەر ۇيالايدى.
مەملەكەتتىڭ ەڭ باستى بايلىعى ادام دەسەك، قازاقستاننىڭ قانشالىقتى باي ەكەندىگىنە ءبىراز توقتالا كەتسەم.
قۇداي قالاسا، تابيعي ءوسىمىمىز كەمىمەسە 2013 جىلدىڭ ورتاسىنا قاراي 17 ملن.عا جەتەدى ەكەنبىز. 1991 جىلعى سانىمىزدى دوڭگەلەتىپ ايتقاندا 17 (16.9) ملن. ەكەنىن ەسكەرسەك، سول دەڭگەيگە 22 جىلدان كەيىن جەتەيىن دەپ تۇرمىز. ال شىن مانىندە تابيعي وسىمگە، سىرتتان كەلگەن 1 ملن. قانداستارىمىزدى قوسقاندا سانىمىز بۇدان دا كوپ بولۋى كەرەك ەمەس پە ەدى دەگەن سۇراق تۋىندايدى.
قازاقستان ءوزىنىڭ دامۋىن وزبەكستان سياقتى ەلدەرمەن سالىستىرىپ، قارقىندى دامىپ جاتقانىن ءجيى ايتادى. ەندى سول بيلىكتىڭ ادەتىنە سالىپ حالىق ساناعىن دا وزبەكستانمەن سالىستىرىپ كورسەك. وزبەكستاننىڭ حالىق سانى 1991 جىلى 20 ملن. 708 مىڭدى قۇراسا، 2012 جىلعى 1 قازانداعى دەرەك بويىنشا 29 ملن. 874 مىڭ بولعان ەكەن. بيىلعى جىلدىڭ سوڭىنا قاراي 30 ملن.عا جەتەتىنىن ەسكەرسەك 22 جىلدا وزبەكستان 10 ملن.عا كوبەيەدى. ال قازاقستان 22 جىلدا بۇرىنعى 17 ملن.نا جەتەدى. حالىق سانى ەڭ باستى ساياسات ەكەنىن، ەلدىڭ دامۋ كورسەتكىشى ەكەنىن ەسكەرسەك، ءبىزدىڭ وسى كۇنگە دەيىنگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جەتىستىكتەرىمىزگە كۇدىكتەر ۇيالايدى.
وزگە دياسپورالاردىڭ جاپپاي كوشىپ كەتۋىن سىلتاۋ ەتۋدىڭ كەرەگى جوق. سەبەبى كەتكەندەردىڭ كوپشىلىگىنىڭ قايتا كەلگەنىن، وعان 1 ملن. قانداستاردىڭ كەلگەنىن قوسقاندا كەرىسىنشە حالىق سانىمىز كوبەيۋى كەرەك ەدى، قالاي بولعاندا دا. وزبەكستان ءبىز سياقتى سىرتتان قانداستارىن اكەلگەن جوق. كەرىسىنشە كوشىپ كەتۋشىلەرى كوپ بولدى. سونىڭ وزىندە بالا تۋدان الدىنا جان سالماي 10 ملن.عا كوبەيىپ وتىر. وزبەكستان ءبىز سياقتى بالالارىن شەتەلگە ساتىپ جاتقان جوق. ەگەر جاعدايىمىز جاقسى بولسا، ءبىز نەگە بالالارىمىزدى شەتەلگە ساتامىز دەگەن زاڭدى سۇراق تۋىندايدى؟
وسى پروبلەمالار توڭىرەگىندە ەكى ماسەلەگە توقتالعىم كەلەدى. ءبىرىنشىسى، حالىق ساناعى توڭىرەگىندەگى كۇماندار. ەكىنشىسى حالىق سانىنىڭ كوبەيمەۋىنىڭ سەبەپ سالدارلارى.
الدىمەن بيلىكتىڭ حالىق سانىنا قاتىستى كۇماندى ساندارىن جاسىرماي ايتا كەتكەن دۇرىس. مىسالىعا، 2007 جىلى حالىق سانى 15 ملن. 394 مىڭ بولسا، 2012 جىلى 1 قازاندا 16 ملن 856 مىڭعا جەتىپتى. ەگەر دە وسى جىلدارداعى جىلدىق تابيعي ءوسىمنىڭ شامامەن 130 مىڭ ەكەنىن ەسكەرسەك، 5 جىلدا 650 مىڭعا كوبەيۋىمىز كەرەك. ال مىنا ساناقتا 5 جىلدا شامامەن 1.5 ملن.عا (1 ملن. 462 مىڭ) كوبەيگەن ەكەنبىز. ىلايىم وسىلاي بولعاي دەگەنىمىزبەن، دەموگرافيانىڭ زاڭدىلىقتارىنا ۇيلەسپەيدى. كوشىپ كەتكەندەر مەن كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ ارا سالماعىنىڭ كوپ ەمەستىگىن جانە سوڭعى جىلداعى شەتەلدەن كەلەتىن قازاقتار كوشىنىڭ توقتاعانىن قوسساق، ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ ەسەبىنە كۇمانىمىز ءتىپتى كۇشەيە تۇسەدى. بالكىم ەلباسىنىڭ «2015 جىلى حالىق سانى 20 ميلليونعا جەتۋى كەرەك» دەگەن تاپسىرماسىن ورىنداۋ ءۇشىن جىلدام كوبەيتىپ جاتقان شىعار دەگەن وي دا بار. «قازاقستان-2030» ستراتەگياسىندا حالىق سانىن 25 ملن.عا جەتكىزۋ كوزدەلگەن بولسا، بۇل باعدارلامانىڭ مەرزىمىنەن بۇرىن «ورىندالعانىنا» دا كۋا بولدىق. راسىن ايتقاندا بيلىك حالىقتىڭ سەنىمىنەن ايرىلعانى سونشا قازىر رەسمي مالىمەتتەرگە كۇمانمەن قارايتىن، ءتىپتى سەنبەيتىن بولدى. سەبەبى، ەلباسىدان باستاپ جالعان مالىمەت بەرەدى نەمەسە ەلباسىعا اينالاسىنداعىلار جالعان مالىمەت بەرەدى. قالاي بولعاندا دا سوڭعى حالىق ساناعىنىڭ توڭىرەگىندە ءۇش ءتۇرلى، ياعني 2009 جىلعى حالىق ساناعىندا قازاقتاردىڭ ۇلەس سالماعىن پرەمەر-مينيستر 67 پايىز دەسە، ەلباسى 65 پايىز، سوڭىندا ستاتيستيكا اگەنتتىگى 63 پايىز دەپ شىعاردى. قاپتاعان قاتە سانداردى شۇبىرتپاي ادەيى قىسقا عانا پايىزدىق كورسەتكىشپەن بەرىپ وتىرمىن. سانىمىز دا كوپ ەمەس ەدى، بيلىكتى اقتاپ الايىن دەسەك، اينالاسى 16 ملن. عانا حالىقپىز. ەڭ باستى كۇدىك تۋعىزاتىنى، وسى ءاربىر وزگەرتۋدە قازاقتاردىڭ عانا سانىن ازايتۋمەن شەكتەلگەندىگى. ەگەر دە حالىق ساناعى كەزىندە ۇلتتىق بەلگىلەرىنە قاراي بولەك سانامايتىنىن، ياعني قازاقتاردى بولەك ساناماعانىن ەسكەرسەك، قازاقتاردىڭ عانا سانىن ازايتۋمەن شۇعىلدانعاندارى ۇلكەن كۇدىك تۋدىرادى. سەبەبى نەگە تەك قازاقتاردىڭ سانىن ازايتتى؟ قازاقتاردى ساناۋدا قاتە كەتتى دەيىن دەسەك، بارلىعىن بىرگە سانادى. وندا بارلىعىنىڭ سانىن شەگەرۋى كەرەك ەمەس پە؟
حالىق ساناعى بويىنشا الەمدىك ورتاق تاجىريبە بار. ول بويىنشا حالىق ساناعىندا قاتەلىكتەر كەتكەننىڭ وزىندە ول 3 پايىزدان اسپاۋى ءتيىس ەكەن. ال بىزدە العاشقى مالىمەتپەن جاڭا مالىمەتتىڭ اراسىندا 1 ملن. ادام كەمىدى، ياعني 6.2 پايىز قاتەنى قۇرايدى. وعان سوڭعى رەسمي مالىمەتتە ايتىلعان، «حالىق ساناعىنا كىرمەي قالعاندار 1 پايىزدى قۇرايدى» دەگەن رەسمي قاتەنى قوسساق 7.2 پايىز. ودان قالدى حالىق سانىن ۇزاق ەسەپتەۋ جاعىنان گيننەستىڭ رەكوردىن جاڭارتقان بولۋىمىز مۇمكىن. قورىتا ايتقاندا، جاساندى جولمەن كوبەيتىپ جاتقانداي كورىنەتىن قازىرگى حالىق سانىنىڭ دالدىگىنە كۇمان باسىم. ايتپاعىم، بالكىم سانىمىز بۇدان دا از بولۋى مۇمكىن دەگەن قورقىنىش...
كەلەسى ماسەلە، حالىق سانىنىڭ كوبەيمەۋىنىڭ سەبەپ سالدارلارى. بۇنىڭ ەڭ باستى فاكتورى الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ ناشارلىعى. بۇل عىلىمي ەڭبەك بولماعان سوڭ، كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەنىڭ شىنايىلىعىن كورسەتۋ ءۇشىن، حالىقتىڭ سانىن كوبەيتۋشى - جاستاردىڭ ورتاسىندا جۇرگەن سوڭ، ءوز بەتىممەن جۇرگىزگەن قاراپايىم زەرتتەۋلەرمەن-اق كوپ جايتتان حابار بەرگىم كەلىپ وتىر. ءبىر جاعىنان حالقىمىزدىڭ سانى از بولعان سوڭ، كىشكەنتاي عانا قوعامداعى جاعداي بارىمىزگە بەلگىلى. ءارى قوعامداعى جاعدايدى كوزبەن كورىپ كوڭىلگە تۇيگەن، ءتۇرلى ادىستەرمەن، مىسالىعا الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى زەرتتەپ ساراپتاعان دەرەك جاعدايدىڭ الدەقايدا شىنايىلىعىن اشادى دەپ ويلايمىن.
قاي دەرەككە سۇيەنسەك تە، ورتاشا ەسەپپەن وتباسىلاردا ءبىر-ەكى عانا بالادان اسپايتىندىعى انىقتالدى. دەمەك، ەكى بالادان دەپ تومپايتىپ العاننىڭ وزىندە دەموگرافيانىڭ قاراپايىم زاڭدىلىعىنا سايكەس، بىزدە ءوسىم جوق دەگەن ءسوز. سەبەبى وتباسىدا ءبىر بالا بولسا ازايۋ، ەكى بالا بولسا ءوسىمنىڭ توقتاۋى، ءۇش بالا بولسا كوبەيۋ ەكەنىن جاقسى بىلەسىزدەر. بۇل ولشەم تەك وتباسىلىلار اراسىنداعى ەمەس، بارلىق حالىققا شاققانداعى ورتاق جاعداي. ەندى وسى ورتاق ساندى، ياعني كوپ بالالى وتباسىلاردىڭ سانىن ازايتۋعا ۇلەس قوسىپ جۇرگەن كىمدەر؟ كوپشىلىگى بويداقتار مەن وتباسىندا بالا جوق نەمەسە ءبىر بالا قۇرايتىن وتباسىلار. ارينە، جاستار ۇيلەنگىسى كەلمەيدى، كوپ بالا سۇيگىسى كەلمەيدى دەپ ەشكىم ايتا المايدى. سەنىم، تۇسىنىگىمىزگە، مەنتاليتەتىمىزگە قاراي ءبارىنىڭ ەرتەرەك ۇيلەنىپ، كوپ ۇرپاق سۇيگىسى كەلەدى. پروبلەماعا ءۇڭىلىپ قاراساق، قول بايلاۋ بولىپ وتىرعان تەك الەۋمەتتىك جاعداي عانا. اۋىلعا بارسا جۇمىس جوق، قالاعا كەلسە پاتەر جوق. سوسىن «قالاي كۇن كورەمىز؟» دەپ پاتەردەن پاتەرگە تەنتىرەپ جۇرگەندە بالا تۇگىلى باس قايعى بولىپ كەتەدى. بارلىعىنىڭ شاعىمداناتىنى ەكى-اق ماسەلە: تۇرعىن ءۇي مەن الەۋمەتتىك جاعداي. وسى ەكى ماسەلە جاستاردى ابدەن دىڭكەلەتىپ، ىشكىلىككە، ءوز وزدەرىن قول جۇمساۋعا، تۇسىك جاساتۋعا اپارۋدا. رەسمي دەرەك تە جاستار اراسىنداعى ءسۋيتسيدتىڭ كوبەيگەنىن جانە جاس وتباسىلاردىڭ تۇسىك جاساتۋىنىڭ كوبەيگەنىن راستاپ وتىر. تۇسىك جاساتۋ ادام ولتىرۋمەن تەڭ ەكەنىن ەسكەرسەك، جاعدايدىڭ قيىندىعى وسىنداي قىلمىسقا دەيىن ماجبۇرلەۋدە. باسقاسىن ايتپاعاندا، وسى ەڭ اۋىر قىلمىسپەن-اق جاعدايدىڭ قانداي دەڭگەيدە ەكەنىن بىلۋگە بولادى. ايتپەسە، ومىرگە كەلگىسى كەلگەن بالانى ءولتىرۋ ەش اقىلعا سيمايتىنىن ءبىر ءسات بولسا دا ويلانساق جان تۇرشىگەدى. مەيلى، عارىشتىق جىلدامدىقپەن قارىشتاپ دامىپ جاتقان شىعارمىز. بىراق ونىڭ حالىققا پايداسى بولماسا نە كەرەگى بار ونداي دامۋدىڭ. سودان بولار حالىق اراسىندا مىناداي اڭگىمەنىڭ كەڭ تاراعانى، ۇكىمەت: «وسى كۇنگە دەيىن جاقسى ءومىر سۇردىك. شۇكىر. ءبارى جاقسى. ەندى ارى قاراي دا جاقسى ءومىر سۇرە بەرەتىن بولامىز». حالىق: «ءبىز شە؟» دەگەن ەكەن. ءبىز سياقتى مۇناي ءوندىرىپ جاتقان ەلدەردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى كىسى قىزىعارلىقتاي. ال ءبىز تەك مۇناي عانا ەمەس، الەمنىڭ بار بايلىعىن وندىرcەك تە جاعدايىمىز تۇزەلمەي، سانىمىز كوبەيمەي وتىر.
قىسقاسى، ۇيلەنۋدىڭ ازايۋىنا، ءسۇر بويداقتار مەن وتىرىپ قالعان قىزداردىڭ كوبەيۋىنە، اجىراسۋلاردىڭ كوبەيۋىنە، وتباسىلارداعى بالالار سانىنىڭ ازايۋىنا بىردەن ءبىر سەبەپ بولىپ وتىرعان الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ ناشارلىعى ەكەندىگىنە ابدەن كوز جەتتى.
حالىقتىڭ سانىن كوبەيتۋشى جاستار بولعاندىقتان، كەزىندە جاستاردىڭ، جاس وتباسىلاردىڭ اتالعان پروبلەمالارىن زاڭمەن رەتتەگەن «جاستار ساياساتى تۋرالى» زاڭ بويىنشا ءبىراز مەملەكەتتىك ورگاندارعا جۇگىنگەنىم بار ەدى. بىراق ەشقانداي ناتيجە بولمادى. پارلامەنتتەن باستاپ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار بۇل زاڭنىڭ ورىندالمايتىن زاڭ ەكەنىندىگىنە كوزىمدى جەتكىزدى. حالىقارالىق قاۋىمداستىققا كورسەتۋ ءۇشىن شىعارىلعان جاي زاڭ ەكەنىن اشىق ايتقاندارى دا بولدى. بۇدان شىعاتىن قورىتىندى، جاستار قۇقىقتىق، الەۋمەتتىك جاعىنان قورعالماعان. سوندىقتان دا جوعارىدا اتالعان كەلەڭسىزدىكتەر قوعامىمىزدا بەلەڭ الىپ كەتتى. مەملەكەتتىك ورگانداردان كومەك سۇراپ بارعان جاس وتباسىلاردىڭ «اسىراي الماساڭدار، بالالار ۇيىنە وتكىزىڭدەر» دەگەن سوزىنە قۇلاق ۇيرەندى. تەك قوعامدىق پىكىر تۋعىزىپ، ماسەلە كوتەرگەندەرى عانا ەپتەپ ماسەلەلەرىن شەشىپ جاتىر. سوندا ءاربىر جاس وتباسىلاردىڭ پروبلەمالارىن وسىلاي جەكە-جەكە قوعامدىق ايقاي شۋ تۋدىرىپ شەشىپ وتىرۋى كەرەك پە؟ ارينە، وسى اتالعان ماسەلەلەر توڭىرەگىندە بيلىكتىڭ جاۋابى دايىن، زاڭ بار، ملرد.تاپ قارجىلار ءبولىنىپ باعدارلامالار جۇزەگە اسىپ جاتىر، تاعىسىن تاعى. ال مەن وسى ەرتەگىلەردىڭ ناتيجەسى تۋرالى، كوز كورىپ باستان وتكەرىپ جاتقان شىنايى ءومىر تۋرالى ايتىپ وتىرمىن. حالىقتىڭ سانىن كوبەيتەدى دەگەن جاستاردىڭ جاعدايى وسىنداي بولعان سوڭ، حالىقتىڭ سانىن كوبەيتۋگە ۇلەس قوسا المايتىن حالىقتىڭ بولىگى تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى ارتىق.
ەگەر دە ءبىز حالىقتىڭ سانىن كوبەيتۋدى قولعا الماساق، ەلىمىز ۇلكەن الەۋمەتتىك داعدارىسقا ۇشىرايتىنى انىق. ياعني سوڭعى مالىمەتتەر بويىنشا حالقىمىز قارتايىپ بارادى ەكەن. بۇۇ-نىڭ ەسەبى بويىنشا دا قازاقستان حالقى قارتايىپ بارا جاتقان ەلدەردىڭ قاتارىنا جاتادى. كارى ازاماتتاردىڭ كوبەيۋى بۇل داعدارىستىڭ باسى عانا...
ءبىزدىڭ جاعدايدا حالىق سانىن كوبەيتۋدىڭ ەكى جولى بار.
ءبىرىنشىسى، الەمدىك تاجىريبەدەگىدەي بالانىڭ تۋىنا جاعداي جاساپ، ىنتالاندىرىپ، بالانىڭ تۋىن جىلدام كوبەيتۋ. ياعني جاۋىر بولسا دا ايتايىن الەۋمەتتىك جاعداي بولماسا بالانىڭ تۋى وسپەيدى.
ەكىنشىسى، شەتەلدەگى قازاقتاردى كوشىرىپ اكەلۋ. بيلىك رايىنان قايتپاي كوشتى جۇرگىزبەسە، وندا ءبىز ازامات رەتىندە شەتەلدەگى قانداستارىمىزدى شاقىرتۋ قۇقىمىزدى پايدالانۋىمىز كەرەكپىز. قۇدايعا شۇكىر شەتەلدەگى 5 ملن. قازاقتى شاقىرتۋعا قازاقستانداعى قازاقتاردىڭ سانى جەتەدى.
قىسقاسى، حالىق سانىنىڭ ۇزاق جىلداردان بەرى كوبەيمەۋى، مەملەكەتتىڭ بارلىق سالاداعى السىزدىگىن كورسەتەدى. وسى حالىق سانى ارقىلى قازاقستاننىڭ شىن بەت بەينەسىن كورۋگە بولادى. بىلايشا ايتقاندا ەلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايىنىڭ كورسەتكىشى. حالىقتىڭ ءوسىمى توقتاپ جاتقان كەيبىر دامىعان ەلدەردە قوردالانعان الەۋمەتتىك ەكونوميكالىق جاعدايدان ەكەنىن اشىق تۇردە قوعامنىڭ الدىندا مويىنداپ جانە وعان قارسى كۇرەسىپ، سەبەپ سالدارلارىن جويىپ جاتىر. بىزدە جالعان مالىمەتتەرمەن ءوز ءوزىمىزدى الداي بەرمەي، دەرتتى اشىپ ايتىپ، قوعام بولىپ، بيلىك بولىپ ءبارىمىز جۇمىلا كۇرەسەيىك. «اۋرۋىن جاسىرعان ولەدى». وسى كەزگە دەيىن جىرتىعىمىزدى جاماعان، وتىرىگىمىزدى جاۋىپ كەلگەن ورالماندار كوشى توقتادى. ەگەر دە دەرتتىڭ الدىن الماساق، پروبلەمالاردىڭ ۇلكەنى ەندى باستالادى.
سول ۇلكەن پروبلەما دەگەننىڭ ءبىر شەتىن عانا ايتايىن. كارى قىزدار تۋرالى. نەگە ولاردىڭ سانى ءوسىپ كەلەدى؟ سەبەبى جىگىتتەر ۇيلەنبەيدى. ال جىگىتتەر جاعدايدىڭ جوقتىعىنان ۇيلەنبەي جۇرگەنى اكسيوما. ايتپەسە ءبىزدىڭ جىگىتتەردىڭ جىگىتتىگىنە ەشكىمنىڭ كۇمانى جوق شىعار. قاپتاعان كارى قىزدارىمىزدىڭ شەتەلدىكتەرگە تۇرمىسقا شىعا باستاعانىن ادىلەت ورگاندارى دا مويىنداپ وتىر. بۇل شەتەلدىك ميگرانتتاردىڭ كوپتەپ كەلۋىنە، اسىرەسە قىتايلىقتاردىڭ قاپتاۋىنا جول اشۋدا. جارتى ميلليونعا جۋىق قىتايدىڭ ەلىمىزدە جۇرگەنى بەلگىلى. سولاردىڭ قىز تاڭداماي ۇيلەنە بەرەتىنىن ەسكەرسەك، 300 مىڭعا جۋىق كارى قىزدارىمىزعا ۇيلەنىپ، مينيمۋم ەسەپپەن كەمىندە ەكى بالادان تۋدىرعاندا 600 مىڭ قىتاي قاپتاپ شىعا كەلەدى. وعان ەلىمىزدە جۇرگەن جارتى ميلليون قىتايدى قوسساڭىز، كەمىندە ءبىر ميلليون قىتاي پايدا بولدى دەگەن ءسوز. قىتايلار وسى باعىتىنان جاڭىلماي ارەكەت ەتە بەرسە، جاقىن جىلدارى ميلليونداپ قىتاي دياسپوراسى پايدا بولادى. سەبەبى بالانىڭ پايدا بولۋى كوپ جىلداردى ەمەس توعىز ايدى عانا قاجەت ەتەدى. ءجۇرىپ جاتقان وسى قاۋىپتى پروتسەستى بيلىكتىڭ جاسىرىپ جاتقانى ەش اقىلعا سيمايدى. قانشا جەردەن مالىمەتتى جاسىرىپ ۇستاسا دا، ەرتەڭ ميلليونداعان قىتاي دياسپوراسى پايدا بولعاندا ايتۋىنا تۋرا كەلەدى. بىراق ول كەزدە ءبارى كەش...
Abai.kz
