وتكەن جەكسەنبى، قازاننىڭ جيىرما ءۇشى كۇنى، قىتايدىڭ الداعى بەسجىلداعى مەملەكەتتىك باسشىلىق قۇرامى، ساياسي باعدارى ايقىندالعان قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ جيىرماسىنشى سيەزى اياقتالدى.

شي توراعا دىڭ زامانىنان قالىپتاسقان ەرەجەنى بۇزىپ، ءۇشىنشى رەت مەملەكەت توراعاسى بولىپ سايلاندى. قىتاي باسشىسىن العاشقى بولىپ، سوڭعى ايلاردا يادرولىق سىناقتى جيىلەتكەن سولتۇستىك كورەي باسشىسى كيم چەن ىن، پەتر پاتشا بولعىسى كەلەتىن پۋتين قۇتتىقتادى. ءتىزىمدى قىتايدىڭ افريكاداعى دوس مەملەكەتتەرى، اراب ەلدەرى، ءوزىمىزدىڭ وزبەكستان باستاعان «ستاندار» تولىقتىردى. ەۋروپادان ۆەنگريا پرەزيدەنتى مەن چەحيانىڭ كوممۋنيستىك پارتياسى سياقتى ساياسي، قوعامدىق ۇيىم باسشىلارى بار. اقش-تىڭ رەسمي تۇلعالارى: «امەريكا مەن قىتاي قاتىناسى دەموكراتيالىق پارتيا مەن رەسپۋبليكاشىلدار پارتياسىنىڭ قىتايعا ۇستانعان پوزيتسياسىنا ەمەس، قىتايدىڭ اقش-قا ۇستانعان پوزيتسياسىنا بايلانىستى قۇرىلادى», - دەدى.

ايتسا ايتقانداي شي توراعا كەزەكتى بايانداماسىندا بۇرىن كوپ دارىپتەيتىن «ءوزارا ىنتىماقتاستىق»، «بەيبىت باسەكە» سوزدەرىن اۋىزعا الماعان. كەرىسىنشە قاۋىپسىزدىك ءسوزىن ەلۋ رەت قايتالاعان. سونداي-اق ىشكى اۋىزبىرشىلىك ءسوزىن دە كوپ رەت تىلگە تيەك ەتكەن. ساراپشىلار بۇل شي توراعانىڭ جالعاستىرا بيلىكتە قالۋىنىڭ وڭايعا تۇسپەگەنىن كورسەتەدى، بۇرىنعى مەملەكەت باسشىسى حۋ جين تاونىڭ الدىڭعى مىنبەردەن كۇشتەپ شىعارىلۋى سونىڭ كورىنىسى دەيدى. قىتايدىڭ ءوز ىشىندە بيلىكتىڭ جاڭا قۇرامىنان ءتۇڭىلىپ جاتقاندار كوپ ەكەن. ليچياڭ، سايشي، ديڭشۋەشياڭ – ۇشەۋى شي جين پيڭ جىجياڭ ولكەسىن باسقارىپ تۇرعانداعى ورىنباسارلارى ەكەن. 20 ميللوننان استام حالقى بار شانحاي قالاسىن ەكى اي قاتاڭ كارانتيدە ۇستاعان ليچياڭ شي توراعادان كەيىنگى ەكىنشى تۇلعاعا اينالسا، بەيجىڭ قالاسىندا الداعى بەس جىلدا كارانتينىڭ كۇشىن جويمايمىز دەگەن سايشي مەملەكەتتىڭ يدەولوگياسىن قولعا الماق.

ساراپشىلار ەكونوميكانى شەمىشكەشە شاعاتىن ۇكىمەتتەگى قازىرگى باسشىلىق قۇرامنىڭ سۇزگىدەن وتپەي، ولاردىڭ ورنىنا ەكونوميكادان حابارسىز، ساياسي بەلسەندىلىگىمەن جوعارى لاۋازىمعا قونجيعاندار كوروناۆيرۋس كەسىرىنەن تۇرالاعان قىتاي ەكونوميكاسىن كەرى كەتىرۋى مۇمكىن دەيدى. قۇرىلتاي جابىلعاننان كەيىن قىتايدىڭ اليبابا قاتارلى ءىرى كومپانيالارىنىڭ نيۋ-يورك، گونكونگ بيرجاسىنداعى اكتسيالارى 20 پايىزعا دەيىن قۇلدىراعان. يۋاننىڭ دوللارعا شاققانداعى باعامى 2008 جىلعى قارجى داعدارىسى كەزىندەگى شاماعا جەتكەن. قىتايدىڭ جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعى دا قۇلدىراپ، ميلليون دوللارلىق ۇيلەر ۇشتەن بىرىنە دەيىن ارزانداعان.

شي توراعانىڭ بيلىكتە قالۋى، جاڭا بيلىك قۇرامىنىڭ بۇتىندەي ونىڭ ەڭ سەنىمدى سەرىكتەرىنەن قۇرالۋى – ەل ەكونوميكاسىنا دا، ساياسي اتموسفەراسىنا دا سەنىمدى ازايتىپ تۇر ەكەن.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz