جەمىسبەك تولىمبەكوۆ. اقىن سارا جونىندەگى اقيقات
اقىن سارانىڭ تۋعانىنا 2013 جىلى 160 جىل تولادى، 135 جىل ەمەس. ويتكەنى ونىڭ ءومىر سۇرگەن جىلدار تىزبەسىندە قاتەلىك جىبەرىلگەن. وقاسى جوققا بالانباي، شىندىق ورناعانى ءجون. سارامەن ايتىسىندا ءبىرجان سال ءوزىن «ارعىننىڭ التاي، قارپىق اقتانكەرىمىن» دەپ تانىستىرعان. ءبىرجاننىڭ رۋى ارعىن ەمەس. كەرەي-اقسارى، ونىڭ ىشىندە كوشەك. ءبىرجاننىڭ مولاسى «ستەپنياك» التىن زاۆودىنىڭ «لەرموۆ» دەگەن شاحتاسىنىڭ قاسىندا. اعايىندارى بۇرىنعى كوكشەتاۋ وبلىسى، ەڭبەكشىلەر اۋدانىندا تۇرادى. «بالاسى قوجاعۇلدىڭ اتىم ءبىرجان» دەيدى. قوجاعۇل ونىڭ اتاسى. ءوز اكەسى تۇرلىباي. ومىردەن وتەر الدىندا تەمىرتاس، اسىل، اقىق دەگەن بالالارىنا بىرنەشە ولەڭدەر شىعارعان. ءبىر ولەڭىندە: «ەلۋ بەسكە كەلگەندە كورگەن قالقام» دەپ تەمىرتاستى ايتادى. ءبىرجان 1891 جىلى (1887, نە 1897 جىل ەمەس،) 58 جاسىندا دۇنيە سالعان. 1833 جىلى تۋعان. سوندا «ءبىرجان مەن سارا» ايتىسى 1895 جىلى ءوتتى دەگەن راسقا كەلمەيدى. سارامەن ايتىسىندا ءبىرجان «مىڭ جارىم جىلقى بىتكەن قوجاعۇلعا» دەيدى. شىن مانىندە ول كەدەي بولعان. مال، مۇلىك جيناماعان. ونى ءوزى جاسىرماعان. جولاۋشىلاپ قاراشا ۇيگە ەنگەن بىرجانعا ءبىر كەدەي قىزى قاتىقسىز قارا كوجە بەرسە، ءبىرجان ەرنىن عانا تيگىزىپ، ىشپەي قايتارادى. سوندا كەدەي قىز:
بايلاردىڭ جەيتىن اسى جايا مەن جال،
شىعادى ناق كەدەيدەن وسىنداي سال.
قىس اياعى، شارۋا كۇيزەۋ بولدى،
كوجەگە كەكىرەيمەي اۋزىڭدى سال، - دەگەنىندە، ءبىرجان:
اتاندىق سالدىقپەن ءبىرجان سەرى،
اقىن سارانىڭ تۋعانىنا 2013 جىلى 160 جىل تولادى، 135 جىل ەمەس. ويتكەنى ونىڭ ءومىر سۇرگەن جىلدار تىزبەسىندە قاتەلىك جىبەرىلگەن. وقاسى جوققا بالانباي، شىندىق ورناعانى ءجون. سارامەن ايتىسىندا ءبىرجان سال ءوزىن «ارعىننىڭ التاي، قارپىق اقتانكەرىمىن» دەپ تانىستىرعان. ءبىرجاننىڭ رۋى ارعىن ەمەس. كەرەي-اقسارى، ونىڭ ىشىندە كوشەك. ءبىرجاننىڭ مولاسى «ستەپنياك» التىن زاۆودىنىڭ «لەرموۆ» دەگەن شاحتاسىنىڭ قاسىندا. اعايىندارى بۇرىنعى كوكشەتاۋ وبلىسى، ەڭبەكشىلەر اۋدانىندا تۇرادى. «بالاسى قوجاعۇلدىڭ اتىم ءبىرجان» دەيدى. قوجاعۇل ونىڭ اتاسى. ءوز اكەسى تۇرلىباي. ومىردەن وتەر الدىندا تەمىرتاس، اسىل، اقىق دەگەن بالالارىنا بىرنەشە ولەڭدەر شىعارعان. ءبىر ولەڭىندە: «ەلۋ بەسكە كەلگەندە كورگەن قالقام» دەپ تەمىرتاستى ايتادى. ءبىرجان 1891 جىلى (1887, نە 1897 جىل ەمەس،) 58 جاسىندا دۇنيە سالعان. 1833 جىلى تۋعان. سوندا «ءبىرجان مەن سارا» ايتىسى 1895 جىلى ءوتتى دەگەن راسقا كەلمەيدى. سارامەن ايتىسىندا ءبىرجان «مىڭ جارىم جىلقى بىتكەن قوجاعۇلعا» دەيدى. شىن مانىندە ول كەدەي بولعان. مال، مۇلىك جيناماعان. ونى ءوزى جاسىرماعان. جولاۋشىلاپ قاراشا ۇيگە ەنگەن بىرجانعا ءبىر كەدەي قىزى قاتىقسىز قارا كوجە بەرسە، ءبىرجان ەرنىن عانا تيگىزىپ، ىشپەي قايتارادى. سوندا كەدەي قىز:
بايلاردىڭ جەيتىن اسى جايا مەن جال،
شىعادى ناق كەدەيدەن وسىنداي سال.
قىس اياعى، شارۋا كۇيزەۋ بولدى،
كوجەگە كەكىرەيمەي اۋزىڭدى سال، - دەگەنىندە، ءبىرجان:
اتاندىق سالدىقپەن ءبىرجان سەرى،
سەرىنىڭ كۇندە دۋمان جۇرگەن جەرى.
قارىنداسىم، سەرىگە ءسوزىڭ ءوتتى،
كوجەنى باسىپ-باسىپ اپ كەل بەرى»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن.
ءبىرجان ومىردەن وتەر شاعىندا:
«دۇنيە وتەرىڭدى ءبىلىپ ەدىم،
بىلدىرمەي كەدەيلىكتە ءجۇرىپ ەدىم.
بۇل كۇندە ءبىر توقتىدان قۇنىم تومەن،
ءۇش جۇزگە اتىم شىققان ءبىرجان ەدىم»، - دەگەندى دە ايتىپ كەتكەن.
ءبىرجان ومىردەن وتەر الدىندا ءۇش جىل سىرقاتتانعانى ءمالىم. ورىنسىز ءان سالىپ، وتىرعان جەرىنىڭ مازاسىن الا بەرگەن سوڭ، جاراتپاستارى «جىندىعا» بالاپ، قول-اياعىن بايلاتىپ تاستاعان. ءبىرجاننىڭ اقىندىعىنان انشىلىگى باسىم. ءوزى كومپوزيتور، داۋىسى «ورگان» ىسپەتتى زور بولىپ، قازاق ءانى تاريحىندا جاڭا جول اشقاننىڭ ءبىرى بولعان.
«سارا مەن ءبىرجان» ايتىسىن سىبان ءارىپ تاڭىربەرگەنوۆ شىعاردى دەگەن ءدارىپ بار. ءارىپ 1924 جىلى 62 جاسىندا ومىردەن وتكەن. 1862 جىلى تۋعان. ءبىرجان سارانى ىزدەگەنىندە قاسىنا بەس-التى جىگىت ەرتكەن. سونىڭ ءبىرى ءبىرجاننىڭ اعاسى نۇرجاننىڭ ۇلى احمەتجان اتقوسشى بولىپتى. احمەتجان: «سارانى كوردىم، ءبىرجاننىڭ سارامەن ايتىسقانى راس»، - دەپ راستاعان. تۇرانۇلى ىسمايىل دەگەن كىسى: «ءبىرجان سارانىڭ داڭقىن قوياندى جارمەڭكەسىنەن ەستىپ ءبىلىپ، توپ نوكەر احمەتجان، اتىعاي، توقاباي، بارشىن، ءامىرحان دەگەندەردى ەرتىپ، جەتىسۋعا بارعان. ءبىرجان: «ونداي اقىن قىزدى ومىرىمدە كورمەدىم. باسى بايلاۋلى بولعان سوڭ توسىلا بەردى. شاڭىن كورسەتپەس ساڭلاق ەدى. كەۋدەگە، ەسەرلىككە باسىپ جەڭدىم دەپ، ءجيى ەسىنە الدى. ساراعا تەڭ تۇسەر ادام جوق دەپ، الدە نەشە رەت ايتقانىن جاقسى بىلەمىن»، - دەپ قاسىم امانجولوۆ پەن ەسماعانبەت ىسمايىلوۆقا 1939 جىلى ايتىپ بەرىپتى. ءبىرجاننىڭ قاسىنا ەرگەن التى جولسەرىگىنە ارناعان «التىباسار» ولەڭى ءبىسمىلدا بالاۋبەكوۆتىڭ «ءان ساپارى» كىتابىندا بەرىلگەن.
«ءبىرجان مەن سارا» ايتىسى العاش تسەنزۋراعا 1897 جىلى 29 جەلتوقساندا پەتەربۋرگ قالاسىنان رۇقسات بەرىلگەن. ايتىس باسپادان ەكى مارتە شىققان. ءبىرىنشىسىن حالىق ادەبيەتىن جيناۋشى جۇسىپبەك قوجا شايىحيسلاموۆ باستىرعان. جۇسىپبەك قوجانىڭ اكەسى شايحىسلام ايتقوجاۇلى 1843 جىلى قىزىلوردا وبلىسى، تەرەڭوزەك اۋدانىنىڭ شىركەيلى دەگەن جەرىندە تۋعان. 1871 جىلى جەتىسۋ وڭىرىنە كەلگەن ساپارىندا، ول اقىن سارادان «ءبىرجان مەن سارا» ايتىسىنىڭ قولجازباسىن سۇراپ الادى. ول تۋرالى «تورەباي مەن سارا» ايتىسىندا تورەباي اقىن:
«شايحىسلام جەتىسۋدى ارالادى،
بايلار مەن بي، بولىستى جاعالادى.
قالدىرعان ءبىرجان ساعان قولتاڭبانى،
وزىڭنەن قالاپ الىپ، كەتە باردى»، - دەپ جەتكىزەدى. «ءبىرجان مەن سارا» ايتىس ءماتىنىن جۇسىپبەك قوجانىڭ اكەسى سارانىڭ وزىنەن سۇراپ العاننان كەيىن 26 جىلدان سوڭ، جۇسىپبەك قوجا شايحىسلامۇلى «ءوزىم سارادان جازىپ الدىم» دەپ 1898 جىلى اعايىندى مۇحامەدجان مەن ءشارىپجان كاريموۆتىڭ قازان قالاسىنداعى جەكەمەنشىك باسپاحاناسىنان شىعارادى. ول تۋرالى تاعى تورەباي اقىن:
«ارادا جيىرما التى جىل ۋاقىت ءوتتى،
كىتاپ بوپ شىعاتۇعىن مەزگىل جەتتى.
بالاسى شايحىسلامنىڭ جۇسىپبەك قۋ،
قازاندا سول قيسسانى جاريا ەتتى»، - دەيدى.
ايتا كەتەرلىك ءجايىت، ءباز بىرەۋلەر وسى ايتىس ءماتىنىنىڭ العاشقى بەتىندەگى: «مۇنى ايتقان القيسسا جۇسىپبەك قوجاعا سارا قىزدىڭ بىرجانمەن ايتىسقانىن قىزدىڭ ءوز اۋزىنان وسىلاي دەپ، باستان اياق بايان قىلعانى ايتىستىڭ كەلەر جىلىندا»، - دەگەن سوزدەرگە سۇيەنىپ، اۆتورى جۇسىپبەك قوجا دەيدى. ال باسپادان 1898, 1900 جىلدارى شىققان ايتىس ماتىنىندە مۇنداي سوزدەر مۇلدە جوق. جۇسىپبەك قوجا اقىن سارانى العاش 1890 جىلى عانا كورگەن. كەڭەس وكىمەتى ورناعاننان كەيىن ساكەن سەيفۋللين، بەيىمبەت مايلين، ءىلياس جانسۇگىروۆ، سانجار اسپاندياروۆ، تەمىربەك جۇرگەنوۆ سەكىلدى كورەگەندەر: ەرتەدە وتكەن اقىن، جازۋشىلاردىڭ قيسسا، داستان، جىر، ايتىستارىن «ءوزىم شىعاردىم» دەپ، قازان، تاشكەنت قالالارىندا كىتاپ ەتىپ، باستىرىپ شىعارتقان جۇسىپبەك قوجا شايحىسلامۇلى اۆتور ەمەس، ەل اۋزىنداعى دەرەكتەردى بىرەۋلەر ارقىلى جيناپ، ەلدىڭ ەڭبەگىن پايدالانىپ جۇرگەن ادام ەكەنىن انىقتاعان. «جۇسىپبەك قوجاعا» اتتى ولەڭىندە بەلگىلى اقىن قۋانىشۇلى ساپارعالي:
«سەن ءوزىڭ ەركەك ەمەس بايتال قوجا،
ءار جەردە ۇرلىعىڭدى ايتام قوجا.
بۇرىنعى اقىنداردان جىر ۇرلايتىن،
ەكەنسىڭ ەكى ءجۇزدى سايتان قوجا...»، - دەپ ۇرلىعىن اشكەرە قىلعان. ەكىنشىسى زايساننان جىبەرىلگەن، تولىق نۇسقاسى دەپ اتالادى. ول ورىنبور قالاسىندا تۇراتىن حۇسايىنوۆ پەن كارىموۆتەر بىرلەسىپ اشقان «ءحيزمات» باسپاحاناسىنان شىققان. وسى نۇسقا ارىپتىكى سانالعان. ەلى توبىقتى قۋانىشباي اقىننىڭ:
«ارىپكە سالەم جازدىم ءۇش قايتارا،
شىعاردىم دەپ وتتاپسىڭ «ءبىرجان-سارا».
باسىڭدا بايلاۋىڭ جوق، ءبىر انت ەدىڭ،
سايتان بولىپ كەتەرسىڭ بارا-بارا»، - دەگەن سوزدەرىن ەسكەرسەك، ءارىپ جازدى دەگەننىڭ دايەگى بولمايدى. اكادەميك مۇحتار اۋەزوۆ: «انىعى، ءارىپ ايتىستى نەگىزگى شىعارۋشى ەمەس. سوڭعى ايتۋشى بولعانى راس. ول حال ايتىستى ارىپتىكى ەتە المايدى»، - دەپ شىنايى جازعان. ايتىس ءماتىنىن زايساننان جىبەرگەن اۆتوردىڭ ەسىمى ءامىرحان. ول ءبىرجان سالدىڭ قولقانات دوسى، «ەر ءامىرحان» دەپ اتالعان. سال-سەرى، ءوزى پالۋان. بەك، بولىسقا قىزمەتى جاقپاي سايران سالىپ، ولگەن سولداتتى سودان كورگەندىكتەن، ۇلىقتان قورقىپ، ءدام تارتىپ زايسانعا كەتكەن. نايمان-ءتورتۋىل ىشىندە بەس جىل ءومىر ءسۇرىپ، التاي مەن شاۋەشەككە داڭقى جەتكەن اسىل. ەلى كەرەي. جەرى قىزىلجار. جەتىسۋعا سان مارتە كەلىپ، كەتىپ جۇرگەن. تولعانباي مەن تورەباي اقىندار باتاسىن العان. ءبىرجان مەن سارا ايتىسقانىندا ءبىرجاننىڭ قاسىنا ەرىپ كەلگەندەردىڭ ءبىرى بولعان. ونەرىمەن كۇنىن كورگەن. قاسىنا ءانشى، اقىنداردى كوپ ەرتىپ جۇرگەن. شاكىرتتەرى كوپتەپ سانالعان. ءتورتۋىل سەگىزباي بي اۋىلىنان قازان قالاسىنا «ءبىرجان مەن سارا» ايتىسىنىڭ ءماتىنىن جىبەرىپ، ءوز ەسىمىن ايتىس ماتىنىنە ساقتىقپەن جازباي قويعان. ءارىپتىڭ ساراعا «عاشىقتىق ولەڭ حاتى» دەپ تاڭىربەرگەن قاليلاحانوۆ باسپا ەتكەن ولەڭمەن جازىلعان حاتتار ەسىمى اتالعان امىحانعا ساپ كەلەدى. ويتكەنى، ول حاتتار دا ساراعا زايسان مەن شۇباراعاش-ويجايلاۋدان جىبەرىلگەن. سارانىڭ ءوزى «ارى ءوتىپ، بەرى وتكەنى سىيلىق تاستاپ، كوبەيدى قىزعا ۇناماق مىرزاداعى»» دەپ ايتقانىنداي، وعان جىگىت-مىرزا، شال-شاقپىت، بەك-بولىس، باي-ماناپ، ت.ب.، قولقا سالماعان جان از بولماعان. ىزعارلى جۇرەگى ولارعا مىزعىماعان. «ءجۇز جىل جىرلاعان جۇرەك» كىتابىندا مىرزاتاي جولداسبەكوۆ: «جامبىل 1875 جىلدىڭ كۇزىنە قاراي قارقارا جايلاۋىندا اقىن سارامەن كەزدەسەدى. ايلى ءتۇن التىباقان باسىندا سارا قىز اۋىلدىڭ التى اۋىزىن ايتادى. جامبىلدىڭ جۇرەگىنە شوق سالادى. جامبىلدىڭ تىلەگىنە ءتۇسپالداپ جاۋاپ قايىرادى. بۇدان كەيىندە ەكەۋى جيىن-تويلاردا بىرنەشە رەت جولىعادى. سارانىڭ حالىق ءانىنىڭ اۋەنىمەن «ۋگاي-ۋگاي، اي-ۋگاي» دەپ سالاتىن ءانى جامبىلدىڭ جۇرەگىنىڭ جىرىنا، ومىرلىك سىرىنا اينالىپ كەتسە كەرەك»، - دەپ جازادى. بۇل دەرەك بويىنشا سارا 1875 جىلى ءالى تۇرمىس قۇرماعان بولىپ شىعادى.
قازان قالاسىندا باسپاحانا بارىن، ايتىس ءماتىنىن جىبەرگەن امىرحانعا ايتقان قاجى ناسيروۆ ساپا. ناسيروۆ ساپا سارقان قالاسىندا قاجىلىق قۇرىپ تۇرعان. ءناسىلى وزبەك. ۋفا، قازان قالالارىنان مۇسىلمانشا جوعارى ءبىلىم العان ءدارىپتى جان بولعان. ءبىرجان سالدىڭ جەتىسۋ، نايمان ەلىنە كەلىپ، سارامەن ءان جارىستىرىپ، ونى مامان مەن تولقىننىڭ قۇرعان تۇزاعىنان ازات قىلعانىن، ەلى سادىر، شوپشەكۇلى احمەت اقىننىڭ ولەڭمەن سيپاتتاعانىن ت.قاليلاحانوۆ 2006 جىلى، «كۇلتەگىن» باسپاسى، استانا قالاسىنان شىققان، «اقىن سارا تاستانبەكقىزى» دەگەن كىتابىندا كەلتىرەدى. سوندا احمەت اقىن:
«كەز بولىپ سارامەنەن ءبىرجان اقىن،
ايرىقشا ەشكىولمەستى اتاپ اتىن.
قالىڭ ەل قاپتاعايدى ءبىر قۋانتىپ،
اسەرلى ءانىن ايتقان كەشكە جاقىن»، - دەيدى. بۇل شوپشەكۇلى احمەت اقىن ەمەس، كەنجەباي رۋىنان شىققان، قيسساشىل مالايۇلى احمەت اقىن بولسا كەرەك. شوپشەكۇلى احمەت بەرىرەك، مالايۇلى احمەت اقىن سارا زامانىندا ءومىر سۇرگەن. ءبىرجان سالدىڭ جەتىسۋعا كەلگەنى تۋرالى «تالاي زامان»، «جەتىسۋ» اتتى ولەڭدەرى بار. احمەت اقىن: «اسىعىس اتقا مىنگەن اياگوزدەن، نايمان سارا اقىن بار دەگەن سوزبەن»، - دەپ ءبىرجان سالدىڭ جەتىسۋعا اياگوز ارقىلى كەلگەنىن جەتكىزەدى. اقىن سارا تاسىبەك، ەرمەك، تىنىبەك، قۇدايبەرگەن، توستاعانبەت، جاناق، ساپا، نيازبەك، كەنشىمباي، ءسۇيىنباي، ورىنباي، سابىرباي، جامبىل، ءجامشىباي، اسەت، تورەباي اقىندارمەن ايتىسقان. سارانى توقتاتقان الشىن ەسقوجاۇلى تورەباي اقىن. اقىن سارا:
«جاسىم بار قىرىق سەگىز، جىلىم سيىر،
جاسىمنان ءانشى، اقىنعا بولدىم ءۇيىر.
تورەباي دالەل تاۋىپ، جەڭىپ كەتتىڭ،
كىنام جوق، ساعان قويار جالعىز ءتۇيىر.
كەشەگى ون سەگىزدە جولىقپادىڭ،
كەتەتىن ەرىپ ساعان قول ۇستاسىپ،
قىز بەرەم، ۇلىڭ بولسا بي تورەباي،
بولايىق قۇدا، جەكجات، بەك دوستاسىپ»، - دەپ جەڭىلگەنىن مويىنداعان.
اقىن سارا 1876 نەمەسە 1878 جىلى تۋىپ، 1916 جىلى، 38 جاس ءومىر ءسۇرىپ، ومىردەن وزدى دەۋ، ءومىرى، زامانى، قاتىناس ورتاسىنا ساي كەلمەيدى. اقىن سارا 1853 جىلى تۋىپ، 1907 جىلى ومىردەن وتكەن. بۇل دەرەكتى ادەبيەت زەرتتەۋشىسى شەگەن احمەتوۆ، قالامگەر زەيتىن اقىشەۆ، جازۋشى بەكسۇلتان نۇرجەكەۇلى، ايتىسكەر اقىن، اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى تۇلكىبەك قۇراقباەۆ قولداعان. اعارتۋشى ماكەي ەركىنبەكوۆ پەن ارتيست قانابەك بايسەيىتوۆ تە زامانىندا راستاعان. ابايدىڭ ۇلى ءابدىراحمان 1895 جىلى قايتىس بولعان. 1896 جىلى سارانىڭ اۋىلى ءۇش كاۋكەن، تاسىباي ەلىندە وتىرعاندا قۇدايبەردىۇلى شاھكەرىم ءابدىراحماننىڭ سۇيەگىن تۇنەتىپ وتەدى. ول تۋرالى ماكەي ەركىنبەكوۆتىڭ ەستەلىگى باسپا بەتتەرىندە باسىلعان. ماكەي تۋرالى تاڭىربەرگەن قاليلاحانوۆ: «ءابىشتىڭ سۇيەگى سارانىڭ ۇيىندە بولعاندا باسى-قاسىندا بولعان ماناعى 12-13 جاسار بالا قۇدايبەرگەنگە مىنگەسىپ كەلگەن»، - دەپ جازادى. اعارتۋشى ماكەي ەركىنبەكوۆ 1952 جىلى قايتىس بولعان. سارا ابايعا جەتكىز دەپ، «كوڭىل» ولەڭ ايتىپتى. ونى جازىپ الىپ شاھكەرىم ابايعا جەتكىزەدى. سارانىڭ ول ولەڭى تولىق ساقتالىپ، كىتابقا ەندى. قۇدايبەردىۇلى شاھكەرىمنىڭ اناسى تاستەمىر، اتىمايلىنىڭ قىزى، ەسىمى كۇنكە. ساراعا اتالاس، تۋىس، ارعى اتاسى ءبىر، اماندوستان تارايدى. سوندا سارا 1878 جىلى تۋسا - 18 جاستا، وندا ءالى كۇيەۋگە تيمەگەن. مەيرامباي بايتولىقوۆ، تۇيتەباەۆ تۇرلىبەك، ەسپەنبەتوۆ نامازبەك اتالار دەرەگىندە «كۇيەۋگە «ازاتتىق» العان كەيىن، ءتورت-بەس جىل وتكەن سوڭ شىققان» دەلىنەدى. بەكباي سارانىڭ ۇيىندە ەكى جىل قىزمەت جاساپ ءجۇرىپ، زورعا الىپتى. سوندىقتان بەكبايدى ساقاي-تاستەمىر ەلى «تولەگەن» دەپ تە اتاعان. ءابدىراحماننىڭ سۇيەگىن تۇنەتكەندە سارانىڭ جاسى 43-تە بولعان. سارا بىلعارىمەن قاپتالعان ءمايىتتى كۇزەتىسىپ، قاسىنا شىراق شاعىپ شىعادى. ەستەلىگىندە ماكەي ەركىنبەكوۆ: «شاھكەرىم قاجى ابايدىڭ ۇلى ءابدراحماننىڭ سۇيەگىن الىپ كەلە جاتىپ، جولاي اقىن سارا اۋىلىنا توقتاپ، ءبىر قونىپ، اتتارىن جەمدەپ، سۋارىپ، اقىن سارانىڭ ابايعا كوڭىل ايتىپ ولەڭ جولداپ، اقبوز اتتى ازاعا تارتىپ جىبەرەتىنى وسى ارا-تۇرا قۇداندالىق ارالاستىڭ ءبىر ىسپەت كورىنىسىنىڭ ىزگىلىك بەلگىسى ەدى»، - دەپ جازادى.
سارانىڭ اكەسىنىڭ لاقاپ ەسىمى تاستانبەك. تاستاي بەرىك ءىسى مەن مىنەزىنە بولا جەڭگەلەرى مەن كەلىندەرى، ەل-جۇرت تاستانبەك دەپ اتاپ كەتكەن. اعاشتان ءتۇيىن تۇيگەن شەبەر بولعان. ازان شاقىرىپ قويىلعان ەسىمى سۇلتانبەك. وتىز جەتى مۇشەل جاسىندا، سارا تۋعان سوڭ قايتىس بولعان. «قورلىق» دەگەن ولەڭىندە اقىن سارا: «قۇداي-اۋ، اكەمدى الدىڭ تۋا سالا، اتانتتىڭ جەسىر كەمپىر، جەتىم بالا»، - دەيدى. اناسىنىڭ ەسىمى جانشوكە، قاينار شىنقوجانىڭ قىزى. اقىن سارا وتە سۇلۋ بولعان. ول ءوزىن: «قامىستى تەرەڭ كولدىڭ سۇقسىرىمىن»، - دەيدى. ءوزىن سۇقسىر ۇيرەككە تەڭەۋى، ونداي ۇيرەك وتە ساق بولادى. قارشىعا مەن لاشىننىڭ ەڭ ۇشقىرى الادى. سارا نۇر جايناعان كەلبەتتى، اقشا ءجۇزدى سۇلۋدىڭ ءوزى بولادى. بۇلبۇل ءۇندى بۇراڭ بەل، وزگەشە جارالعان نازىك جان بولىپ جەتىلەدى. ءاجىمسىز ون ساۋساعىنىڭ ءبارى اپپاق، اۋزى ويماقتاي، وتىز ءتىسى مەرۋەرتتەي ەكەن. مويىنىندا اقىق مونشاق. لەبىزى شەربەت. قارا كوز. كىرپىگى جىبەك تۋدىڭ شاشاعىنداي توگىلگەن، قاسى قالامقاس. ماڭدايى بيىك بىتكەن، كەڭ. قولاڭ شاشتى، قوس جۋان بۇرىمدى، قىزدىڭ توتىسى اتانعان. ونەرى سەگىز قىرلى. باسىندا شوقپارداي ۇكى تاققان كامشات بورىك. ۇستىنە كيگەنى بەلى قىناما وقالى قامزول، ءشايى كويلەك. ساۋساعىنا كۇمىس ساقينا، قۇلاعىنا كۇمىس سىرعا سالعان. «كۇي تارتسام بال تامادى بارماعىمنان» دەپ قۇدايبەرگەن اقىنعا ايتقانىنداي، سارا كۇي دە شەرتكەن. «تۋعان ەلىم، وسكەن جەرىم» دەگەن ولەڭىندە اقىن سارا: «تاستەمىر، ساقاي، تۇڭعات اتاتەگىم،
جاقسىلار جىبەرمەگەن جاۋعا كەگىن.
ءۇش ماتاي: كەنجە، اتالىق، قاپتاعاي،
تۇلپاردىڭ تۇياعى بوپ تۋعان ەدىم.
«كوكجايداق» تۋعان جەرىم، تەگىس ەكەن،
القابى ارىق، توعان، ەگىس ەكەن.
جاراتقان جان بەرگەنگە ءدان بەرگەن عوي،
جەگەنىم سول جەرىمنىڭ جەمىسى ەكەن»، - دەپ اتاتەگىن، وسكەن جەرىن تولعاعان. ازىناقۇلۇلى احمەت اقىن:
«قوبىزشى بايساق كۇيشى كورگەن بالا،
تالپىنادى ونىڭ ايتقان ءانىن سالا.
قوبىزدى قوڭىراۋلاتقان ونەرلى ادام
تۇرعانداي بار قاۋىمنان جەكە دارا.
ىنتىعىپ ىقىلاسپەن تىنداعاندا،
كۇي قوناد كوكەيىنە كوكىرەك جانا.
قۇمارتا كۇيگە ۇمسىنىپ جۇرگەندەردىڭ،
ىشىندە ەرەكشەلەۋ ەدى سارا.
ءان سالىپ، شىعا قالسا تەزەك تەرە،
توي بولسا اقىن قىزدار قاسىنا ەرە،
ويىنان ءوزى دە ەركىن قۇراستىرىپ،
ولەڭشى بولدى سارا كەلە-كەلە»، - دەپ سارانىڭ باستاپقىدا ولەڭشى بولعانىن دەرەكتەيدى. اقىن سارا جاس كەزىندەگى اۋىر حالى مەن قولىنا دومبىرا العانىن ءوز ولەڭىندە:
«قىزىمىن تاستانبەكتىڭ اتىم سارا،
جەتىم بوپ جارلى وسكەن مەن ءبىر بالا.
تۇرمىستان وسپەي جاتىپ تاياق جەدىم،
بولسا ەگەر تاعدىر سونداي، قانشا شارا.
جەتىم دەپ كەمسىنبەسىن مەنى اعايىن،
قورلانباس قورلاعانعا ءسوزىم دايىن.
اۋماعى ات شاپتىرىم تاستەمىردىڭ،
ايناداي، الاقانداي بىلەم جايىن.
قىزى ەدىم تاستانبەكتىڭ اتىم سارا،
ەلىنەن شىعىپ جۇرگەن مەن ءبىر بالا.
قولىما ون ۇشىمدە دومبىرا الىپ،
كەلەمىن ءبىر سۇرىنبەي جەكە دارا»، - دەپ ايتادى. مۇڭى مەن سەرپىلىسى جايىندا اقىن سارا: «زامانداس - مۇڭى بىرگە اپا، جەڭگەم،
كومەك كوپ، جانعا سەپ، قايعىنى جەڭگەن.
جيناڭدار ۇكى، تانا، كيىم ماعان،
اتتانام ەل ىشىنە ماعان سەنگەن.
ۇكىسىن دومبىرامنىڭ تولىقتايىن،
بەكەرگە ىشتەن تۇنىپ تورىقپايىن.
ايتايىن ەلگە شىنىن، ايەل مۇڭىن،
سايرايىن سانسىز توپتا قورىقپايىن.
ءتۇسىندىم، تاعدىرىم كوپپەن بىرگە،
جەڭىسكە جەتە المايمىز قوسپاي ىرگە.
زار-مۇڭدى كوپ الدىنا كورسەتەيىن،
جالىنىپ ەڭ بولماسا قىزىل تىلگە»، - دەيدى.
اقىن سارانىڭ جايناپ تۇرلەنە ايەل تەڭدىگى «ازاتتىققا» ۇمتىلىپ بەكىنگەنىن، اقىندىق ونەرىنىڭ دارىپتەلۋى تۋرالى ازىناقۇلۇلى احمەت اقىن:
«ءان سالىپ، جيىن بولسا سارا سايراي،
ىشىندە سانسىز توپتىڭ وتشا جايناي.
تۇرلەنگەن توپ ىشىندە توتى قۇسشا،
باستادى كورگەندەردىڭ ءىشى قايناي.
اقىن قىز اق الماستاي انمەن سەرمەپ،
توگىلتتى ءسوز مارجانىن تەرەڭ تەربەپ.
قوعاداي توپتىڭ باسىن جاپىرادى،
قوسىلا دومبىرامەن قولداعى ەرمەك.
ەلدەگى جىگىتتەردى اقىنسىماق،
ايتىسشىل، ءابيۇرسىز، باتىر سىماق،
قاتتى ايتىپ، قارسى كەلسە قاتەلەرىن،
جانىشتاپ تاستايتۇعىن باتىل سىناپ.
الدىنان ادام شىقپاي بارا-بارا،
سايرادى سارا توپتا جەكە دارا.
نايماننىڭ تۇعىرداعى بۇلبۇل قۇسى،
اتاندى اقىرىندا اقىن سارا.
سارانىڭ اقىندىعى بولدى ەرەكشە،
ايتىسقا جارماسپايتىن ءجاي زەرەكشە.
جىر قىلىپ زامان سىرىن، تۇرمىس مۇڭىن،
ايتاتىن ادامدارداي جاسى كەسە.
تاستانبەك ءوز اكەسى جاستاي ولگەن،
ەمەس ەد ەسەيگەندە كوزى كورگەن.
كور باسىپ، ۇمىت قالعان اكە اتانىپ،
اقىن قىز ەلگە ايان قىپ شىعاردى وردەن»، - دەپ ايتادى.
اقىن سارا تەڭدىك جايىن، ارمانى، ەڭىرەگەنى، ءبىر تەڭى بولماعانى تۋرالى ەلدەن جاسىرماي: «قىزىمىن تاستانبەكتىڭ اتىم سارا،
ارمان كوپ، اۋىزىما حالقىم قارا.
قورعالار كوپ ىشىنەن بۇتا تاپپاي،
شىرىلداعان بوز تورعاي مەن ءبىر بالا.
ەڭىرەتتىڭ ەرتە باستان تۋعان ەلىم،
كىر جۋىپ، كىندىگىمدى بۋعان ەلىم.
كەڭ جاتقان سادىر، ماتاي ەلدەرىنەن،
ءبىر تەڭىم بولمادى ما، ۇلدان مەنىڭ؟
جەتكىزىپ سابىرلىقپەن ۇستاپ باقپاي،
بايگە قىپ، توپقا قوسىپ، تۇمار تاقپاي.
جەلكەمدى كوكتەيىنەن قيدىڭدار دا،
بورىگە بايلاپ بەردىڭ جەتىم لاقتاي.
نەسىنە جاسىرامىن ەلىم سەنەن،
ەرىكسىز ءبىر جەتىممىن، دەرتىم تەرەڭ.
ادامدا قۇتىلا الماس قۇلعا بەردىڭ،
كوردىڭدەر قانشا جازىق، جاپا مەنەن؟» - دەپ زارلانعان. ازىناقۇلۇلى احمەت اقىن: «توي باستاپ، اقىن سارا ءان سالادى،
داۋىسىن ەستىگەن جان تاڭ قالادى.
سول كۇندە جاستاۋ كۇنى جالىنداعان،
قۇبىلىپ توتى قۇستاي تولعانادى.
ەكپىنى سوققان جەلدەي بولعانان سوڭ،
اركىم-اق ايتىسۋدان قورعانادى»، - دەپ اقىن سارانىڭ قۇلشىنعان كەلبەتىن دارىپتەيدى. ءۇش ماتايدىڭ (اتالىق، قاپتاعاي، كەنجە) توتىسى اتانعان سارا قالاي «اق باتا، اق قوي قانى» تورعا ءتۇستى. ونى سارانىڭ ءوزى «تاعدىر تالكەگى» دەپ توپتالىنعان داستانىندا بايان ەتەدى. داستاندى اقىن قۇدايبەرگەننەن الىپ، 1938 جىلى مۇراعاتقا تاپسىرعان قالەل سەيسەنبەكوۆ دەگەن ازامات. داستاندا ارناي بولىس، تەلىبايدى بي دەپ ايتىپ، ءمۇساپىر باتىر جازىقتالادى. ارناي سارباسۇلى 1869-1930 جىلدارى ءومىر سۇرگەن. ءبورىباي كوتەرىلىسىنىڭ 1930 جىلى باستاۋشىسىنىڭ ءبىرى بولعانى ءۇشىن اتىلعان. ونىڭ بولىس بولعانى 1898 جىلدىڭ تامىز ايى. ارناي بولىستىققا مىرزاعۇلۇلى تەلىبايدىڭ ىقپالىمەن وتكەن. تەگى ارناي، تەلىباي بي بولماعان، بولىس بولعان، ءمۇساپىر ساراعا قيانات جاساماعان جاندار. قايتا تەلىباي مەن ءمۇساپىر ساراعا ازاتتىق اپەرۋدى قولداعاندار قاتارىندا بولعان. داستاندا ەسىمدەرى باسقالاردىڭ ورنىنا اتالىپ كەتكەن. مىسالى: سارباستىڭ ورنىنا تەلىباي، مۇسىرەپتىڭ ورنىنا ءمۇساپىر. سودان شاتىس تۋعان ءتارىزدى. سارامەن ايتىسىندا تاسىبەك اقىن: «ولەڭىم تاۋسىلمايدى مولدىعىنان، سارباستىڭ قۇتىلمايسىن زورلىعىنان»، - دەپ قاھارلى ايتقان. سوندىقتان ارنايدىڭ اكەسى سارباس ءبيدىڭ قياناتىنان تاستانبەك جانۇياسى جاپا شەگىپ، جوقشىلىققا ۇرىنعان. تاستانبەك ولگەن سوڭ، سارباس ونىڭ ۇيەلمەنىن قاسىنا كوشىرىپ العان. ساحاريانى جالعا سالىپ، جارىتىپ اقىسىن تولەمەگەن. سارانى شەشەسىمەن جاقتىرتپاي، ابدىرا اۋىلىنا كوشىرتىپ تاستاعان. تۇرىسبەك قاجىنىڭ كىشى اكەسى تولقىننىڭ مالىن باعىپ، اقىسىن جارىتىپ الا الماعان تاستانبەكتىڭ ءىنىسى جايساڭبەك جەسىر مەن جەتىمگە جانى اشىپ، ابدىراعا كەلگەن. جاس كەزىنەن كۇرەسكە تۇسكەن پالۋان جايساڭبەك دالادان ءبىر مال سويىپ الىپ، ابدىراعا اكەلەدى. العانى تولقىننىڭ مالى بولىپ، قولى ۇزىن تۇرىسبەك قاجى ىزدەتىپ قۋدالاعان. سارباس بي تۇرىسبەكتى قولداپ، ۇرلىقتى جايساڭبەكتەن كورىپ، ابدىراعا كەلىپ، ءتىنتىپ، قار استىنا تىعىلعان ەتتى تاۋىپ العان. سارباس بي جاقىنىن قورعاماي، تۇرىسبەكتى جاقتاپ، جايساڭبەكتى قاپال تۇرمەسىنە ايداتىپ قاماتقان. جەتىم مەن جەسىر مۇسىركەگەن جانداردىڭ كومەگىمەن تىرلىك كەشكەن. سو جىلعى قاتتى قىس پەن جۇتتا تۇرىسبەك قاجى قىلي كوز، بارىمتاشى جيەنقۇلعا ءىسى تۇسكەن. جيەنقۇلدىڭ جاسى 45-تەن اسقان ەدى. جيەنقۇل مامان-تۇرىسبەكتىڭ مالىن قاراپ، امان قىلماققا ۋادە ەتكەن. «ءساتى ءتۇستى» دەگەن ويمەن تۇرىسبەك جيەنقۇلعا قامالعان جايساڭبەكتى «تابان استى بوساتىپ ال» دەپ، تۇرمەدەگىلەرمەن كەلىسىپ قويعانىن بىلدىرگەن. جاس قىزدى اپەرمەك ويىن دا جەتكىزگەن. جيەنقۇل قۋانا ءبارىن قۇپ كورىپ، تۇرىسبەك قاجىنىڭ قايلاسىمەن جايساڭبەكتى تۇرمەدەن بوساتىپ، «قاجىنىڭ ءوزى قۇدا بولام» دەگەنىنە ودان كەلىسىمىن العان. سارانىڭ شەشەسى جانشوكە «ءوزدى-ءوزى كەلىسىپ، بولىپتى سەنى سوعان اتاستىرماق» دەپ قىزىنا ۇقتىرىپ، «ازات بولار جولىڭدى ىزدە» دەگەن اقىل بەرگەن. ازاتتىق اڭساعان سارا «اق باتا، اق قوي قانى» ءوزدى-ءوزى سەرتتەسىپ اتاستىرعان جيەنقۇلعا بارماي، ءتورت-بەس جىل كۇرەسكەن. ومبىعا سەرتتەسكەن جىگىتى كۇزەمبايدىڭ ارتىنان كەتپەكشى، تەرەڭ ساي، قۇزعا قۇلاپ نەمەسە سۋعا اعىپ ولمەكشى دە بولعان. اقىلعا سالىپ، اقىرى كوپ كومەگىمەن «اق باتا، اق قوي قانى» اتاستىرعاندى بۇزۋعا، ايەل تەڭسىزدىگىن ءوز ونەرىمەن كوپشىلىككە جاريا جاساۋعا بەل بۋعان. ەل ءىشى جاقسىلارى ەسىمبەك، ارسالاڭ، بايساق، تولعانباي، ەر شەرۋباي، تەلىباي، ءمۇساپىر، احمەت ت.ب. قولداۋىمەن بوستاندىققا ۇمتىلعان.
اقىن سارا ەشكىولمەستىڭ باۋرىندا تۇڭعىش رەت «ازاتتىق» دەپ، تۋ كوتەرگەن اسىل جان. سول «ازاتتىق» العان دابىلى بۇكىل قازاققا، جان-جاققا ەستىلىپ تارالعان. سارا ازاتتىعىن ءوز ونەرى ارقاۋىندا العان. ءبىرجان سال «اق باتانى» بۇزدىرىپ، ساراعا تەڭدىك اپەرگەن. ءبىرجان سال:
«ومبىدا ديۋگومەلگە ءوتىنىش قىپ،
قورعاۋعا سول بالانى قۇرما قىلدان.
ساراداي بالعىن قىزعا قامقورلىق قىپ،
قۇتقاردىم جاۋىزداردىڭ تىرناعىنان»، - دەپ اقىن ساراعا جاساعان قامقورلىعىن ولەڭمەن باياندايدى. سارانىڭ ازاتتىعى تۋرالى احمەت اقىن:
«تۇرىسبەك ايعايلاپ توقتاتتى ەلدى،
سارا قىز جيەنقۇلدان «ازات» ەندى.
شارت سولاي: قالىڭ جىگىت قاپتاعايدان،
قوسىلسىن ءوزى تاڭداپ امەڭگەردى»، - دەپ دەرەكتەيدى. اقىن سارا ەل بىرلىگى ءۇشىن، قاپتاعاي-تاسىباي جىگىتى بەكبايدى تاڭداپ، كۇيەۋگە شىعۋى، وسى شارتتى دا ەسكەرىپ، ورىنداعانى بولۋى مۇمكىن.
ازاتتىق اپەرگەن «وكىل اعاسى» بىرجانعا التىن بىلەزىگىن ۇسىنعان سارا «اعاتاي ەسكەرتكىش قىپ ەلگە اپار» دەپ سىيلاعان. ءبىرجان كۇلداريا بەلبەۋىن «توي جىرتىسى» دەپ سۋىرتپاقتاپ جىرتىپ، كوپكە ۇلەستىرىپ جىبەرگەن. «مۇرا» اتتى ولەڭىندە ءبىرجان سال: «سالدىم مەن ويۋ-ورنەك اسىل جىردان،
تايدىرماي اياعىمدى جالعىز قىلدان.
كەزدەسىپ نايمانداعى سارا قىزبەن،
تولعانباي ايتىستىرىپ، قيسسا قىلعان»، - دەپ ايتقان. ءسابيت مۇقانوۆ: «ءبىرجان مەن سارا ايتىسىن كولدەنەڭ بىرەۋ شىعاردى ما دەگەن كوڭىلگە كۇدىك تۋعىزاتىن جاعداي، ايتىستىڭ بىلاي باستالۋىندا: ءبىرجان سال سارانىڭ شەشەسىمەن، سىڭلىسىمەن ءسوز قاعىستىرادى دەپ ايتا كەلە، ايتىس اقىلمەن ولشەنىپ شىققان، ىشىندە كولدەنەڭ، ارتىق ءسوز جوق. جازبا ادەبيەتتىڭ جاقسى ۇلگىلەرى سياقتى»، - دەپ وي قورىتقان. قۇيما قۇلاق دانالار ايىمبەتۇلى شۇتەمباي، دامەلى يماشقىزى، جىلقىباەۆ ەرعالي، بەيسەباەۆ بەيسەنبەك، مەيرامباي بايتولىقوۆ جازبالارىندا: «تاريحتا قالدىرۋ ءۇشىن، تولعانباي اقىن «ءبىرجان مەن سارا» ايتىسىن ءۇش دانا قولجازبا ەتىپ جازعان. ءبىر داناسىن وزىنە قالدىرىپ، ءبىر داناسىن مامان، تۇرىسبەككە، تاعى ءبىر داناسىن بىرجانعا بەرگەن»، - دەلىنەدى. بوستاندىق العان سارا ءوز ىقتيارىمەن ەلى تاسىباي التىنبايۇلى بەكبايمەن (1852-1933 ج.ج.) تۇرمىس قۇرعان. سارا بەكبايدان التى ۇرپاق تۋعان. ۇلدارى ەرمۇقان، نۇرمۇحانبەت، قىزدارى رۋحيا، جاقيا، كىپيا، ءمۇنيرا. ءمۇنيراسى جالايىر، بايشەگىر جىگىتىنە ۇزاتىلىپ، كۇيەۋى قايتىس بولعاننان كەيىن توركىنىنە قايتىپ كەلەدى. مۇنى ەستىگەن تورەباي اقىن بەكباي مەن ساراعا قۇدا ءتۇسىپ، ءمۇنيرانى وزدەمباي دەگەن تۋىسىنا اپەرىپتى. سوندا سارا تورەبايعا «قىز بەرەم» دەگەن ۋادەسىن دە ورىنداعان بولدى. مەيرامباي مەن تىنىبايۇلى جايمولدا اتالار دەرەگىندە اقىن سارا بەكبايدان سەگىز ۇرپاق كورگەنى ايتىلادى. اتالمايتىن ەكى ۇرپاعىنىڭ ەسىمدەرى بايمۇحان، جۇماحان دەلىنەدى. ەكەۋىنىڭ ءومىرى بيماعلۇم. ەرتەرەك شەتىنەگەن ءتارىزدى. نۇرمۇحانبەتتىڭ كەلبەتى اقىن ساراعا تارتىپ، ءوڭدى، ونەرلى بولىپ، ون بەس جاسىندا كوكپار تارتىسىندا اتتان قۇلاپ، قاتتى مەرتىگىپ، جۇلىندارى زاقىمدانعانىنان مەرت بولىپتى. جاقيا قىزى بالپىق ءبيدىڭ اۋىلىنا ۇزاتىلىپتى. رۋحيانى قاپتاعاي، اقتىلەس رۋىنان ساعادي دەگەن ۇزاتىپ الىپتى. ساعادي قۋعىندالىپ كەتىپ، رۋحيا اۋىرىپ، 1930 جىلى ومىردەن وزىپتى. بالالارى بەكدايىر، قوزايىر دەگەندەر ۇشتوبە مەن الماتىداعى بالالار ۇيىندە تاربيەلەنىپتى. بەكدايىر مەن قوزايىردان تاراعان ۇرپاقتار قازىر بار. مەيرامباي بايتولىقوۆ اتانىڭ نامازبەككە جازدىرعان جازباسىندا اقىن سارانىڭ ءبىر قىزى قاپتاعاي، تورتقارا ەلىنە ۇزاتىلعان دەلىنەدى. مەيرامباي بايتولىقوۆ اتا 1932 جىلى سول قىزدى كوردىم دەيدى. سۇڭعىلا تىنىبايۇلى جايمولدا اتا: «بەكباي اقىن سارامەن اتتاس، سارا ەسىمدى ەكىنشى ايەلگە ۇيلەنگەن. بەكبايدىڭ ءۇشىنشى ايەلىنىڭ ەسىمى ۇلتاي. ال، ءتورتىنشى العان ايەلىنىڭ ەسىمىن ۇمىتتىم»، - دەپ دەرەكتەيدى. «اقىن سارانىڭ ارناۋى» اتتى ولەڭىندە سارا: «ەلۋدىڭ تورتەۋىنە كەلگەنىمدە،
دەرت جەڭىپ، قالىپ باراد ولەڭىمدە.
بولدى عوي قىسقا مەنىڭ قۋ ءومىرىم،
الپىسقا جەتپەي ءبىر كۇن ولەمىن بە،
ءبىر از كۇن ەڭبەك ەتتىم دوس، جارانعا،
ولەڭىم از دا بولسا ماقتانارعا.
مەنى دە «ۇرپاعىم» دەپ، ەسكە ال جۇرتىم،
سارانىڭ ايتارى وسى اتتاناردا»، - دەپ ۋايىم شەككەن.
اقىن سارانىڭ سۇيەگى ۇلگىتىرەك شارۋاشىلىعىنداعى «ءۇش كاۋكەن» دەپ اتالاتىن جەردەگى تاسىباي ەلىنىڭ بەيىت قورىمى ىشىنە جەرلەنگەن. باسىنا كەڭەس ءداۋىرى تۇسىندا كىشكەنە ءمارمار اق تاس قويىلىپتى. ول تۋرالى ت.قاليلاحانوۆ «اقىن سارا» كىتابىندا جازادى. قازىرگى «اقىن سارا» اۋىلىنا قاراستى اقەشكى سۋىنىڭ بويىنداعى جەكە تۇرعان زيرات اقىن ساراعا ارناپ سالىنعانىمەن وندا ونىڭ ءمايىتى جوق. قۇر ءبىر ۋىس توپىراق اكەلىنىپ، سوعان كەسەنە سالىنعان دەسەدى.
Abai.kz
