سوتى بەس ەلى ەلمىز!
نەمەسە نەگە سۋديالاردى سايلاۋ كەرەك؟
بۇگىن پرەزيدەنت تاعى دا اۋىل-ايماقتاعى ءبىر توپ سۋديانى ءوز جارلىعىمەن تاعايىنداپتى. ول دپ بولسا، پرەزيدەنتتىڭ كونستيتۋتسياعا سايكەس تىكەلەي مىندەتى.
قازاقستاندا بارلىعى 2684 سۋديا بار ەكەن. ولار اۋداندىق، قالالىق، وبلىستىق جانە جوعارعى سوتتاردا جۇمىس ىستەيدى.
وسىنداي جارلىقتاردى وقىعاندا مەندە ىلعي دا ءبىر سۇراق تۋىندايدى: الىس اۋداندا جۇرگەن ناقتى ءبىر ادامنىڭ سۋديا بولۋعا لايىقتى نە لايىقتى ەمەس ەكەنىن پرەزيدەنت قايدان بىلەدى؟
مينيستر نە وبلىس اكىمىن تاعايىنداسا، تۇسىنەمىن: تانيدى، ادامي جانە ىسكەر قاسيەتتەرىن بىلەدى دەگەندەي.
ال ەرتەڭ ءوزى سۋديا ەتىپ تاعايىنداعان سوڭ ادام تاعدىرىن شەشۋدى قولىنا الاتىن شالعاي اۋدانداعى ادامدى ول مۇلدەم تانىمايدى عوي.
مۇنىڭ سەبەبى بىرەۋ - كوررۋپتسيا! اۋدان، قالا، وبلىس، استانا اراسىندا سول سۋديانى ۇسىناتىن، قولداپ ۆيزا قوياتىن قانشاما شەنەۋنىك بار دەسەڭىزشى! ءبارىنىڭ ورامالدان ءبىر دامەسى بار!
بۇل اڭگىمە سۋديا قاۋىمىنىڭ بارىنە قاتىستى ەمەس شىعار، ولاردىڭ اراسىندا دا ادال، تازا ازاماتتار بار بولار. بىراق، بيەنى بۇگىمەن، تۇيەنى تۇنىمەن جۇتىپ جاتقان جەمقور جۇيەنىڭ اتى جۇيە: ەل ىشىندە قاي اۋداندا سۋديانىڭ قىزمەتى قانشا تۇراتىنى تۋرالى اشىق ايتىلاتىنى دا راس ەمەس پە؟!
پرەزيدەنت سول اڭگىمەلەردى ەستىمەي مە ەكەن؟ وسى اڭگىمەلەردىڭ ءوزى ونىڭ ابىرويىنا وراسان زور نۇقسان كەلتىرىپ جاتقانىن بىلمەي مە ەكەن؟
مەنىڭشە، ءدال وسى – اۋداننان استاناعا دەيىن سوزىلىپ، ىمى مەن جىمى ءبىر، ءبىر بىرىمەن اۋىز جالاسقان جەمقورلىق تىزبەگىنەن قۇتىلماي، تالاي ادامنىڭ وبالىنا قالعان وسى قۇبىجىق ءتارتىپتىڭ كوزىن قۇرتپاي، كوررۋپتسيانى جەڭە المايمىز!
ايتپەسە، پارا بەرەر شاماسى جوق نە پارا بەرۋگە ارى جىبەرمەيتىن قانشاما لايىقتى ازامات سۋديالىق قىزمەتتەن قاعىلىپ جاتقانىن ەستىگەندە ساي سۇيەگىڭ سىرقىرايدى! ونىڭ ەسەسىنە، سۋديالىق كورپۋسقا ءبىر كىرىپ الىپ، ءومىر بويى ودان شىقپاي، سۋعا سالسا، باتپايتىن، وتقا سالسا، جانبايتىنداردىڭ تۇتاس ءبىر كاستاسى پايدا بولدى!
پارا بەرگەن ادام پارا الۋى شارت، ويتكەنى جۇمساعان اقشاسىن بىرەۋدەن ءوندىرىپ الۋى كەرەك قوي! ءسويتىپ، جەرگىلىكتى جەردەگى سوتتار جەمقورلىققا بەلشەسىنەن باتۋدا. ال ونىڭ بار زاردابىن تاعى دا پارا بەرۋگە شاماسى جوق نە پارا بەرۋگە ارى جىبەرمەيتىن اعايىن تارتۋدا: تۋرا ءبىر تاۋسىلمايتىن تۇيىق شەڭبەر!
قوعامدى شىرماۋىقتاي شىرماعان وسى شەڭبەردەن قالاي قۇتىلامىز؟
ونىڭ ءبىر عانا جولى بار!
اۋىل-ايماقتاعى سۋديانى جەرگىلىكتى حالىق ءوزى سايلاپ السىن! پارا بەرۋ دە كىلت توقتايدى. سوتتا دا ادىلەتتىك ورنايدى، ويتكەنى حالىقتىڭ كوزى قىراعى: ادىلەتسىز سۋديانى كەلەسى جولى حالىق سايلاماي قويادى!
وسى تۋرالى اڭگىمە قوزعاساڭ، قۇزىرلى ورگان وكىلدەرى ۇدەرە قارسى شىعادى. ونىڭ سەبەبى دە و باستان بەلگىلى: قوسىمشا تابىستارىنان ايرىلىپ قالادى عوي!
«سۋديالاردى سايلاۋعا حالىق ءالى دايىن ەمەس!» دەگەن ءۋاجدى ايتاتىنىن قايتەرسىز!
مەن ايتامىن: «باسقاسىن ەمەس، پرەزيدەنتتى، دەپۋتاتتار مەن اكىمدەردى سايلاۋعا دايىن حالىق قالايشا ءوز اۋىلىندا تۇراتىن، كۇندەلىكتى كوز الدىندا جۇرگەن سۋديانى سايلاپ الۋعا دايىن بولماي شىعادى؟!».
ماسەلەنىڭ ەكونوميكالىق جانە ساياسي استارى تاعى بار.
اتقارۋشى بيلىككە، ياعني اكىمدىك، ءتيىستى مينيسترلىككە، باعىنىشتى سۋديا ەرتەڭگى كۇنى ۇكىم شىعاراردا سول بيلىكتىڭ ايتقانىنان شىعا المايدى. ياعني، اكىممەن ايتىسىپ، سوتتا ادىلەتتىك ىزدەگەن جەرگىلىكتى كاسىپكەردى سول اكىمگە جىعىپ بەرەدى. ساياسي استارى مىنادا: وپپوزيتسيا دەمەي-اق قويايىن، بيلىككە ءجاي سىن ايتىپ جۇرگەن ادامدى سول بيلىكتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا جاۋاپكەرشىلىككە تارتىپ، سوتتاپ تا جىبەرەدى.
ال ەگەر دە حالىق سايلاعان سۋديا بولسا، اكىم نە مينيسترگە تاۋەلدى بولمايدى، سول سەبەپتى قالاسا، سونداي ادىلەتسىزدىكتەرگە بارا قويمايدى.
جاڭا قازاقستاننىڭ جاڭا سۋديالارىن حالىق ءوزى سايلاپ السىن!
ءامىرجان قوسان
Abai.kz
