قاراپ وتىرساق، بۇگىندەرى ءبىر ادام ءتۇسىنىپ بولمايتىن تەرىس ءۇردىس باستالعان سىڭايلى.  كەيبىرەۋلەر «جاڭا قازاقستان»، «ادىلەتتى قازاقستان» دەگەن ۇعىمداردى وزدەرىنىڭ كۇماندى ماقساتتارىنا پايدالانىپ، ۇپاي جيناپ قالۋعا تىرىساتىندىعى ايقىن بايقالادى.

ولاردىڭ ويىنشا نازارباەۆتىڭ كەزىندە ىستەلىنگەن ىستەردىڭ بارلىعى دەرلىك قاتە، شىعارىلعان ۇكىمدەردىڭ بارلىعى زاڭسىز، اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ بارلىعى جارامسىز ەكەن. دەمەك، قازىرگى تۇرمەدە وتىرعانداردىڭ بارلىعىن، قانداي قىلمىس جاساعاندىعىنا قاراماستان، بوستاندىققا شىعارىپ قويا بەرۋ كەرەك پە؟ بۇل قانشالىقتى ءومىر شىندىعىنا سايكەس كەلەدى؟ مۇنىڭ ءوزى باياعىدان بويعا ءسىڭىپ قالعان كەزەكتى اسىرا سىلتەۋ ەمەس پە؟ سوندا وتكەنگە ادىلدىك تۇرعىسىنا شىنايى باعا بەرۋ قايدا قالادى؟

وسىنداي ءبىر كورىكسىز ويعا جەتەلەگەن مىناداي ءبىر جاعداي بولدى. مىنە، ءبىراز ۋاقىت بولدى، چەلاح دەگەن بىرەۋ الەمجەلىنىڭ باستى كەيىپكەرىنە اينالدى. بۇل وسىدان ون جىل بۇرىن «ارقانكەرگەن» دەگەن شەكارا بەكەتىندە 15 بىردەي ورىمدەي قازاق جىگىتىن قىرىپ سالعان جاۋىز. ءومىر بويى باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىنا كەسىلگەن. «قارا بۇركىت» دەگەن تۇرمەدە وتىر. كەزىندە ونىڭ قىلمىسى جان-جاقتى تەكسەرىلىپ، لايىقتى ۇكىم شىققان. ونى ءوزى دە تولىق مويىنداعان. ەندى توقاەۆتىڭ بيلىك باسىنا كەلگەندىگىن پايدالانىپ، ەڭ بولماسا جازاسىن جەڭىلدەتۋدى ويلاپ، توقاەۆقا: «مەن بارلىق شىندىقتى ايتامىن»، - دەپ ۇشبۋ حات جولداپتى.

اۋ، ول شىندىقتى نەگە دەر كەزىندە ايتپادى؟ بارلىق سوت وتىرىسىندا دا ءلام-ليم دەپ اۋزىن اشقان ەمەس. ىلعي مويىندادى دا وتىردى. ەندى كەلىپ «ءبىزدىڭ زاستاۆا سپەتسناز شابۋىل جاسادى» دەگەن ەرتەگىنى تاۋىپ الىپتى. ال ەگەر سپەتسناز شابۋىل جاساسا، نەگە تاۋ اراسىنا بارىپ تىعىلادى؟ نەگە جاقىن اراداعى اسكەري بولىمگە بارىپ، كومەك سۇرامايدى؟ تاۋداعى تىعىلعان جەرىنەن ۇستالعاندا، ونىڭ دورباسىنان ولگەن جىگىتتەردىڭ زاتتارى قايدان ءجۇر؟ سول تىعىلىپ وتىرىپ، ءوزىن تۇسىرگەن بەينەدەن قورىققان بالانىڭ ەمەس، جايباراقات، مامىراجاي وتىرعان جىگىتتىڭ بەينەسىن نەگە كورەمىز؟

ونى قورعاۋشىلاردىڭ ايتاتىن ءۋاجى - مۇنداي جاپ-جاس جىگىتتىڭ 15 ادامدى ءولتىرۋى مۇمكىن ەمەس دەگەنگە سايادى. مۇمكىن بولعاندا قانداي. ول ىلعي قازاق جىگىتتەرىنىڭ ورتاسىنداعى جالعىز ورىس. ءتىل بىلمەيدى، مەنتاليتەتى دە بولەك. جىگىتتەردىڭ ءازىل-قالجىڭىن مازاق نەمەسە كەلەكە ەتۋ دەپ ءتۇسىنۋى بەك مۇمكىن. وعان دالەل - ونىڭ ءوزىنىڭ ءبىر جىگىتكە رەنجىگەندىگىن ايتىپ قالۋى. مىنە، ەش ۋاقىتتا مۇندايدى ەسىتىپ كورمەگەن ول وزىنشە كەك تۇتىپ قالادى. ار جاعى تۇسىنىكتى. 30 پاترونى بار اۆتوماتپەن قالىڭ ۇيقىدا جاتقان جىگىتتەردى جايپاپ سالادى. مۇندايدى ۇلكەن جىگىت تۇگىلى، جاس جەتكىنشەك تە ىستەيدى. ىزا كەرنەگەن ادام نە ىستەمەيدى؟ ايتپاقشى، وسى چەلاح دەگەن مىلتىق اتۋدان الدىنا جان سالمايتىن كورىنەدى. قورىتىندىسى مىنە وسىنداي.

جارايدى، مۇنى لوگيكالىق قيسىن دەلىك. ال ونىڭ ەلىمىزگە بەلگىلى گۇلجان ەرعاليەۆا يەلىك ەتەتىن «ەلمەديا» يۋتۋب ارناسىنداعى سوت وتىرىسىنداعى مىقتى ءبىر زاڭگەرلەر دايىنداپ بەرگەن ءماتىندى تىڭداپ كورىڭىز. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل بەكەتتەگى جاۋىنگەرلەردى ولتىرگەن بۇل ەمەس، وعان بەلگىسىز بىرەۋلەر شابۋىل جاساپتى. بۇل اعاناس دەگەن جىگىت ەكەۋى بەكەتتەن امان-ەسەن قاشىپ شىققان. جولدا اعاناسقا وق ءتيىپ، قازا تابادى. مۇنى قۇداي ساقتاپ، ەش جاراقاتسىز قۇتىلىپ، ءبىر جەرگە تىعىلىپ قالادى. كەيىن اتىس بىتكەسىن، اقىرىنداپ بەكەتكە قايتىپ ورالادى.

ال ەندى بۇدان كەيىنگى ىستەگەن ىستەرىن ەستىسەڭىز، جاعاڭدى ۇستايسىز. ونى قورعاۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا وسىناۋ جاپ-جاس ءسابي تارىزدەس، كۇناسىز پەرىشتە بىرنەشە كانيستراعا بەنزين قۇيىپ بەكەتتى ورتەپ جىبەرەدى. ونداعى ويلاعانى، بۇلاي ىستەمەسە، كۇنى ەرتەڭ سول جىگىتتەردى ولتىرگەن وسى ەكەن دەپ ويلاۋى قالۋى مۇمكىن ەكەن. مۇندا قيسىن دا بار. ويتكەنى تۇگەلدەي ورتەنىپ كەتكەن مايىتتەردەن ىستەلىنگەن قىلمىستى دالەلدەيتىن ايعاق تابۋ قيىن ەكەندىگى بەلگىلى عوي. ورتەمەس بۇرىن ول ولگەن جاۋىنگەرلەردى ارالاپ ءجۇرىپ، اسپاي-ساسپاي ولاردىڭ قالتا تەلەفوندارىن، فوتواپپاراتىن، باسقا دا زاتتارىن جيناپ الادى. ونىڭ ويلاۋىنشا بۇلاردىڭ ولگەن ادامدارعا مۇلدەم قاجەتى جوق كورىنەدى.

سونىمەن بەكەتتى تۇگەل ورتەپ بولعان سوڭ، جولدا جاتقان اعاناستىڭ دەنەسىن وزەننىڭ جاعاسىنا سۇيرەپ اپارىپ، سول جەردە ورتەپ جىبەرەدى. بۇدان سوڭ سول ماڭايداعى جىلقىلاردىڭ ءبىرى ۇستاپ الىپ، تاۋ ىشىنە ءسىڭىپ كەتە بارادى. ارعى جاعى وزدەرىڭىزگە بەلگىلى. مىنەكەي، وسىنداي ارەكەتتى اسا مۇقياتتىلىقپەن، ۇلكەن ەسەپپەن ىستەگەن ادامنان، ولگەن جاۋىنگەردەردىڭ دەنەسىن اسىقپاي-ساسپاي ورتەگەن جاننان ءبارىن دە كۇتۋگە بولادى. ال، «مەن ولاردى ولتىرگەن جوقپىن،تەك دەنەلەرىن ورتەدىم» دەگەنى--قىلمىسىن جاسىرۋ ءۇشىن ىستەگەن قۇيتىرقى ارەكەتى. قىلمىستىڭ اۋىرىن ەمەس، جەڭىلىن مويىنداسا، جازاسى دا جەڭىلدەۋ بولاتىندىعىن قاسىنداعى ادۆوكاتتار ميىنا ابدەن قۇيىپ قويعان شىعار.

ايتپاقشى، چەلاحتى كەزىندە ءبىر ەمەس ەكى بىردەي، ەلىمىزگە بەلگىلى، ءمۇيىزى قاراعايداي  ادۆوكاتتارىڭ قورعاعاندىعى بەلگىلى. ال مۇنداي زاڭگەرلەردىڭ قىزمەتى وتە قىمبات تۇراتىندىعىن دا قۇريا ەمەس. سوندا وسى جاپ-جاس بالا وسىنشاما اقشانى قايدان الدى ەكەن؟

مۇنى ءبىر دەڭىز. ەكىنشىدەن، وسى چەلاحتى شىر-پىر ەتىپ قورعاۋدا الگى «ەلمەديامىز» بارىنەن دە اسىپ ءتۇستى. اتتاي ءبىر جارىم ساعاتقا سوزىلعان حابارى وسى قىلمىسكەردى تەك اقتاۋعا قۇرىلعان. وندا باستان-اياق تەك چەلاحتىڭ ەكى بىردەي ادۆوكاتى، شەشەسى مەن اتاسىنا عانا ءسوز بەرىلىپ، چەلاحتىڭ كىنالى ەكەندىگىن دالەلدەگەن تەرگەۋشىنىڭ نەمەسە قازا تاپقان جاۋىنگەرلەردىڭ تۋعان-تۋىستارىن نەمەسە ادۆوكاتىن مۇندا مۇلدەم جولاتپاعان. ءتىپتى سوتتا ءوزى مويىنداپ تۇرعان، ولگەن جىگىتتەردىڭ دەنەسىن ورتەۋ سەكىلدى ەشكىم اقتاۋعا كەلمەيتىن اۋىر قىلمىسىن دا مۇلدەم ەلەۋسىز قالدىرۋعا تىرىسقان. ءتىپتى ونى تەك وسىنداي سۇمدىق قىلمىسى ءۇشىن دە سوتتاۋعا بولادى ەمەس پە؟ جوق، ول تۋرالى جاق اشپايدى. نەگە؟ ويتكەنى مۇنى ايتسا، ونىڭ ەشبىر جازىقسىز ەكەندىگىنە ۇلكەن كۇمان تۋى مۇمكىن. دەمەك، مۇنداي «ۇساق-تۇيەككە» كوڭىل اۋدارىپ قاجەتى جوق. مىنە، وسىنىڭ وزىنەن-اق بۇل حاباردىڭ سىڭارجاق، تەك ءبىر جاقتى قولداۋعا عانا ارنالعاندىعى انىق بايقالىپ تۇر. ءتىپتى بارا-بارا، چەلاحتىڭ شەشەسىنىڭ رەسەيگە كوشىپ كەتكەندىگىنە جان اشي قالعاندىعىن قايتەرسىز. دەمەك، بۇل حاباردى شىندىقتى ىزدەۋشى ەمەس، تەك قىلمىسكەردى سۇتتەن اق، سۋدان تازا ەتىپ كورسەتۋگە قۇرىلعان شيكىلى-ءپىسىلى دۇنيەگە جاتقىزۋعا ءماجبۇرمىز. مۇندايلاردىڭ وسىنىسىمەن قاۋىپتى ەكەندىگىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق.

جالپى، ماعان قايداعى ءبىر چەلاح ەمەس، اناۋ ومىردە كورەر قىزىعى الدا، كەنەتتەن قىرشىن كەتكەن قازاقتىڭ 15 جىگىتىنىڭ تاعدىرى ايانىشتى، سول الاڭداتادى. قانشا ارمان كۇيرەدى، قانشا ءسابي ومىرگە كەلمەي قالدى، قانشا جار سۇيىلمەي قالدى؟

ايتپاقشى، ەگەر رەسەيدە ءبىر قازاق سولداتى وسىنداي 15 ورىس جىگىتىن اتىپ تاستاسا، وعان بىرەۋدىڭ جانى اشىر ما ەدى؟ جالپى، وسىناۋ «ەشبىر جازىعى جوق، بەيكۇنا بوزبالا» جايلى ساعىزداي سوزىلعان «جىرعا» ءبىرجولاتا نۇكتە قوياتىن مەزگىل جەتكەن سەكىلدى.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz