قۋانىش جيەنباي. ۋ (جالعاسى)
2. قالادا
ماسەلەنىڭ قايدا، قالاي بۇرىلىپ بارا جاتقاندىعىن سەزگەن بولارسىز. «بالاڭدى باعامىن، الاڭداما، ارتىڭا قارايلاما. ءومىر سەن ءۇشىن وسى بەينەتپەن تۇيىقتالىپ قالماس. باعىڭ اشىلسا مۇنىڭ ءبارى ءبىر-اق كۇندە ۇمىتىلادى». اپامنىڭ ءبۇيتىپ شەشىم شىعارۋى ماعان كورسەتىلگەن ۇلكەن كومەك ەدى. قالاعا بارعاندا مەنى قۇراق ۇشىپ كۇتىپ الاتىن كىم بار؟ بەتالدى لاعۋ، قاڭعىرۋ، بىرەۋلەرگە كىرىپتار بولۋ... ءسويتىپ بۇگىنگى كۇننىڭ دراماسىنا اينالعان جەزوكشەلىك دەيتىن «كاسىپتىڭ» جالىنان جارماسۋ. بىلۋىمشە مۇنىڭ توڭىرەگىندە دە داۋ-داماي كوپ. بىرەۋلەر قۇپتايدى، بىرەۋلەر قارسى. ەكى جاعىنا دا تورەلىك ايتۋىڭ قيىن. ولاردىكى دە دۇرىس، بۇلاردىكى دە دۇرىس. قۇپتايتىندار «كۇنكورىسىمىز» دەپ تالاي ارگۋمەنتتەردى اراعا تىقپالايدى: «ءبىزدىڭ دە جاقسى ءومىر سۇرگىمىز كەلەدى جۇرت قۇساپ..»
قارسىلارىنىڭ ۇندەرى وكتەم، تۇيەدەن تۇسكەندەي. (ولار وڭشەڭ «قوي ۇستىنە بوز تورعاي جۇمىرتقالاعان زاماننىڭ كەيىپكەرلەرى»، «مورالدىق قاعيدالاردان قارىس سۇيەم اتتاماعان، تاڭدايلارىنا بۇلبۇل ۇيا سالعان شەشەندەر»). جەكەلەي جۇزدەسسەڭ جۇندەي تۇتەدى، يت قوسىپ ايتاقتايدى. «ءلاپپاي، تاقسىر، كەلىسەمىز، سىزدەرمەن كەلىسپەگەندە... تەگىننەن-تەگىن ۇلەستىرەتىن اقىلدارىڭىزدان اينالايىن! ءوستىپ وركەنيەت كوشىن ورگە قاراي سۇيرەي بەرىڭىزدەر! الدارىڭىزدان جارىلقاسىن!».
2. قالادا
ماسەلەنىڭ قايدا، قالاي بۇرىلىپ بارا جاتقاندىعىن سەزگەن بولارسىز. «بالاڭدى باعامىن، الاڭداما، ارتىڭا قارايلاما. ءومىر سەن ءۇشىن وسى بەينەتپەن تۇيىقتالىپ قالماس. باعىڭ اشىلسا مۇنىڭ ءبارى ءبىر-اق كۇندە ۇمىتىلادى». اپامنىڭ ءبۇيتىپ شەشىم شىعارۋى ماعان كورسەتىلگەن ۇلكەن كومەك ەدى. قالاعا بارعاندا مەنى قۇراق ۇشىپ كۇتىپ الاتىن كىم بار؟ بەتالدى لاعۋ، قاڭعىرۋ، بىرەۋلەرگە كىرىپتار بولۋ... ءسويتىپ بۇگىنگى كۇننىڭ دراماسىنا اينالعان جەزوكشەلىك دەيتىن «كاسىپتىڭ» جالىنان جارماسۋ. بىلۋىمشە مۇنىڭ توڭىرەگىندە دە داۋ-داماي كوپ. بىرەۋلەر قۇپتايدى، بىرەۋلەر قارسى. ەكى جاعىنا دا تورەلىك ايتۋىڭ قيىن. ولاردىكى دە دۇرىس، بۇلاردىكى دە دۇرىس. قۇپتايتىندار «كۇنكورىسىمىز» دەپ تالاي ارگۋمەنتتەردى اراعا تىقپالايدى: «ءبىزدىڭ دە جاقسى ءومىر سۇرگىمىز كەلەدى جۇرت قۇساپ..»
قارسىلارىنىڭ ۇندەرى وكتەم، تۇيەدەن تۇسكەندەي. (ولار وڭشەڭ «قوي ۇستىنە بوز تورعاي جۇمىرتقالاعان زاماننىڭ كەيىپكەرلەرى»، «مورالدىق قاعيدالاردان قارىس سۇيەم اتتاماعان، تاڭدايلارىنا بۇلبۇل ۇيا سالعان شەشەندەر»). جەكەلەي جۇزدەسسەڭ جۇندەي تۇتەدى، يت قوسىپ ايتاقتايدى. «ءلاپپاي، تاقسىر، كەلىسەمىز، سىزدەرمەن كەلىسپەگەندە... تەگىننەن-تەگىن ۇلەستىرەتىن اقىلدارىڭىزدان اينالايىن! ءوستىپ وركەنيەت كوشىن ورگە قاراي سۇيرەي بەرىڭىزدەر! الدارىڭىزدان جارىلقاسىن!».
ەكىنشى توپتاعىلار، ياعني مەنىڭ «ارىپتەستەرىم. (بۇل توپقا قالاي قوسىلعاندىعىمدى اڭگىمەلەسەم، ءسىز دە شارشايسىز. قىسقاشا تۇيىندەگەندە بىلاي: و-حو، ونىڭ «جاۋابىن» ءوزىڭىز دە بەس ساۋساقتاي ءبىلىپ تۇرسىز. جانە وعان اناۋ ايتقانداي كوپ ءبىلىمنىڭ دە قاجەتى شامالى. سانادا سايراپ تۇر بارلىعى ). اۋىلدان قالاعا قاڭعىپ كەلگەن قىز... بارار جەر، باسار تاۋى جوق... بىرەۋلەردىڭ ەمىس-ەمىس ادرەسىن بىلەدى. بارسا، ەسىكتە ىلعي قارا قۇلىپ. ىشتەن ءداۋ توبەتتىڭ ابالاعان داۋىسى ەستىلەدى. ۆوكزالعا تۇنەيدى. ۆوكزال توڭىرەگىندەگى جەڭىل-جەلپى جۇمىستارعا جالدانادى. ەدەن تازالايدى، بۋفەتتىڭ ىدىس-اياعىن جۋادى. ءسويتىپ جۇرگەندە بىرەۋلەر بۇعان جاناشىرلىق تانىتادى، قامقور بولعىسى كەلەدى. قول ۇشىن بەرەدى. ۆوكزال توڭىرەگىندەگى جىلى پاتەرىنە اكەپ قوندىرادى. تاعى دا تولىپ جۇرگەن ورىمدەي قىزدارمەن تانىستىرادى. بۇل ورتا كوڭىلدى. ءىشىم-جەمنەن دە تارشىلىق كورمەيسىڭ. جۇتىنىپ تۇرعان جىگىتتەرمەن تانىساسىڭ. ولار سەنى كەيدە رەستورانعا، كەيدە ساۋناعا، كەيدە جاساۋ-جابدىعى كەلىسكەن جەكە پاتەرگە شاقىرادى... ارعى جاعىن نەسىنە ەجىكتەيسىز. ءبىلىپ تۇرسىز. داپ-دايىن ستسەناري. جانە سان مارتە جازىلعان، سان مارتە تەلەحابار دا تۇسىرىلگەن، پوليتسەيلەر سان مارتە رەيد تە ۇيىمداستىرعان. «جەڭىل ءجۇرىستى قۇربىلار» دەگەن ستاتيامەن تالايى تۇرمەگە دە توعىتىلعان. ەكى-ءۇش كۇن تۇنەتەدى دە شىعارىپ جىبەرەدى. سەبەبى، تابان تىرەيتىن زاڭ تولىقتاي قاراستىرىلماعان. باياعى مۇراعا قالعان كوممۋنيستىك يدەيانىڭ سارقىنشاعى. ۇيات، ۇيالامىز، ۇلتتىق مەنتاليتەتىمىزگە ساي كەلمەيدى. بىراق... ولار «وڭباعاندار، ارسىزدار». دۇڭك، دۇڭك. بارعان سايىن داۋىس ۇدەي تۇسەدى. دۇڭك، دۇڭك... انە، ءبىرازدان سوڭ ەلەرگەن، جاۋشاپتىلاعان ەكپىن ءسال باسەڭسيدى. ءتىپتى جەزوكشەلەردى جەلتوقسانعا قاتىسقان قاراكوز قارىنداستارىمىزدى جۇك ماشينەسىنىڭ قورابىنا تيەپ، قالا سىرتىنا اپارىپ، ۇسكىرىك قارا سۋىققا قاراماي «توگىپ» تاستاعانى سەكىلدى ءسال دە بولسا «تىنىشتىق» ورنايدى. ال الگى قارعىس تاڭباسىن ارقالاپ جۇرگەندەر (ياكي بىزدەر) ونداي-ونداي دۇڭكىلدەگەن، شىڭكىلدەگەن داۋىستارعا پىسقىرىپ تا قارامايدى. «جۇمىستارىن» جالعاستىرا بەرەدى. كۇلەمىز-اۋ، وڭشەڭ پارادوكستەرگە تولى عوي ءبىزدىڭ قوعام. ءبىر جاقتى، ءبىر تۇسىنىك، ءبىر ۇعىم. كىم جامان «تۇنگى كوبەلەكتەر» جامان. ماسەلەنىڭ ەكىنشى جاعىنا اتتاپ باسپايدى. «ت.ك»-تەردى قاجەتسىنەتىن كىمدەر؟ سۇرانىس ازايسا، ءتىپتى عايىپتان بولماي قالسا «جەزوكشەلەر» قايدا بارادى. كىمدى ىزدەيدى، اسىلىپ ولە مە؟ شىركىن، سول سىلقىم جىگىتتەردى ۇستاپ الىپ، وتىنىڭ باسىندا، بالا-شاعاسىنىڭ كوزىنشە ار سوتىمەن سوتتاسا، جازالاسا... سول سوتقا ءسىز دە قاتىسساڭىز. ارينە، و جاعىن باقايشاعىنا دەيىن بۇتارلاپ ايتا الماسپىن. مەنىكى بەرگى جاعىنداعى تىلەۋقور كوڭىل. «ەگەر بىلاي بولسا قايتەر ەدى» دەيتىندەي سىرتتاي تون ءپىشۋ. شىندىعىندا كۇلكىڭىز كەلەدى. ءبىز كەلەشەگى كەرەمەت، كوپتەگەن مەملەكەتتەردى قاي جاعىنان بولماسىن باسىپ وزعان، ەكونوميكاسى قارىشتاپ دامىعان، «جۇمىسسىزدىقتى» باياعىدا-اق اۋىزدىقتاعان جانە حالقىنىڭ ءال-اۋقاتى، تۇرمىس-دارەجەسى بيىكتەردەن-بيىكتەرگە كوتەرىلىپ كەلە جاتقان، سان-سالالى ەل ەمەسپىز بە؟! كەشىرىڭىز، بۇل مەن باس اۋىرتاتىن «پروبلەماعا» جاتپايدى، ءتىپتى ماڭايلامايدى. ەندى ەلدىك ماسەلەلەرمەن «تۇنگى كوبەلەكتەر» اينالىساتىن بولعان با دەپ تەرىس اينالساڭىز دا، ءوزىڭىز ءبىلىڭىز. دەسەك تە ءبىز دە ون جىلدىق، بىلدەي جوعارى وقۋ ورنىن تامامداعان وسى قوعامنىڭ «بەلسەندى» مۇشەسىمىز عوي. الدە بۇعان كەلىسپەيسىز بە؟! ءوزىڭىز ءبىلىڭىز، ءجا، قويدىق، سىزدەر سەكىلدى زيالى قاۋىم وكىلدەرىمەن وڭەش جىرتىسىپ ايتىسقالى جاتقان كىم بار؟! ءبارىبىر جەڭىس سىزدەردىڭ جاعىندا. كەرەك دەسەڭىز، «تك»نى ادام قاتارىنا قوسقىسى كەلمەيتىندەر دە جىرتىلىپ ايىرىلادى. بۇل «كاسىپكە» ماجبۇرلىكتەن بارعانىمىزدى، ەرتەڭ قولىمىزعا بىرنارسە ىلىككەن سوڭ بۇل ماڭايعا جولامايتىندىعىمىزدى، ءبىزدىڭ دە جۇرت قاتاردى «باقىتتى» ءومىر سۇرگىمىز كەلەتىندىگىن، ءتىپتى جۇرەكتەرى رومانتيكالىق سەزىمدەرگە تولى پەندەلەر ەكەندىگىمىزدى سىزدەرگە قالاي دالەلدەيىك؟! ءبارىبىر تىڭدامايسىزدار. سەبەبى، «ت.ك»-ماڭدايعا جازىلعان قارعىس تاڭباسى.
مىنە، كوردىڭىز عوي (مەيلى، مىڭ جەردەن «ت.ك»-ءمىن) كەۋدەم بوس كەۋەك بولسا، وسىنداي ويلاردى اق قاعازعا تىزە الار ما ەم. ياعني، ءتۇبى ءبىزدىڭ قولدان دا بىردەمە كەلەتىندىگىنە سەنىڭىز! ءبارى ۋاقىتشا... ءبىزدىڭ تىلمەن ايتقاندا «كۇنكورىس قامى». ءسىزدىڭ ءتىلىڭىزدى دە قانداي پىكىر ءتۇرتىپ تۇرعاندىعىن جاقسى بىلەمىن: «بۇدان باسقا كۇنكورىس تۇگەسىلگەن بە؟» قايدان تۇگەسىلسىن. «ەسەكتىڭ ارتىن جۋساڭ دا، مال تاپ». بۇل جولداردىڭ دا اۆتورى بار. وۋ، مەن ۆوكزال ىشىندەگى بۋفەتتىڭ ىدىس-اياق جۋشىسى بولىپ، ءبىر جىلداي جۇمىس ىستەگەن جوقپىن با؟ بارىمدى سالدىم. ەرتەدەن قارا كەشكە دەيىن بەل جازبادىم. قايدا جۇمساسا سوعان جەگىلدىم. قاي قىلىعىمنىڭ جاقپاي قالعاندىعىن قايدام، (بۋفەت جەكەمەنشىك يەسىنىكى ەدى) كۇندە كەشكىلىك ءبىر كۇندىك تابىستى قولما-قول ساناپ الۋ ءۇشىن كەلەتىن جۋان اپايىمىزدىڭ ءبىر قاباعى اشىلمايدى. ۇرىسىپ كىرىپ، ۇرىسىپ شىعادى. سىن ماعان كوبىرەك ايتىلادى. ءۇنىم شىقپايدى. كەيدە 180 گرادۋسقا بۇرىلىپ، قاڭعىپ كەتكىم كەلەدى. شىنى ىدىستاردى تاس ەدەنگە ءبىر ۇرىپ، كەتىپ قالسام. قايدان تابادى؟ (كۇدەگە تۇسكەن ينە وڭايلىقپەن تابىلا ما؟) ازداپ ارىما تيەدى. «بۇل جۇمىس جاقپاسا تابانىڭدى جالتىرات! كۇن سايىن ەكى مىڭ تەڭگە، جاتار ورىن، تەگىن تاماق. بۇدان ارتىق نە ىستەيمىز ساعان؟!» ءبىر جاعىنان ونىكى دە دۇرىس. ەكى مىڭ سومدى قينالىسسىز ۇسىنادى. بۋفەتتىڭ قارا ماتامەن بۇركەلگەن ارعى قالتارىسىندا، ازىق-تۇلىك تاۋارلارى قويىلعان الاسا ساكىنىڭ جانىندا ۇيىقتايمىن. جينالمالى تەمىر كەرەۋەتتى كەيىن ءبىر بۇرىشقا قويا سالامىن. تاماقتان رەنىش جوق.
ءجون-اق. ادام-اۋ، مەن كەزىندە جاقسى-جاماندى كورگەن، ديكتور بولا جازداپ بولا الماي قالعان، اناۋ-مىناۋ ەمەس ماسكەۋدى ارالاعان، «اسپانعا اۋەلەتىپ ءان سالعان»، ءبىر سوزبەن ايتقاندا اۋزى «اققا» ەرتە تيگەن «مارقاسقانىڭ» ناعىز ءوزى ەمەسپىن بە؟! نامىستى تاپتاتىپ ءتىرى جۇرگەننىڭ نەسى جاقسى؟! بۋفەتتەگى اسپازدار مەن ساتۋشىلار «قوجايىننىڭ» تۋىستارى. «جارىلقاۋشىلارىنىڭ» سۋىق قاباعىنان سوڭ ولار مەنى قايتىپ ءىش تارتا قويسىن. تىرناق استىنا كىر ىزدەيدى. كەمشىلىك اتاۋلىنى مەنىڭ موينىما جۇكتەيدى. بۇل قالاي جانە نەتكەن ادىلەتسىزدىك؟! ء(ارى مەن ديپلومدى مامانمىن. ال مىنا «بوقمۇرىنداردىڭ» دەنى ديپلوم دەگەننىڭ نە ەكەندىگىن دە تۇسىنبەيتىن بولار). مەنى كۇڭ سەكىلدى جۇمساۋدان جۇزدەرى جانبايدى. ەكى بىلەگىمدى ءتۇرىنىپ الىپ، سىلپ-سىلپ ىدىس جۋىپ جاتامىن. ارينە، «ەرەجە» بويىنشا سالدىراتۋعا بولمايدى. ال مەن ادەيى سالدىراتامىن (ولاردىڭ جۇيكەلەرى دە تەمىردەن جاراتىلماعان). كىسىنى قورلاۋ قالاي ەكەن، «كەلىمدى-كەتىمدى كىسىلەردەن ۇيالساڭشى» دەپ ۇرتىن تولتىرىپ، كوزىن الارتىپ ءبىرى كەتەدى. ەكىنشىسى دە سونى قايتالايدى. مەن دە قاراجاياۋ ەمەسىن، ىشكى ەسەبىم تۇگەل. قۋىپ جىبەرسە دە كوشەدە قالمايمىن. ءبىر-ەكى ايعا جەتەتىن قاراجات قالتادا. قيتىعاتىن سەبەبىم، ىدىس جۋاتىن ماشينە ساتىپ الۋعا «قوجايىن» ءتىپتى نيەت تانىتپايدى. جەر سيپاپ وتىرعان جوق. تەك ويى: «بايىعان ۇستىنە بايىسام». كورشى بۋفەتتەگى ورىس كەمپىرىنىڭ تىرلىگى ماعان قاراعاندا اجەپتاۋىر. ىدىس جۋاتىن ماشينەسى سارت تا سۇرت جۇمىس ىستەيدى. جازاتايىم ءبىر-ەكى كۇن بۇزىلىپ قالسا دا، ۇستەمە اقىسىن تولەيدى. ارتىق پۇل قالتا تەسە مە. مەن سورلىنىڭ ەكى قولىم ءبىر بوسامايدى. ويپىر-اي، ادەيى تابالاعانداي ما، الدە ءبىزدىڭ قوعامنىڭ ءومىر ءسۇرۋ الەۋەتى سولاي ما، بۇيىردەگى كىشكەنە تەلەديداردان قۇداي سالماسىن، قاراداي-قاراپ جۇرەك اينىتاتىن وڭشەڭ «گۇمپىلدەگەن» حابارلار بەرىلىپ جاتادى: «ءبىزدىڭ ءومىر ءسۇرۋ شكالامىز ەۋروپالىق ستاندارتقا جەتىپ قالدى». «تابيعي بايلىقتى يگەرۋ جونىنەن الەمدەگى وزىق ون ەلدىڭ ساناتىندامىز.» «ەڭ تومەنگى جالاقىنىڭ مولشەرى...»
وي-وي، ءسىز قايدا؟! سىزبەن ءسوز تالاستىرىپ ولە الماي ءجۇرمىز بە. جانە «ت.ك» باسىمىزبەن. دەسە دە، قۇدايشىلىعىن ايتىڭىزشى، بىزدەگى جان-جاقتان قۇلاق تۇندىرا گۇمپىلدەگەن ىلعي وتىرىك، ىلعي ماداق سوزدەر كىسىنى مەزى قىلماي ما؟ شىندىقتىڭ بەتىنە نەگە تۋرا قارامايمىز.؟! مىنە، سەنسەڭىز، ديپلومدى مامان ىسىلداپ-پىسىلداپ تاعى كىمنەن عايبات ءسوز ەستىر ەكەم دەپ، جان-جاعىنا جالتاقتاي قاراپ، كىر-قوقىس جۋىپ جاتىر. نە ءۇشىن ينستيتۋت قابىرعاسىندا ءتورت-بەس جىل سالپاقتادىم؟ دۇڭك، دۇڭك. «ءبىز، ءبىز دەگەن كوسموس ءداۋىرىنىڭ ۇرپاعىمىز؟!..» ايتىڭىز عوي، تاعى ايتقىڭىز كەلە مە؟ ءبارى ەسىمدە. «ءوز باقىتىڭدى ءوزىڭ تاپ! ەلدىڭ بەلسەندى پاتريوتى بول، ارتىڭنان كەلە جاتقان ۇرپاق ساعان قاراپ بوي تۇزەسىن».
سونىمەن سولاي، ءسىز جاقتىرماساڭىز قايتەيىن، قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا سول «ورتانىڭ» بەلسەندى ءارى تابىسكەر، وتە ءونىمدى «تاۋارىنا» اينالىپ شىعا كەلدىم. بۇل-سىلپ-سىلپ ىدىس جۋدىڭ «وتپەلى ءداۋىرىن» مۇلدەم ۇمىتتىردى. كوڭىلدى، جان-جاعىڭ قىزىلدى-جاسىلدى كيىنگەن وڭشەڭ جۇزىكتىڭ كوزىنەن وتەتىن «ارىپتەس» قۇربىلارىڭ. ولاردىڭ دا مەن سەكىلدى دۇرىس ءومىر سۇرگىلەرى كەلەتىندىگىن جاقسى تۇسىنەمىن. بۇل توپقا اناۋ-مىناۋدىڭ وڭاي «ءشوبى» تۇسە بەرمەيتىندىگىن دە ەستەن شىعارماڭىز. الدىمەن جوعارعى «اكىمشىلىككە» «ەمتيحان» تاپسىراسىز. «ەمتيحاندى» ەكى-ءۇش اپاي قابىلدايدى. ولاردىڭ ءبىرى-«ديسپەتچەر»، ەكىنشىسى-«ەسەپ كوميتەت»، «ءۇشىنشىسى»-«قارجى پوليتسياسى». ءتارتىپ تۇرمەدەگىدەي قاتال ءام جاۋاپتى. سەنىڭ ىشكى الەمىڭ، وي-ماقساتىڭ، قوعام جايلى تۇسىنىگىڭ... ولار «قوسىمشا سۇراقتارعا» جاتادى. نەگىزگى ساپالىق كورسەتكىش-سىرتقى ءپىشىنىڭ، ياكي سۇلۋلىعىڭ. اداممەن ءتىل تابىسۋىڭ. بىرەۋدى جاقسى كورەسىز بە، جامان كورەسىز بە، ەموتسياعا بەرىلمەيسىز. كۇلىپ ءجۇرۋ، بارىنشا مادەنيەتتى، ىزەتتى بولۋ...ت.ب.
باستى مىندەتتەر: «ديسپەتچەر»-كوماندير. «جۇمىس كەستەسىن» سول كىسى ازىرلەيدى. وعان قارسى كەلۋگە، نەمەسە «كەستەنىڭ مارشرۋتىن وزگەرتەيىن» دەپ «ءوتىنىش» ايتۋعا بولمايدى. جۇمساعان باعىتتان باس تارتپاۋعا، «تاپسىرمانى» ءمىنسىز ورىنداۋعا جانە «توتەنشە جاعداي» تۋىنداپ قالسا دەرەۋ «ديسپەتچەرگە» حابارلاۋعا مىندەتتىسىڭ. ءاربىر قيمىل «پروتوكولعا» تىركەلەدى. «ديسپەتچەردىڭ» تولىق سەنىمىنەن شىققانشا باقىلاۋدا بولۋىڭ، جاسىرىن «جانسىزداردىڭ» نىساناسىنا اينالۋىڭ دا بەك مۇمكىن. «سىناقتاردان» قالاي وتكەندىگىڭ جونىندەگى «انىقتامانى» ءتىرى ادامعا سەزدىرمەيسىڭ. ونى ءوزىڭ جانە «جوعارىداعى» ءۇش ادام عانا بىلەدى. كيىم، وپا-دالاپ، بايلانىس، دارىگەرلىك كومەك، كۇندەلىكتى ءجۇرىس-تۇرىسقا ارنالعان قوسىمشا شىعىن «ديسپەتچەردىڭ» رۇحساتىمەن عانا شەشىلەدى. «ەسەپ كوميتەتى»، «قارجى پوليتسياسى» سەكىلدى «ۇيىمداردىڭ» قانداي شارۋالارمەن اينالىساتىندىعى، ساعان پايداسى تيە مە، تيمەي مە... بۇل سۇراقتار جاۋاپسىز كۇيىندە قالا بەرەدى.
«مارشرۋتتار» مىنا كورسەتكىشتەرگە قاراپ بەلگىلەنەدى، ءبىر جاعىنان مۇنى «كليەنتتەردى قابىلداۋ ەرەجەسى» دەسە دە جاراسادى. «بيۋدجەت» وسى ىڭعايدا بولىنەدى جانە قاتاڭ تالاپ ەتىلەدى. «تابىستى» جاسىرساڭ، نە وتىرىك ايتساڭ-جازاعا كەسىلەسىز، ەگەر «جوعارعى جاق» ىمىراسىز «شەشىم» شىعارسا قاڭعىپ كوشەدە قالۋىڭ دا عاجاپ ەمەس... نەگە كۇلەسىز، كۇلەتىن تۇگى جوق، كەرىسىنشە جيناقى جۇرۋگە يتەرمەلەيتىن «ستيمۋل». ەگەر «تاپسىرمانى» تاپ-تۇيناقتاي ورىنداپ، بىرەۋدەن ءسوز ەستىمەي، ءتىپتى «تاپسىرىس بەرۋشىلەرىڭ» كوبەيە تۇسسە ەرەكشە قۇرمەتكە بولەنەسىز. جالاقىڭا «ۇستەمە» قوسىلادى. نەمەسە كەزەكسىز «ەڭبەك دەمالىسىنا» شىعاسىز. قالانىڭ مادەني ورىندارىن ارالاۋعا، كوڭىلدەرى تۇسسە، وزگە وڭىرلەردە تۇراتىن جاقىن-جۋىقتارىڭا بارىپ كەلۋگە دە «جولداما» بەرىلەدى. بىراق مۇنىڭ ءبارى «ديسپەتچەردىڭ» «ناستراەنيەسىنە» بايلانىستى.
«كليەنتتەرگە»قاتىستى «شكالا» مىناداي:
«شاي-پۇل»-بۇلار وتقا تۇسكەن كوبەلەك ءتارىزدى. كوزدەرى الاقتاپ، كەز كەلگەن تىسىردان تۇرا قاشاتىنداي ۇرەيلەنەدى. سەنىمەن دە جوندەپ تانىسپايدى. اتى-ءجونىن جاسىرىپ، الدەبىر ەسىمدەردى اتاي سالادى. وكىنىشكە وراي، ول قۋلىقتارى دا ۇزاققا بارمايدى. «سوتكاسى» قاپىدا قوڭىراۋ شالسا تاماعىنا تاس تۇرىپ قالعانداي تۇتىعىپ، الەك-شالەگى شىعادى. (ايەلى ەكەندىگى بىردەن بەلگىلى). سوسىن دەرەۋ «شارۋاعا» كوشەدى... ونىڭ دا شىرايىن شىعارمايدى، شالا-پۇلا. «اپام دا اڭ-تاڭ، مەن دە اڭ-تاڭ». ىشقىرىن كوتەرىپ جاتىپ، «مەنى تانىمايسىز، مەن جايىندا ءتىرى جانعا ءتىس جارمايسىڭ» دەپ ولگەنشە جالىنادى. (ونىڭ ەندى بىزگە قاجەتى قانشا، اتامنان ارمان). تيىن-تەبەنى دە اۋىز جارىمايدى. «ديسپەتچەر» ايتقان سوڭ امال نە، كونەسىڭ بارىنە. اياق كيىمىن شالا كيىپ، بىرەۋ ۇستاپ الاتىنداي، باسقىشپەن تومەن جۇگىرىپ بارا جاتادى. سول تيىن-تەبەنىن بالا-شاعاسىنىڭ كەرەگىنە جاراتىپ، ارتىن قىسىپ تىنىش جۇرسە قايتەر ەدى.
«قازى-قارتا». بۇلار قالاعا الىس ايماقتاردان كەلگەندەر. ءتۇرلى جينالىستارعا، فورۋمدارعا قاتىسادى. كوپشىلىگى شەكتەن تىس ەتجەڭدى. ءجۇرىس-تۇرىستارىنان جەر ويىلادى. قازى-قارتا، اراق-شاراپ ارقالاپ اكەلەدى. قىزمەتتەرى ۇلكەن دوكەيلەردى قوناق ەتۋگە قۇمارتادى. ءسويتىپ، نەگىزگى ماسەلەلەرىن قوناق ۇيدە شەشىپ الۋعا تىرىسادى. (بۇيىرعان نەسىبە دەگەندى قويساڭشى). ءبىز تۋرالى: ازداپ كوڭىل كوتەرۋ، «جىل بويى قارا شاڭعا كومىلىپ جۇمىس ىستەيمىز، ەپتەپ دەم الايىق» دەيتىن توسىن ويلار اياق استىنان «كۇن تارتىبىنە» ەنە كەتەدى. جانە جىلدام شەشىلەدى. سەبەبى، ولەردەگى ءسوزىن ايتىپ، قوناق ۇيگە شاقىرعان دوكەيلەرىنىڭ قولدارى بوساماي قالادى. ولاردى دا ودان جوعارى تۇرعان شەنەۋنىكتەر باسقا ماقساتتارعا جۇمسايدى. وندايدا ءبىزدىڭ «ديسپەتچەردىڭ» ەكى-ءۇش قالتا تەلەفونى قولدى-اياققا تۇرماي بەزەك قاعادى. ءساتى تۇسكەندە ول كىسى دە ءوزىن كورسەتىپ قالۋدى ەستەن شىعارمايدى. «قىزمەتشىلەرىن» «كونكۋرستىق» نەگىزدە تاڭداپ الادى. (سونداي «كونكۋرستاردان» مەنىڭ دە ءۇش-ءتورت مارتە كەزەكسىز ءوتىپ كەتكەنىم بار. مۇنداي پىسىقتىقتى ارينە، وزگە ارىپتەستەرىڭ ۇناتپايدى. سالەمدەسۋلەرى سالقىندايدى. «قارا تورىنىڭ ادەمىسى-اۋ، ءۇستىمىزدى باسا-كوكتەپ قايدا باراسىڭ؟!..»)
ءبىر عاجابى، الگى جايساڭدار ءبىر-ەكى رومكىدەن سوڭ «جانىم، كۇنىم، قۇلدىعىم» دەپ استى-ۇستىڭە تۇسەدى. تاماعىڭنان يىسكەيدى. شاشىڭنان سيپايدى. قورباڭداپ ادرەسىن جازىپ بەرەدى. «جولىڭ تۇسسە حابارلاس! قاتىسىپ تۇرايىق، كەلەسى كەلگەندە بىردەن ءسىزدى تاۋىپ الاتىن بولايىن. مەنەن جاماندىق كورمەيسىز!» قىزدى-قىزدىمەن ۇلكەن جەردە باستىق بوپ ىستەيتىندىگىن دە ايتىپ كەپ جىبەرەدى. مۇندايلارمەن ۋاقىت وتكىزۋ زيانسىز، كوڭىلدەن شىقساڭىز «ستاۆكاسىن» دا ۇستەمەلەپ جىبەرەدى. «شاي-پۇلدار» سەكىلدى تيىن سانامايدى. تاكسيمەن پاتەرىڭە دەيىن جەتكىزىپ سالادى. شارشامايسىڭ...
«تىڭ يگەرۋشىلەر»-«كوڭىل كوتەرۋ» وينىنا ەندى-ەندى تۇياق ىلىكتىرگەندەر. كوپشىلىگى ستۋدەنتتەر، نە كوللەدجدىڭ وقۋشىلارى. جالعىز-جارىم جۇرمەيدى. شەتتەرىنەن قۋ. وزدەرىنە ىڭعايلى ساتتە عانا «ءىن قازادى». جالپى دۇرمەككە قوسىلۋعا قالتالارى كوتەرمەيدى. (وتىز كۇن ورازادا، ناۋرىز مەرەكەسىندە ءبىزدىڭ «قىزمەتتىڭ» ىستىق تەمپەراتۋراسى ءسال-ءپال تومەندەيدى. مىنە، وسىنداي «ابىرجىدا» الگىلەر ارلى-بەرلى مويىندارىن سوزادى. ارقا قىسى بەلگىلى، كەيبىرەۋى الىستاعى اۋىلدارىنا جەتە المايدى. (ونىڭ بىزگە قاجەتى قانشا؟) «تىڭ يگەرۋشىلەرمەن» «جۇمىس» ىستەۋ قىزىق ءارى وڭاي... سان ءتۇرلى كينولاردان كورگەندەرىن ىستەيدى عوي سورلىلار. جەكە بولمەگە قاراي يتەرمەلەيدى. ماقۇل. قۇشاقتايدى، ءتوسىمىزدى ايمالايدى... ەندى شەشىنە بەرگەندە... قويانشىعى ۇستاعانداي، قاباعى كىرجىڭدەپ تەرىس اينالادى. تۇسىنەسىڭ، امال قايسى...
«تىراپكى» (ترياپكا). بۇلارمەن بىرەر ساعات بىرگە بولۋ ازاپ. ءبىر ستاقان ۆينو ىشسە بارىن اقتارىپ، اقىرىندا جىلايدى. جىلاعاندا دا ەتەكتەرى جاسقا تولادى. ايەلىنىڭ، بالا-شاعاسىنىڭ تاستاپ كەتكەندىگىن ايتىپ، زار ەڭىرەيدى. جالىعاسىڭ، ەندى ءبىر قاراساڭ كەرەۋەتتىڭ باس جاعىنا يەگىن ارتىپ، قاننەن-قاپەرسىز ۇيىقتاپ جاتادى. سەن دە دالاعا اتىلاسىڭ.
«شپيوندار». ەڭ قيىنى وسىلار. نە ويلاپ وتىرعاندىعىن سەزدىرمەيدى. سىزدانىپ، ءىشىن الدىرمايدى. سەنىڭ الدىڭدا دا ەلپەكتەمەيدى. ماڭعاز. «سەنى ساتىپ العانمىن» دەگەندەي وكتەم سويلەيدى. اناۋ-مىناۋىنا كونبەي قويساڭ، جاقتان تارتىپ جىبەرۋدەن دە تارتىنبايدى. ناعىز جاۋىزدار. دورەكى. جۇرەك جىلىتارلىق جىلى سوزدەرىن دە بۇلدايدى. ساق. «ەرتەڭ مەنەن قىزمەت سۇراپ جۇرە مە، جۇمىسقا ورنالاسۋىما جاردەمدەس دەي مە» دەپ وقتاۋ جۇتقانداي سازارادى. جاقسى جاعى: تازا، ۇستەرىنەن قىمبات ءيىسسۋ اڭقيدى. قىمبات پاتەرلەردەن دە اقشا ايامايدى. نە ساۋناعا شاقىرادى. ىشىمدىككە قينامايدى. ىشسەڭ دە، ىشپەسەڭ دە ءوزىڭ ءبىل. سەنىڭ اتى-ءجونىڭ، قايدان كەلگەندىگىڭ، جاسىڭ، بالاڭ بار ما-جوق پا، بۇرىن تۇرمىسقا شىقتىڭ با!-ولار تۋرالى اۋىز اۋىرتپايدى. بۇلاردى ماقتاي بەرۋ دە ورىنسىز. «يتتەرىنە» تاپ كەلسەڭ، تەمىر تورعا تۇسكەندەي ايانىشتى حال كەشەسىڭ. ۋاقىتپەن ساناسپايدى. ماس كۇيىندە قورلىقتىڭ كوكەسىن كورسەتەدى. (ونىڭ ءبارىن جىكتەپ ايتۋعا ءبىزدىڭ دە ءجۇزىمىز شىدامايدى. ونداي دا ءوزىمىزدىڭ «جەدەل جاردەم» كومەگىنە جۇگىنەسىڭ. «ديسپەتچەرگە» شۇعىل حابار ەتكىزەسىڭ. «جەكپە-جەكتىڭ» ايلا-تاسىلدەرىن جەتىك بىلەتىن بويجەتكەندەر بىزدە دە بار، مىناۋ دەگەن جىگىتتەرىڭە ءال بەرمەيدى. وڭ كەلگەنىن-وڭ، سول كەلگەنىن-سول، ۇرىپ جىعادى).
...بۇدان ەكى جىل بۇرىن قارا سۋىق كۇز ايىندا سول «شپيونداردىڭ» قولدارىنا ءتۇسىپ العانىم بار. ازاپ لاگەرىنەن ءبىر مىسقال كەمدىگى جوق-تى. شاقىرۋ ءۇش قۇربىما قاتار ءتۇستى. ءبىر كوشەنىڭ قيىلىسىنان جەڭىل ماشينەمەن الىپ كەتتى. «قايدا بارامىز؟» «قازىر كورەسىڭدەر» دەيدى جۇرگىزۋشى جانىنداعى جۇقالتاڭ جىگىت. قىزىل كىرپىشتەن سالىنعان قالا ورتالىعىنداعى ەكى قاباتتى كوتتەدجدىڭ ەلەكتر قۋاتىمەن اشىلىپ-جابىلاتىن قاقپاسى ءبىزدى بىردەن «جۇتىپ» قويدى. اۋلا شاعىن. داستارحان سىرتتا جايۋلى. بەلدەرىنە الجاپقىش بايلاعان ەكى جىگىت كاۋاپ ءپىسىرىپ، زىر قاعادى. قارسى الۋ جامان ەمەس ازىرگە. ءبىز اۋىزعى بولمەدەگى ديۆانعا جايعاستىق. جاقىن ماڭنان جەڭىل اۋەنىڭ ىرعاعى ەستىلەدى. «تاڭعى ەلەستى» قۇلاعىم شالىپ قالدى. وسى ءاندى بالا كۇنىمنەن ۇناتامىن.
«تۇرىڭدار! العا-ءۇش، ارتقا-ءتورت قادام اتتاڭدار!» ويباي-اۋ، مۇنىڭ نەسى قۇپيا، تالاي كورگەن قۇقاي. «كۇيەۋلەرىمىز» ءبىر تەسىكتەن سىعالاپ، «قالىڭدىق تاڭداۋ» اكتسياسىن وتكىزىپ جاتقان بولار. مەيلى، تاڭداۋ سولاردىڭ جاعىندا، بىزگە ءبارىبىر. ەكى قۇربىمدى جاستارى ءبىز شامالاس ەكى جىگىت كەلدى دە قولتىقتاپ، سىرتقا شىعارىپ اكەتتى. بيلەپ جۇرگەن سەكىلدى. مەنىڭ «جىگىتىم» سىلقىم بىرەۋ مە كىم ءبىلسىن، جۋىق ارادا كورىنە قويمادى. قورقىنىش، تانىمايتىن ورتا، ءبىر پالەگە كەزىگىپ قالمايمىن با دەيتىن سەزىمدەر ءبىزدى «اينالدىرا» بەرمەيدى كوپ. جوق، ولاي ەمەس! تاۋبە! بوي-سويى كەلىسكەن، قىسقا شاشىن ءبىر جاعىنا جىعا تاراعان، ادەمىلەپ قىرىنعان، يىعىنا سۋ جاڭا مولدىردەي قارا كوستيۋم ىلگەن «جاس مىرزا» جاساندىلاۋ جىميىپ كەلدى دە قولىمنان الدى. نە ايتارى بار، مەنىڭ جارىم بولسىن-اق دەيتىن جىگىتتىڭ سۇلتانى. (جامان ويدىڭ الدىمەن القىمدايتىندىعىنا نە بەرەرسىڭ. ايەلى، بالاسى بار عوي، بۇل جولعا نە يتەرمەلەدى؟ الدە ءبىزدىڭ «ديسپەتچەردىڭ» قۇرىعىنا بايقاماي ءتۇسىپ قالدى ما. سوعان قاراعاندا ءبىزدىڭ دە اناۋ-مىناۋ «ارزان تاۋار» بولماعانىمىز عوي!)
قاتارلاسىپ سىرتقا شىققاندا اۋلا ىشىندەگىلەر «براۆوسىن» الدەنەشە قايتالاپ، ءداپ ءبىر ءپرينتستى جۇبايىمەن كۇتىپ العانداي، قول شاپالاقتاپ تۇرىپ قارسى الدى. نەنىڭ قۇرمەتى؟ وتىرىك بولسا دا جىميعان بولدىم. بايقايمىن، ەكى قۇربىم مەنىڭ «باقىتىمدى» «كورە الماعاندىقتارىن» ءبارىبىر جاسىرا المادى. ءبىرىنىڭ-ءبىرى ءبۇيىرىن ءتۇرتتى. (ەرتەڭ ۇيگە بارعان سوڭ مۇنىڭ سوڭى جاقسىلىقپەن بىتپەيدى. مەنى اتارعا وق تابا الماي جۇرگەندەر جەتەرلىك. جولىم بولعىش، «ادەمىلىگىم» ۇنەمى العا سۇيرەيدى. كەدەرگىلەردىڭ بارىنەن قينالماي ءوتىپ كەتەمىن. ءوتىپ كەتەمىن دە ەڭ سۇلۋ جىگىت ماعان بۇيىرادى. مۇنداي «ادىلەتسىزدىك» كەشىرىلە مە؟! سىرتىمنان بىرەۋلەردىڭ اڭدىپ جۇرمەسىنە كىم كەپىل. وزگەلەردىڭ الدىن وراپ كەتۋىم بۇل ءبىر ەمەس، ەكى ەمەس. جەتەر!)
سۇيتسەك، بۇگىن «سۇلتانىمنىڭ» «تۋعان كۇنى» ەكەن. وتىز بەسكە شىعىپتى. سىيلىقتار ءۇستول ۇستىندە ءۇيىلىپ جاتىر. اۋقاتتى ورتا، ايتقىزباي-اق بەلگىلى بولىپ قالدى. مۇندايدا نە ىستەۋ كەرەك؟! «ديسپەتچەر» ءالسىن-ءالى قۇلاعىڭا سىبىرلاعانداي: «ايانبا، بارىڭدى سال، قولعا تۇسە بەرمەيتىن كليەنتتەر!» بارىمدى سالعاندا، جۇرتتىڭ كوزىنشە موينىنا اسىلا كەتىپ، بەتىنەن ءسۇيىپ السام، «جەڭىلتەك، ۇشقالاق» تىزىمىنە جازىلامىن. ۇستامدى بولعان مىڭ ارتىق. ءوزى يشارا جاساسا، ءبىزدىڭ «قۇرمەت» دايىن عوي.
توڭىرەگىندەگىلەردىڭ وعان سىيلاعان باستى سىيلىعى-مەن. ءتىرى، جانى بار. ىڭعايعا كونەدى. ويىن ماشينەسىن جۇرگىزەتىندەي «باتارەيانى» قاجەت ەتپەيدى. بارىنەن بۇرىن لاززاتقا بولەيدى، كايف الاسىڭ. كايف! وسى ءسوزدىڭ ماعىناسىن تۇسىنەتىندەر دە، تۇسىنبەيتىندەر دە دالاعا لاعا بەرەدى. «بۇدان باسقا كايف الاتىن دۇنيە قۇرىپ قالدى ما؟» ىشتىك، بيلەدىك. جىگىتتەر ونەرلەرىن كورسەتتى. بىرەۋى ءۇستول ۇستىندەگى اراق تولى ستاقاندى قولىن تىرەمەستەن، تىزەسىن بۇكپەستەن تىسىمەن تىستەپ، كەڭىردەگىنە ءبىر-اق قىلعىتتى. ەكىنشىسى اۋزىنا سۇق ساۋساعىن تىعىپ ىسقىردى. مەن گيتارامەن ءان شىرقادىم. كەيىن وسى «ونەرىمدى» بەكەر كورسەتتىم-اۋ دەپ وكىندىم. ويتكەنى، ماعان قولقا سالۋشىلاردىڭ قاتارى تىم كوبەيىپ كەتتى. ونىڭ بەر جاعىندا «كۇيەۋىم» دە جايلاپ كەلىپ، قۇلاعىما سىبىرلادى. (ونىڭ اتىن سۇراعانىم جوق-تى، سۇراعانمەن ايتا ما؟ ايتپايدى، سەبەبى، مىنا اۋلانىڭ ءىشىن شىلعي وتىرىك ەلەسى كەزىپ ءجۇر. بىرەۋ-بىرەۋمەن وتىرىك «سىرلاسادى»، وتىرىك «مۇڭداسادى» ءتىپتى وتىرىك سۇيىسەدى. وتىرىك، ءبارى وتىرىك!.. «مىنا شۋىلداقتارعا سەزدىرمەي، ەكەۋمىز وڭاشا قالعاندا شىرقاعانىڭدا عوي! دىلگار دۇنيەنىڭ قۇنىن ءتۇسىرىپ الدىڭىز». دىلگار دۇنيە... (ەسىمە قادىرعاليدىڭ ماسكەۋگە بارا جاتقان جولداعى وپاسىز قىلىعى تۇسەدى: «پاكتىگىڭنەن ايىرىلىپ قالىپسىڭ عوي») ونىڭ جانىندا بۇل نە ءتايىرى!
شەتەلدىك شامپان بۋىن-بۋىندى بالبىراتىپ بارادى. قولقالاۋسىز ءوزىم ىشەمىن. ىشكىم كەلدى. ونىڭ دا ءبىر سيقىرى بار بىلەم، ىشكەن سايىن جالعاسىن تىلەيدى. بىرىنەن سوڭ ءبىرىن. دەنە قىزدىراتىن ءبيدىڭ دە ءتۇبىن تۇسىردىك. دۇركىرەگەن توستا نە ايتىلمادى دەيسىز، ءبىز ءداپ ءبىر جاستىق شاعىن بىرگە وتكىزگەن «ەجەلگى دوستارعا» اينالدىق تا شىقتىق.
كوتتەدجدىڭ جوعارعى قاباتى بارىمىزگە جەتكىلىكتى ەدى. جەكە-جەكە بولمە. وزىمىزگە تيەسىلى بولمەگە دە ەكى-ءۇش مارتە «كىرىپ-شىقتىق». «تۋعان كۇن يەسىنىڭ» ينتيمدىك قاتىناسقا دەگەن قۇلشىنىسى مىقتى. تەرلەتەدى. تاجىريبەسى مول. «تىڭ يگەرۋشىلەردىڭ» تىرلىگى مۇنىڭ قاسىندا ادىرە قالسىن! كەش باتقانىن بىلەمىن، قاراڭعى تۇسكەنى دە ەمىس-ەمىس ەسىمدە.
...بىردە ەكى-ءۇش جىگىتپەن ۇلكەن قالانى قاق ءبولىپ وتەتىن وزەن جاعاسىندا جۇرگەندىگىمدى اڭعاردىم. تازا اۋادا سەرۋەندەۋ ءۇشىن، نە باس جازۋ ءۇشىن كەلدىك پە؟ ءجا، سولاي-اق بولسىن، ال جانىمداعى ارىپتەستەرىم قايدا ءجۇر؟ ەكى كەشتىڭ اراسىندا قايدا جوعالىپ كەتكەن؟ مىنا بوزىمدار كۇش كورسەتىپ، مازالارىن العان سوڭ «جەدەل جاردەم» شاقىرتتى ما؟! ەندەشە مەنى نەگە تاستاپ كەتكەن؟ اپىر-اي، ءا؟! قىزعانىشتىڭ قىزىل ءيتى سۋماڭداپ، اراعا كيلىكپەسە نە قىلسىن. ءۇش جىگىتتىڭ كوڭىلىن قالاي «تابار» ەكەن دەپ، مەن جاۋ قولىنا ادەيى تاستاپ كەتكەننەن ساۋ ما؟ بىلەم عوي، ولاردىڭ مەنەن الا الماي جۇرگەن «وشتەرى» بار. «جولى بولعىش بيكەشتى ۇلكەن «سىناققا» سالىپ، مىقتىلىعىن بايقايىق»
وزەننىڭ وڭ جاعالاۋىنا كىرپىش تاستار توسەلگەن. باس سۇققىلاپ اكەتىپ بارادى. ءوزىم ءىشتىڭ بە، الدە مىنالار قيناپ ىشكىزدى مە؟ ەشنارسە ەسىمدە جوق. ولار ءبىر ورىندىقتا، مەن ەكىنشى ورىندىقتا بۇك ءتۇسىپ، ءبۇرىسىپ جاتىرمىن. جۇرەگىم اينىدى. ىشىمدەگىنىڭ ءبىرازىن «تاستاعان» سوڭ، ەڭكەيىپ وزەن سۋىمەن بەتى-قولىمدى جۋدىم. بولار-بولماس ءال جيدىم با قالاي؟ قيسايىپ جاتقاندى جاقسى كورەمىن. «جەدەل جاردەم» شاقىرتسام وڭدى بولار ما ەدى. بىراق قاي ماڭعا تاپ بولعانىمدى تاپ باسىپ ايتا المايمىن. «اراق تاۋسىلدى،- دەدى بىرەۋى.-ەندى نە ىستەيمىز؟ اقشا دا تۇگەسىلدى». سونىڭ ارتىنشا ولار الدەنەگە داۋلاسىپ، كەلىسە الماي قالدى. «مىنانى ساتايىق»-ەكىنشىسى مەنى نۇسقادى. بەتالدى تۇرا قاشقىم كەلدى. وزەنگە باتىپ ولسەم دە. بىراق بۋىن-بۋىنىم بوساپ، اياعىمدى ىلگەرى باسقىزبايدى. ماعان نە كورىنگەن؟ بۇرىن-سوڭدى مۇنداي كۇيگە كەزىكپەگەم-ءدى. ساتىپ جىبەرەتىن مەن بازارداعى مال ما ەكەم...
جانىمىزدان ۇزىن بويلى، سپورتتىق فورمادا كيىنگەن ۇلكەن كىسى داعدىلى جۇرىسىمەن ءوتىپ بارا جاتقان-دى. «اقساقال،-دەدى ءبىزدىڭ توپتىڭ بەلسەندىسى،-ءسىز دە جاس بولدىڭىز عوي. باسىمىز سىنىپ بارادى، جاردەمدەسىڭىز!» «قالاي، قايتىپ؟» «ءبىر جارتىلىققا جەتەتىن اقشا بەرسەڭىز، ارتىق سۇرامايمىز!» «ارتىعى تۇگىل، اقشام بولسا دا بەرمەس ەم. جۇرت دەم الاتىن ورىندى ات قورعا اينالدىرىپ جىبەرىپسىڭدەر! مىنا قوقىستارىڭدى كىم جينايدى؟ الدە پوليتسياعا حابارلاپ، قاماتىپ جىبەرەيىن بە؟!» «ونىڭىزدان تۇك شىقپايدى. قاماتساڭىز، قاماتىڭىز. ال قازىر قۇداي ءۇشىن ءبىر جارتىلىققا جەتەتىن بىرنارسە تاۋىپ بەرىڭىز! تەگىن ەمەس. ءبىر جارتىلىققا مىنا قىزدى باسى ءبۇتىن ايىرباستايمىز. بايقايمىز، ءسىز دە ءالى تۇعىردان تايماعان سەكىلدىسىز. سەكستىڭ ءتۇبىن ءتۇسىرىڭىز تاڭ اتقانشا...»
ءبىر قاراسام، ساتىر-سۇتىر توبەلەس قىزىپ بەرىپتى. سپورت فورماسىنداعى اعاي ىشپەگەن عوي، ونىڭ ۇستىنە قارۋلى. جان-جاعىنان جاعاسىنا جارماسپاق بولعانداردى ءبىر-ءبىر جۇدىرىقپەن ۇشىرىپ ءتۇسىردى. «ايۋاندار!» دەگەنىن انىق ەستىدىم. الگىلەر تۇس-تۇسقا تىرقىراي قاشتى باس ساۋعالاپ.
جانىما كەلدى. «بۇل نە قىلعانىڭ، قۇلدىعىم-اۋ!» دەدى جايلاپ. ساي-سۇيەگىم ۇگىتىلدى. مۇنداي جاناشىرلىق ءسوزدى ەستىمەگەلى قاي زامان. دۇنيە شىر كوبەلەك اينالدى...
(جالعاسى بار)
Abai.kz
