ۇيدە

ۋاقىتقا ءبىز، الدە ۋاقىت بىزگە تاۋەلدى مە. و جاعىن اجىراتۋعا ورەم جەتپەدى. مىنە، سونان بەرى ەكى جىل ارادان زۋلاپ وتە شىعىپتى. مەنىڭ ومىرىمدە دە كۇردەلى وزگەرىستەر بولدى، ءتۇبىرلى وزگەرىستەر. قانداي قۇدىرەتىنىڭ بارىن ايدام، تاعدىردىڭ ماعان كۇلە قاراعان وسى ءبىر ەلەۋلى ساتتەرىن وزگەلەرگە دە باستان-اياق بايانداسام، بورىشتان قۇتىلعانداي بولمايمىن با دەيتىن سەنىم ۇنەمى العا جەتەلەيدى. «مەن باستان كەشكەن حيكاياتتان ساباق الىڭىزدار!» نەتكەن جيىركەنىشتى! بۇل ءادىس تۇپتەپ كەلگەندە وتكەن ءداۋىر سارقىنشاعى. الادى، المايدى، ونى اركىمنىڭ جۇرەك قالاۋى بىلەدى. مەنىكى ىشتەگى تۇيتكىلدى سىرتقا شىعارۋ، بويعا دارىعان ۋدان قۇتىلۋ. ۋدان قۇتىلۋدىڭ جولىن تاپتىم. وسى جولداردى وقىعان پەندەنىڭ بەيتاراپ قالماسىن ءىشىم سەزەدى، قارعىس ايتسا دا، العىس ايتسا دا ەرىك وزدەرىندە. اي، قايدام، العىستىڭ اۋىلى الىس بولار. «جەڭىل ءجۇرىستىڭ» كورىگىن قىزدىرعانىم ءۇشىن العىس دامەتكەنىم-تۋرا اقىماقتىق!  قارعىس ايتقاندارعا دا ريزامىن. ايتەۋىر، وڭ دەسىن، تەرىس دەسىن، ءبارىبىر مەنىڭ اتى-ءجونىم بىرازعا دەيىن ەستەرىندە جۇرەدى. ۇمىتا المايدى. بيوتوكتارى دەنەمە ينەدەي قادالار. ءبارىن دە اۋىرسىنباي كوتەرەمىن. سونىڭ ارقاسىندا كۇنام جەڭىلدەيدى. كۇنانىڭ جەڭىلدەگەنى-بويداعى ۋدىڭ تاراعانى. مەن تۋرالى بىرەۋ-بىرەۋگە  سىبىرلاپ، «جەر-جەبىرىمە» جەتسىن. تىم الاقاي! اتى-ءجونىم ەش جەردە اتالماي، ىشتەگى ۋدىڭ بەتى جابۋلى قازان-جابۋلى كۇيىندە قالسا «ماسقارا» سوندا!

ۇيدە

ۋاقىتقا ءبىز، الدە ۋاقىت بىزگە تاۋەلدى مە. و جاعىن اجىراتۋعا ورەم جەتپەدى. مىنە، سونان بەرى ەكى جىل ارادان زۋلاپ وتە شىعىپتى. مەنىڭ ومىرىمدە دە كۇردەلى وزگەرىستەر بولدى، ءتۇبىرلى وزگەرىستەر. قانداي قۇدىرەتىنىڭ بارىن ايدام، تاعدىردىڭ ماعان كۇلە قاراعان وسى ءبىر ەلەۋلى ساتتەرىن وزگەلەرگە دە باستان-اياق بايانداسام، بورىشتان قۇتىلعانداي بولمايمىن با دەيتىن سەنىم ۇنەمى العا جەتەلەيدى. «مەن باستان كەشكەن حيكاياتتان ساباق الىڭىزدار!» نەتكەن جيىركەنىشتى! بۇل ءادىس تۇپتەپ كەلگەندە وتكەن ءداۋىر سارقىنشاعى. الادى، المايدى، ونى اركىمنىڭ جۇرەك قالاۋى بىلەدى. مەنىكى ىشتەگى تۇيتكىلدى سىرتقا شىعارۋ، بويعا دارىعان ۋدان قۇتىلۋ. ۋدان قۇتىلۋدىڭ جولىن تاپتىم. وسى جولداردى وقىعان پەندەنىڭ بەيتاراپ قالماسىن ءىشىم سەزەدى، قارعىس ايتسا دا، العىس ايتسا دا ەرىك وزدەرىندە. اي، قايدام، العىستىڭ اۋىلى الىس بولار. «جەڭىل ءجۇرىستىڭ» كورىگىن قىزدىرعانىم ءۇشىن العىس دامەتكەنىم-تۋرا اقىماقتىق!  قارعىس ايتقاندارعا دا ريزامىن. ايتەۋىر، وڭ دەسىن، تەرىس دەسىن، ءبارىبىر مەنىڭ اتى-ءجونىم بىرازعا دەيىن ەستەرىندە جۇرەدى. ۇمىتا المايدى. بيوتوكتارى دەنەمە ينەدەي قادالار. ءبارىن دە اۋىرسىنباي كوتەرەمىن. سونىڭ ارقاسىندا كۇنام جەڭىلدەيدى. كۇنانىڭ جەڭىلدەگەنى-بويداعى ۋدىڭ تاراعانى. مەن تۋرالى بىرەۋ-بىرەۋگە  سىبىرلاپ، «جەر-جەبىرىمە» جەتسىن. تىم الاقاي! اتى-ءجونىم ەش جەردە اتالماي، ىشتەگى ۋدىڭ بەتى جابۋلى قازان-جابۋلى كۇيىندە قالسا «ماسقارا» سوندا!

مىنە، كوردىڭىز بە، مەنىڭ اتى-ءجونىم سىزگە دا تانىس بولىپ قالدى. تەلەفونمەن حابارلاسقىڭىز كەلە مە، قالاۋىڭىز ءبىلسىن. قانداي سۇراعىڭىزعا دا تولىققاندى جاۋاپ بەرەمىن. ءسويتىپ مەنىمەن «سىرلاساتىن» ادامداردىڭ قاتارى كوبەيە تۇسەدى. ولار مەنىڭ بانكتەگى «ديپوزيتىم». ال مەنىڭ قولىم بوس، زەرىككەندىكتەن ەمەس، ۇنەمى سىرلاساتىن ادام ىزدەپ جۇرەمىن. ۋ سوندا بارىپ ىدىرايدى، وعان تيتتەي كۇمانىڭىز بولماسىن. بۇل شەشىمنەن مەنى ەشكىم باس تارتقىزا المايدى...

سول ءتۇنى الگى جاناشىرلىق تانىتقان ۇلكەن كىسى قولقانى قاباتىن اراق يىسىنەن قانشالىقتى جيىركەنسە دە ونىسىن سەزدىرمەي، اسقان سىپايىلىق تانىتىپ ۇيىنە سۇيرەلەپ اكەلىپتى. اياعىنان تۇرا المايتىن «عارىپتى» سۇيرەلەمەگەندە قايتەدى. جاتقان ورنىمنان قوزعاماي ايدالاعا تاستاپ نەگە جۇرە بەرمەگەن؟ ادامنىڭ ادامعا دەگەن اياۋشىلىق سەزىمى ءالى دە ءتىرى ەكەن-اۋ! بىرەۋلەر ونى باياعىدا «ءولىپ» قالعان دەيدى. قاتەلەسەسىز. ۇيگە كەلگەن سوڭ تىر جالاڭاش شەشىندىرىپ، ىستىق ۆانناعا سالىپ، جۋىندىرسا كەرەك. (انە، الباستىلىقتى قاراڭىز، تىر جالاڭاش شەشىندىرۋگە ابدەن ەتىمىز ۇيرەنىپ كەتكەن. قارسىلىق كورسەتتىم بە، الدە بويىمدى  جيناي الماي بىلق-سىلق ەتىپ تۇرا بەردىم بە، تۇگى ەسىمدە جوق). سۋىق ءتيىپ قالماسىن دەپ دەنەمدى سپيرتپەن ابدەن ىسقىلاعان سىڭايلى. حوش، سول جاتقاننان ەرتەڭگى ءتۇس الەتىندە ءبىر-اق وياندىم. بورشا-بورشا تەرلەگەنىمدى، انا دۇنيەگە كەتىپ بارىپ، قايتىپ كەلگەنىمدى ونسىز دا ءبىلىپ وتىرسىز عوي، نەسىنە قايتالاي بەرەمىن. كوزىمدى اشسام بوتەن ۇيدە جاتىرمىن. تىپ-تىنىش. تۇلا بويىمدى مامىقتاي اق سۇلگىمەن تاڭىپ تاستاعان. اياق جاعىمدا ۇيگە كيەتىن جەڭىل-جەلپى كيىمدەر، سۋ جاڭا ايەل حالاتى تسەللوفون قالتادان جاڭا شىعارىلماعان. وۋ، بۇل قايدان تاپ بولعان باتپانقۇيرىق؟! الدە اعامىز مەنى بىرەۋمەن شاتاستىرىپ العاننان ساۋ ما؟ تانىمايتىن، بۇرىن-سوڭدى كورمەگەن، بىلمەگەن «ت.ك»-ءنى بىردەن ۇيىنە كىرگىزگەنى قالاي؟ ءۇي بولعاندا قانداي ءۇي، ءجاي پاتەرگە ۇقسامايدى. جيھازدارىنا كوز سۇرىنەدى. نە ىستەيمىن؟ «جەدەل جاردەمنىڭ» كومەگىمەن تابانىمدى جالتىراتسام با؟ وسى ۋاقىتقا دەيىن نەگە ءبىر حابار بەرمەدىڭ دەپ «ديسپەتچەر» دە سىرتىمنان شاڭىمدى قاعىپ جاتقان بولار. كوزىنە تۇسسەم وڭدىرمايدى. سەبەبى، مەن «جارعى» تالاپتارىنا قارسى، وزىمشە ارەكەت جاسادىم. بۇل كەشىرىلمەيدى، «جۇمىستان» قۋىلاسىڭ، نە «ورتاق قازانعا» جوسپاردان تىس «تابىس» تۇسىرەسىڭ.

داۋدە بولسا ماعان ارنالعان بولار دەپ اق مامىق حالاتتى يىعىما ءىلىپ، اس بولمەسىنىڭ ەسىگىن اشتىم. سول بۇرىشتان ادەمى تاماق ءيىسى شىعادى. ۇلكەن كىسى مەنى كورگەندە قالبالاقتاپ، قولىنان الدەبىر ىدىستى ءتۇسىرىپ الا جازدادى: «تۇردىڭىز با، ۇيقىڭىز قاندى ما، ەندەشە شاي دايىن...» قۇداي-اۋ، مۇنداي جىلى ءسوز ەستيمىن دەگەن ءۇمىت كىمنىڭ ويىندا بار. ءتۇس، ءتۇس كورىپ تۇرعاننان ساۋمىن با؟ قايدا تاپ بولعام؟ ەسكى كيىمدەرىمدى قولعا ءبىر تۇسىرسەم، قارامدى باتىرارمىن بۇل جەردەن. سولاي، ءسوز جوق مىنا كىسى مەنى بىرەۋمەن شاتاستىرىپ تۇر. جۇمباقتىڭ شەشىمى تابىلماي تۇرعاندا تابانىمدى جالتىراتۋعا ءتيىستىمىن. (باس ءالى تولىق ىسكە قوسىلماعان، ىستىق شاي ىشكەن ارتىقتىق ەتپەس ەدى).

كيىمدەرىمدى سۇراپ ەم، قوقىسقا كەتتى دەپ يىعىن قومدادى. «وسى ۇيدەن دە ءسىز كيەتىن بىردەمەلەر تابىلار». بال قوسىلعان ىستىق شاي ساي-سۇيەگىڭدى جىبىتەدى. ارا-تۇرا ۇلكەن كىسىنىڭ بەت-جۇزىنە كوز جۇگىرتەمىن. سالماقتى، ۇستامدى. مانسابى مول قىزمەت ىستەگەندىگى دە بەپ-بەلگىلى. سوزدەرى دە مايدا. وتكەن ءتۇننىڭ قىزىق-شىجىعىن ەسكە ءتۇسىرىپ، «اينالايىن-اۋ، بايقاساڭدارشىنى» قىستىرىپ جىبەرەتىن شىعار دەپ ەم، و جاققا اتتاپ باسپادى. «ءازىر سىزگە كوپ تاماق ىشۋگە بولمايدى،-دەيدى قامقور نيەتپەن،-ەپتەپ ەپتەپ. قازىر دارىگەر شاقىرتامىن. كورسىن، تەكسەرسىن. ەگەر اۋرۋحاناعا جاتىپ ەمدەلەتىن بولساڭىز...» «قايداعى اۋرۋحانا؟! ءسىز-ءسىز، مەنى...» «ءيا، ءسىزدى دارىگەرلەرگە تەكسەرتۋ كەرەك. بارلىق جاعىنان...» «سوسىن؟» «سوسىن كورەرمىز».

شاي ۇستىندەگى «سىرلاسۋ» وسىمەن ءتامام. ءۇي ءىشىن ارالاتتى. قالا ورتالىعىنداعى كەڭ سارايداي  ءتورت بولمەلى پاتەر. ءار بولمە ءارتۇرلى جيھازعا تولى. توپىرلاعان ادام قاراسى دا بايقالمايدى. سوندا مىنا كىسىنىڭ جالعىز تۇراتىن بولعانى ما؟ جالعىز باستى ەركەك. قىزىق ادام! ۇرلاسا دا ءتاۋىرىن ۇرلاسىن دەي مە. اڭ-تاڭ كۇيدەمىن. «مىنا زاماندا وسىنداي دا اق جۇرەك ادامدار بولادى، ءا؟! ەسىك قوڭىراۋى قاعىلعاندا ءوزىمدى قايدا قويارىمدى بىلمەدىم. ايەلى، نە بالا-شاعاسى كىرىپ كەلسە. مەنىڭ نەم كەتەر دەيسىڭ. اكەلەرىنىڭ يت تەرىسىن باسىنا قاپتايدى عوي. جانىم اشيدى. جاقسى ادامدى قياناتقا قالاي قيارسىز. بىزدە دە جۇرەك بار. مەنى شەشىندىرىپ ىستىق ۆانناعا تۇسىرگەن ادامنىڭ جانىن قينايدى-اۋ، بەكەرگە ازاپتايدى-اۋ! ەلگە بەلگىلى جاعداي... «جاس قىزبەن بىرگە بولعان». «جوق، ولاي ەمەس، ول ونداي ادام ەمەس!» دەپ شىرىلداعانىما قۇلاق اساتىندار تابىلسا!

كىرىپ كەلگەندەر وڭشەڭ دارىگەرلەر. ءبىر بريگادانى تۇگەل شاقىرتقان جانە ءارتۇرلى سالانىڭ ماماندارى. باسىمنان باشپايىما دەيىن تەكسەرۋدەن وتكىزدى. (گينەكولوگ، ستوماتولوگ، ۋرولوگ، كارديولوگ...) «الاڭدايتىنداي ەشنارسە جوق!»-دەدى ولار ءبىر اۋىزدان. بىزبەن دە جەڭىل قوشتاستى. «كەرەك بولساق شاقىرتارسىز». مەنى مىنا كىسىنىڭ كىمى دەگەندەرىن قايدام. قاتال رەجيمنىڭ قۇرساۋىندا قالدىم. ءتۇس مەزگىلىندە تاس بۇركەنىپ ۇيىقتايمىن. ءتورت مەزگىل تاماعىم تارازىعا تارتىلادى، ءبىر گرامم ارتىق، نە كەمدىگى جوق. ناقپا-ناق. و-حو، «ديسپەتچەر» قىلعىنىپ ءولىپ قالا جازدايدى. سىباعاندا دا اكەمدى كوزىمە كورسەتتى. قولىنا تۇسسەم شاشىمدى جۇلاتىن ءتۇرى بار. نە ىستەيىن. «كەشىرىڭىز، قينالعاندا قول ۇشىن بەرگەن «جاقسىلىعىڭدى» ۇمىتپاسپىن». ءسويتتىم دە قالتا تەلەفونىمدى سەگىزىنشى قاباتتان لاقتىردىم دا جىبەردىم. بۇل شەشىمگە قالاي بەكىنگەنىم دە تۇسىنىكسىز. ياعني، ۇيرەنشىكتى «شاڭىراقتان» اۋلاق جۇرگىم كەلگەنى مە؟

كەشكى تاماقتى تىزە قوسىپ بىرگە ىشەمىز. ول كىسىنىڭ ازان شاقىرىپ قويعان ەسىمى باحرادين ەدى. كوزىن باقىرايتىپ قويىپ، ۇلكەن كىسىنىڭ اتىن قالاي اتارسىڭ. كوكە دەسەم قالاي بولار ەدى. ءبىزدىڭ جاقتا جاقسى كورگەن ادامىن كوكە دەيدى. «جاقسى كورگەن ادامىن». بۇل ۇعىم ازىرگە ارتىقتاۋ. «جاقسى كورۋگە» نەگە ءبىر جاقتى قارايمىز، ا؟! ءبارىن انايىلىقتىڭ اۋلاسىنا اپارىپ تىعامىز. وبال-ساۋابىمەن دە شارۋامىز جوق. ماسەلەن، مىنا كىسىنى قالاي جاقسى كورمەيسىز؟ مەنى تۋعان قىزىنداي، نە تۋعان قارىنداسىنداي ماپەلەيدى. قازان-وشاققا قولىمدى تيگىزبەيدى. نەسىن جاسىرايىن، ىدىس جۋ مەنىڭ ەجەلگى كاسىبىم. الدەنەشە مارتە قاشىپ كەتۋدىڭ دە جوسپارىن سىزعىلادىم. وسى تويعانىم دا جەتەر. ءومىربايانىن تۇگىن قالدىرماي بايانداپ بەردى. ال مەنىڭ اۋزىمدى اشتىرمايدى. مەن-«ت.ك»-ءمىن. وعان باستى كۋاگەر ءوزى.  سونان كەلە... ءومىر بويى ديپلوماتيالىق قىزمەتتە بولىپتى. مينيسترلىكتىڭ جاۋاپتى دەپارتامەنتىن باسقارعان. ايەلى بەس-التى جىل بۇرىن قايتىس بولعان. ءبىر ۇل، ءبىر قىزى بار. ولار شەتەلدە، ءۇيلى-باراندى. اكەلەرىمەن اپتا سايىن حابارلاسىپ تۇرادى. كوكەمىز نەمەرەلەرىن ساعىنادى-مىس، ۇلكەن قالانى قاق ءبولىپ وتەتىن وزەن بويىنداعى كەمەلەرمەن قىدىرتۋدى ارماندايدى-مىس، ءتىلىن ۇمىتىپ قالا ما دەپ الاڭدايدى-مىس.

ءوز-وزىمە كەلدىم، بۇدان سوڭعى ءومىرىم نە بولماق؟ وتىز جىلىم «وت ىشىندە» ءوتتى. باياعىدان بەرگە «بايانداعاندارىمدى» «وت ىشىندەگى ءومىر» دەمەسكە شاراڭ قايسى؟ ىلعي ارپالىس. جەڭىسكە جەتتىم بە، جەڭىلىسكە ۇشىرادىم با؟ سو جاعىن كوكەم قالاي باعالار ەكەن دەسەم، اۋزىمدى اشتىرمايدى. ءوزى، تەك ءوزى جايىندا. مەنى بۇرىننان بىلەتىن ادامداي ەركەلەتىپ ارقامنان قاعادى دا، اڭگىمە ارناسىن باسقا باعىتقا بۇرىپ جىبەرەدى. بىرنەشە ايدىڭ ءجۇزى بولدى، پەيىشتەگى حور قىزىنان ءبىر مىسقال كەمدىگىم جوق. كەشكىلىك وزەن بويىن جاعالاپ، سەرۋەنگە شىعامىز. جانىمىزدان ءوتىپ جاتقان كىسىلەر بىزگە سۇراۋلى كەيىپتە نازار اۋداراتىنداي سەزىلەدى. «شال مەن سۇلۋ». ودان باسقا نە دەسىن! قايداعى-جايداعىلاردى ايتادى، مەن تىڭداۋشىمىن. وسى ءجۇرىسىمىزدى «ارىپتەستەرىمنىڭ» ءبىرى كورىپ قالماي ما؟ كورسە دەرەۋ «ديسپەتچەردىڭ» قۇلاعىنا جەتكىزەدى. قاشقىنعا قولدانار جازا بەلگىلى. جالاڭ دەنەمنەن تاسپا تىلەتىن شىعار. وزگەلەردىڭ قۇدايلارىن ۇمىتىپ كەتپەس ءۇشىن. ال «كۇندەستەرىم» قانداي راقاتقا باتار ەدى دەسەڭشى! سىقىلىقتاپ، ميىقتارىنان كۇلەر ەدى. «شالمەن جاتقان قالاي، ۇنادى ما؟ تاڭ اتقانشا ءوزىڭنىڭ دە سىلىكپەڭ شىققان شىعار». انشەيىن دولبار مەنىكى. ولاردىڭ وزەن جاعالاپ نە باستارىنىڭ ىسكەنى. بۇل ماڭعا ات ءىزىن سالمايدى. سولاي بولعان كۇندە دە قورعاۋشىم ولاردىڭ قاقپاقىلىنا كونبەيدى. ءبىر ءتۇرلى ارقامدى اسقارتاۋعا تىرەگەندەيمىن. قيالدانىپ، ءتۇس كورىپ جۇرگەننەن ساۋمىن با؟ سەرۋەننەن قايتار جول مەن ءۇشىن تىم اۋىر. بيىك ءۇيدىڭ اۋلاسىنداعى قۇم ۇستىندە نەمەرەلەرىن ويناتىپ وتىرعان كەمپىر-سامپىر ءبىزدى كورىسىمەن قۇبىجىققا تاپ بولعانداي تەسىلە قالادى. كىرپىك قاقپايدى. نە دەپ سارنايتىندارى كوكىرەكتە سايراپ تۇر: «مىنا سۇمپايىنىڭ شالدىڭ باسىن اينالدىرىپ العانىن قاراڭىز! ەرتەڭ بارىنە يە بولىپ قالماق قوي. بىراق ول ويىڭ ورىندالا قويماس، جارقىنىم! ءباحراديننىڭ ۇلى مەن قىزى سەنى توبەلەرىنە شىعارا قويماس». ەكىنشى ۆاريانتى ودان وتكەن: «ەركەك دەسەك بارىنە تيەدى. اۋكەسى سالبىراعان باحرادين اياعىن قالاي-قالاي سىلتەيدى-ەي! ىستىق قۇشاق شىنىمەن قۋتىڭداتىپ جىبەرگەننەن ساۋ ما؟ ارتىن قىسقانى ءجون عوي، بايعۇس شالدىڭ!»

ءدال وسى تۇسقا كەلگەندە «ولار وتتاي بەرسىن» دەيدى دە، قولتىعىمنان دەمەپ كەپ جىبەرەدى. بويىمدى تىكتەپ ۇلگەرەمىن. قازان-وشاققا ارالاسا باستادىم. «ەرتەڭ بالا-شاعاڭىز كەلەدى. مەنى كورەدى، نە ويلايدى؟» «نە ويلاعىلارى كەلسە، سونى ويلاسىن. اللاتاعالا مەنىڭ جالعىزدىعىمدى بايقاپ، ءسىزدى ادەيى جىبەرگەن عوي. سىزدەن ايىرىلۋ... اتاماڭىز، اتاماڭىز!»

ەرتەڭگى استى توسەگىمە اكەپ بەرەدى. ورنىمنان قوزعالمايمىن. قوزعالتپايدى. «اۋىرىپ قالعان جوقسىز با؟ بالكىم تۇستىكتى مەيرامحانادان ىشەرمىز». «قالاۋىڭىز ءبىلسىن.» ەكەۋارا سۇحبات وسى ديالوگتارمەن باستالادى. كوكەم «سىزدەن» «سەنگە» كوشەتىندەي يشارا تانىتپايدى. جانە سىڭعىرلاعان داۋىسى قانداي قۇلاققا جاعىمدى. ءبىر قالىپ، وزگەرمەيدى. بىرتىندەپ «بۇل ۇيدەن قاشان كەتەمىن» دەيتىن كۇدىك ۇمىتىلىپ بارا ما قالاي. تۇراقتاپ قالۋ ءۇشىن دە مەن تاراپتان ءبىر ارەكەت جاسالۋعا ءتيىس قوي. ول قانداي ارەكەت؟ جانە ونى مەن نەگە جاسايمىن؟ باسىم قاتتى. ءۇي. ادامزات بالاسىنىڭ اڭساپ كۇتەتىن جىلى ۇياسى عوي. بۇل ۇيگە دە بويىم ۇيرەنە باستاپتى. ءتۇرلى سەبەپتەرمەن سىرتقا شىعىپ كەتسەم دە ۇيگە كەلگەنشە اسىعىپ تۇرامىن. سەبەبى، ونىڭ سەبەبىن ايتا السام، كانى؟! سەنى بىرەۋدىڭ كۇتىپ جۇرگەنى قانداي باقىت! جانە «امان-ەسەن كەلدىڭ بە؟» دەپ كوكەمنىڭ الدىمنان شىعىپ، ونى-مۇنىمدى قاعىپ الىپ، باس بالاشا بايەك بولاتىندىعىن نەمەن تۇسىندىرۋگە بولادى؟ ماسەلەن، وعان مەنىڭ ءتىلىم جەتپەيدى. ول ازداي-اق «ءسىز توبە كورسەتكەنشە تەرەزەدەن قاراپ تۇردىم» دەيدى. سەنەم. تيتىمدەي جالعاندىعى جوق. كوكەمىزگە دە توسىن جىلدامدىق، جىگەرلىلىك پايدا بولعان. ءليفتى جۇرمەي قالسا سەگىزىنشى قاباتقا جاس جىگىتشە جۇگىرىپ شىعادى. ەنتىكپەيدى.

ءبىر كۇنى مەنىڭ قۇجاتتارىمدى سۇراماسى بار ما؟ «ونى نە ىستەيسىز؟» «كەرەك». ءما، بەزگەلدەك، ءبىزدىڭ قۇجاتتارىمىز  «ديسپەتچەردىڭ» سەيفىندە. ول دا سودان ۇمىتتەنەدى، «ەڭ بولماعاندا سونىسىن ىزدەپ كەلەر». وتىرىك ايتۋعا تۋرا كەلدى. مۇنان بىلاي كوكەمنىڭ كوزىنشە وتىرىك ايتپايمىن دەپ ۋادە بەرىپ ەدىم. جاقسى كىسىنى جازىقسىزدان-جازىقسىز جاماندىققا يتەرمەلەيمىن. مەنىڭ وتىرىگىمە شەكسىز يلانادى، ءبارىن دە شىن جۇرەگىمەن قابىلدايدى. ال ونىڭ ارتى شيكى. انە، تازا نيەتتى بىلعادىم. «جوعالتىپ الدىمنان» باسقا دالەلىڭ قايسى؟ «قالاي، قايدا جوعالتتىڭ؟» بۇل سۇراقتاردى ىشتەي بۋىندىرىپ ولتىرەدى. بەت-جۇزىنەن ەشبىر وزگەرىس بايقاتپايدى. ءبىر جۇمادان سوڭ سۋ جاڭا قۇجاتىمدى اكەلىپ، الاقانىما سالدى. «ءبارىنىڭ ىڭعايى كەلدى، وسى ۇيگە تىركەلدىڭ. ەندى ءسىزدىڭ دە ءۇيىڭىز بار!»

«ءسىزدىڭ دە ءۇيىڭىز بار!» كوكەمدى قۇشاقتاي العىم كەلىپ تۇردى دا، ءسال ىركىلدىم. ءاپ-ادەمى ىقىلاس ءيىرىمىن ءىرىتىپ الارمىن دەپ ىركىلدىم. ءبىر ىڭعايى كەلەر. ول قانداي ىڭعاي؟ اكەمدەي كىسىمەن... ءتۇسىم بۇزىلىپ كەتتى ءبىر ءتۇرلى. «ءسىز نەمەنە سىرقاتتانىپ قالعاننان ساۋمىسىز؟» توسەگىمە اكەپ جاتقىزادى.  تاناۋىما ءدارى يىسكەتەدى. مەنىڭ تۇگىمدە جوق، تەك الگى قۋانىشتى وقيعانى بويعا سىڭىرە الماي جاتىرمىن. «ۇلكەن قالادا مەنىڭ دە ءۇيىم بار!» ا...ا، نە، نە دەدىم، شىنىمەن سونداي... «سونداي ءبىر ادام ايتسا نانعىسىز» كەرەمەت كۇن تۋسا شە؟! بىراق مىنا  كىسىنىڭ ويىنان شىعارلىق جار بولۋ قايدا؟ نە، نە دەپ ساندىراقتادىم-ەي؟! ادامنىڭ ادامعا دەگەن ىستىق ىقىلاسى تيتتەي نارسەدەن انىق كورىنىپ تۇرادى دەيتىنى قايدا؟ قۇدايدان جالبارىنىپ، مەنىڭ بويىمنان ءبۇر جارىپ كەلە جاتقان كاۋسار سەزىم ەندى «ەكىنشى» جاقتان دا باس كوتەرسە ەكەن دەپ تىلەيمىن. مۇنى «ماحاببات» دەپ بىلش ەتكىزىپ قالاي ايتارسىڭ؟! «ماحاببات» دەيتىن قادىرلى ۇعىمنىڭ دا  قۇنىن ءسال ءتۇسىرىپ الدىق قوي. توڭىرەگىمىز تولعان «ماحاببات». جانە ءبارى دە اشىق-شاشىق. تۇرپايى. انايى. دەنەڭ تۇرشىگەدى. قىرسىققاندا سونىڭ ءبارى «ماحاببات» دەپ ايتىلا بەرەدى. «ونداي بيىكتىككە  الى جەتكەن جوق قوي» دەپ بىرەۋ باسۋ ايتپايدى. الدە ايتا الماي ما؟ نەگە، نەگە ولاي؟ شىركىن! كەيدە ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىندا ۇيقىمنان شوشىپ ويانامىن. كورشى بولمەدەگى كوكەمنىڭ كوكىرەگىندەگى ويدى ماعان اينا-قاتەسىز جەتكىزىپ تۇراتىن ءبىر قۇدىرەتتى اينا بولسا عوي. سول اينادان ءبارىن كورىپ جاتسام. ارامىزدى كىرپىش قابىرعا عانا ءبولىپ تۇر. ول كىسىنىڭ قالاي تىنىس العاندىعىن ءوز قۇلاعىممەن ەستىسەم. ال ول شە؟.. ىرگەمدە ارشىعان جۇمىرتقاداي ارۋ جاتىر دەپ الدەنەگە ەلەگزي مە؟ (جاستىق، قايداعى جاستىق؟ جەردىڭ استىنداعىنى بىلەتىن قۋ بولىپ العانبىز بۇگىندە). بىلەم، ماعان دەگەن كوڭىلى كىرشىكسىز. اقتارىلعىسى-اق كەلەر، ايتا المايدى. تۇنىق ايدىننىڭ بەتىن ءبۇلدىرىپ الارمىن دەپ قورقاسوقتايدى. سەلدىڭ ارناسىن بۇزىپ-جاراتىن كۇش قايدا؟ قولىمنان قىسۋعا دا، بەتىمنەن سۇيۋگە دە قارسى ەمەس. قۇرىپ كەتكىر، جاستىڭ ايىرماشىلىعى اياققا ورالعى. عالىمدار ادامنىڭ فيزيكالىق جاسى دەگەندى شىعارىپ ءجۇر عوي. سوعان سايعاندا كوكەم سونشالىقتى قارتايىپ تۇرعان جوق. «ءالى دە ءبىر قىزدى قارتايتادى».

بار بولسىن ءبارى دە. الدەبىر تۇسىنىكسىز جايلاردى دومبازداپ، ءسىزدى دە شارشاتىپ جىبەردىم  بە؟ «ءا...ءا، شالعا تيگىڭىز كەلىپ، ءولىپ-ءوشىپ تۇرعاندىعىڭدى بايقادىق!» دەپ وسى تۇسىن  شورت كەسىپ تاستاساڭىز دا ءوزىڭىز ءبىلىڭىز! اراعا قانداي سەزىمنىڭ «جەڭگەتاي» بولعاندىعى قايدا بىلەيىن. ونى اڭعاراتىنداي ەس بولدى ما ءبىز پاقىردا؟!.. بۇگىن ءبىز ەرلى-زايىپتىمىز. تىستاعى جەل ءسوزدىڭ قاجەتى نە بىزگە! نەكەمىزدى جاريالى تۇردە مەشىتكە  بارىپ قيدىردىق. جاقىندا قىزدى بولدىق... باياعى باياعى ما، كوكەم مەنى ودان بەتەر وبەكتەيدى. اقمونشاقتىڭ ۇستىنە ءتۇسىپ، ءولىپ-وشەدى... سىپايىلاپ اۋىلدا ۇلىمنىڭ  قالعاندىعىن ايتقام... قىزىمىز قاتايعان سوڭ اۋىلعا ادەيىلەپ بارىپ، تويىن، جول-جولارعىسىن جاساپ، الىپ كەلەمىز دەپ مەنى دە شەكسىز قۋانتىپ قويدى.

ءسىز قالاي ويلايسىز مەن شىنىمەن باقىتتىمىن با؟!  ءيا، اداستىم، وتىز جىل ءومىردى «وت ىشىندە» وتكىزدىم. ونى مۇنان باسقا نەمەن تەڭەستىرۋگە بولادى؟ بىراق كوكىرەگىمدەگى ۋدىڭ بەتى بىردەن قايتاتىنداي سىڭاي تانىتپايدى. ەسىمە تۇسكەن سايىن تۇلا بويىم قالتىرايدى. ونى بەزىرەيىپ ىشىمە جاسىرعاننان نە ۇتپاقپىن؟ كوكەم دە بۇل «باستاماما» قارسى بولمادى. بىلەم، مەنىڭ اتىم قازىر گازەت وقىعان ادامداردىڭ ەسىندە. كەلىستىك قوي، قارعىس ايتا ما، العىس ايتا ما، وزدەرى بىلەدى. مەن باسىنان وتكەن بار شىندىقتى باياندادىم. بويىم جەڭىلدەندى، قايتا تۋعانداي كۇي كەشتىم...

سوڭى

Abai.kz