بۇدان تۋرا 20 جىل بۇرىن، 2003 جىلى 20 ناۋرىزدا امەريكا مەن وداقتاستارى يراققا باسىپ كىرىپ، ساددام قۇسايىن بيلىگىن قارۋمەن اۋداردى. اق ءۇيدىڭ اتالمىش «يراق ەركىندىگى» اسكەري وپەراتسياسىن ورىنداۋ ءۇشىن امەريكامەن وداقتاستارىنىڭ 295 مىڭ ساربازى كۋۆەيت ارقىلى يراق جەرىنە كىرسە، 70 مىڭ كۇرد جاساقتارى ىشتەن سەلبەستى. مامىر ايىندا يراقتىڭ ۇكىمەت ارمياسى قارسىلىق كورسەتۋدەن قالدى. ساددام قۇسايىن تىعىلعان ۇڭگىرىنەن تابىلىپ، ساتقىندىقتىڭ قۇربانى بولدى. سوعىس سالدارىنان امەريكا جاعىنان 4600 ادام، يراق ازاماتتارىنان 300 مىڭنان اسا ادام اجال قۇشتى. بۇل سوعىستىڭ شىعىنى اقش ەكونوميكاسى ءۇشىن 815 ميلليارد دوللاردى قۇرادى.

ونىڭ الدىندا 1990 جىلمەن 1991 جىل ارالىعىندا بولعان «شىعاناق سوعىسىندا» امەريكا مەن وداقتاستارى يراق اسكەرىن كۋۆەيتتەن قۋىپ شىقتى. ارتىنان بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى №687 قاۋلىنى قابىلداپ، يراق بيلىگىن قىرىپ-جويعىش قارۋلاردى جويۋعا مىندەتتەدى. 1998 جىلى ساددام بۇۇ-نىڭ قارۋ تەكسەرۋشىلەرىن كەرى قايتاردى. وعان جاۋاپ رەتىندە امەريكا مەن انگليا يراقتى اۋەدەن سوققىلادى. 2001 جىلى «11 قىركۇيەك» وقيعاسى بولدى. بۋش بيلىگى «ءال-قايدانىڭ ارتىندا ساددام قۇسايىن تۇر» دەپ مالىمدەدى. 2003 جىلى اقپاندا امەريكانىڭ سول كەزدەگى مەملەكەت ىستەر حاتشىسى Colin Powell ساددام قۇسايىننىڭ قىرىپ-جويعىش قارۋلاردى دامىتىپ جاتقانىن جەلەۋ ەتىپ بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن يراققا سوعىس اشۋعا كوندىرۋگە تىرىستى. بىراق كوندىرە المادى. اق ءۇيدىڭ ۇسىنىسىن وتىز-اق مەملەكەت قولدادى. انگليا، اۋستراليا، پولشا عانا اسكەر شىعاردى. تۇركيا ناتو-نىڭ مۇشەسى بولسا دا اۋەجايىن بەرۋدەن باس تارتتى. «شىعاناق» سوعىسىندا اقش-تى قولداعان ساۋد-ارابيا بۇل جولى قارسى بولدى.

ارادا 20 جىل وتسەدە اق ءۇي ايتقان يراقتاعى ساددام قۇسايىننىڭ بيولوگيالىق قارۋلار جاسايتىن «جىلجىمالى تاجىريبەحاناسى» تابىلمادى. انگليا ۇكىمەتى ايتقان «ساددام قۇسايىننىڭ 45 مينۋتتا جەرورتا تەڭىزىنە جەتىپ كەلەتىن يادرولىق وق تۇمسىقتارى» تابىلمادى. BBC-ءدىڭ دەرەگىنشە ەكى ەلدىڭ مۇنداي وتىرىك سەبەپ ويلاپ تابۋىنا يراقتان قاشقان Rafid Ahmed Alwan al-janabi ەسىمدى حيميك پەن Maj Muhammad Harith اتتى بارلاۋشىنىڭ جالعان ايعاقتارى سەبەپ بولعان. ەكەۋى كەيىن ساددام بيلىگىن قۇلاتۋ ءۇشىن وسىنداي وتىرىككە بارعانىن مويىنداعان. بۋش بيلىگىنىڭ ساددام قۇسايىندى نە ءۇشىن قىرىنا العانىنا ءارتۇرلى كوزقاراستار ايتىلىپ كەلەدى. بىرەۋلەر مۇناي ءۇشىن، بىرەۋلەر دەموكراتيا ءۇشىن دەيدى. نيۋ-يورك تايمستىڭ وسى ماسەلەگە بايلانىستى كەزەكتى سۇراعىنا سول كەزدە لاۋازىمدى مىندەتتەر اتقارعان تۇلعالار دا ناقتى جاۋاپ بەرە الماعان. ساراپشىلار امەريكانىڭ كەڭەس وداعىمەن «قىرعي قاباق سوعىسى» اياقتاعاننان كەيىن ساددامنىڭ اق ءۇي ءۇشىن ورتا شىعىستاعى بىردەن-ءبىر قاۋىپكە اينالعانىمەن تۇسىندىرەدى.

اقش 2011 جىلى يراقتان اسكەرىن الىپ كەتتى. ساددام قۇسايىنسىز يراق دەموكراتيالى ەلگە اينالۋ بىلاي تۇرسىن يسلامنىڭ ەكى اعىمىنىڭ (سۋننيتتەر مەن شيتتەر) ەسەپ ايىرىساتىن قاندى مايدانىنا اينالدى.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz