ەندى اسا ءىرى ساياسي وقيعاعا باعا بەرۋ قالدى. ەل اۋقىمىندا وتكىزىلگەن ءار ساياسي شاراعا وبەكتيۆتى باعا بەرىلمەسە، پايدالى قورىتىندى جاسالماسا، كەلەسى شارالار دا، قويمالجىڭ باتپاق دەڭگەيىندە وتەدى، العا جىلجۋ بولمايدى.

ايتارىمدى ءۇش سوقىر تۋرالى ءۇندى اڭىزىنان باستايىن. ولاردىڭ بىرەۋى ءپىلدىڭ قابىرعاسىن سيپالاپ تۇرىپ، «ءپىل دەگەن قابىرعاعا ىلىنگەن كىلەم سياقتى» دەگەن ەكەن. ەكىنشىسى جانۋاردىڭ اياعىن قۇشاقتاپ تۇرىپ، «ءپىل جەرگە قاعىلعان دىڭگەك» سياقتى دەپ، ءۇشىنشى سوقىر حوبوتىن ۇستاپ تۇرىپ، «ءپىل جۋان جىلان» ەكەن دەگەن سيپاتتاما بەرگەن ەكەن.

ءبىزدىڭ سايلاۋعا بەرگەن سيپاتتامامىز وسى سياقتى. بىرەۋلەر زاڭدىلىق تولىق ساقتالعان ۋچاسكەدەگى سايلاۋ ۇدەرىسىن كورىپ، «سايلاۋ زاڭعا سايكەس، وتە ءادىل ءوتتى» دەپ جاتىر. ەكىنشى بىرەۋلەر ءتۇرلى قۇبىلتۋلاردىڭ ورىن العانىنا كۋا بولعاندىقتان، «سايلاۋ ۇدەرىسىندە كەمشىلىكتەر بولدى» دەگەن باعا بەرۋدە. ءۇشىنشى بىرەۋلەر شارا ورەسكەل بۇزىلعان ۋچاسكەلەردەگى كورگەنىن ايتىپ، «بۇل سايلاۋ ەمەس، بۇرىنعىشا، باسىنعان فورمادا وتكەن سپەكتاكل، ەشقانداي ادىلدىك بولعان جوق» دەگەندى ايتىپ، وزەۋرەپ ءجۇر.

كىمدىكى دۇرىس؟ بۇل سۇراققا ەكى جاۋاپ بار:

ءبىرىنشىسى: بارىنىكى دۇرىس;

ەكىنشى جاۋاپ: ەشكىمدىكى دۇرىس ەمەس.

سوندا قالاي؟

سوندا بىلاي؟

بارىنىكى دۇرىس بولاتىنى – سايلاۋ شىنايىلىعىندا دا، سولاي ءوتتى. ۋچاسكەلەردىڭ بىلگىلى ءبىر بولىگىندە سايلاۋدى جوعارىدان تۇسكەن تالاپتارعا ساي، تولىق زاڭدىلىقتا، ەرەجە بۇزباي وتكىزدى. ءبىرىنشى توپتاعى «سوقىرلار» وسىنى ايمانداي اشىپ كورسەتىپ وتىر.

ەكىنشى توپتاعى «سوقىرلار» دا كورگەنىن ايتىپ وتىر. كەيبىر ۋچاسكەلەردە قۇبىلتۋلاردىڭ بولعانى راس.

ءۇشىنشى توپتاعى «زاعيپتاردىڭ» دا كورگەنى اينا قاتەسىز. كوپتەگەن ۋچاسكەلەردە ورەسكەل زاڭ بۇزۋشىلىقتاردىڭ، دورەكى ارەكەتتەردىڭ ورىن العانى دا راس.

ەكىنشى تۇرپاتتاعى جاۋاپقا قاتىستى بارىنىكى قاتە ەكەنىن دە دالەلدەۋ قيىن ەمەس. اركىم ءوزى بولعان ۋچاسكەلەردەگىنى، ءوز كوزىمەن كورگەندەرىن بۇكىل ەلدەگى ساياسي ۇدەرىستەرگە تاڭىپ، ءبارى سولاي بولدى دەگەندەرى دۇرىس بولمادى. بۇقاراعا ءار باقىلاۋشىنىڭ ءوز كورگەنىنەن عانا سيپاتتاما بەرۋى تۇتاستاي وبەكتيۆتى باعا بولا المايدى.

ەندى بوگدە پىكىردى تىڭداڭىز. سايلاۋ پرەزيدەنت ق.-ج.توقاەۆ كۇتكەندەي، ويداعىداي ءوتتى. پرەزيدەنت سايلاۋدى زاڭدىلىققا ساي، ءادىل وتكىزۋگە نۇسقاۋ بەردى. توقاەۆتىڭ كومانداسىن بۇلجىتپاي ورىندايتىن قۇرىلىمدار وزدەرى بولعان ۋچاسكەلەردە وسىلاي وتكىزدى. بۇل – ءبىرىنشى توپتاعى «سوقىرلاردىڭ» كورگەنى.

ال ەكىنشى جانە ءۇشىنشى توپتاعى «سوقىرلاردىڭ» كورگەنى ول ۋچاسكەلەردە توقاەۆتىڭ جاعىنا تولىق شىقپاعان، «ەلباسىنان» العان «ريزىعىن» ۇمىتپاعان، ەسكى قازاقستاننان «جاڭا قازاقستانعا» تولىق ءوتىپ بولماعان، ديففۋزيالىق الاپتاعىلار وتكىزگەن، گيبريد سايلاۋ بولدى. ءۇشىنشى توپتاعى باقىلاۋشىلاردىڭ سيپاتتاۋلارى دا راس، ولار «ەلباسىنىڭ» سۇمەلەكتەرى ۇيىمداستىرعان «ماسكارادتىڭ ماسقاراسىندا» كورگەندەرىن ايتىپ ءجۇر.

بۇدان شىعار قورىتىندى: ساياسي رەفورمالار باستالدى. زاڭدى نەگىز جاسالدى. جاڭا قازاقستاننىڭ بيلىگى قاماۋدىڭ قاقپاسىن اشتى. ال وسىدان كەيىن، قوعامنىڭ پروگرەسس جولىمەن، ماي جاققان تاقتايداعىداي، جىلدام سىرعىپ كەتپەيتىنى جانە بەلگىلى. نەگە؟ ونىڭ سىرلارى الەۋمەتتىك پسيحولوگيا تەوريالارىمەن تۇسىندىرىلەدى. اتالعان عىلىم سالاسىندا تاجىريبەسى بار زەرتتەۋشى رەتىندە سايلاۋ ۇدەرىسىندەگى قۇبىلتۋلاردىڭ ورىن الۋىنا مىناداي ءتۇسىندىرۋ ۇسىنامىن.

ق.-ج.توقاەۆ بيلىككە كەلدى دەگەن كۇننىڭ ەرتەڭىندە قاۋىم جاپپاي ونىڭ نۇسقاۋلارىن ورىنداۋعا دايىن بولعان جوق. شىنايىلىعىنا كەلگەندە، ول ءۇش جىل پرەزيدەنتتىك قىزمەتىن تولىق اتقارا العان جوق. ەندى بىرەۋلەر «قاڭتاردان» كەيىن ق.-ج. توقاەۆ تولىققاندى، زاڭدى كۇشىنە ەندى دەگەندى ايتىپ ءجۇر. بۇل دا تولىق اقيقاتتى بولا المايدى.

ال ەندى، ءبىر رەفورما، بىرنەشە سايلاۋ وتكىزىپ، كومانداسىن ماڭىزدى مولشەردە جاڭارتىپ العان كەيىن پرەزيدەنتتىڭ مىنبەرىنە مىعىم وتىرۋىنا تولىق قولى جەتكەن شىعار؟ ەندى ۇيقىمىز تىنىش بولاتىن شىعار؟

اسىقپاڭىز!

ءۇش ءجۇز جىلعى وتارلىق تاۋەلدىلىكتىڭ ىزدەرى تاۋەلسىزدىك الا سالىپ جوعالىپ كەتكەن جوق. سوڭعى 30 جىلدا ۇلتتىڭ قانىن ۇيىقتاتپاي سورعان، «ەلباسىنىڭ» سۇعاناقتارىنىڭ بۇقارالىق سانادا قالدىرعان پسيحولوگيالىق زاردابىنىڭ ءوزىن ۇمىتۋعا تاعى 40 جىل كەرەك. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانىڭ قاعيدالارى بويىنشا، سەنسيتيۆتىك جاسىندا پايدا بولعان ادەتتەرىنەن ادام ءومىر بويى ارىلا المايدى. بۇعان قوسىمشا، وتباسىنىڭ مۇشەلەرى مەن ودان قوماقتى ءلاپاحا العانداردىڭ ۇيرەنشىكتى ارەكەتتەرى جالعاسا بەرەتىنىن تاعى ۇمىتۋعا بولمايدى.

قازاقستاندا 98 مىڭ شەنەۋنىك بار. ولاردىڭ 8000-ى توقاەۆ جاعىنا تولىق ءوتتى دەگەننىڭ وزىندە، ءالى 90000 «ەلباسىشىلار» ورنىنان تاپجىلعان جوق. ولاردىڭ ءبارىن ءبىر-ەر جىلدا اۋىستىرىپ تاستاۋ مۇمكىن ەمەس. اۋىستىرىپ تاستاعاننىڭ وزىندە، ولاردىڭ مەنتاليتەتى وزگەرىپ كەتپەيدى. جاڭا قازاقستاننان نان تابار الىپ وتىرىپ، ەسكى قازاقستانداعى ادەتىن جىمىسقى امالدارمەن جالعاستىرا بەرەدى.

دەگەنمەن، ءبارى تۇماندى ەمەس ارينە. توقاەۆ قالعان 6 جىل ىشىندە مەملەكەتتەگى ەڭ باستى، كىلتتىك لاۋازىمدارعا اسا سالاۋاتتى، ادال دا ىسكەر، جوعارى مادەنيەتتى، ۇلتتىڭ ۇلى بولا الاتىن ادامداردى ورنالىستىرىپ كەتسە، 2069 جىلعا دەيىن ەلدى وركەنيەتتىڭ الدىڭعى لەگىنەن كورىنەتىندەي دەڭگەيگە جەتكىزۋگە ابدەن بولادى.

قاناعات جۇكەشەۆ

Abai.kz