حالىق سانىنىڭ ءبىر مەملەكەتتىڭ اسكەري، ەكونوميكالىق قۋاتىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىن ماڭىزدى فاكتور ەكەنى جۇرتقا ايان. قازىر جەر شارىندا 8 ميلليارد 450 ميلليون ادام بار دەسەك، سونىڭ ۇشتەر ءبىرىن ءۇندىستان مەن قىتاي حالقى قۇراپ وتىر.

ساياسي قۇرىلىمى مۇلدە بولەك ەكى ەلدىڭ بۇگىندە ءوزارا ءدۇرداراز، بارلىق جاقتان باسەكەلەس ەكەنى بەلگىلى. ميللياردتار ەلىنىڭ ءوسۋ قارقىنى، بەتالىسى ەكى ەل ءۇشىن عانا ەمەس، جىلپى الەم ۇشىندە ەكونوميكالىق، اسكەري جاقتان ايتارلىقتاي اسەرى بولارى ءسوزسىز.

بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى كەشە ءساۋىردىڭ 19-ى كۇنگى جاريالاعان مالىمەتىندە ءۇندىستاننىڭ وسى جىلدىڭ ورتاسىنا قاراي قىتايدى باسىپ وزىپ، ادەمدەگى ەڭ جان سانى كوپ ەلگە اينالاتىنىن بولجادى. قازىردىڭ وزىندە 1 ميلليارد 428 ميلليون 600 مىڭ ادامعا جەتىپ، 1 ميلليارد 425 ميلليون حالقى بار قىتايدان 3 ميلليون ادامعا كوبەيگەن. انانديدىڭ ەلى 1950 جىلدان بەرى 1 ميلليارد ادامعا وسكەن ەكەن.

بىلتىر قىتايدىڭ حالىق سانى 1960 جىلدان بەرگى ەڭ تومەنگى ءوسىمدى كورسەتكەن ەدى. بىرنەشە جىلدان بەرى قىتاي بيلىگى «جوسپارلى تۋىت» سياقتى جان سانىن شەكتەۋ شارالارىن كۇشىنەن قالدىرىپ، ءۇش بالاعا دەيىن تۋعا رۇقسات بەرگەن. ونى ناتيجەسى شامالى بولىپ تۇرعان سەكىلدى.

ءۇندىستان تارابى 2011 جىلدان باستاپ حالىق ساناعىن جۇرگىزبەگەن. ءار ون جىلدا وتەتىن ستاتيستيكالىق ناۋقان 2021 جىلى ءوتۋى ءتيىس بولعان. بىراق، كوروناۆيرۋستىڭ كەسىرىنەن وتپەي قالعان. ءۇندىستان حالىق سانىنىڭ كوبەيۋى ەلدىڭ ازىق-تۇلىك، باسپانا، ەنەرگيا كوزىمەن قامتاماسىز ەتىلۋىنە قيىندىقتار اكەلگەنىمەن، حالقىنىڭ دەنى 30-دان تومەنگى تەپسە تەمىر ۇزەتىن جاستار ەكەن.

ال قىتايدىڭ جاعدايى كەرىسىنشە بولىپ تۇر. قىتاي الەم ەلدەرى ىشىندە زەينەتكە شىعۋ جاسى ەڭ تومەن ەلدەردىڭ قاتارىندا. ەل تۇرعىندارى ەر-ايەل دەمەي، 60 جاسقا جەتپەي زەينەتكە شىعادى. حالىق سانى ءوسىمىنىڭ توقتاۋى، ەڭبەككە قابىلەتتى ادامدار سانىنىڭ ازايعانىن، ەلدە قارتايۋ ءۇردىسىنىڭ بەلەڭ العانىن بىلدىرەدى. ول ءوز كەزەگىندە ەلدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ وسىمىنە تىكەلەي اسەر ەتەدى. وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا حالىق سانى قارقىندى ءوسۋ ۇستىندەگى ءۇندىستان ءبىر كەزدە وزدەرى بودان بولعان انگليانى باسىپ وزىپ، الەمنىڭ 5-ءشى ەكونوميكاسىنا اينالدى. قىتاي جان سانىنىڭ قارتايۋىنىڭ الدىن الماسا، امەريكانى باسىپ وزىپ، الەمنىڭ ءبىرىنشى ەكونوميكاسىنا اينالۋ ارمانى كوزدەن بۇلبۇل ۇشپاق.

جەكە-جەكە ءبىر جارىم ميللياردقا جۋىق حالقى بار ەكى ەلدەن ەش قايمىقپاي ۆيزاسىز بايلانىس ورناتىپ وتىرعان ءبىزدىڭ حالىمىز نەشىك؟! تاياۋداعى مالىمەت بويىنشا حالىق سانىمىز 20 ميللوينعا جەتىپ قالىپتى. بۇل كارى قۇرلىق ەۋروپامەن سالىستىرعاندا جاقسى كورسەتكىش بولعانىمەن، ءوزىمىز تۇراتىن ايماقپەن سالىستىرساق وكىنىش وزەكتى ورتەيدى. قىرىق جىل قىرعىن بولعان اۋعانستان 40 ميلليونعا جەتتى. وزبەك ءوز اعايىننىڭ حالقى دا 35 ميلليونعا جەتىپ، ورتا ازيانىڭ ەڭبەك نارىعىندا باسىم ورىنعا شىقتى. قازاق جان-جاقتان باسەكەگە تاپ بولىپ وتىر. قازبا بايلىقتىڭ ۇستىندە وتىرىپ تاپقانىمىز تاماققا جەتپەي وتىرعان ءتۇرىمىز مىناۋ... ءۇندى مەن قىتايدىڭ ەتەگىنە جارماسقان قىزدارىمىز اناۋ...

جاعدايدى رەتتەۋ ءۇشىن بيلىك پەن قوعام ماسەلەنىڭ ماڭىزىن ءتۇسىنىپ، ستراتەگيالىق ماڭىزى بار جەدەل شارالاردى قولعا الۋ كەرەك. ارەكەت ەتپەسەك ەندىگى 30 جىلدا ءوز جەرىمىزدە ازشىلىققا اينالۋىمىز بەك مۇمكىن.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz