قازاق مەملەكەتتىگىن دالەلدەيتىن ەجەلگى ەۋروپاداعى كونە كارتالار جيناعىنىڭ تولىق تومدىعىن باسىپ شىعارۋعا نە كەدەرگى؟ بۇگىن ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا «اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىن ەرجان بەيسەنباەۆ جاريالادى. 

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
پرەمەر-ءمينيسترى
ءا. ا. سمايلوۆقا

«اق جول» پارتياسىنا الاش زەرتتەۋ ينستيتۋتى مىناداي ماسەلەمەن شىعىپ وتىر.

ەسىڭىزگە سالا كەتەيىن، گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى مۇحيت-ارداگەر سىدىقنازاروۆتىڭ «قازاقستاننىڭ تاريح تولقىنىنداعى ۇزدىكسىز مەملەكەتتىلىگى. XVI-XIX عاسىرلارداعى ەۋروپالىق جانە امەريكاندىق كارتالارداعى قازاق مەملەكەتى» اتاۋلى ورتاعاسىرلىق گەوگرافيالىق اتلاس كارتالارىنىڭ تۇڭعىش جيناعى 2021 جىلى بريۋسسەل قالاسىندا جارىق كوردى.

ەجەلگى زاماننان باستاپ قازاق ەلىنىڭ جەرلەرى جانە قازاق مەملەكەتتىگىنىڭ ياعني قازاق حاندىعىنىڭ اتاۋى باتىس ەلدەرىنىڭ وزىق كارتوگرافيالىق باسپالارىنان شىققان اتلاس كارتالارىندا قازاقي وردا، قازساكيا، قازاقيا دەپ بەلگىلەنگەن. اتالعان ەڭبەكتە ەجەلگى مەملەكەتتىگىمىز جانە جەرلەرىمىز انىق كورسەتىلگەن، بۇگىنگى گەوساياسي جاعدايدا بۇل كونە اتلاستاعى تاريحي مالىمەتتەر ەلىمىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى.

وسى ەڭبەكتى قوعامعا كەڭ تاراتۋ ماقساتىندا، «اق جول» پارلامەنتتىك فراكتسياسى، وتكەن جىلى، بيۋدجەتتەن قاجەتتى قاراجات ءبولىپ، جيناقتى ساپالى تۇردە باسىپ شىعارۋدا قولداۋ كورسەتۋ جونىندە ۇكىمەتكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعان بولاتىن (26.10.2022 ج. №دس-300).

الىنعان جاۋاپتا، 2023 جىلى باسىپ شىعارىلاتىن ادەبيەتتەر ءتىزىمى تولىعىمەن جاساقتالعان، مادەنيەت مينيسترلىگىنە قاجەتتى قوسىمشا قاراجات ءبولۋ تۋرالى ءتيىستى بيۋدجەتتىك ءوتىنىم ازىرلەۋ تاپسىرىلدى جانە بۇل ماسەلە ۇكىمەتتىڭ باقىلاۋىنا الىندى دەلىنگەن.

الايدا، وسى ۋادەلەر بۇگىنگى كۇنگە ءوز شەشىمىن تابا الماي وتىر.
قازىرگى قالىپتاسىپ وتىرعان جاعدايدا، اتلاستىڭ باسىلىمى 3000 دانادان 1000 داناعا دەيىن قىسقارتىلعان. سونىمەن قاتار، باسىلىمعا تاپسىرىستى قازاقستاندا بەرۋ جوسپارلانىپ وتىر ەكەن.

تاۋەلسىزدىك العان كۇننەن باستاپ 33 جىل وتسە دە، ساپالى تۇردە باسىپ شىعارا الاتىن قازاقستاننىڭ بىردە-ءبىر زاماناۋي باسپاحاناسى، ءتيىستى جابدىقتارى مەن ماتەريالدارى جوق ەكەنى بەلگىلى بولىپ وتىر.

تابىلعان كارتالار ەسكى، ياعني XV-XVII عاسىرلارعا جاتادى، سوندىقتان ءتيىستى ساپادا باسىپ شىعارۋ ءۇشىن وتە جوعارى اجىراتىمدىلىق بولۋى ءتيىس. ال، جيناقتاۋشىلاردىڭ تۇجىرىمى بويىنشا، ەلىمىزدەگى ەشبىر باسپاحانا قاجەتتى ساپا بەرە المايدى.

مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ ارحيۆ ىستەرى كوميتەتىنىڭ ا2 فورماتىنداعى 7 تومدىق اتلاس جيناعىن باسىپ شىعارۋعا جاسالعان سمەتالارىندا جيناقتاۋشىلاردىڭ ەسەبىنشە، بۇل قاراجات 7 تومنىڭ تەك ۇشەۋىن عانا باسىپ شىعارۋعا جەتەدى ەكەن.

ياعني، تاريحىمىز جۇيەلى، شىنايى، ەڭ باستىسى، تاۋەلسىز ەلدىڭ كوزقاراسىمەن جازىلۋىنا ىقپال جاساۋعا ارنالعان اتلاستىڭ باسىلىمى تولىققاندى جارىق كورمەيتىن سياقتى.

پرەزيدەنت ق. توقاەۆ 2023 جىلعى 6 ناۋرىزدا اتلاستىڭ اۆتورىمەن كەزدەسۋ بارىسىندا، بۇل عىلىمي ەڭبەكپەن تانىسىپ، وعان ءوزىنىڭ جوعارى باعاسىن بەرگەندىگى جانە ونى باسىپ شىعارۋعا تولىعىمەن قولداۋ كورسەتكەندىگى بارشاعا ءمالىم.

بۇگىندە، دۇنيەجۇزىندە گەوساياساتتىڭ دۇلەي داۋىلى سوعىپ تۇر. ال، قالىپتاسقان شەكارالاردى قايتا قاراۋ تەندەنتسياسى ورىن الىپ كەلە جاتقاندىعىن، حالىقارالىق قۇقىق جۇيەسىنىڭ قۇلدىراۋىن بايقاپ وتىرمىز. قازاقتا شەكارا، مەملەكەتتiلiك بولماعان نەمەسە پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ حالىقارالىق قۇقىقتاعى مارتەبەسى بەلگىسىز دەگەن تۇجىرىمدار باتىل ايتىلىپ جاتقاندا، تاريحي تۇرعىدا قازاق جەرىنىڭ ەلىمىزگە تيەسى ەكەندىگىن دالەلدەيتىن عىلىمي ەڭبەكتەردىڭ جاريالاناۋىنا كەدەرگى جاسايتىن كەز ەمەس.

وسىعان بايلانىستى «اق جول» فراكتسياسى جوعارىدا ايتىلعان ورتاعاسىرلىق گەوگرافيالىق اتلاس كارتالارىنىڭ جيناعىن باسىپ شىعارۋدا تۋىنداعان كەدەرگىلەردەن وتۋدە قولداۋ كورسەتۋىڭىزدى سۇرايمىز.

قۇرمەتپەن،

«اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى

Abai.kz