پرەزيدەنت توقاەۆ كەشە قىتايعا باردى.  قىتايدىڭ سيان قالاسىندا «ورتالىق ازيا جانە قىتاي» ءسامميتى ءوتىپ جاتىر. وعان ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ باسشىلارى تۇگەل دەرلىك بارىپ قاتىسۋدا. سامميت 18-19 مامىر ارالىعىندا وتەدى دەپ جوسپارلانعان.

قىتايعا كەشە بارعان قازاقستان پرەزيدەنتىن قىتاي تارابى ءسان-سالتاناتىمەن كۇتىپ الدى. قىتاي توراعاسى شي جيپيڭمەن جەكەلەگەن جولىعۋلار ءوتتى.

سونىمەن، كەشەلى-بەرى قازاقستان مەن قىتاي قانداي كەلىسىمدەر جاساستى؟ ەكى ەل باسشىلارى ءبىر-بىرىنە نە ايتتى؟

قۇتتىقتاسۋ

قاسىم-جومارت توقاەۆ, ەڭ الدىمەن، مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلۋگە شاقىرىپ، قۇرمەتپەن قارسى العانى ءۇشىن قحر توراعاسىنا شىنايى ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. سونداي-اق ونى قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ توراعاسى لاۋازىمىنا قايتا سايلانۋىمەن قۇتتىقتادى.

«قازاقستان ءۇشىن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ورنى – ەرەكشە. ءبىزدىڭ ىنتىماقتاستىعىمىز مىزعىماس دوستىققا جانە ءوزارا قولداۋعا نەگىزدەلگەن. ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستى جانداندىرۋ جولىنداعى ماقساتىمىز – ورتاق. ايماقتىق جانە حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى، ءوزارا ىقپالداستىقتى نىعايتۋدى كوزدەيتىن مۇراتىمىز دا – ءبىر. ءبىز ءۇشىن قىتايمەن ماڭگىلىك ءارى جان-جاقتى ستراتەگيالىق ارىپتەستىكتى ودان ءارى دامىتۋ وتە ماڭىزدى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قحر توراعاسى شي جيپيڭ قاسىم-جومارت توقاەۆقا قوناقجايلىق ءىلتيپات ءبىلدىرىپ، 70 جاس مەرەيتويىمەن قۇتتىقتادى.

«وسىنداي ايتۋلى كۇنى ءسىز قىتايعا مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلىپ وتىرسىز. بۇل ءبىزدىڭ ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىعىمىزدىڭ جوعارى دەڭگەيدە ەكەنىن كورسەتەدى جانە قىتايمەن تىعىز بايلانىستارىڭىزدى تاعى دا راستايدى. قىتاي مەن قازاقستان قىتاي-قازاق قاتىناستارىنىڭ جاڭا «التىن 30 جىلدىعىنا» قادام باستى. ءبىزدىڭ ەلدەرىمىز دوستىق، ءوزارا قولداۋ ءداستۇرىن دامىتىپ، ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتۋى قاجەت»، - دەدى قحر توراعاسى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ:

«بۇگىندە قىتاي – قازاقستاننىڭ نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى. وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءوزارا ساۋدا-ساتتىق كولەمى 30 جىلدىڭ ىشىندەگى رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتىپ، 31 ملرد دوللاردان استى. مۇنداي قارقىنمەن ءبىز جاقىن ارادا تاۋار اينالىمى كورسەتكىشىن 35 ملرد دوللارعا دەيىن جەتكىزۋ ماقساتىنا قول جەتكىزە الامىز دەپ ويلايمىن. سوندىقتان 2030 جىلعا قاراي 40 ملرد دوللارلىق مەجەنى بەلگىلەۋدى ۇسىنامىن. وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ءبىز ءوزارا ساۋدا نومەنكلاتۋراسىن كەڭەيتە الار ەدىك»، - دەدى.

ۇستانىمىمىز ءبىر

«قازاقستان مەن قىتايدىڭ نەگىزگى حالىقارالىق ماسەلەلەر بويىنشا ۇستانىمدارى بىردەي نەمەسە ۇقساس. سونداي-اق ەكى تاراپ ءبىر-ءبىرىنىڭ حالىقارالىق باستامالارىن دايەكتى تۇردە قولدايدى.

وسى رەتتە ءسىزدىڭ جاھاندىق قاۋىپسىزدىك، جاھاندىق دامۋ جانە جاھاندىق وركەنيەت سالاسىنداعى حالىقارالىق باعدارلامالىق باستامالارىڭىزدى قولدايتىنىمدى ايتقىم كەلەدى.

بۇل باستامالاردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى الەمدەگى تۇراقتىلىققا، قاۋىپسىزدىك پەن سەنىمگە قول جەتكىزۋگە ىقپال ەتەتىنىنە، سونداي-اق ورنىقتى دامۋ ماقساتتارىنا قول جەتكىزۋدى جەدەلدەتەتىنىنە سەنىمدىمىن»، - دەدى توقاەۆ.

قىتاي ساپارىنىڭ ءبىرىنشى كۇنىندە كەلەسىدەي 23 قۇجاتتارعا قول قويىلدى:

1. قازاقستان رەسپۋبليكاسى جانە قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى باسشىلارىنىڭ بىرلەسكەن مالىمدەمەسى;

2. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتىن دامىتۋ جونىندەگى مەموراندۋم;

3. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم;

4. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى يندۋستريالاندىرۋ جانە ينۆەستيتسيالىق ىنتىماقتاستىق جوسپارى;

5. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى ۆيزالىق تالاپتاردان ءوزارا بوساتۋ تۋرالى كەلىسىم;

6. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى حالىقارالىق اۆتوموبيل تاسىمالدارى تۋرالى كەلىسىم;

7. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ باس كەدەن باسقارماسى اراسىنداعى قر-دان قحر-عا كۇنباعىس، ماقسارى، سويا جانە زىعىر تۇقىمىنىڭ شروتىن (كۇنجارا) ەكسپورتتاۋعا قويىلاتىن سانيتاريالىق جانە فيتوسانيتاريالىق تالاپتار جونىندەگى حاتتاما;

8. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ باس كەدەن باسقارماسى اراسىنداعى قر-دان قحر-عا ەكسپورتتالاتىن بۇرشاق پەن جاسىمىق پارتيالارىنا قويىلاتىن ينسپەكتسيالىق جانە كارانتيندىك تالاپتار جونىندەگى حاتتاما;

9. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ باس كەدەن باسقارماسى اراسىنداعى قر-دان قحر-عا سۋ ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋ جونىندەگى حاتتاما;

10. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ دامۋ جانە رەفورمالار جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەتى اراسىنداعى قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ءۇشىنشى ترانسشەكارالىق تەمىرجولدى بىرلەسىپ ىسكە اسىرۋدى الدىن الا قاراۋ تۋرالى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم;

11. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە تۋريزم مينيسترلىگى اراسىنداعى مادەني ورتالىقتار قۇرۋ جونىندەگى نيەتى تۋرالى مەموراندۋم;

12. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ كوممەرتسيا مينيسترلىگى اراسىنداعى ساۋدا-ەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر سالاسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم;

13. قازاقستان ستاندارتتاۋ جانە مەترولوگيا ينستيتۋتى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ستاندارتتاۋ باسقارماسى اراسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم.

14. قر شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمدىگى مەن قحر تيانتسزين قالاسىنىڭ حالىق ۇكىمەتى اراسىندا قازاقستاندا «لۋ بان شەبەرحاناسىن» قۇرۋ تۋرالى كەلىسىم;

15. قر شىمكەنت قالاسى مەن قحر سيان قالاسى اراسىندا باۋىرلاستىق بايلانىستار ورناتۋ تۋرالى كەلىسىم;

16. قر سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى مەن قحر شەنسي پروۆينتسياسى اراسىندا باۋىرلاستىق بايلانىستار/قاتىناستار ورناتۋ تۋرالى كەلىسىم;

17. ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەسيتەتى مەن سيان سولتۇستىك-باتىس پوليتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى اراسىنداعى قازۇۋ جانىنان سسبپۋ فيليالىن اشۋ تۋرالى كەلىسىم;

18. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى ەنەرگەتيكا ىستەرى جونىندەگى مەملەكەتتىك باسقارۋ اراسىنداعى ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم;

19. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى مەن «قىتاي ۇلتتىق مۇناي-گاز كورپوراتسياسى» اراسىنداعى قازاق-قىتاي ستراتەگيالىق ەنەرگەتيكالىق ىنتىماقتاستىعىن كەڭەيتۋ تۋرالى نەگىزدەمەلىك كەلىسىم;

20. قازاقستان رەسپۋبليكاسى تەحنيكالىق رەتتەۋ جانە مەترولوگيا كوميتەتى مەن قحر ستاندارتتاۋ باسقارماسى اراسىنداعى مەموراندۋم;

21. «حابار» اگەنتتىگى» اق مەن قىتاي مەديا كورپوراتسياسى (CMG) اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم;

22. ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى مەن قىتاي مۇناي ۋنيۆەرسيتەتى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق ورناتۋ تۋرالى كەلىسىم;

23. س.سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى مەن قىتاي سولتۇستىك-باتىس اۋىل جانە ورمان شارۋاشىلىقتارى ۋنيۆەرسيتەتى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم.

قىتاي ساپارىنىڭ ەكىنشى كۇنى قىتايلىق ءىرى كومپانيالارمەن ينۆەستيتسيالىق جوبالار بويىنشا كەزدەسۋ ءوتتى.

پرەزيدەنت الەمدەگى كۇردەلى ەكونوميكالىق جاعدايعا قاراماستان، قازاقستان مەن قىتايدىڭ ساۋدا-ەكونوميكالىق قاتىناسى قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى.

«وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەكىجاقتى ساۋدا-ساتتىق كولەمى رەكوردتىق كورسەتكىشكە – 31 ميلليارد دوللارعا جەتتى. قىتاي قازاقستان ەكونوميكاسىنا قارجى قۇيعان بەس ءىرى ينۆەستوردىڭ قاتارىنا كىرەدى. قۇيىلعان ينۆەستيتسيانىڭ جالپى كولەمى 23 ميلليارد دوللاردان استى»، - دەدى توقاەۆ.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ: «كەشە تاريحي، كونە سيان قالاسىندا جوعارى دەڭگەيدەگى قازاق-قىتاي كەلىسسوزدەرى ءوتتى.

ءبىز توراعا سي تسزينپينمەن بىرگە ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستىڭ كەڭ اۋقىمدى ماسەلەلەرى بويىنشا ناتيجەلى پىكىر الماستىق، ناقتى كەلىسىمدەرگە قول جەتكىزدىك، بىرلەسكەن مالىمدەمەگە قول قويدىق.

جالپى، مەنىڭ قىتايعا مەملەكەتتىك ساپارىم ويداعىداي ءوتتى دەپ سەنىممەن ايتۋعا بولادى. قول جەتكىزىلگەن ۋاعدالاستىقتار ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى تىعىز ىنتىماقتاستىققا زور سەرپىن بەرەدى. قازاقستان قىتايمەن كوپجاقتى بايلانىستارىن ودان ءارى نىعايتۋعا مۇددەلى. وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن بار كۇش-جىگەرىمىزدى سالامىز»، - دەپ مالىمدەدى.

ونان سوڭ پرەزيدەنت توقاەۆ سيان قالاسىنداعى قۇرعاق پورتتا قازاقستاننىڭ لوگيستيكا ورتالىعىنىڭ ىرگەتاسىن قالاۋ راسىمىنە قاتىستى.

وندا: «ەلىمىز سوڭعى 15 جىلدا بۇل سالاعا 35 ميلليارد دوللار ينۆەستيتسيا سالدى. ليانيۋنگان پورتىندا قازاق-قىتاي لوگيستيكا ورتالىعىن قۇردىق. جاڭا تەمىرجول باعىتتارىن اشتىق. «قورعاس – شىعىس قاقپاسى» قۇرعاق پورتى جۇمىس ىستەي باستادى. كاسپي تەڭىزىندە زامان تالابىنا ساي ينفراقۇرىلىم جاسالدى. وسى شارالاردى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان جۇمىستىڭ ءبىر بولىگى دەۋگە بولادى. بىلتىر ەكى ەل اراسىندا تەمىرجول ارقىلى 23 ميلليون توننا جۇك تاسىمالداندى. بۇل – بۇرىن-سوڭدى بولماعان كورسەتكىش. بيىل ءبىرىنشى توقساندا جۇك ءترانزيتى 35 پايىزعا ارتىپ، 7 ميلليون توننادان استى. ءبىزدىڭ ىنتىماقتاستىعىمىز مۇنىمەن شەكتەلمەيدى. الىس-بەرىستى ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن قوسىمشا ينفراقۇرىلىم قاجەت. سوندىقتان قىتايلىق ارىپتەستەرمەن بىرگە سيان قالاسىنداعى قۇرعاق پورتتا لوگيستيكا ورتالىعىن سالۋ كەرەك دەگەن شەشىم قابىلدادىق. بۇل حاب شەنسي ايماعىن قازاقستانمەن، ورتالىق ازيامەن بايلانىستىرادى. ءارى قاراي ەۋروپاعا، تۇركياعا جانە يرانعا جول اشادى. جوبانىڭ تولىق ىسكە قوسىلۋى ەكى ەلدىڭ ىنتىماقتاستىعىنا تىڭ سەرپىن بەرەدى دەپ سەنەمىن»، – دەدى.

ونان سوڭ پرەزيدەنت JD com ەلەكتروندى كوممەرتسيا الاڭىندا قازاقستاننىڭ ۇلتتىق پاۆيلونىن اشتى. وسى كەزدەسۋدەن سوڭ، پرەزيدەنت توقاەۆ قىتايلىق ءىرى كومپانيا باسشىلارىن جەكە-جەكە قابىلدادى.

بۇل ساپار بارىسىندا قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ۆيزاسىز رەجيمگە رەسمي تۇردە قول قويىلدى.

پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ قىتاي ساپارى بۇگىن دە جالعاسىپ جاتىر. الداعى ۋاقىتتا قىتاي ساپارىن قورىتىندىلاعان، ساراپتامامىزدى Abai.kz پورتالىندا جاريالايتىن بولامىز.

Abai.kz