نازارباەۆ جۇيەسىن كەزىندە مارقۇم التىنبەك سارسەنباەۆ «ۇشتاعان» دەپ سيپاتتاعان ەدى. ارتىنان سول «ۇشتاعان» جۇيەنىڭ قۇربانى بولدى. نازارباەۆتىڭ ۇلكەن كۇيەۋ بالاسى راحات اليەۆ ەكس-قايىناتاسىن «كراسنىي وتەتسكە» ۇقساتتى.

ءۇش بۇتى (دىڭگەگى) بار، وڭايلىقشا قۇلامايتىن جۇيەگە ەكى مارقۇم ەكى تۇرعىدان: ءبىرى – ساياسي، ەندى ءبىرى – كيرمينالدى سيپاتتا اينا قاتەسىز انىقتاما بەرىپ كەتتى. تاۋەلسىز ەلدىڭ ەكونوميكالىق، ساياسي تاعدىرىن حالىقتان تىس شەشىپ كەلگەن «ۇشتاعان» جۇيەنىڭ ءار جىلدارى ءۇش بۇتىنىڭ كوتەرەتىن سالماعى اۋىسقانى بولماسا، سىر بەرگەن جوق. ونى ساياساتتانۋشىلار «كلانارالىق قاقتىعىس»، «ەليتالىق ءبولىنىس» دەپ سيپاي قامشىلاعانىمەن، شىندىعى وسى.

ەسكى قازاقستاننىڭ ەرەجەسىز ۇرىستارىنىڭ اتامانى ءبىر كەزدە مارقۇم اليەۆ بولدى. بيزنەس وكىلدەرىنە قىرعيداي تيگەن ول «نۇر بانك ىسىنەن» كەيىن بۇرىنعى ورىنىن جوعالتتى. «ۇشتاعاننىڭ» سەركەلەرى ويىننان شىعارىپ تاستادى.

قاسىرەتتى «قاڭتار وقيعاسى» كورسەتكەندەي، اليەۆتىڭ ورىنىن قايرات ساتابالدى باسقانعا ۇقسايدى. ءىستى بولعان وعان جانە بۇرىنعى ايەلىنە مەملەكەتتىڭ جانە جەكەنىڭ مال-مۇلكىن زاڭسىز يەلەنۋ ايىپتارى تاعىلدى. قايرات ساتىبالدى تۋرالى سوت بارىسىندا جاريا بولعان فاكتىلەردەن بولەك جاقىننان بەرى الەۋمەتتىك جەلى دە ونىڭ بۇرىنعى شەنەۋنىك ساۋات مىڭباەۆتىڭ ارباعا تاڭىلۋىنا قاتىسى بارى جايىنداعى اڭگىمەلەر جەلدەي ەسۋدە. «ۇشتاعاننىڭ» ەرەجەسىز ۇرىستارىنىڭ ەل ەكونوميكاسىنىڭ ماڭىزدى سالالارىنا قاتىستى بانك، تەمىر جول، كوممۋنيكاتسيا سالاسىندا ءوربيتىنى جاسىرىن ەمەس. قارسى كەلگەن بىرەۋلەر اجال قۇشسا، بىرەۋلەر سوتتالدى، بىرەۋلەر شەتەل استى. قايرات ساتىبالدى دا اليەۆ سياقتى مىزعىماس «ۇشتاعاننىڭ» كەزەكتى مات ويىنشىسى بولعانى انىق...

ەلدەگى ءبىر تالاي ساياسي وزگەرىستەردەن كەيىن «جاڭا قازاقستان» قۇرىلدى. «ۇشتاعاننىڭ» ەرەجەسىز ويىندارى اياقتالدى دەۋگە ءالى ەرتە سياقتى. وعان دالەل رەتىندە ەلدەگى ەڭ ۇلكەن ۋران كەنىشىنىڭ «روساتومنىڭ» مەنشىگىنە ءۇنسىز ءوتىپ كەتكەنىن ايتۋعا بولادى. قازاقتىڭ مۇناي مەن گازدان كەيىنگى سۇبەلى بايلىعى سانالاتىن اتوم ءوندىرىسى سالاسىندا دا ەرەجەسىز ۇرىستار وتە كوپ. كومپانيانى اكياققا تۇرعىزعان مۇحتار جاكىشوۆ ۇزاق جىلعا سوتتالسا، نۇرلان قاپپاروۆ رەسەيدەن قىتايعا ۇشىپ بارعان ساپارىندا قايتىس بولدى. رەسەي كومپانيالارىنىڭ ەلىمىزدەگى ۇلەسىنىڭ ارتۋىن – «سانكتسيادان قاشۋ» دەپ تۇسىندىرىلگەنىمەن، مىزعىماس «ۇشتاعاننىڭ» ءبىر بۇتىنىڭ رەسەيگە اۋىپ تۇرعانىن بايقاۋعا بولادى. وعان ميللياردەر كۇيەۋ بالاسى بار، ۇقشۇ-نىڭ جاڭا حاتشىسى تاسماعانبەتوۆتىڭ ىقپالى بار ما، ول جاعى بەلگىسىز.

قازىر الەمدە كۇردەلى گەوساياسي ويىندار وينالىپ جاتقانى بەلگىلى. رەسەي جەڭىلسە، جاعداي وزگەرەدى دەپ سانايتىندار بار. ءپۋتيننىڭ سەنىمدى سەرىگى بولعان پريگوجيننىڭ ءوزى: «1917-جىلعى توڭكەرىستەر قايتالانۋى مۇمكىن»، - دەپ وتىر. قازاقستانداعى سوڭعى ەكونوميكالىق جۇرىستەر، ورتا ازياداعى گەوساياسي قادامدار داۋىل الدىنداعى جانتالاستى ەسكە سالادى.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz