قازىرگى الەمدە كوپۇلتتى مەملەكەتتەر ءارتۇرلى ەتنيكالىق توپتار اراسىندا ۇيلەسىمدىلىك پەن كەلىسىمدى ساقتاۋعا بايلانىستى قيىندىقتارعا تاپ بولىپ جاتادى. بۇل مەسەلە قازاقستاندا جوعارى دەڭگەيدە شەشىمىن تاپقان دەسەك بولادى. ويتكەنى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ (قحا) قۇرىلۋى مەن دامۋى ەلدەگى ەتنوسارالىق كەلىسىمدى، قۇرمەت پەن كوپۇلتتى بىرلىكتى قامتاماسىز ەتۋدە شەشۋشى ءرول اتقارىپ وتىر.

قحا 1995 جىلعى 1 ناۋرىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان. قحا-نىڭ باستى ماقساتى – قازاقستاندا تۇراتىن ءتۇرلى ەتنيكالىق توپتار اراسىندا سىندارلى ديالوگ، ىنتىماقتاستىق جانە ءوزارا تۇسىنىستىك ءۇشىن جاعداي جاساۋ. بۇل ەلدەگى بارلىق ەتنيكالىق توپتاردىڭ وكىلدەرى ءۇشىن ولاردىڭ مۇددەلەرىنە قاتىستى ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا جانە جانجالداردى شەشۋگە ىقپال ەتۋگە ارنالعان الاڭ.

بۇل تۋرالى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ 2021 جىلى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا ەل بىرلىگىن نىعايتۋدا ەڭ باستى ءرولدى اسسامبلەيانىڭ اتقاراتىنىن ايتقان ەدى. پرەزيدەنت «ەتنوسارالىق تاتۋلىقتىڭ ەلدىڭ ەل ەكونوميكاسىنا وڭ ىقپالىن تيگىزەتىنىن 30 جىلدا كوز جەتكىزدىك» دەدى.

مەملەكەت باسشىسى رەسپۋبليكالىق انالار كەڭەسىنىڭ قۇرىلۋىن اسسامبلەيانىڭ قوعامدىق قۇرىلىمدارى اۋقىمدى ەتنوسارالىق كوممۋنيكاتسياعا جول اشۋىنداعى ماڭىزدى قادام دەپ باعالادى.

«بۇل كەڭەس ەلىمىزدەگى بىرلىك پەن تاتۋلىققا نەگىز بولىپ وتىرعان قۇندىلىقتاردى جاستاردىڭ ساناسىنا سىڭىرۋگە اتسالىسادى.  حالقىمىزدا «وتان وتباسىنان باستالادى» دەگەن اتالى ءسوز بار.  ۇرپاققا وتباسىندا دۇرىس تاربيە بەرۋ – ايرىقشا ماڭىزدى مىندەت. سوندىقتان، رەسپۋبليكالىق انالار كەڭەسىنە جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋ قاجەت»،-دەدى پرەزيدەنت.

پرەزيدەنت قحا اسىرەسە جاستار ماسەلەسىن كوتەرىپ، سونىمەن جۇمىس جاساۋى كەرەكتىگىن باسا ايتتى.

««Big 7» جوباسى شەڭبەرىندە قازاقستانداعى ءبىرتالاي جاستار ۇيىمى «جاڭعىرۋ جولى» اتتى رەسپۋبليكالىق قوزعالىسىنىڭ اينالاسىنا جينالدى. ولار ايماقتارداعى جاستار ءىسى جونىندەگى كەڭەستەرمەن، رەسۋرستىق ورتالىقتارمەن بايلانىسىن نىعايتتى. جالپى، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ازاماتتارمەن بايلانىس ورناتۋدىڭ ءتيىمدى قۇرالىنا اينالۋعا ءتيىس. سوندىقتان، جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىمەن بىرلەسە جۇمىس ىستەۋ كەرەك… ەلىمىزدەگى بىرلىك پەن تاتۋلىققا قارسى ايتىلعان ءبىر دە ءبىر ءسوز جاۋاپسىز قالماۋى كەرەك. اسسامبلەيا قىزمەتىنە بايلانىستى اقپاراتتىق جۇمىس ناقتى كەلىسىلىپ، ءاربىر قادام بىرىڭعاي الگوريتم بويىنشا اتقارىلۋى قاجەت»،-دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت اتاپ وتكەندەي، اسسامبلەيا ۇلت بىرلىگىن نىعايتۋشى فۋنكتسيا اتقارادى. اسسامبلەيانىڭ نەگىزگى قاعيداسى دا سوعان ساي – كوپۇلتتى بىرلىك يدەياسىن تاراتۋ. قازاقستان ءوز حالقىنىڭ الۋان تۇرلىلىگىن باعالاپ، ءاربىر ەتنيكالىق توپقا ءوزىنىڭ بىرەگەيلىگىن، ءتىلىن، مادەنيەتى مەن ءداستۇرىن ساقتاۋعا جاعداي جاساپ وتىر. بۇل وزگە ۇلت وكىلدەرىن قوعامنىڭ تولىققاندى مۇشەلەرى رەتىندە سەزىندىرەتىنى انىق. قحا كونسەنسۋس قاعيداتى نەگىزىندە جۇمىس ىستەيدى جانە ەتنيكالىق توپتار اراسىنداعى ديالوگتى، ءوزارا تۇسىنىستىكتى جانە ىنتىماقتاستىقتى قولداپ وتىرادى.

قحا-نىڭ نەگىزگى فۋنكتسيالارىنىڭ ءبىرى – ەتنيكالىق ءوزىن-ءوزى باسقارۋدى قولداۋ جانە دامىتۋ بولىپ تابىلادى. بۇل ۇكىمەت پەن مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ ءارتۇرلى دەڭگەيلەرىندە ەتنيكالىق توپتاردىڭ مۇددەلەرىن ءبىلدىرۋ مەحانيزمىن ۇسىنادى. قحا مەملەكەتتىڭ كوپۇلتتى سيپاتىن قولداۋعا باعىتتالعان مادەني جانە ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن جاعدايلار جاساۋعا ىقپال ەتەدى.

قحا ەتنيكالىق قاقتىعىستاردى شەشۋ پروتسەسىندە جانە ەتنيكالىق شيەلەنىستىڭ الدىن الۋدا دا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. اسسامبلەيا ەتنيكالىق توپتار اراسىنداعى ستەرەوتيپتەر مەن الالاۋشىلىقتاردى جەڭۋگە باعىتتالعان - سەنىم، ءبىلىم بەرۋ جانە اقپاراتتاندىرۋ شارالارىن جۇرگىزەدى. قحا ۇنەمى فورۋمدار، سەمينارلار مەن كونفەرەنتسيالار ۇيىمداستىرادى، وندا ءارتۇرلى ەتنيكالىق توپتاردىڭ وكىلدەرى كەزدەسىپ، ماسەلەلەردى تالقىلاپ، ءوزارا قولايلى شەشىمدەر تابا الادى.

قحا ەل ىشىندەگى كوپۇلتتى بىرلىككە ىقپال ەتىپ قانا قويماي، باسقا ەلدەرمەن جانە حالىقارالىق ۇيىمدارمەن تولەرانتتىلىق، ىنتىماقتاستىق جانە دوستىق يدەيالارىن ىلگەرىلەتەتىنىن اتاپ ءوتۋ ماڭىزدى. ول ءتۇرلى حالىقتار اراسىنداعى مادەني جانە گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا باعىتتالعان حالىقارالىق فورۋمدار مەن جوبالارعا بەلسەندى قاتىسادى.

قورىتىندىلاي كەلە، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى كوپۇلتتى بىرلىككە جانە ۇيلەسىمدى كوپۇلتتى قوعامنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەتىن ماڭىزدى ينستيتۋت بولىپ تابىلادى. ول ەتنيكالىق توپتار اراسىنداعى ديالوگ پەن ىنتىماقتاستىقتىڭ فورۋمى بولىپ قالا بەرەدى، سونىمەن قاتار ءوز قوعامىندا ءوزارا تۇسىنىستىك پەن تولەرانتتىلىقتى دامىتۋعا ۇمتىلاتىن باسقا ەلدەرگە ۇلگى بولادى. قازاقستاننىڭ كوپۇلتتى سيپاتى – ونىڭ قۋاتى جانە قحا وسى ۇيلەسىمدىلىك پەن بىرلىكتى قولداۋدا شەشۋشى ءرول اتقارادى.

سۋرەت: عالامتوردان

Abai.kz