كەشە ورىستىڭ تالانتتى اقىنى ا.س.پۋشكيننىڭ تۋعان كۇنى ءارى «حالىقارالىق ورىس ءتىلى كۇنى» اتالىپ ءوتتى. مىنەكەي ورىستاردىڭ ءوز اقىندارىنا دەگەن قۇرمەتى وسىنداي. بۇلار ءۇشىن پۋشكين دە ۇلى، ءتىلى دە ۇلى (ورىسشا ايتقاندا "ۆەليكي ي موگۋچي"). وكىنىشكە قاراي، ءبىز دە وسى ۋاقىتقا دەيىن «سوقىر كورگەنىنەن جازبايدى» دەگەندەي مۇنى ەشبىر تالعامسىز، جاعىمىز تالماي قايتالاپ كەلدىك. ال شىندىعىندا، پۋشكين ءبىز ءۇشىن ەشقانداي دا ۇلى ەمەس. ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ ۇلى ابايىمىز تۇرعاندا ونىمەن تەڭدەستىرە المايمىز.

ەندى وسى ارادا «ورىستار ونى نەگە ۇلى تۇتادى؟» دەگەن سۇراققا كەلەيىك. ولار نەگە انا لەرمونتوۆتى نەمەسە تولستويدى ۇلى تۇتپايدى؟ ويتكەنى بۇل سەرگەيدىڭ بالاسى ورىستىڭ ۇلى دەرجاۆالىق شوۆينيزمىنە ابدەن ۋلانىپ، ونى ۇنەمى ناسيحاتتاپ وتىرعان. ماسەلەن، ورىس اسكەرى قاپ تاۋىنداعى حالىقتاردى قىرۋعا بەت العاندا، بۇل ەكى بۇتىن شاپالاقتاپ «پوكوريس كاۆكاز، ەرمولوۆ يدەت!» دەپ بوركىن اسپانعا اتىپ قۋانعان. ءسىرا، جاۋىزدىعىمەن اتى شىققان پاتشا گەنەرالى ەرمولوۆتىڭ «بۇل ەرلىگىنە» ەرەكشە سۇيسىنسە كەرەك.

ال مۇنى دا از دەسەڭىز، سول كەزدە رەسەي يمپەرياسىنىڭ قول استىندا بولعان پولشا ەلىندە پولياك جاستارى ازاتتىق تالاپ ەتىپ، كوشەگە شىققاندا، ونى ورىس اسكەرى قانعا بوكتىرگەن. مۇنداي ايۋاندىقتى توقتاتۋدى تالاپ ەتكەن فرانتسيا مەملەكەتىنىڭ ارەكەتى پۋشكيننىڭ قاتتى ىزاسىن تۋدىرعان. ول بىردەن شابىت شاقىرىپ، سول ساتتە-اق «كلەۆەتنيكام روسسيەي!» دەگەن شيماي-شاتپاعىن شىعارا سالعان. بۇل ولەڭسىماقتىڭ مازمۇنى «پولشا ءبىزدىڭ جەرىمىز، سەندەردىڭ مۇندا شارۋالارىڭ بولماسىن، نە ىستەيمىز دەسەك، ءوزىمىز بىلەمىز!» دەگەن شوۆينيزم ساندىراعىنا سايادى. بۇل ەندى انا ۋكراينانى دا ءبىزدىڭ جەرىمىز دەپ سانايتىن بۇگىنگى باسقىنشى رەسەيدى انىق كورسەتىپ تۇر ەمەس پە؟ مۇمكىن، پۋشكيننىڭ «ۇلىلىعى» دا وسىندا شىعار.

ال ەندى پاتشالىق رەسەي لەرمونتوۆ پەن تولستويدى نەگە پۋشكيننەن تومەن سانايتىندىعىنا كەلەلىك. ويتكەنى بۇلار پۋشكين سەكىلدى شوۆينيزم اۋرۋىمەن اۋىرماعان، ورىستىڭ ارى تازا جازۋشىلارىنان قاتارىنان ەدى. لەرمونتوۆ، ماسەلەن، «پروششاي، نەۋمىتايا روسسيا، سترانا رابوۆ، سترانا گوسپود»، دەپ ويىنداعىسىن اشىق ايتسا، تولستويدىڭ اتاقتى «حادجىمۇراتى» نەگە تۇرادى؟ مۇندايدى قاي پاتشا ۇناتسىن؟!

ايتپاقشى، پۋشكين ايەلىن قىزعانامىن دەپ، دۋەلگە ءتۇسىپ، قازا تاپقاندا پاتشا قاتتى ۋايىمداپتى دەسەدى. سول ارادا ول پۋشكيننىڭ قۇمار ويىندارعا ۇتقىزعان قارىز اقشالارىنىڭ بارلىعىن قازىنا ەسەبىنەن وتەۋگە جارلىق بەرەدى. ال لەرمونتوۆ ءدال وسىلاي قازا تاپقاندا بەينەبىر قىبى قانعانداي «يتكە – يت ءولىم» (سوباكام –سوباچيا سمەرت!) دەپ تەرىس اينالدى دەسەدى.
مىنەكەي سەرگەيدىڭ ۇلىنىڭ تۋعان كۇنىندەگى ويلارىم وسىنداي. ال مىناۋ ءبىزدىڭ قوستانايدىڭ قاق ورتاسىنداعى، قالالىق اكىمدىكتىڭ قارسى الدىنداعى ساۋلەتتى ەسكەرتكىشى. ونى رەسەي جازۋشىلار بىزگە سىيعا تارتقان كورىنەدى.
ايتپاقشى، بىزدە ءوزىمىزدىڭ حاكىم ابايعا دەگەن ەسكەرتكىش مۇلدەم جوق. ونى ەسكە الىپ وتىرعان ەشكىم دە بايقالمايدى. ءسىرا، قوستانايلىقتارعا ابايدان گورى پۋشكين جاقىن سەكىلدى.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz