ارينە، كەز-كەلگەن ازامات قوعامداعى  ءتۇرلى وقيعالارعا  ءوز كوزقاراسىن  بىلدىرۋگە  قۇقىلى. ەگەر ەرىمبەتوۆ قازاقستان مەن رەسەيدىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردان  توننىڭ ىشكى باۋىنداي ارالاس-قۇرالاستىقتى كورگىسى كەلسە ءوز ەركى.  بىراق،  ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ينتەگراتسيانى، دالىرەك ايتقاندا قازاققا تيىمسىزدەۋ ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستاردى  «حالىقتار دوستىعى» دەڭگەيىنە  شىعارعىسى كەلسە، ونىمەن  كەلىسكىمىز جوق. ويتكەنى،  ەڭ الدىمەن ەرىمبەتوۆ  مىرزا  بىلاي دەپتى: «قازاقستاندىقتار مەن رەسەيلىكتەر كتك (كۆن) ويىندارىندا،  دوڭگەلەك ۇستەل  وتىرىستارى مەن ءتۇرلى گالا-كونتسەرتتەردە  كەزدەسەدى. ال، ءبىز قايدا كەزدەسۋىمىز كەرەك؟  ءبىز، بالكىم، ءبىر-ءبىرىمىزدىڭ ۇيلەرىمىزدە كەزدەسىپ، تويلار مەن مەرەكەلەردە ارالاسىپ، قايعى-مۇڭىمىزدى  ءبولىسۋىمىز كەرەك شىعار.  ازاماتتىق قوعام ءدال وسى  كۇردەلى  مىندەتتى ورىنداۋ ءۇشىن تەر توگۋى كەرەك».  سوندا  قالاي، قازاق ءوز تويىنا  رەسەيدەن ورىستاردى شاقىرۋى كەرەك پە؟  قازاقتىڭ جاقىنى جان تاپسىرسا  رەسەيلىكتەر كەلىپ، دۇعا وقۋى كەرەك پە؟ ۇقپادىق.  بۇل دەگەنىڭىز ارالاس-قۇرالاستىقتىڭ ءمان-ماڭىزىن تۇسىنبەۋدىڭ كورىنىسى عوي. ەكى ەلدىڭ  اراسىندا ساياسي-ەكونوميكالىق  قارىم-قاتىناستار بولدى ەكەن دەپ،  بۇقارا دا  جاپپاي ساياسيلانۋى كەرەك ەمەس شىعار بالكىم.  قاراپايىم  قازاق وزىنە جاقىن  تۇتقان  اتاسى باسقا  جۇرتتى «تامىر» قىلىپ الادى. بىراق،  وعان ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىن ارالاستىرىپ،  ۇگىت-ناسيحات جاساۋدىڭ قاجەتى جوق. ال، ەرىمبەتوۆ مىرزا  بولسا جاساندى ۇراندارعا سۇيەنگەن  حالىقتار دوستىعىن اڭسايدى ەكەن. بىزدىڭشە بۇل  رەسەيلىكتەرگە  جاقسى بولىپ كورىنۋدىڭ امالى. ادەتتە،  تابانىنىڭ  ءبۇرى جوق،   ومىرلىك ۇستانىمى قالىپتاسا  قويماعان ادام وزگەگە  جالتاقتايدى. ايتپەسە، كاسىبي ساياساتتانۋشى  مۇنداي پىكىر ايتپاسا كەرەك-ءتى. 
نۇرلان ەرىمبەتوۆ  ودان ارمەن «رەسەي مەن قازاقستان حالقى  ۇلتارالىق نەكە دەگەن ۇعىمدى بىرتە-بىرتە ۇمىتىپ بارادى. ەكى ەلدىڭ دە ازاماتى   رەتىندە بويىندا  وزگەنىڭ  قانى بار كوپتەگەن ادامدار،  جۇزدەگەن مىڭ ادامدار بۇگىندە  بالالارىن تاربيەلەپ وتىر. بۇل ادامدارعا  رەسەيدىڭ دە،  قازاقستاننىڭ دا تاريحى بىردەي  ماڭىزدى»- دەيدى. قىسقاسى،  ارالاس نەكەنى ناسيحاتتاپ وتىر ساياساتتانۋشىمىز. ونىڭ ويىنشا ءبىزدىڭ ەلدە  ارالاس نەكە نازاردان تىس قالعانعا ۇقسايدى.  سونىمەن بىرگە، بارىمىزگە  رەسەيدىڭ دە، قازاقستاننىڭ دا تاريحى ورتاق بولۋى كەرەك  سياقتى. سودان سوڭ،  ءبىز قازاقتىڭ تاريحىنداعى قانقۇيلى كەزەڭدەرگە رەسەيدى ايىپتاماۋعا ءتيىس ەكەنبىز. ەرىمبەتوۆتىڭ قيسىنى سونداي. راس، ول  قازاق ءوز تاريحىنداعى اشارشىلىققا، قۋعىن-سۇرگىنگە ورىس  حالقىن ايىپتايدى دەگەنگە ساياتىن پىكىر ايتىپتى. ناقتىراق ايتساق بىلاي دەپتى: «ءوز كەزەگىندە  قازاقستاندا قازىرگى تاڭدا  قازاق  دالاسىنا  ورىس حالقى اكەلگەن  قاسىرەتتى  زۇلماتتار مەن وزگە دە ماسەلەلەر تۋرالى كوپ ايتادى. بىراق،  شىن مانىندە   بۇلاردىڭ بارلىعىن ورىس حالقى اكەلگەن جوق،  ۇلت ۇعىمىن بىلمەيتىن ساياساتكەرلەر اكەلدى.  حالىقتار ەشقاشان كىنالى  بولعان ەمەس، دەمەك  ءبىزدىڭ بارلىعىمىز گۋلاگ-تا  بىرگە وتىردىق،  الايدا  بۇل اقيقات قازىر ادەيى بۇرمالانىپ جاتىر. قازاقستان جاستارى قازىر وتە قاتتى راديكالدانىپ كەتتى،  ويتكەنى كەڭەس وداعىنىڭ نە ەكەنىن  بىلمەيتىن،      رەسەيمەن، كاۆكازبەن  تاريحي نەمەسە تۋىسقاندىق  بايلانىستارى جوق  ۇرپاق ءوسىپ شىقتى». مىنە، قيسىن!  ءوزىن بىلدەي ساياساتتانۋشى ساناپ ءھام كوپتىڭ نازارىندا جۇرگەن نۇرلان ەرىمبەتوۆ مىرزا  قاراپايىم  شىندىقتى  بىلمەسە، وزگەدەن نە سۇراۋعا بولادى؟!  بىرىنشىدەن، ەرىمبەتوۆ  قازاق حالقىنىڭ  ءوز تاريحىنداعى  زۇلماتتارعا ورىس جۇرتىن كىنالاعان ءساتىن  دالەلدەپ بەرسىن! ەگەر اشارشىلىق، قۋعىن-سۇرگىن،   ءدىنىمىز بەن تىلىمىزگە قارسى جاسالعان  قىسىم تۋرالى ايتساق، ءبىز ەشقاشان  «ورىس حالقى» دەمەدىك.  «رەسەي يمپەرياسى، كەڭەس وداعى» دەدىك.  اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەسەك نيكولاي پاتشانى،  لەنين مەن ءستاليندى، گولوششەكيندى ايتتىق. ال، ەرىمبەتوۆ مىرزا «ورىسقا جاعاتسۋدىڭ  ءجونى وسى» دەگەن بولۋى كەرەك،  جاۋىردى جابا توقىپ،  تۇتاس قاۋىمنىڭ اتىنان  پىكىر ءبىلدىرىپتى.  ەكىنشىدەن، قازاق ءوز تاريحىنداعى زۇلماتتار تۋرالى دەرەكتەردى  بۇرمالاپ وتىرعان جوق، كەرىسىنشە ءبىزدىڭ عالىمدار اقيقاتتى تولىق اشقىسى كەلەدى. 1921-1922 جانە 1932-1933 جىلدارى  قازاق 4,5 ملن-عا جۋىق ادامىنان ايىرىلدى. وسىنى ايتادى قازاق زەرتتەۋشىلەرى. ۇشىنشىدەن، قازىرگى قازاق جاستارى ءۇشىن كەڭەس وداعىنىڭ قانداي قۇندىلىعى بار؟ قازاقتىڭ تۇبىنە جەتۋ ءۇشىن بارىن سالعان يمپەريانى  ارداقتاۋىمىز كەرەك پە؟ تۇسىنبەدىك ءسىزدى ەرىمبەتوۆ مىرزا. راس، كەڭەس وداعى كەزىندە دە بىرقاتار يگى ىستەردىڭ اتقارىلعاندىعىن جوققا  شىعارماق ەمەسپىز. بىراق،  قازاق جاستارى ءۇشىن «ۇلى وتان»– كەڭەس وداعى ەمەس، قازاقستان!  9 مامىر دا  «ۇلى جەڭىس كۇنى» ەمەس، قاتارداعى  جەڭىس كۇنى. ادامزاتتىڭ  ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا  ءفاشيزمدى جەڭگەن كۇنى. بولدى. رەسەيلىك كوزقاراس تۇرعىسىنان ەمەس، ادامزاتتىق ۇعىممەن قاراۋىمىز كەرەك وسىنداي اتاۋلى كۇندەرگە. ايتپەسە، رەسەيلىكتەردىڭ وزىندە  «وتان سوعىسى» ەكەۋ. ءبىرىنشىسى، 1812 جىلعى ناپولەونعا قارسى سوعىس. ەكىنشىسى، 1941-1945 جىلعى  سوعىس. مۇنى ەرىمبەتوۆتىڭ  بىلمەۋى مۇمكىن ەمەس ەدى. بىراق، ءبارىبىر رەسەيلىكتەرگە جاعىمپازدانىپ وتىر.  سودان سوڭ، نە سەبەپتى ءبىز رەسەيمەن، كاۆكازبەن تاريحي ءھام تۋىسقاندىق  بايلانىس ىزدەۋىمىز كەرەك؟ ءبىرىنشى كەزەكتە،  قازاق ەڭ الدىمەن  ءوزىنىڭ جاقىن-تۋعاندارىن جانىنا تارتادى. قازاق قازاقتى جاقسى كورۋى كەرەك، ودان سوڭ ءتۇبى ءبىر تۇرىك حالىقتارى جاقىن بىزگە. قازاق ۇلتشىلدارىنىڭ ايتىپ  جۇرگەنى دە وسى. ال، ۇلتتىڭ مۇددەسىن ايتۋ،  ەسەسى كەتكەن  تۇستارىمىزدىڭ بار ەكەندىگىن ايتۋ،  ءتۇرلى ينتەگراتسيالاردىڭ حالىق ءۇشىن قاۋىپتى  تۇستارىن كورسەتۋ  پوپۋليستىك ۇران بولسا، وندا  «ۇلتارالىق نەكەنى ۇمىتىپ بارا جاتىرمىز»  دەپ بايبالام سالىپ وتىرعان ساياساتتانۋشىنىڭ پىكىرىنە قانداي باعا بەرۋ كەرەكتىگىن  تۇسىنبەدىك. ءالى كۇنگە الماتىنى «الما-اتا» دەپ ەزەۋرەيتىن،  وزىنەن باسقانى  «ۇيدەن قىرىق قادام ۇزاپ شىقپاعانداردىڭ»  قاتارىنا  قوساتىن ەرىمبەتوۆ شاماسى وتكەن اپتادا ينتەرنەتتى  شۋىلداتقان  تاعى ءبىر ساتقىننىڭ سوزىنەن كەيىن قازاقستاننىڭ  شىنىمەن دە رەسەيگە قوسىلاتىندىعىنا سەنەتىن  سياقتى. بىراق،  ءبىر ماسەلەنى ەستەن شىعارىپ الدى بۇل ساياساتتانۋشى. ول قازاقتىڭ ەندى ەشقاشان  بودان بولمايتىندىعىن  ۇمىتىپ كەتتى. بيلىك  قانشا سيپاي قامشىلاعانمەن،   20 جىلدا  مۇلدەم جاڭا سيپاتتاعى  ۇرپاق ءوسىپ شىقتى. كەڭەس وداعىن «وتانىم» دەپ سانامايتىن، ارالاس نەكەنى قۇپ كورمەيتىن،  «ۇلتتار دوستىعى» دەگەن ۇراننىڭ جالعان ەكەندىگىن بىلەتىن، ەركىن پىكىر ايتا الاتىن ۇرپاق كەلدى. بۇل ۇلكەن  وزگەرىس.  سوندىقتان،  قارا ورمان قازاقتىڭ تاعدىرىن شەشەتىن ەرىمبەتوۆ مىرزا، ءسىز ەمەسسىز!

Abai.kz